Cultuur Kunst
Pas gaan
samenwonen?
Bezuiniging
funest voor
toneelsector
Carver ontstijgt
gootsteenrealisme
l
ewondering
99
'Ik ben niet kerks, wel gelovig'
VRIJDAG 29 ME11992
Ulysses
a In de film Pink Ulys-
/- T1 ses wordt het mooie
lichaam van Odysseus
door de camera gestreeld
REDACTIE CEES VAN HOORf
Drie winnaars Grafiekprijs
Amsterdam De Nederlandse Grafiekprijs 1992 is toegekend aan
drie grafici. Vincent van Ojen uit Deurne kreeg de prijs voor zijn
kleurcnhoutsnedes, Antje Veldstra uit Groningen voor haar kleu
renhoutdrukken en Rolt Weijburg uit Utrecht voor zijn kleuret
sen. Eervolle vermeldingen gingen naar Hewald Jongenelis uit
Amsterdam, Eliza Kopec uit Rotterdam en Jan Prins uit Vlaar-
dingen. De Grafiekprijs - waaraan voor de winnaars bedragen
van 6.000 gulden zijn verbonden is de belangrijkste onder
scheiding die jonge grafici tot 40 jaar in Nederland kunnen win-
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Koorts door theatergroep Carver Spel.
Beppie Melissen, Rent- van 't Hof. Leny
27/5 LAKtheater
/.<i maar v
maar een keuken van een of an
der groot restaurant. Dat is het
uitgangspunt van de voorstel
ling 'Koorts', van de groep Car
ver, waarmee het LAK dit thea
terseizoen afsluit.
Ongeveer anderhalf uur zien
we drie vrouwen en twee man
nen in hun weinig vrolijke alle
daagse routine vervallen. Al
thans die suggestie wordt ge
wekt, want de beeldende voor
stelling van deze jonge maar in
middels veelgeprezen theater
groep ontstijgt nu juist elk soort
gootstéenreaïisme. De één sor
teert bijvoorbeeld alle aardap
pelen op een grote tafel, waarna
een ander ze weer met enig
aplomb ongeschild terug in de
emmer gooit. Betrekkelijk wei
nig 'normale' werkzaamheden
worden er dus verricht, maar
desondanks gaat er de schijn
van uit dat dit hun vele dage
lijks terugkerende karweitjes
zijn. Dat is knap.
Tussen de bedrijven door
moet zo'n geestdodend bestaan
op andere lotgenoten worden
afgereageerd. Pesterijtjes,
machtspelletjes en onbeholpen
toenaderingspogingen dienen
voor afwisseling te zorgen. In de
voorstelling leveren zulke mo
menten wat extra dramatische
spanning op. Ook kunnen op
deze manier de personages af
zonderlijk of met z'n tweeën
iets meer op de voorgrond tre
den.
Echt veel komen we niet te
weten over deze hier tot samen
werking gedoemde mensen,
maar wel net voldoende om de
aandacht vast te houden en de
eigen fantasie te prikkelen. Ter
wijl het meest moederlijke type
haar eenzaamheid met enig
bravoure tracht te verbergen,
geeft de meest uitdagende van
de drie vrouwen blijk van angst
om haar aantrekkingskracht
voor de mannen te verliezen.
Nummer drie is het schuchterst,
totdat zij haar woede koelt op
een van de beide mannen, wier
achtergronden nog vager blij
ven. Ook al zijn er hierbij een
paar opvallende solonummers,
het vindingrijk geregisseerde
reilen en zeilen van het collec
tief draagt de voorstelling.
Bureau Berenschot uit kritiek op minister
De toneelsector kan hooguit anderhalf miljoen gulden
extra zelf verdienen. Om dat te bereiken moet eerst nog
een investering van een half miljoen gulden worden ge
daan. Er blijft dus slechts een miljoen over dat door de
toneelwereld zelf kan worden opgebracht, terwijl minis
ter d'Ancona van cultuur zich in haar Kunstenplan, een
onderdeel van de Cultuurnota, een korting van 3,2 mil
joen gulden voorstelt.
DEN HAAG
Dat concludeert onderzoeksbu
reau Berenschot. Het bureau
deed in opdracht van de Vereni
ging van Nederlandse Toneel
gezelschappen onderzoek naar
de gevolgen van de Cultuurno
ta. De korting van d'Ancona zal
leiden tot vermindering van de
activiteiten. De door de minis
ter beoogde grotere publiekaan-
tallen zullen juist niet worden
bereikt, denkt Berenschot.
Randstad
De minister hoopt nu wel dat
het zelf verwerven van meer in
komsten stimulerend zal zijn,
maar bij inkrimping van omzet
en activiteiten komt daar vol
gens Berenschot niets van te
recht.
