'Bonn zet
20.000 banen
op het spel'
Kluizenaarsrijk open voor handel
Onder de hamer
Met DEC gaat het heel goed, dank u
Debacle Olympia York mengeling
domme pech en onverstandig beleid
Directie O Y gelooft rotsvast in herrijzenis
Economie
DINSDAG 19 MEI 1992
7
Vergaande concentratie Unilever
Rotterdam Unilever gaat wellicht acht van de zestien wasmid-
delenfabrieken in Europa sluiten. Dat is het gevolg van de strate
gie van Unilever om de activiteiten in Europa zoveel mogelijk te
concentreren. Dat blijkt uit een onderzoeksrapport van de Stich
ting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SMO) dat van
morgen is gepresenteerd op een studiedag voor kaderleden van
de Industriebond FNV bij Unilever. De komende twee tot vier
jaar worden door het concern reorganisaties uitgevoerd die ge
richt zijn op het splitsen van produktie en verkoopactiviteiten.
Ook wordt het assortiment beperkt en worden de fabrieken ge
specialiseerd op enkele produkten voor de Europese markt. Een
woordvoerster van Unilever zegt in een reactie dat het rapport
'is gebaseerd op het herstructureringsbeleid van Unilever in Eu
ropa dal al lang bekend is'.
Jeltsin laat prijzen olie en gas vrij
moskou De Russische president Jeltsin heeft gisteren per de
creet de prijscontroles voor olie en gas opgeheven. Olie en gas
worden vijf tot zes keer zo duur voor grootverbruikers. Consu
menten blijven dezelfde prijs betalen. De regering houdt nog
controle op de prijzen. De prijsliberalisering lijkt bedoeld om de
exportprijzen van Russische olie, een belangrijke bron van harde
valuta, te verhogen. Critici van de regering-Jeltsin vrezen dat de
stap de inflatie nog verder zal aanwakkeren. Moskou ontkent
dat.
VS op kruistocht tegen copieerders
dubayy De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn een grote
leverancier van illegaal gecopieerde videobanden en computer
software. Hun praktijken kostten de Amerikaanse industrie vorig
jaar ongeveer 106 miljoen dollar. Dat heeft Scott Pearson, een
hoge Amerikaanse handelsfunctionaris, afgelopen weekeinde
verklaard tijdens een rondreis door de Golfregio. Washington is
nu op kruistocht in de Golfregio om de illegale praktijken een
halt toe te roepen. De VAE staan voor het tweede achtereenvol
gende jaar op een lijst van 'gesnapte' landen.
Door terugtrekking uit Jager-project
Als Duitsland zich inderdaad terugtrekt uit het Europese
projekt voor de bouw van de gevechtsvliegtuig Jager 90
(ook bekend onder de naam EFA) gaan in de Bondsrepu
bliek 20.000 arbeidsplaatsen verloren. Dat heeft de On
dernemingsraad (or) van Deutsche Aerospace, de lucht
en ruimtevaartdochter van Daimler Benz, gisteren ver
klaard.
Zoektocht Pyongyang naar harde valuta
De officiële beslissing van de re
gering in Bonn over de Jager 90,
zoals het gevechtsvliegtuig in
Duitsland is gedoopt, wordt
eind deze maand verwacht.
Bonn maakt er echter geen ge
heim van uit het gezamenlijk
projekt met Groot-Brittannië,
Italië en Spanje te willen stap
pen. Bij Deutsche Aerospace
zouden volgens de onderne
mingsraad 8.000 arbeidsplaat
sen verdwijnen. De overige
12.000 zouden verloren gaan bij
toeleveranciers.
Het niet in produktie nemen
van het toestel zou bij de bevol
king goed vallen, omdat de re
gering laat zien dat ze bereid is
prestigeprojecten op te geven
om meer geld vrij te maken om
de hoge kosten van de Duitse
hereniging te financieren. Het
besluit is uitsluitend op populis
tische motieven gebaseerd, al
dus de or. De raad wijst op be
rekeningen dat het niet in pro
duktie nemen van het jacht
vliegtuig 'duurder' kan zijn dan
doorgaan met het projekt. Bij de
produktie in Duitsland zouden
62 procent van de kosten terug
vloeien naar de schatkist via de
belastingen.
londen Het bekende Britse veilinghuis Christie's heeft wel vaker niet alledaagse veilingen. Morgen v
der de hamer. De oudste dateert uit het begin van de zeventiende eeuw.
Topman Olsen ontkracht berichten over ontslagen
„We zijn bijzonder ingenomen
met de computerdivisie van
Philips. De mensen zijn erg
goed, passen precies in onze ac
tiviteiten. Nee, ik hoor alleen
maar goede berichten." Kenne
th Olsen, oprichter en president
van Digital Equipment Corp.
