Zee als drug voor verslaafde zeiler
Extra
h
DONDERDAG 4 JUNI 1992
27
Henk de Velde wil met catamaran in honderd dagen de wereld rond
Op de werf van Rhebergen-Muttihull Yachts op het voormalige NDSM-terrein, wordt de laatste
hand gelegd aan de cat. foto nationaal foto persbureau
De kuip van de Zeeman is relatief klein. foto united photos de boer babette stapel Op de Dam in Amsterdam doopte Henk de Velde en rijn roon Stefan rijn supercatamaran.
foto* ANP
Hij noemt zichzelf slachtoffer van zijn eigen wil. Henk de Velde, 43 jaar oud
en geboren in IJsselmuiden, gaat opnieuw solo de wereld rond. Het is zijn
enige levensdoel. Ditmaal met een wonderschone catamaran van ruim een
miljoen gulden, bekostigd door textielgigant Zeeman. Het wordt geen tocht,
maar een wedstrijd. Er staat een wereldrecord op het spel. Binnen honderd
dagen moet hij terug zijn in Brest, de Franse havenplaats waar hij zijn weer
zinwekkende onderneming ook begint. De dood vaart mee, maar angst kent
hij niet. God zal hem beschermen, weet de markante zeezeiler, die eenzaam
heid als zijn gevaarlijkste tegenstander beschouwt.
AMSTERDAM THOMAS BRAUN
De 'Zeeman' is populair in Amsterdam. De
speurtocht naar de enorme catamaran
wordt onderbroken bij een keurslager, die
haarfijn weet uit te leggen, waar het gele ge
vaarte is gelokaliseerd. „Rijd met te hard",
roept de vleeshouwer nog quasi-streng.
.Anders komt er stof op."
In de jachthaven aan de Klaprozenweg in
Amsterdam-Noord doet de catamaran pijn
aan de ogen. De felle zon maakt van de
Zeeman een nautische diamant. Een schril
contrast met de huis-, tuin-, en keuken
bootjes die de peperdure catamaran flanke
ren. Samen met een als zeerover uitgedoste
hulpkracht legt Henk de Velde de laatste
hand aan zijn trots. „Een boot is nooit
klaar", zegt hij verontschuldigend.
In de klein uitgevallen kuip van de boot be
gint De Velde zijn verhaal. „Ik ben op mijn
vijftiende gaan varen. Ik deed toen de havo,
maar die heb ik niet afgemaakt. Ik moest en
zou varen. Via het arbeidsbureau heb ik een
schip gevonden, waar ik mee de zee op
mocht. Voor die tijd had ik de zee nog nooit
gezien. Op mijn achftiende ging ik naar de
zeevaartschool en al vrij snel werd ik stuur
man en later kapitein. In die tijd verslond ik
boeken van bekende zeezeilers als Crow-
hurst, Robjn Knox Johnson en Bernard
Moitessier. Het meisje van de boekwinkel
vroeg of ik zelf ook de wereld rond zou
gaan. Ja, zei ik. Ik wist het toen al zeker."
Advertentie
De Velde verdiende aanvankelijk zijn brood
door schepen van de ene werf naar de an
dere te koersen. Toen hij de opdracht kreeg
een Mexicaanse boot in de Middellandse
Zee op te halen, besloot hij een advertentie
te plaatsen. 'Welke jonge vrouw, ongeveer
25 jaar, wil met mij mee naar de Middel
landse Zee', zo luidde de oproep. Hij kreeg
vijf reacties. Eén van de kandidaten bood
aan de reiskosten zelf te betalen en dat
sprak De Velde wel aan. Een jaar later
mocht ze zich mevrouw De Velde noemen.
Nadat Henk de Velde het zoveelste boek
van Moitessier had gespeld, hakte hij de
knoop door. Hij had genoeg van het lezen,
hij wilde zelf de hoofdrol vertolken. De we
reld rond met een catamaran. Zijn passie,
zijn droom: de tijd was rijp. Z'n vrouw, Gini,
stemde toe.
