Haai in borrelglaasje
Over leven
'Natuur en Milieu' wil
minder gebruik chloor
CONFERENTIE
MILIEUTIPS
DONDERDAG 4 JUN11992
13
monica wessedng
Het gebruik van chloor moet
aan banden worden gelegd.
Zwembaden kunnen met keu
kenzout net zo goed worden ge
desinfecteerd en in het huis
houden is chloor al helemaal
overbodig. Een normaal huis
houden hoeft helemaal niet ste
riel te zijn. Chloor heeft grote
milieubezwaren en veroorzaakt
ook prikkeling van slijmvjiezen
en ogen.
Dit schrijft de stichting Na
tuur en Milieu aan staatssecre
taris Simons (volksgezondheid).
In de brief wordt ook het huis
houdelijk en industrieel gebruik
van chloor veroordeeld. De stof
is nu nog overal te koop en mag
vrijelijk worden gebruikt. Na
tuur en Milieu wil chloor eigen
lijk verbieden en alleen bij ont
heffing van het verbod gebruik
ervan toestaan.
Bij het desinfecteren van
zwembaden wordt nu nog ge
bruik gemaakt van enorme hoe
veelheden chloor. Jaarlijks
wordt vier miljoen kg chloor in
het zwemwater gegooid. Dat is
volgens de milieubescher
mingsorganisatie volstrekt niet
nodig. Door het bad te vullen
fractie van de hoeveelheid
chloor nodig om toch dezelfde
bescherming tegen infecties te
krijgen. Het chloorgebruik zou
op deze manier met 80 tot 90
procent kunnen worden ver
minderd. Bovendien kan het
badwater met ozon worden ge
schoond.
Natuur en Milieu is ook fel
gekant tegen het gebruik van
chloor in het huishouden. Het
middel maakt niet schoon zoals
zeep wel doet, maar desinfec-
teerd alleen. Dat is in een nor
maal schoon huishouden niet
nodig. In Nederland wordt elk
jaar vier miljoen kg chloor in
het huishouden gebruikt.
De industrie verbuikt zo'n zes
miljoen kg. Hetzelfde 'schonen
de' effect kan bereikt worden
door hittebehandeling danwel
een fikse borstelbeurt.
De produktie van chloor is
bijzonder milieubelastend. Er
ontstaan bovendien veel
milieuschadelijke organo-
chloorverbindingen, zoals chlo
roform. Het gebruik geeft veel
vuldig aanleiding tot gezond
heidsklachten; tranende ogen,
slijmvliesontstekingen.
EIGEN WUS
Regeringsleiders en staats
hoofden uit alle delen van de
wereld buigen zich vanaf deze
week op de milieuconferentie
in Rio over onze toekomst. Ne
derland en een aantal andere
Westerse landen zullen op de
top pleiten voor een zoge
noemde 'duurzame ontwikke
ling', waarbij verdere econo
mische groei niet ten koste
mag gaan van het milieu. Maar
hoe ziet de praktijk van alledag
er uit? Enkele redacteuren van
deze krant doen de komende
weken op de pagina Over Le
ven verslag van hun pogingen
om zelf het milieu te ontzien.
Vandaag een aflevering van
Sjaak Smakman in de rubriek
EIGENWIJS.
foto archief
Gifloos luizen bestrijden
leiden De zachte winter en het mooie zomers weer van de afge
lopen weken hebben voor een ware explosie van de luizenpopu
latie gezorgd. Met name lindes, populieren, berken en esdoorns
worden door de kleine knagers aangetast. Een fikse luizenplaag
is te herkennen aan krullend en vallend blad en een kleverige
vochtafscheiding.
Met de gifspuit er over heen is uit natuur- en milieuoverwegin
gen niet aan te raden en bovendien niet echt nodig. De bomen
met een krachtige waterstraal afspuiten venaagt de luizen net zo
goed. Gifloos bestrijden voorkomt dat vogels die luizen eten,
ziek zouden worden. Zwakke bomen en struiken worden eerder
door beestjes aangetast. Door voldoende water te geven en te
zorgen voor een goede standplaats heeft de plant meer natuur
lijke weerstand.
