Rijkste landen moeten
portemonnee trekken
Tien jaar marteling voor een verfbom op Mao
Buitenland
'Israëlisch leger
moordt undercover'
Harvard-studie somber
over aids-epidemie
Kurden Irak breken
definitief met Saddam
Thatcher feliciteert als enige de Denen
Oefenen met een takkebos
Venezuela opnieuw toneel van rellen
DONDERDAG 4 JUN11992
7
In China zitten nog steeds duizenden po
litieke gevangenen in de cel. Drie jaar na
dat het Volksbevrijdingsleger met grof ge
weld een einde maakte aan het studen
tenprotest op het Plein van de Hemelse
Vrede, is Peking druk doende met de de
mocratiseringsbeweging af te rekenen.
Dat gebeurt met martelingen en oneerlij
ke processen, zo meldt Amnesty Interna
tional vandaag in een rapport.
hong kong yvonne van dcr heupen
correspondent
„Vijf verfvlekken zo groot als mijn vingernagel op
het immense portret van Mao Zedong op het
Plein van de Hemelse Vrede, daarvoor draai je
hier levenslang de gevangenis in. Is er een ander
land op de wereld te noemen dat zulke barbaarse
straffen oplegt? Het is gebeurd, hier in China, in
1989."
De bittere woorden van eer Chinese vriend over
de rechteloosheid en willekeur die in zijn land
heersen, zijn uit een gesprek eerder dit jaar in Pe
king. Hij is nu tegen de 70 en heeft meer dan 20
jaar dwangarbeid verricht, nadat hij aan het eind
van de jaren '50 kritiek leverde op het bewind van
Mao. „We werden gevraagd aan te geven wat niet
deugde in het beleid, en daarna onverbiddelijk
gestraft." Eind jaren '70, toen Deng Xiaoping aan
de macht kwam, is hij gerehabiliteerd, „zonder
een woord van verontschuldiging".voor de iaren
die hij „bij vergissing" in het kamp ten zuiden
van Peking heeft doorgebracht. Er is sinds zijn er
varingen weinig veranderd in de Volksrepubliek
voor mensen die ideeën verwoorden die afwijken
van de officieel door de Chinese Communistische
Partij voorgeschreven lijn.
De demonstraties voor democratie en tegen cor
ruptie in het voorjaar van 1989 waarvan de hele
wereld via de televisie getuige is geweest, en de
nasleep ervan die zich voornamelijk achter geslo
ten deuren heeft afgespeeld, zijn daarvan het tra
gische bewijs. Vannacht was het precies drie jaar
geleden dat het Chinese volksleger het vuur
opende op de demonstranten in Peking. Daarbij
zijn honderden, volgens sommigen zelfs duizen
den doden gevallen.
Mensenrechtenorganisatie Amnesty International
houdt het dodental op 1300. Zusterorganisatie
Asia Watch vindt dat te hoog en houdt het op
honderden, hooguit duizend. Achter de cijfers
zijn, ook in Nederland, vraagtekens gezet. Nie
mand heeft het 'bloedbad' in die omvang gezien.
Maar „elke dode is er een te veel geweest" en
„het is niet het aantal doden op 4 juni 1989 dat de
ernst van de situatie in China in de afgelopen ja
ren aangeeftaldus een mensenrechtenactivist
in Hongkong.
Hij doelt daarmee op de slachtoffers die in de af
gelopen drie jaar zijn gemaakt en van wie velen
nog steeds lijden. Na een ware heksenjacht op
'contra-revolutionairen' door het hele land in
zeker 20 grote steden hadden in 1989 demonstra
ties plaats heeft de Chinese politie duizenden
verdachten gevangen gezet of in werkkampen op
gesloten.