Het werd een beproeving. Gini raakte
zwanger en Henk kreeg tyfus. „Het was de
bedoeling dat we vijf jaar weg zouden blij
ven, maar het werden er zeven. Ik ben bij
Zuid-Amerika ziek geworden. Ik ging dood.
Echt, ik was bezig dood te gaan. Voor mijn
vrouw was het verschrikkelijk. Moet je je
eens voorstellen: ze zit op een boot met
niets, zelfs geen radio, op de Grote Oceaan.
Zelf is ze zwanger en haar man doodziek.
Het duurde zeven maanden voordat ik weer
hersteld was. Twee maanden later moest
Gini bevallen. Daarom zijn we negen
maanden op Paaseiland bij Chili gebleven.
Hierdoor hadden we al bijna een jaar vetra-
ging. Nee, ik heb tijdens mijn ziekte nooit
de behoefte gehad om terug te keren. Als je
op reis bent, is er geen weg terug. Boven
dien was ik op de helft van de wereld. Dan
kan je net zo goed doorvaren."
Fricties
Het duurde niet lang of de eerste fricties
kwamen boven tafel. Het huwelijk was geen
lang leven beschoren. „Er was één groot
verschil", zegt de zeeman. „Ik ging gewoon
weer varen. Van een groot schip naar een
klein schip. Nam twee koffertjes mee en
wegwezen. Zij niet. Gini had een baan, ver
enigingen, kennissen en een huisje. Dat zij
met me mee wilde, betekende wel dat ze
avontuurlijk bloed had. Maar ze wilde te
rug. Ik niet. Ik wilde nooit meer terug. Heb
ook getracht haar over te halen om altijd op
zee te blijven. Naar Amerika, naar de Cara-
bische Zee. af en toe naar Nederland, wat
geld verdienen en weer weggaan. Dat kan.
Zo'n leven is mogelijk. Tijdens die wereld
reis heb ik bij voorbeeld tien maanden op
de Caribische Zee als kapitein op een kust
vaarder gewerkt en zeven maanden op een
groot schip in Zuid-Afrika. Daarnaast schre
ven we wat voor kranten. Aan geld hadden
we geen gebrek. Want het levensonderhoud
van een zeezeiler is heel goedkoop, omdat
je geen vaste lasten hoeft te betalen."
De cycloon Oscar zorgde vlakbij Zuid-Afrika
voor een nieuwe tegenslag. De catamaran
werd verwoest en het huwelijk, zij het indi
rect, ook. „Dat was het begin van het einde.
Ik ging in Zuid-Afrika werken, want er
moest geld komen voor de reparatie van de
boot. Mijn vrouw bleef alleen met ons kind
(Stefan, red.) in de haven aan boord. Zij
kwam weer in aanraking met de normale
mensen. Kinderen die naar school gaan,
mannen die op tijd thuiskomen, gezellig te
levisie kijken... Bij Gini is er toen wat gaan
broeien. Ik heb nooit gekozen, Gini wel. Zij
nam in Zuid-Afrika het vliegtuig en ik ging
alleen verder."
„Ik ben een zwerver", zegt De Velde. Hij
spreekt over een onverklaarbare drang. Het
per definitie niet willen 'settelen'. Een leven
van gaan en komen. Hij is verslaafd aan
zwerven, de zee is zijn drug. Het koste hem
zijn huwelijk, maar hij had geen keus. „Gini
zei eens dat ze niet de reden wilde zijn die
mij van mijn leven afhield. En dat geloof ik.
Niemand wil het op zijn of haar geweten
hebben om van mij een postbode te ma
ken."
In 1985 bereikte De Velde de sluizen van
IJmuiden. Er was niemand die hem op
wachtte. De eerste vraag die bij hem op
kwam was: Wat nu? „Ik had een prachtige
reis gehad, een boek geschreven, in de
krant gestaan en viel van de ene op de an
dere dag in een diep gat. Ik was alleen, had
mijn familie en kennissen zeven jaar niet
gezien en was mijn vrouw kwijt. Wat moest
ik?"