Mierenexplosie (1)
leersum De overlast door mieren is dit jaar op sommige plaat
sen zo groot dat bestrijdingsmiddelen tegen mieren in vele "win
kels uitverkocht zijn. Volgens deskundigen is echter geen sprake
van een plaag, maar van een verhoogde activiteit van mieren als
gevolg van het droge, warme weer. ,,Er zijn niet meer mieren
dan andere jaren, maar door de droogte gaan mieren actiever op
zoek naar voedsel en vooral vocht. Ook is de voortplanting eer
der op gang gekomen door het wanne weer", aldus mierenex
pert Bram Mabelis van het Instituut voor Bos- en Natuuronder
zoek in Leersum.
Mierenexplosie (2)
leersum De mierendeskundige betwijfelt het nut van insektici-
den:Lokdoosjes Werken niet altijd. Weliswaar worden de werk-
mieren gedood, maar de koninginnemier gaat ondergronds ge
woon door met het leggen van eitjes". Als maatregel tegen rode
mieren in grasvelden adviseert hij het regelmatig zeer kort af
maaien van het gazon. „Je pest de mieren dan weg, want aan
kort gras hebben rode steekmieren een hekel." Tegen mieren in
huis kan knoflook uitkomst bieden. De zwarte wegmier die zich
thuisvoelt tussen de tegels van terrassen en paden, kan worden
verjaagd met heet water.
Het warme weer van de afgelo
pen dagen heeft tot een stroom
van vragen over stankoverlast
geleid. De geurtjes ontstaan
doordat in de warme gft-contai-
ner het composteerproces al
vast begint. De stank is wel in te
perken. Een rijtje tips hiervoor:
t zo veel
i gehou-
1. De gft-t
mogelijk buiten de
den worden.
2. De deksel zo veel mogelijk
gesloten houden zodat de vlie
gen geen kans krijgen eieren af
te zetten. Uit de eieren kruipen
namelijk maden. Als u erg veel
last \an maden heeft, bel dan
Er worden van vrijwel alle (bedreigde) diersoorten meer exemplaren in de natuur teruggebracht dan eruit gehaald.
Dierentuin Blijclorp model voor natuurbeschermingsprogramma 's
Een jonge haai in een borrelglaasje en vier Chinese reu
zensalamanders in aparte kleine glazen bakjes. Het top
punt van dierenmishandeling of is hier iets anders aan de
hand? Iets anders dus. Iets héél anders. De haai en de
reuzensalamander zijn te zien in de diergaarde Blijdorp
in Rotterdam en staan model voor natuurbeschermings-
en reddingsprogramma's.
rotterdam monica wesseling
De jonge haai zit in een bor
relglaasje omdat zijn ei vroeg
gebroken is en hij nog niet zon
der bescherming kan; de reu
zensalamanders wachten in een
hokje op een vrouw. Beide dier
soorten zijn bedreigd en in
Blijdorp 'worden er een paar
bijgemaakt'.
De dierentuin anno 1992 is
niet dezelfde als die van tien,
vijftien jaar geleden. De dier
gaarden 'consumeren' niet lan
ger wilde dieren, maar produce
ren ze. Er worden van vrijwel al
le (bedreigde) diersoorten meer
exemplaren in de natuur terug
gebracht dan eruit gehaald wor
den. „Het beste is en blijft be
scherming en fokken van be
dreigde diersoorten in hun leef
gebieden zoals het regenwoud,
zeeën, savannes en steppen.
Dat kan echter niet altijd. Als
een gebied echt verwoest is en
de diersoort heeft geen plek
meer om te leven, is fokken van
de diersoort in dierentuinen de
beste oplossing", zegt directeur
T. Dorrestein van de diergaarde.
Zo wordt de wilde ezel, die
voorkomt in Somalië in Blijdorp
gefokt. „Beter zou zijn om in
Somalië zelf het dier te fokken,
maar daar heerst een burger
oorlog. De mensen hebben
niets te eten. Dan kun je hun
niet vragen aan een fokpro-
gramma van wilde ezels mee te
werken."