Voor hun arrestatie was het al voldoende dat ie
mand verklaarde dat zijn buurman video-opna
mes van het bloedig legeringrijpen in Peking had
gezien. De beschuldigde viel dan ten prooi aan de
willekeur van de politie die in China onder meer
de bevoegdheid heeft mensen naar werkkampen
te zenden. Honderden betrokken worden geacht
bij de 'beweging van 1989' te horen en zitten
veelal zonder enige vorm van proces nog
steeds vast.
Onder hen de drie mannen die het portret van
Mao besmeurden. Zij horen bij degenen die na
geheime processen de zwaarste straffen meer
dan 10 jaar gevangenisstraf hebben opgelegd
gekregen; één kreeg levenslang. Asia Watch ont
hulde afgelopen weekeinde dat de drie in de ge
vangenis worden gemarteld en dat twee van hen
de afgelopen 2.5 jaar constant in een kleine, don
kere isoleercel hebben doorgebracht. Hun ge
zondheid is zeer slecht.
De behandeling van de drie 'portret-schenders'
staat niet op zichzelf. Asia Watch stelt dat marte
lingen van gevangenen van de beweging voor de
mocratie uit 1989 aan de orde van de dag zijn. Ze
worden bovendien regelmatig in isoleercellen ge
zet. Een aantal is in psychiatrische inrichtingen
opgesloten.
Studenten-activisten die inmiddels op vrije voe
ten zijn, hebben ook geen leven, aldus het rap
port. Ze dragen een volgens Chinese termen 'pro
blematische persoonlijke geschiedenis' met zich
mee en komen nergens aan de bak. Hun rest, on
danks hun opleiding, niets anders dan als losse
arbeider op het land te gaan werken. Drie jaar na
de demonstraties voor democratie en tegen cor
ruptie is zo een 'kaste' ontstaan van hoogopgelei
de. werkloze zwervers.
Optimisten zeggen dat de economische hervor
mingen die dit voorjaar nieuw leven zijn ingebla
zen uiteindelijk onvermijdelijk tot politieke ver
anderingen moeten leiden. Voor de dag van van
daag hebben ze echter een heel ander effect, ze
vormen een domper op de roep om democratie.
Het blijft stil in de straten en op de universiteiten
van Peking, en niet alleen door de alom aanwezi
ge politie en de verboden die voor het Plein van
de Hemelse Vrede zijn uitgevaardigd. De intellec
tuelen voelen er niets voor met acties de conser
vatieven een wapen in handen te spelen om zelfs
de hervormingen in de economie terug te draai
en.
tel avtv ad bloemend aal
correspondent
Speciale Israëlische militaire
eenheden, die vermomd als Pa-
lestijnen arrestaties verrichten
in de bezette gebieden, grijpen
te snel naar hun wapens. Er is
een sfeer geschapen waarin het
doodschieten van gezochte Pa-
lestijnen gewoon lijkt. Dat is
immoreel en in strijd met de
wet, schrijft de Israëlische men
senrechtenorganisatie 'B ts-
elem' in een gisteren gepubli
ceerd rapport. De organisatie
zegt overigens geen aanwijzin
gen te hebben gevonden voor
de Palestijnse beschuldiging dat
Israël in de bezette gebieden
een 'executiepolitiek' hanteert.
Volgens het rapport zijn in to
taal 86 Palestijnen gedood door
de speciale arrestatieteams, 19
van hen in de eerste vier maan
den van dit jaar. In 28 gevallen
ging het om mensen die werden
gezocht door leger óf politie,
slechts 27 van de 86 waren ge
wapend en 21 werden doodge
schoten toen ze probeerden te
ontvluchten.
Volgens 'B'tselem' was het in
de meeste gevallen mogelijk de
verdachten zonder gebruik van
geweld aan te houden. Het me
rendeel van de gedode Palestij
nen is van korte afstand in borst
of hoofd geschoten De arresta
tieteams zouden vijf Palestijnen
'per vergissing' hebben gedood.