Het antwoord was gauw gevonden. Non
stop de wereld rond. De Velde las in inter
nationale kranten dal het wereldrecord so-
lozeilen om de aarde met grote regelmaat
gebroken werd. Een goed schip was derhal
ve een vereiste. Hij liep deuren van bedrij
ven in het hele land plat om een sponsor -
contract los te weken, maar niemand wilde
met de avonturier in zee. Uiteindelijk kon
hij een prachtige catamaran van de Engelse
zeezeiler Robin Knox Johnston huren. Kos
ten: 17.500 gulden per maand De Velde
verkocht zijn woonboot om het geld bijel-
kaar te krijgen en betrok een vervallen cara
van om toch nog onderdak te hebben. Pro
vocerend stalde hij de 'Alisun' voor het Ma
ritiem Museum in Amsterdam. Dit bleek
het juiste lokaas om geldschieters binnen te
halen die de wereldrecordpoging financieel
wilden begeleiden.
'Nooit getreurd
Op weg naar de start voltrok zich een ramp.
De Alisun sloeg vlakbij Brighton om, de vijf
bemanningsleden sloegen overboord en
één van hen, Rutger Oosterhuis, werd do
delijk getroffen door de giek. „Ik lag onder
de boot", weet De Velde zich te herinneren.
„Het eerste dat mij te binnen schoot was,
denkend aan mijn zoon, 'daar gaat je papa,
jongen'. Met moeite klom ik op de boot.
Even later kwamen ook de andere drie aan
boord. We zijn in een drijver gedoken, heb
ben vuurpijlen gezocht en deze afgescho
ten. Ik vroeg: waar is Rutger? 'Henk, daar
moet je niet meer over denken, Rutger is
dood', zei een van de jongens. Twintig mi
nuten later werden we met een helikopter
gered."
I let vreemde is dat Henk de Velde letterlijk
zegt ..nooit getreurd te hebben om de dood
van Rutger". Het klinkt haast macaber,
maar zijn uitleg verklaart een hoop. Niet al
les, overigens. „Een dag na het ongeluk
moest Rutger worden geïdentificeerd. Ik
was de schipper, dus ik moest dat doen. Ie
dereen ging de volgende dag naar huis; ik
HH
De Zeeman voorde sluizen van Umulden.
bleef achter. Want mijn boot moest worden
geborgen. De anderen gingen terug van
hun hobby naar hun werk. Maar ik moest
op de boot blijven. De boot was het enige
dat ik had."
„Ik was Rutger niet vergeten, maar ik moest
wel verder, begrijp je? Ik heb niet om Rutger
getreurd, want ik kende hem niet zo lang en
wat heeft het voor zin om te treuren om ie
mand die dood is? Zijn vriendin, zijn moe
der, met die mensen had ik wel te doen.
Kijk, voor hetzelfde geld was ik verongelukt.
Dat realiseer ik me heel goed. Toen ik voor
het eerst weer over dat bewuste punt zeilde,
kreeg ik wel een raar beklemmend gevoel.
Later niet meer. Het ongeluk is voor mij ook
nooit een reden geweest om te overwegen
met zeezeilen te stoppen. Iemand die een
verkeersongeluk heeft gehad, stopt toch ook
niet mee autorijden?"
De Alisun en Henk de Velde bleven drie
maanden achter in Frankrijk. Nadat het
schip was opgelapt vertrok hij naar Neder
land. Hij volgde een overlevingscursus
zwemmen, want zonder zwemdiploma's de
oceanen op: dat was toch wel wat link. Met
tien kilo lood op zijn rug moest De Velde in
het Amsterdamse Sportfondsenbad onder
een matras vandaan zien te komen. ..Dat is
goed geweest", zegt hij. „Na het ongeluk
leek het me verstandig die opleiding te vol
gen. En ik heb er een hoop van geleerd.
1 lij begon alsnog aan de recordpoging met
de Alisun. Halverwege koers liep hij weer
averij op, maar van opgeven wilde De Velde
niet weten. Zijn eerste poging om het we
reldrecord van de Fransman Titouan Lama-
zou (109,5 dagen) te overtreffen was mis
lukt. De Velde deed er 158 dagen over. „Een
redelijke tijd", aldus de schipper.