In de tuinen worden bedreig
de diersoorten gefokt om zo uit
sterven te voorkomen. Dorres
tein benadrukt dat fokken al
léén niet voldoende is. „Je moet
tegelijkertijd goede projecten
opzetten om verloren gegane
natuurgebieden te herstellen en
verder aantasting van gebieden
te voorkomen. We fokken hier
immers dieren om ze later terug
te kunnen zetten in de natuur.
Het gaat om herstel van flora en
fauna. Met hier gefokte exem
plaren voorkomen we uitster-
Fokprogramma's
Blijdorp heeft als specialiteit het
fokken van reptielen, maar doet
ook aan tal van andere interna
tionale fokprogramma's mee.
De Rotterdamse dierentuin
hoort op het gebied van fokken
van bijzondere diersoorten op
wereldniveau bij de acht be
langrijkste dierentuinen, op
reptielenkweekgebied hoort
Blijdorp zelfs bij de beste vijf.
Dorrestein legt uit dat de rep
tielen meer dan enig ander dier
soort, bescherming nodig heb
ben. Omdat reptielen tot de
oudste diersoorten behoren,
hebben ze zich heel sterk kun
nen specialiseren. Elk reptiel
heeft een eigen gebiedje waar
het kan wonen en de specifieke
dingen vindt die het eet. Dat
maakt hem kwetsbaar. Zodra
dat bepaalde voer er niet meer
is of zijn leefgebied wordt om
gespit is het reptiel tot uitster
ven gedoemd. „En dat maakt
duidelijk waarom fokprogram-
De Fiji-leguaan, de trots van Blijdorp. De diergaarde is er verleden jaar
In geslaagd een jong groot te brengen. Zondag kwamen er opnieuw
twee jongen uit het ei. foto buidorp
ma's voor reptielen zo belang
rijk zijn, maar ook heel moeilijk.
Een miskleun bij het voer voor
jonge leguaantjes, slangetjes,
hagedisjes of varaantjes bete
kent dat een heel nest verloren
gaat. De 'oppassers' observeren
hun lievelingen urenlang, bekij
ken wat ze 'eten en besteden
uren aan de verzorging."
Blijdorp heeft heel wat wa
penfeiten op het gebied van de
fok van reptielen op zijn naam
staan. Het lukte de moeilijk te
kweken chuckwalla's, Afrikaan
se doornstaartagamen, Haiti-
boa's en Timor waterpythons te
fokken. De trots van Dorrestein
is wel de Fiji-leguaan. Het dier
komt alleen op de Fiji-eilanden
voor. Omdat het beest het, zoals
Dorrestein het smalend uit
drukt, 'prima doet als opgezet
dier in de huiskamer' is de legu
aan bijna uitgestorven. Vorig
jaar legde het Blijdorpse vrouw-
de reinigingsdienst (252091).
3. Strooi een theelepeltje gips
over de inhoud. De gips neemt
de stank weg en belemmert het
composteerproces niet.
4. Vlees- en visresten verpakken
in een krantje of ander stukje
(niet geplastificeerd) papier.
Vlees- en visresten bederven
snel en gaan dan fiks stinken.
Gooi daarom in warme tijden
dierlijk afval in de bak die Tiet
eerst wordt geleegd.
5. Laat vochtig afval zoals tuin
afval eerst een beetje drogen.
Dat voorkomt rotting in de bak.
6. Een krantje onderin de bak of
een papieren zak kan de over
last verminderen. De zakken
zijn te koop in de supermarkt.
7. Zorg ervoor dat de bakken als
u op vakantie gaat leeg en
schoon zijn. Een volle container
laten staan geeft niet alleen
slank, maar lokt ook ongedierte.'