'B'tselem' heeft het rapport
voor publicatie ter inzage gege
ven aan de Israëlische legerlei
ding. zodat deze een reactie kon
voorbereiden. In een 20 pagi
na's dik antwoord betoogt de
legerwoordvoering dat de men
senrechtenorganisatie de geva
ren onderschat waaraan ae le
den van de arrestatie-eenheden
zijn blootgesteld. 'B'tselem' zou
wat haar informatie betreft in te
veel gevallen hebben gesteund
op vage of anonieme bronnen,
geruchten of berichten in de
media. De conclusie dat in de
meeste gevallen verdat hten
zonder gebruik van geweld had
den kunnen worden aangehou
den. heeft volgens het leger
niets te maken met de harde re
aliteit. Gezochte verdachten
zouden er immers op uit zijn als
eerste te schieten om aan arres
tatie te ontkomen.
WASHINGTON HENK DAM
correspondent
Aan het einde van het huidige
decennium zullen wereldwijd
meer dan 25 miljoen mensen
aan aids lijden en zullen er
mogelijk nog eens 120 miljoen
besmet zijn met het virus dat
aids veroorzaakt. Deze schok
kende cijfers zijn afkomstig uit
een studie door onderzoekers
aan de Amerikaanse Harvard-
universiteit. Ze zijn veel pessi
mistischer dan alle eerdere
prognoses.
Dr. Jonathan Mann, coördi
nator van het groot opgezette
onderzoek, sprak gisteren van
„een globale epidemie die niet
meer onder contróic te hou
den lijkt. Do huidige strategie-
en werken niet, omdat ze de
omvang van het probleem on
derschatten".
Volgens de onderzoekers zijn
er wereldwijd nu al 2,6 miljoen
mensen die aan aids lijden uf
aan die ziekte zijn overleden.
Ten minste 13 miljoen mensen
zl|n verder besmet met het
HlV-vlrus, dat aids veroor
zaakt.
De groei van aids Is de afge
lopen tien jaar explosief ge
weest en zal dat ook blijven. In
het jaar 2000 zullen 38 tot 110
miljoen volwassenen met het
HIV-virut zijn hesmet en bo
vendien meer dan 10 miljoen
kinderen, zo wordt voorspeld.
Die cijfers zJjn veel somber
der dan de laatste cijfers van
de Wereld Gezondheids Orga
nisatie (WHO). Die kwam on
langs op 10 miljoen gevallen
van aids aan het eind van dit
decennium, hij M M 111 mil
joen besmettingen.
Volgens het rapport van de
onderzoekers van Harvard zal
de komende jaren een ver
schuiving te zien geven van het
werelddeel waar aids het meest
voorkomt. Nu Is dat nog Afri
ka, maar aan het eind van hel
decennium zal 42 procent van
alle nieuwe gevallen van aids
uit Azië komen, zo schrijven
«M-
Met name In landen als
Thailand, Birma en India Is het
aids-virus bezig zich snel te
verspreiden. In die drie landrn
samen zijn vermoedelijk nu aJ
een miljoen mensen geïnfec
teerd met het HIV-vlms.
In het rapport wrorden ver
der 57 landen genoemd waar
het risico van een snelle ver
spreiding van het virus groot
is. Daarbij behoren onder
meer Tsjecho- Slowakije, Egyp
te, Indonesië, Irak, Pakistan en
Turkije.
Geen land ter werrld zal aan
de epidemie ontsnappen, aldus
het rapport. Nu al worden ge
vallen van aids gemeld uit af
gelegen lokaties als Groenland,
Élji en Samoa. Opvallend la
verder dat het percentage
vrouwen dat aids krijgt we
reldwijd snel aan het oplopen
is, van 25 procent van het tota
le aantal gevallen in 1990, tot
40 procent nu.
Moskou geeft Solzjenitsyn flat terug
moskou De gemeenteraad van Moskou heeft gisteren besloten
de schrijver Aleksandr Solzjenitsyn zijn oude appartement terug
te geven. De Nobelprijswinnaar, die in 1974 door de Sovjetunie
werd uitgewezen en sindsdien in Amerika woont, wil nu naar
zijn land terugkeren.