De Vereniging van Toneelge
zelschappen is wel bereid de ge
noemde miljoen gulden zelf te
gaan verdienen. Berenschot
heeft ook een aantal ideeën aan
de hand gedaan om iets aan het
vastgelopen toneelbestel te
doen.
Nu de behandeling van de
Cultuurnota, op 15 en 22 juni
door de Tweede Kamer, nadert,
neemt de kritiek op deze nota
in hevigheid toe. In een brief
aan de Tweede-Kamercommis
sie voor Welzijn en Cultuur stel
len negen niet-randstedelijke
provincies dat minister d'Anco
na van cultuur zich vergist als
zij zegt dat ze geen geld voor de
kunsten van de regio naar de
Randstad laat verdwijnen. Aan
de hand van een financiële ana
lyse van de Cultuurnota maken
de provincies duidelijk dat „eer
der het tegendeel" het geval is.
Driekwart
Twintig jeugdtheatergezel
schappen hebben de cultuur
woordvoerders van de politieke
partijen in de Tweede Kamer
een brief gestuurd waarin ze
protesteren tegen de in het
Kunstenplan voorgestelde ver
laging van het budget Inciden
tele Jeugdtheaterprodukties met
1,4 miljoen gulden. Die heeft
mogelijk opheffing voor drie
kwart van de gezelschappen tot
ALKMAAR. JAN VRIEND
Het doet Willem Nijholt weinig
dat zijn 31-jarige toneelloop
baan hem het predikaat 'beken
de Nederlander' opleverde.
„Die status heeft de waarde van
iets wat je op de schoorsteen
zet." Maar gevierd acteur zijn,
dat moet toch voordelen bie
den? De man van Oebele, Son-
neveld, De stille kracht, musi
cals, films en meer dan honderd
toneelstukken hoort het glimla
chend aan. Zwijgt. Kent het
klappen van de zweep. Weet
beter. „Door mijn doos met
persoonlijke triomfen hoef ik in
ieder geval nooit terug te kijken
op een mislukt leven."
Hij zegt het alsof zijn laatste
dag nadert. Alsof de vereenzel
viging met aartsbisschop Tho
mas Becket van Canterbury, de
rol die hij de komende tijd
speelt in 'Moord in de kathe-
Ik bewonder de zan
geres Natascha
M
Wright. Ze raakt
niet alleen in het hart met haar
stem, ze ziet er ook nog erg
mooi uit. Als ik 's avonds, na het
werk hier, in de auto terug naar
Oostzaan rij, zet ik haar laatste
nummer 'What'cha gonna do'
keihard aan en dan voel ik alle
vermoeidheid uit mij wegspoe
len."
„Haar stem blijft je meteen bij,
lijkt op die van Vanessa Willi
ams maar heeft toch een geheel
eigen karakter. Wat Wright zingt
is een mengeling van rock, soul
en house. En er zit ook een klein
stukje rap in 'What'cha gonna
do'. Het begint met een prach
tig intro, met het gekrijs van
meeuwen erboven. Dat geluid
geeft op de een of andere ma
nier ruimte aan hel liedje, ver
plaatst je naar een stil strand.
De tekst is eenvoudig, het the
ma van alle tijden: een meisje
dat door haar vriend is verlaten
vraagt zich af wat die jongen
gaat doen met zijn leven. De
belangrijke dingen in het leven
zijn altijd eenvoudig, denk ik."
„Het is zonde dat Natascha
Wright hier in Nederland nog zo
weinig aandacht krijgt. Ze is één
keer op de televisie geweest of
zo. Ik heb haar voor het eerst
zien optreden tijdens het Sche-
veningse Songfestival. Meteen
was ik gehoeid door haar ver
schijning. Want dat is één van
de dingen die een artiest voor
mij altijd moet hebben: uitstra
ling. Natascha heeft 'personali-
'y'"
„Toen ze begon te zingen zag ik
even, in een flits, mezelf daar op
het podium staan. Ik wilde
\Toeger dolgraag zangeres wor
den, maar ik zong zo vals als
wat. Mijn broers en zusters zei
den: Esmée, hou daar toch als
jeblieft mee "op. Natascha
Wright is wat ik in mijn jeugd
heb willen zijn. Mijn droom
wens. Ik denk dat bewondering
vaak uit dit soort gevoelens ont
staat."
„Wat mij meteen opviel aan
Natascha is dat ze mooie nagels
heeft, mooie handen ook. Han
den zeggen erg veel. Ze liegen
niet. Voor een zanger zijn de
handen erg belangrijk. 'Ze zin
gen mee', om hei maar eens gek
te zeggen. Ze spelen bij de pre
sentatie van het liedje een be
langrijke rol. Er worden gebaren
mee gemaakt die de inhoud er
van een extra accent kunnen
meegeven."
In deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die hetzij direct
hetzij zijdelings met kunst of cultuur te maken hebben. Zij praten over een
kunstvoorwerp waaraan zij bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma tot
het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daartussenin zit. Vandaag spreekt Esmé
Caupain van Nail Service Esmé aan de Leidse Breestraat haar bewondering uit voor de
zangeres Natascha Wright.
draal', compleet is. Nijholt (58)
voelt zich sterk verbonden met
de strijdende middeleeuwse
kerkleider: „Becket is iemand
die bewust kiest en om die keu
ze wordt vermoord. Een held als
Kennedy, met de strijdlust van
Mandela en tegelijk behept met
het fanatieke van een type als
mevrouw Goeree. Innerlijk is hij
verscheurd. Natuurlijk bekoopt
de strijder het met zijn dood.
Dat gebeurt toch nog dagelijks?
Nijholt hééft wat met 'Moord
in de kathedraal'. Hij vond de
tekst van het mysteriespel van
Nobelprijswinnaar T.S. Eliot als
23-jarige in de bibliotheek bij
hem in de buurt. Het was het
enige toneelstuk in de rekken
en hij was naarstig op zoek naar
een tekst voor zijn toelatings
examen voor de Amsterdamse
toneelschool. „Noodgedwongen
werd de kerstpreek uit het stuk
de monoloog waarmee ik als
beginner in de wereld van het
toneel stapte. Ank van der Moer
moest me beoordelen. Die
schrok zich een hoedje toen ze
me met een kruisteken zag be
ginnen. Ze dacht dat ik de he
mel echt om hulp riep."
De aartsbisscnop die de ac
teur in het oratorium (een to
neelstuk waarin ook zang en
muziek te horen zijn) tot leven
brengt, keert na zeven jaar bal
lingschap in Frankrijk terug
naar Engeland. Hij is gevlucht
na een conflict met koning
Henry II over de macht van kerk
en staat. De kerkleider weet dat
de vorst zijn 'ontrouw' faan de
staat met de dood zal bestraf
fen.
Toch buigt de bisschop niet.
„Dat starre in het karakter was
moeilijk om in de klauwen te
krijgen. Vooral omdat we in die
waanzinnig inspirerende kerk-
sfeer konden repeteren, lukt dat
uiteindelijk toch. Het geheel is
gaan glanzen. Door de combi
natie van spel, muziek, koor
zang en effecten." In de ogen
van Nijholt speelt het Godshuis
zelf ook een karakteristieke rol
bij de vertolking. Het Haarlems
Toneel koos voor deze locatie in
verband met de sfeer van het
gebouw. Handicaps als echo en
oncontroleerbare lichtinval
worden daarom voor lief geno-
Verlangen
•^pln Marcel Mörings
Z. D roman Het grote j
verlangen gaan drie kinde- j
ren op zoek naar hun ver
leden. Met hun ouders
verloren ze God en het ge
heim van de liefde
Willem Nijholt: „Laat mi] nou maar gewoon een beetje hopen dat de wereld me de laatste jaren van mijn le
ven laat doen waarin Ik goed ben." roro.cpo
Willem Nijholt in mysteriespel 'Moord in de kathedraal'
men.
De hoofdrolspeler: „Zelf ben
ik niet kerks. Ook met de bijbel
heb ik niks. Veel te stram. Maar
ik ben wel weer hartstikke gelo
vig." Ter overtuiging tovert de
'bisschop' twee Mariaplaatjes
uit zijn agenda. „Ik word be
schermd, zie je."
Een acteur die 27 jaar van de
ene freelance-job naar de an
dere springt, kan wel wat be
scherming gebruiken. In kringe
tjes van'gesubsidieerde toneel-
vernieuwers als Gerardjan Rijn-
ders past Nijholt niet. In het
warme circuit van Aalsmeer
evenmin. Toch waaien de klus
sen hem aan. Hij speelt deze
zomer een filmrol, staat straks
een seizoen met Anne Wil Blan-
kers in een stuk van Noël Co
ward en maakt wekelijks ('op
mijn vrije dag') een literaire
wandeling voor het AVRO-tele-
visieprogramma Hollands De
cor.
Nijholt doet bewust geen co
medy of soap. „'Goede Tijden
Slechte Tijden' is buigen naar
de luie stoel van het publiek. In
het theater laten we ze juist uit
die stoel opveren."
Steeds maar doorwerken.
Heeft dat gedraaf te maken met
vluchtgedrag? „Tuurlijk. Altijd
een beetje. Ik doe het allemaal
omdat ik er niet aan moet den
ken als een oude afgedankte ac
teur thuis op een aanbieding te
moeten zitten wachten. Maar
het aocepteren van veel werk
heeft ook te maken met eerge
voel. Je voelt je gevleid door een
aanbieding. Je weet dat ze je
kiezen omdat ze bij jou op in
houd en kwaliteit kunnen reke
nen. Maar het overkomt me ook
allemaal maar. Laat mij nou
maar gewoon een beetje hopen
dat de wereld me de laatste ja
ren van mijn leven laat doen
waarin ik goed ben."