8. Voor vragen over afval kan al
le werkdagen van acht tot half
vijf worden gebeld met de gft-
infolijn, telefoon 071-252130.
de
die
de
De Rotterdamse dierentuin hoort op het gebied v
acht belangrijkste dierentuinen.
n fokken van bijzondere diersoorten op wereldniveau bij de
bek. Hij houdt zijn kaken twee
maanden op elkaar en spuwt
dan een aantal jonge visjes uit.
Al met al wordt wel duidelijk
dat een dierentuin er minstens
even hard voor de dieren is als
voor de mensen. „Natuurlijk
blijft een van de taken van ac
tuin mensen een dagje uit aan
bieden. Wat wij echter belang
rijker vinden is fokken, onder
zoek naar het optimaliseren van
de leefomstandigheden en de
mensen liefde voor de natuur
bijbrengen."
De verlokkingen
van Pampers
De jeugd heeft de toekomst,
heet het. Kan best zijn. maar het
blijft natuurlijk een feit dat het
hun ouders zijn die nü beslissen
of er straks überhaupt nog een
toekomst is. U begrijpt het al:
dit stukje gaat over duurzame
ontwikkeling en ouders.
Alsof die net al niet moeilijk
genoeg hebben! Nog niet zo
lang geleden wijdde net week
blad Elsevier er zelfs een om
slagverhaal aan. Monsters, zo
luidde de titel even kort als veel
zeggend. De ene gekwelde ou
der na de ander aan het woord
over die verwende krengen van
tegenwoordig.
En dan ook nog eens duur
zaam opvoeden? Het begint al
voor de geboorte. Het dwingt
bewondering af hoe de baby
maffia weet in te spelen op de
onzekerheid van de bijna-ou-
der. Alleen het beste is goed ge
noeg voor uw baby, zo
schreeuwt alles je soms let
terlijk tegemoet in de baby
speciaalzaken.
Wat de baby-maffia eigenlijk
bedoelt, is: alleen het duurste is
goed genoeg voor onze kassa.
Wij hadden ons dan ook heilig
voorgenomen niet mee te doen
aan die kermis van opgeklopte
sentimenten. Dat 'beste', dat
was toch de liefde en aandacht
van onszelf, en niet de met al
lerlei prullaria afgekochte onze
kerheid, zo hielden we onszelf
voor? Maar toch. Waren we ei
genlijk geen schriepen? Toch
maar een elektrische flessen-
warmer?
Nee. Niet bezweken, zelfs niet
bij het horen van de bedragen
die andere mensen aan babyka
mer en 'toebehoren' uitgaven.
Dan maar schriepen. En ook
geen Pampers, maar gewoon
katoenen luiers. Pampers kos
ten een berg geld en zorgen
voor een minstens zo grote berg
afval. Gelukkig werd onze zoon
in de zomer geboren, zodat de
tweedaagse trommel luiers weer
tijdig schoon en droog was
Maar na een paar maanden
bezweken we. Eerst alleen Pam
pers op bezoek en tfjdW M
weekje Zeeland. Toen ging het
hard. Nog even geprobeerd met
plastic luierbroekjes met papie
ren inlegluier, maar dat vond
mijn vrouw maar niets. Pam
pers dus. Toen ik een half jaar
later vier dagen kon gaan wer-
ken. voerde ik op die vrije dag
de luierbroekjes weer in. Maar
de combinatie van rode billen
bi| Platei en (da J apmeknirta
\.m me.vlt WM lr Merit
De tweede is nu een paar we
ken oud. De kunstjes van Wel
come en Prenatal zijn deze keer
langs onze koude Weren afge
gleden. Maar wel gelijk Pam
pers. Niet duurzaam, wel mak
krli|k
Pieter is bijna twee. Hij loopt
dus zelf de speelgoedwinkel in
en wijst vervolgens t'Auwio,
auwto') aan wat hij wil hebben
Kinderen die vragen worden
overgeslagen, zo houd ik mezelf
voor. Hij moet maar leren dat
hij niet alles kan krijgen wat hij
wil. Als we naar een duurzame
samenleving willen, dan zullen
we niet alleen onszelf beperkin
gen moeten opleggen, maar ook
onze kinderen moeten leren dat
er grenzen zijn.