„Ik wist toen al dat ik het nog een keer wil
de gaan doen. Ik wist ook bij welke sponsor
ik moest zijn om een nog betere boot te la
ten maken. Zeeman. Ik zag het bedrijf, de
naam. hun mascotte Koos Matroos en ik
hoorde dat ze wat in Frankrijk wilden on
dernemen. Ik had mijn financiële plaatje
klaar, het ontwerp van de boot was gereed
en een kennis had een schilderij van de toe
komstige catamaran gemaakt. De directie
van Zeeman wilde het schilderij houden.
Toen wist ik het zeker: het is rond. Het
duurde nog drie maanden voordat alles in
kannen en kruiken was, maar ik heb in die
tijd oooft gstwtJMd
Houtbouw
Voordat de Amsterdamse reder Simon Rhe-
bergen kon beginnen met de bouw van de
Zeeman, werd eerst 1000 uur in de voorbe
reidingen gestoken. Na 400 uur praten en
600 uur tekenen kon het project gestart
worden. Volgens De Velde was het ontwerp
in één nacht geboren. Het uitwerken van ae
details bleek tijdrovend. De Zeeman is acht
tien meter langen ruim elf meter breed. De
mast is met 23 meter hoger dan een flatge
bouw met zes verdiepingen. De boot weegt
foto united photos de boer babette stapel
ruim vijf ton en het totale zeiloppervlak is
324 vierkante meter. In de kuip is alle r
tuur aanwezig. Bij de bouw v
is gekozen voor hout, omdat dat materiaal
bij eventuele schade eenvoudig te herstel
len is. De Velde gaat er vanuit aat hij ge
middeld 35 kilometer per uur zal varen. De
topsnelheid schat hij op ruim 60 kilometer
per uur. De totale kosten van het project
liegen er niet om: 1,3 miljoen gulaen.
Wie de Zeeman in levende lijve aan
schouwt, kan zich nauwelijks voorstellen
hoe één man een dergelijk gevaarte in be
dwang kan houden. De boot is weliswaar
uitgerust met een automatische piloot,
maar daarmee kom je er niet, zegt De Vel
de. „Ie moet beschikken over een zekere
overgave. Ik heb dertien lieren. |e kunt er
maar één tegelijk bedienen I igenli|k zou ik
hebben. Maar die heb ik
niet. Dus doe ik miin ogen dicht, en ga ik
draaien. F,n dan pak ik de volgende, tot ik ze
allemaal gehad heb. Ik ben dan helemaal
kapot. Maar de boot gèat. Op de Alisun
kreeg ik na tien dagen het schootzeil niet
meer omhoog. Ik was helemaal leeg. Ik
dacht: bekijk het maar, en ben gaan slapen.
Maar de volgende dag moest ik er weer te
genaan. Nu zal dat allemaal wel meevallen.
Het materiaal van de Zeeman is immers
vtdbt m
Onder grote belangstelling werd de 'super-
catop 14 maart gedoopt op de Dam San
dra Reemer zong een liedje, burgemeester
Ed van Thijn hield een toespraak en zoon
Stefan de Velde mocht de champagnefles
tegen de drijver smijten.
De catamaran moet De Velde vanaf Brest
de wereld rond brengen. Eerst langs de Ca-
narische Eilanden richting Zuid-Afrika. dan
over de Zuidelijke Oceaan richting Australië
en Nieuw Zeeland, vervolgens koerst de IJs-
selmuidenaar naar Kaap Hoom onder Zuid
Amerika, waarna nog een taai stuk over de
Atlantische Oceaan volgt voordat hii weer
in Brest aankomt. Op 17 december oegint
het avontuur.
Slechts argument
Eigenlijk is de record poging van De Velde
slechts een argument om weer de zee op te
kunnen. Nu hij de limiet van honderd da
gen als doel heeft gesteld, is de IJsselmuide-
naar ook vastbesloten in zijn opzet slagen.