'Moord in de kathedraal', een
oratorium van het Haarlems
toneel met orgelspel van Ber
nard Bartelink en Gonny van
der Maten en een koor van zes
tig stemmen is vanavond en
morgenavond te zien de Oos-
terkerk in Hoorn en op 3, 4, 5,
10, 11, 12, 17, 18 en 19 juni in
de Grote kerk te Haarlem.
Tempo hoog
bij Whiskey
Priests
RECENSIE HANS KEUZERS
Concert The Whiskey Pnests, Ce-
zien: 28/5 LVC, Leiden
Op een podium zul je zel
den een verlegen folkband
zien staan. The Whiskey
Priests waren gisteren geen
uitzondering. De uit Dum-
ham (Engeland) afkomstige
zesmansformatie gaf giste
ren een concert waar de
spetters van afvlogen en
met de voor folk gebruike
lijke tomeloze grensover
schrijdende inzet.
Verwijzingen naar the
Pogues zijn natuurlijk snel
gemaakt. Maar dan wel de
ongepolijste ten tijde van
het klassieke album 'Rum,
Sodomy the Lash'. The
Whiskey Priests - getooid in
'working class outfit' com
pleet met de onvermijdelij
ke bretels - komen graag uit
voor hun sociale bewust
zijn. Tussen de songs is er
uitgebreid aandacht voor
de inhoud van de num-
Het up tempo-werk be
paalt het grootste gedeelte
van de set. 'Time is straight'
van het gelijknamige nieu
we album en de uitsmijter
'The hard men' zijn exem
plarische voorbeelden. De
heerlijk doorlopende fiddle
aangevuld met ondersteu
nende mandolineklanken
brengen het LVC eigenlijk
al na de eerste noten volop
in beweging. Maar niet al
leen bij het snelle werk
boeien de folkies. 'Poor
Johnny' en het door de bas1
sist ongelooflijk laag gezon
gen 'Darlene' zijn ballads
die compleet staan. Zanger
Gary Miller, een dreumes
eerste klas, heeft zeker geen
wereldstem en over
schreeuwt zichzelf bijna.
Door de ongelooflijke inzet
van de perfect op elkaar in
gespeelde formatie blijkt
deze valsheid slechts een
minimaal minpuntje.
Leider theater
krijgt ontslag
Artistiek leider Agaath Witte-
man van het Theater van het
Oosten vertrekt bij dit toneelge
zelschap. Het bestuur heeft het
contract van Witteman niet ver
lengd. Als reden worden 'inter
ne spanningen' genoemd. Be
stuursvoorzitter L. Hermans,
burgemeester van Zwolle, stelt
dat Witteman „haar artistieke
beleid intem niet goed heeft
vorm gegeven." Het bestuur
acht het belangrijk, mede ge
zien de perikelen rond de rijks
subsidie aan het gezelschap,
„dat er nu rust in de gelederen
komt." Witteman is „volkomen
verrast" door het besluit en
hoopt dat ze het artistiek leider
schap zorgvuldig kan overdra
gen aan een opvolger.
Op de televisie zijn handen vaak
lang in beeld. Hoeveel films zijn
er niet gemaakt waarin mensen
zenuwachtig met hun nagels op
de tafel trommelen? Ik heb het
idee dat ik met mijn beroep een
beetje meer schoonheid in de
wereld breng. Ik krijg hier vrou
wen die nagelbijten. Waarom ze
dat doen. is vaak niet te zeggen.
Het is niet altijd nervositeit,
zoals vaak wordt beweerd. Ik
vraag er niet naar. Ik zorg er al
leen voor dat ze zich niet' meer
voor hun handen hoeven te
schamen."
„Ik hou van de geur van nagel
lak. Die geur heeft iets bed wel-
mends. Het gekke is dat ik me al
van kinds af aan met nagels heb
beziggehouden. Wij woonden
vroeger op een boerderij en dan
ging ik altijd naar het kippen
hok om losse veren te rapen.
Van de vleugelpennen maakte
ik grote aanplaknagels."
„Nagels hebben een erotiseren-
de werking. Ze zijn de bloesems
van de hand, althans, ze kun
nen dat zijn. Ik zou de nagels
van Natascha wel willen verzor
gen en onderhouden. Ik zou
haar best op de een of andere
manier willen sponsoren, met
de verzorging van haar cosmeti
ca en kleding bijvoorbeeld,
want ik heb ook nog een mode
zaak. Misschien ont
moet ik haar nog wel
eens een keer. Kan t
ik mijn eigen droom
eens aanraken.
I
NA ÉÉN RONDJE MEUBELPLEIN WOON JE VEEL MOOIER.
Informatie 071-416585
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