Zondagochtend in Groenen-
daal. Op het terrasje bij de
speeltuin drinken we koffie.
Jongetjes van zes. zeven jaar
met permanentje, stikdure atb
en al even kostbare Nikes. Een
jochie van pakweg vier met een
Amsterdams matje. En ze hoe
ven maar te kikken of de ouders
trekken hun portemonnee.
Staal ons dat ook te wachten? Ik
gruwel, kijk naar hun ouders en
troost mezelf dan met de ge
dachte dat de appel niet ver van
de boom valt.
Als Pieter later sportschoenen
van driehonderd gulden wil
hebben, krijgt hij ze niet. Als pa
als fanatiek hardloper er niet
over piekert om zoveel geld uit
te geven voor een paar loop
schoenen. dan gaat hij ze toch
zeker niet voor zoonlief kopen
die ze alleen wil hebben omdat
iedereen ze heeft?
Maar als die andere ouders
dat wel doen. wat dan? Wat doe
ik als Pieter die Nlkes of die atb
'nodig' heeft om niet builen zijn
groen te vallen? Toen ik 16 was.
was het voor mij toch ook van
levensbelang om er bij te horen
(al was dat toen godzijdank nog
betaalbaar)7
Laat ik Pieter over tien, vijf
tien jaar uitlachen door zijn
vriendjes omdat ik graag wil dat
or over vijftig jaar ook nog wat
te lachen valt? Ik hoop dat ik dat
op kan brengen. Maar vooral
dat hij dat óók kan.
SJAAK SMAKMAN
IN 'T VELD
uitkwam. „En dan begint het
grote puzzelen. Onze reptiel
mensen weten wat andere jon
ge leguanen eten, maar een Fiji-
leguaan heeft weer een eigen
smaak. Door een overvloed aan
jonge insekten zoals jonge kre
kels, jonge spinnen en allerlei
soorten vliegjes aan te bieden
kom je er achter wat ze lekker
vinden. Met eindeloos geduld is
hel gelukt het jong op te kwe
ken.". Zondagmorgen kwamen
opnieuw twee Fijt-leguaantjes
uit het ei.
Truc
Grappig is de truc die Blijdorp
uithaalt met de Chinese reuzen
salamander. Het dier paart in
het water. In de paartijd zwemt
het vrouwtje door stromende ri
viertjes. De mannetjes zitten in
holletjes in de oever. Het
vrouwtje zwemt langs en zoekt
een mannetje van haar gading
uit. In Blijdorp zaten tot nu toe
vrouwtje en mannetje bij elkaar
maar aaar kwam niets van. De
nieuwste truc is dat het vrouw
tje tegen de paartijd wordt los
gelaten in een bak met vier gla
zen deurtjes. Achter elke deur
zit een mannetjes-reuzensala
mander, dus de vtouw heeft het
voor het kiezen.
Toeval en geluk komen er ook
bij kijken. Zo merkte een ver
zorger van de Arowanavissen op
dat een van de mannetjes slecht
at. Enkele weken later trof hij in
het luchtfilter een jonkie aan.
Het geheim van het slecht eten
was opgelost. Arowana's zijn
muilenbroeders. Direct nadat
het vrouwtje eieren heeft afgc
Afgelopen winter heb ik met
een wanhoopsdaad de laatste
frontale aanval van de klimop
op mijn oude appelboom afge
slagen. Met een zaag guilloti
neerde ik de bijna polsdikke
wurgslangen van ae omhoog
kruipende, wintergroene klim
mer. Ik deed het met enige wee
moed, want in principe laat ik
de natuur het liefst haar soms
wrede gang gaan. Maar ik
troostte me met de gedachte
dat er twee meter verderop nog
een klimop bezig was een boom
in dit geval een prunus te
wurgen. Daarin kunnen nog ge
noeg nesten worden gebouwd
Als de houtduiven het tenmin
ste goed vinden, want die heb
ben in die met donkergroen
overwoekerde donkerrode
boom al jaren hun liefdesnestje.