Hij is bereid grote risico's te nemen. Er zul
len dagen zijn dat hij 400 mijl moet afleg
gen. En dat is heel veel. Om tijd te winnen
wil De Velde zelfs op de Zuidelijke Oceaan
tot 58 graden zakken. De kans dat hij ijsber
gen tegenkomt, is dan bijzonder gToot. Dat
toch onheilspellende vooruitzicht kan hem
nauwelijks verontnisten. „Leuk voor een fo
to", zegt hij laconiek.
Bang voor de dood is hij al helemaal niet.
„Ik ben een zeer gelovig mens. Ik ga op pad
met mijn God. Ieder avond bid ik. En wat
zeg ik dan? Lieve Heer, ik heb mijn best ge
daan. laat me vannacht lekker slapen. Ik ge
loof dat we onderweg zijn naar een betere
wereld. Dat wil ook zeggen dat we hier op
deze wereld ons best moeten doen. Ik ben
opgevoed met de boodschap: benut je ta
lenten. Of je nu journalist, buschauffeur of
zeezeiler bent. Ik geloof in de God die op
mij wacht. Daarom ben ik niet bang voor de
dood. Als God bepaalt dat ik terug moet ko
men, dan kom ik tenig En als ik door een
fataal ongeluk overlijd, dan ben ik in dat ge
val gewoon opgenomen. Dan zegt de Heer
tegen mij: 'Henk, je hebt je best gedaan,
kom maar na.ii hmm I 'aar ta n ik hr.-l
makkelijk in. Ik zou het alleen ontzettend
jammer vinden vor Stefan, mijn zoon Want
die is hartstikke trots op mij."
„Maar ik ben niet gek hoor". voegt hij haas
tig aan zijn preek toe. „Ik zeil daar waar ik
me ontspannen voel. Zie ik het op een of
andere manier niet zitten, dan verander ik
van koers. Robin Knox Johnson heeft Ooit
gezegd: 'Er heeft nog nooit iemand een race
gewonnen met een gehavend schip'. Met
die uitspraak in gedachten ga ik op reis.
Eenzaamheid
De Velde ziet zijn tocht niet als een levens
gevaarlijke onderneming. Wel risicovol.
Verrassend genoeg beschouwt hij een/.tam
heid als zijn grootste tegenstander „ik heb
me het afgelopen jaar aardig ingelaten met
persoonlijke relaties. Toen ik met de Alison
vertrok, dacht ik: ik laat het hele zootje ach
ter me. Ik zal niemand missen. Ik heb nu
een vriendin, mm ft DM N m llld
geef. Maar de prioriteiten van het leven zi|n
bij ons niet te rijmen Het bekende verhaal
waar ook mijn huweii)k op stuk liep. Toch
kan Ik moeilijk afstand nemen van emoti-
nele gevoelens. |a, ik verwacht dat ik daar
tijdens mijn reis problemen mee krijg, hen
journalist schreef ooit: de enigr klip waarop
mttn mHci i n m li ipn. li en mum i n
hij heeft gelijk."
De vraag is wanneer breekt dat moment
aan? Wanneer vindt Henk de Velde het ge
noeg en solliciteert hij op een baan als post
bode. In honderd dagen de wereld rond is
zijn po te doel. En als hij dat bereikt heeft,
wat dan? Het zeilen kan hij niet laten, dat
lijdt geen twijfel. Vorig jaar was De Velde te
gast bij AVRO's Karei van den Graaf Hii liet
weten behoudend te gaan leven als hij net
record in handen heeft. Op de vraag wat hij
daar precies mee bedoelde, antwoordde De
Velde: „Ach. dan vaar ik eens naar de Ama
zone. Of naar liangsu Qingjang
Candy Dulfer zong al eens A house is not a
home' Een verklaring waar De Velde zich
goed in kan vinden. „Niemand begrijpt dat
ik gelukkig kan zijn in een caravan at vra
gen- waarom huur je geen huis? En dan?
Dan huur ik ren huis. zet ik allerlei gezellige
spullen om mij heen, maar dan vod ik me
echt niet thuis Moet ik dan televisie gaan
kijken7 Walgelijk vind ik dat. En dan met
ro'n afstandsbediening... Ik moet er niet
aan denken Ik moet bezig zijn op een boot.
Dat is mijn thuis. Dat is mijn leven."