Rome beperkt autoverkeer wegens smog
rome Alleen bestuurders van een auto met een kentekenplaat
dat op een even nummer eindigt mogen vandaag van de bin
nenstad van Rome gebruik maken. Ernstige luchtvervuiling
heeft het stadsbestuur hiertoe genoodzaakt. Als het gehalte stik
stofdioxide in de lucht morgen nog niet tot onder de gevarenzo
ne is gedaald, is de beurt aan auto's met een oneven nummer
bord.
Adviseurs Reagan en Carter naar Perot
Washington De vroegete campagneleider van Ronald Reagan,
Ed Rollins, en de voormalige chef-staf van Jimmy Carter, Hamil
ton Jordan, hebben hun medewerking toegezegd aan de onaf
hankelijke presidentscampagne van de Texaanse zakenman
Ross Perot. De Republikein Rollins krijgt de leiding over de da
gelijkse gang van zaken, terwijl de Democraat Jordan verant
woordelijk wordt voor de strategie.
Geen vervolging Thaise generaals
bangkok Een grondwetstnbunaal in Thailand heeft gisteren ge
weigerd het amnestiebesluit te vernietigen dat ex-premier
Suchinda Kraprayoon had afgekondigd om zichzelf en andere
militaire leiders te vrijwaren van rechtsvervolging wegens het
bloedige legeroptreden in Bangkok. Suchinda nam het besluit,
tot grote woede van de oppositie, enkele uren voor zijn gedwon
gen aftreden op 24 mei.
Boerenleider Pawlak moet Polen redden
Warschau Waldemar Pawlak, de vrijwel onbekende leider van
de belangrijkste boerenpartij in Polen, is onverwacht in de poli
tieke schijnwerpers komen te staan. President Walesa heeft
Pawlak gisteren gevraagd een nieuwe coalitieregering te vor
men. De 32-jarige boer uit Centraal-Polen werd pas in juni vorig
jaar gekozen tot leider van de Poolse Boerenpartij (PSL). De hui
dige premier Jan Olszewski maakt weinig kans morgen een mo
tie van wantrouwen te overleven.
Ex-president Traore van Mali berecht
Bamako Ex-president Moussa Traore van Mali, die 15 maanden
geleden ten val werd gebracht in een combinatie van een staats
greep en een massa-opstand, is vandaag voor de rechter ver
schenen. Hij wordt beschuldigd van moord op betogers voor de
mocratie. De 55-jarige generaal is de eerste Afrikaanse leider die
terecht staat sinds het werelddeel drie jaar geleden werd over
spoeld door democratische hervormingen.
Weer losgeld De Clerck gevonden
brusel De Belgische politie heeft voor de tweede maal in korte
tijd een deel van het losgeld teruggevonden dat werd betaald
voor de vrijlating van Anthony De Clerck. In verband met de
vondst zijn twee arrestaties verricht. Inmiddels zitten elf mensen
vast op verdenking bij de ontvoeringszaak betrokken te zijn. Het
bedrag dat voor de vrijlating is betaald wordt geschat op 14 mil
joen gulden. De 11-jarige Anthony, kleinzoon van een rijke tex
tielbaron, werd begin maart na een gijzeling van 32 dagen vrij
gelaten.
Eigen parlement in Vrij Kurdistan
De Kurdische opstandelingen in
het noorden van Irak hebben
vandaag hun eigen parlement
geïnstalleerd. Deze stap be
schouwen zij als de definitieve
breuk met het bewind van pre
sident Saddam Hussein in
Baghdad.
„Er is nu geen weg terug
meer, we staan op eigen be
nen", zegt guerrillaleider Jalal
Talabani. „Als ons parlement
werkt, zal iedereen in Irak ervan
overtuigd raken dat Saddam
weg moet." Het 115 leden tel
lende nationale parlement van
Kurdistan werd ruim twee we
ken geleden gekozen. Baghdad
had de verkiezingen onwettig
verklaard.