Dit weekeinde stond ik op een
meter of vier hoog te balance
ren op een aluminium ladder
om de appelboom van de
laatste rouwkransen van dode
klimopbladeren te ontdoen. Het
was heet. maar op dat niveau
was in ieder geval een flauwe
bries te voelen Tot een vriende
lijke stem mij bijna uit mijn
évenwicht bracht. Buurman
Joost kon mij voor het eerst van
zijn leven over de schuur heen
toespreken en de laatste vogel-
roddels toevertrouwen. Of Ik de
braamsluiper soms had gezien
die met zijn heimelijk lied enke
le weken voor onnist onder de
vogelliefhebbers uit de buurt
had gezorgd. En het legioen
staartmezen dat was opge
groeid in een straat verderop.
De braamsluiper had zijn naam
eer aangedaan, want ook ik had
hem niet kunnen ontdekken.
Maar de staartmezen hadden
de dag ervoor met ziin zevenen
of achten door mijn berk gcflie-
rcfluit en hadden zich allesbe
halve schuw gedragen. Dat heb
je met bosvogels die in de stad
hun heil komen zoeken en van
geen mens kwaad verwachten.
Ik had ze dan ook van heel
dichtbij kunnen bewonderen
De twee ouders waren duidelijk
herkenbaar aan hun met wit af
getekende kopjes. De jongen
waren nog wat egaal vaalbruin,
maar slingerden al even rap aan
de dunne oerketwijgen. Eigen
lijk is een staart mees helemaal
geen mees en dus geen familie
van de vertrouwde kool- of
pimpelmees. Maar het voortdu
rende gesjiep en gesjap, waar
mee ze bomen afstruinen on
zoek naar rupsjes en kleine Krie
belbeesten. liikt toch heel veel
op het gekwebbel van andere
mezen die elkaar ook voortdu
rend op koers houden met hun
geluiden.
Staartmezen zijn in tegenstel
ling tot andere mezen geen
hoienbroeders. maar bouwen
zelf een zeer bij/onder nest
Zo'n ingewikkelde constructie
zelfs dat ze er al in februari of
maart aan moeten beginnen
Van buigzame twijgje* en gras
jes wordt eerst een geraamte
geconstrueerd M. meoi
doornige struik als een mei
doorn of sleedoorn, óf in een
conifeer die het hele jaar voor
dekking zorgt. In dat geraamte
worden door beide partners
met engelengeduld duizenden
haartjes en veertjes gevlochten
die één voor één worden aange
voerd en verwerkt. Het nest is
kogelrond en alleen aan de zij
kant zit een klein gaat)e
Na het geraamte en de isolatie
Is het tijd voor de afwerking,
voornamelijk bedoeld als r.i
mouflage van hei nest. De bui
tenkant wordt rondom behan
gen met (korst)mos en hout
schilfers die met spinrag wor
den vastgeplakt. Een wonder
schoon bouwwerk, dat door
geen andere inheemse vogel
wordt geëvenaard Als kroon op
het werk wordt de kleine nestin
gang soms voorzien van een op
vallend veertje, opdat de tot-
gang bijna blindelings kan wor
den gevonden.
Zo'n fragiel nest is natuurlijk
wonderschoon, maar niet echt
praktisch voor een vogel met
een staart van zo'n zeven centi
meter, bijna net zo lang als het
vogellijf zelf. Die zev en centi
meter zitten aardig in de weg bij
het broeden Het vrouwtje moet
het lastige ding dan ook bijna
dubbel vouwen om haar zittend
vruchtbaar werk te kunnen vol
brengen. Als het broeden erop
zit. kun je het vrouwtje nog een
tijd herkennen aan de krom
ming in haar evenwichtsorgaan.
I»k de .H ht tot twaalf jongen m
het nest krijgen al snel lange
staartpennen U kunt zich dan
ook voorst elicn dat het nest na
de broedtijd meer op een gaten-
kaas lijkt dan op een architecto
nisch hoogstandje
TyofTYE»