De vergadering van het parle
ment verschaft hoop op een de
mocratische orde en een rechts
staat waarvan de Kurden zeg
gen dat ze daar sinds 1961 voor
hebben gevochten. De puinho
pen van de voormalige Ba'ath-
gebouwen tegenover het parle
mentsgebouw vormen een
scherpe verwijzing naar hun
angst dat Saddam op een kwade
dag de regio weer onder zijn
controle krijgt.
Saddam heeft 100.000 solda
ten met tanks en artillerie aan
de zuidgrens van Kurdistan, op
nog geen 30 km van de plaats
waar het parlement vergadert.
Kurdische voormannen zeggen
dat een van de eerste daden van
het nieuwe parlement erin zal
bestaan op te roepen tot het op
heffen van de door de Verenig
de Naties opgelegde sancties
aan het door opstandelingen
beheerste noorden van Irak.
De economie van Kurdistan
heeft danig te lijden van de
sancties en van een zeven
maanden oude blokkade die
Baghdad heeft ingesteld. Kurdi
sche functionarissen wijzen er
op dat hun nog in de kinder
schoenen staande democratie
in de knop kan breken als de
VN de sancties niet opheffen.
PLOtESTiEen Roemeense boerin traint haar dochtertje In de traditio
nele wijze van hout vervoeren in de streek Transsylvanië. Transport
is in Roemenië, en vooral op het platteland, een groot probleem.
FOTO AP MARTINNANGLi
Eerste dag milieutop zeer moeizaam verlopen
De eerste dag van de VN-milieuconferentie (Unced) in
het Braziliaanse Rio de Janeiro is zeer moeizaam verlo
pen. Het is nog volstrekt onduidelijk of de geïndustriali
seerde landen bereid zijn extra geld uit te trekken voor
milieuproblemen in de ontwikkelingslanden. ,,Er zit geen
enkel schot in", aldus milieuminister Alders, die de Ne
derlandse delegatie leidt.
kelingshulp geven.
Omdat dit bedrag bij voor
baat al onhaalbaar werd geacht,
is in de voorbereiding op de
conferentie voorgesteld om te
beginnen met een jaarlijkse ex
tra bijdrage van tien tot dertig
miljard gulden. Het is nu zelfs
de vraag of die bedragen wel
worden gehaald.
Leden van de Nederlandse
delegatie hebben de indruk dat
er bij de geïndustrialiseerde lan
den, op Japan na, geen of nau
welijks animo is om flink in de
beurs te tasten. Amerika heeft
verslaggever
Voor de ontwikkelingslanden
vormt die extra financiële bij
drage een hoofdvoorwaarde
voor medewerking aan een om
vangrijk milieuprogramma voor
de aarde. Komt die steun er
niet, dan dreigt de conferentie
te mislukken. Unced-secretaris-
generaal Maurice Strong heeft
een benodigd bedrag van 140
miljard per jaar genoemd, bo
venop de 110 miljard gulden die
de rijke landen nu aan ontwik-
weliswaar toegezegd 200 mil
joen gulden per jaar te willen
uittrekken voor tropische bos
sen, maar het is onduidelijk of
dat 'nieuw' geld is, of dat dit ten
koste zal gaan van het bestaan
de ontwikkelingsbudget.
Nederland heeft onder voor
waarden een extra bijdrage van
125 miljoen per jaar vanaf 1994
toegezegd, oplopend tot uitein
delijk 600 miljoen per jaar. Ne
derland geeft dit geld echter al
leen als ook andere geïndustria
liseerde landen extra bijdragen.
De milieutop in Rio is de
grootste conferentie ooit gehou
den. Honderdtachtig landen
zijn vertegenwoordigd, van wie
ruim honderd gedurende een
deel van de conferentie door
hun regeringsleiders. De officië
le delegaties zijn samen goed
voor 25.000 deelnemers. Dan is
er nog het parallele Global Fo
rum voor niet-gouvemementele
organisaties, waarvoor zon
30.000 deelnemers zijn geboekt.
En natuurlijk zijn er journalis
ten: een slordige 7000 in getal.
Bij een grote conferentie over
grote problemen horen grote
woorden. Die onbraken dan
ook niet in de openingstoespra
ken van onder meer VN-secre
taris-generaal Boutros Ghali, de
Noorse premier Brundtland en
Unced-baas Strong. „De mens
heeft getriomfeerd over de na
tuur. De toekomst van de na
tuur ligt nu in handen van de
mens", aldus Boutros Ghali.
Of de mens reeds in Rio in
staat is tot fundamentele beslis
singen te komen om de „gesta
ge vernietiging" van de aarde te
keren, moet worden betwijfeld.
De eerste dag was wat da( be
treft weinig hoopgevend.
brussel/oslo gpd
vervolg van voorpagina
De EG-lidstaten hebben ge
schokt gereageerd op de uitslag
van het Deense referendum
over het verdrag van Maastricht
waarin de politieke en econo
mische samenwerking van Eu
ropa wordt geregeld. De enige
felicitatie voor Denemarken
kwam gisteren van de vroegere
Britse premier, Margaret That
cher, die zei dat de Denen „de
democratie een grote dienst
hebben bewezen in de strijd te
gen de bureaucratie".
Navo-secretaris-generaal
Wörner sprak daarentegen van
een „tegenslag". „Juist nu Euro
pa in crisis verkeert, is dit het
laatste wat we kunnen gebrui
ken". Minister Van den Broek
reageerde teleurgesteld en sprak
van een „streep door de reke
ning".
De kandidaat-leden van de
Europese Gemeenschap vrezen
dat de uitslag van het referen
dum in Denemarken hun'toe
treding tot de EG ernstig zal
vertragen. Zweden, Finland en
Oostenrijk, die hun aanvragen
al hebben ingediend, en Zwit
serland en Noorwegen, die dat
nog moeten doen, zitten nu in
een moeilijk parket.
De drie Scandinavische lan
den wilden per 1995 tot de EG
behoren. Politici uit de drie lan
den stelden gisteren bang te
zijn dat het referendum ook in
hun land de anti-EG-gevoelens
zal aanwakkeren.
Alleen in Finland is een ruime
meerderheid van de bevolking
voorstander van toetreding. In
Zweden werd het besluit vorig
jaar slechts met een krappe
meerderheid genomen en in
Noorwegen zijn de tegenstan
ders nog in de meerderheid. In
Oostenrijk en Zwitserland is wel
een meerderheid voor toetre
ding tot de Gemeenschap.
Studenten zetten gisteren de Venezulaanse hoofdstad Caracas op stelten. foto afp
Venezuela was de afgelopen da
gen toneel van grootschalige
rellen. In verscheidene steden
werden dinsdag demonstraties
tegen het regeringsbeleid van
de sociaal-democratische presi
dent Carlos Andrés Peréz ge
houden, die uitliepen op con
frontaties met de politie. De rel
len en plunderingen namen gis
teren in hevigheid toe. In acht
steden kwam het tot botsingen
tussen studenten en politie.
De studenten protesteren te
gen de stijging van de prijzen,
onderdrukking door de politie
en het sociaal-economisch be
leid van Peréz. Zijn privatise-
rings- en bezuinigingsbeleid
heeft hem gehaat gemaakt bij
grote delen van de Venezolaan
se bevolking.
Venezuela, het land met de
grootste olievoorraden van het
westelijk halfrond en lange tijd
één van de stabielste democra
tieën in Latijns-Amerika, is
sinds het aantreden van Pérez
in 1989 herhaaldelijk het toneel
van protesten tegen de presi
dent. In februari 1989 vielen
daarbij zelfs 300 doden.