(DEC), het op één na grootste
computerconcern ter wereld,
spreekt niets dan lof over de au
tomatiseringsdivisie van Philips,
die zijn bedrijf eind vorig jaar
Na de overname van de Philips-
divisie en Kienzle Computersys-
teme van het Mannesmann-
concem in Duitsland, is Digital
ook in Europa naar een tweede
plaats geklommen. Maar even
als grote broer IBM en vele, klei
nere branchegenoten, dook ook
dit concern vorig jaar in de rode
cijfers.
Toch betekenen de mindere
cijfers volgens Olsen niet dat er
een grootscheepse reorganisatie
op komst is die ook in Neder-
lahd tot ontslagen zou kunnen
leiden, zoals enkele weken gele
den in de pers werd gesugge
reerd. Zo wist de Amerikaanse
krant Boston Globe te melden
dat 15.000 van de ongeveer
107.000 arbeidsplaatsen bij het
concern op het spel stonden.
Het commentaar van de inmid
dels 66-jarige Olsen (die qua
postuur verrassende gelijkenis
vertoont met Philips-topman
Jan Timmer): „Geloof toch
nooit wat de kranten schrijven."
Het verlies over het boekjaar
1991 bedraagt 404 miljoen dol
lar (zo'n 725 miljoen gulden).
Pessimistisch is Olsen aller
minst: „We hebben er nog geen
moment aan getwijfeld dat wij
tot de overlevers Sullen beho
ren", zegt hij met een ruime
hoeveelheid bravoure. Tot nu
toe heeft hij gelijk, want op IBM
en Digital na, zijn inmiddels
vrijwel alle 'systeembouwers' in
de computerwereld verdwenen.
Niet hopeloos
Hopeloos is de situatie van Di
gital allerminst en de strategie
om er weer bovenop te komen
loopt via diverse kanalen. Waar
de aankoop van de Philips- en
Mannesmann-divisies nieuwe
klanten in Europa (banken,
overheid, onderwijs, midden-
en kleinbedrijf) oplevert, is op
technologisch gebied de strijd
aangebonden met de grotere
aartsrivaal.
Het succesrijke software-be-
drijf Microsoft'(MS), dat samen
met IBM de standaard zette
voor de personal computers van
de jaren tachtig (MS DOS), is re
cent een innige alliantie aange
gaan met DEC. IBM heeft juist
toenadering gezocht tot het
Apple-concern (fabrikant van
de populaire Macintosh), maar
zet vooralsnog alle marketing-
kracht achter het eerder geïn
troduceerde, eigen systeem
OS/2. Ook twee belangrijke fa
brikanten van 'processors', of
wel het kloppend hart van. elke
computer, spelen een grote rol
in de nieuwe allianties.
DEC en Microsoft hebben
hun kaarten gezet op de nieuwe
technologie (NT) van het ra
zend populaire MS-programma
'Windows', gecombineerd met
de door Digital ontworpen
nieuwe processor die luistert
naar de naam 'Alpha'.
Klassiek
Verreweg de belangrijkste afzet
markt voor DEC zijn en blijven
de bedrijven en instellingen die
automatiseren. Ook hier veran
dert volgens Olsen de wereld
snel. Het onderscheid tussen
grote, centrale computers (ma
inframes) en kleinere systemen
op het bureau „is inmiddels
klassiek geworden" en heeft
plaats gemaakt voor de begrip
pen 'cliënt' en 'server'. Waarbij
de cliënt aan een bureau werkt
met wat voor systeem dan ook
en de server het onderlinge ver
keer en de centrale opslag re-
geit
Hoe groot of klein zo'n server
is en in welke computertaal het
ding is geprogrammeerd, maakt
volgens Olsen steeds minder
uit. „Het slaat gegevens op en
geeft ze weer terug, daar gaat
het tenslotte toch om. Je vraagt
toch ook niet hoe een fax-appa
raat is geprogrammeerd, je
stopt er een document in of je
haalt er een document uit. Nou,
dat doen servers ook."
Digital verlegt verder de acti
viteiten steeds meer van de
hardware naar de software en
de dienstverlening. „Service en
integratie van netwerken is al
goed voor 60 procent van onze
omzet. Misschien al meer. Voor
sommige bedrijven doen we
zelfs alleen maar consulting.
Die lijn zal verder worden door
getrokken". aldus Olsen.
pyongyang don k
the independent
Tot voor enkele jaren staken per
dag zes treinen vanuit wat toen
nog de Sovjetunie heette de
grens met Noordkorea over. Nu
komt elke dag nog slechts een
trein uit Rusland binnen, met
aan boord alle goederen die
Noord-Korea kan kopen voor
harde, buitenlandse valuta. Ook
importgoederen uit China zijn
in aantal afgenomen.
Door de weigering van China
en de GOS-republieken om
sinds vorig jaar andere betaal
middelen te accepteren, heb
ben de Koreanen een barre win
ter achter de rug. De bewoners
van het platteland, het gebied
dat het hardste werd getroffen,
kwamen zelfs bijna om van de
honger. De harde werkelijkheid
wordt echter ontkend. „We
hebben voedselrantsoenering
ingesteld, maar niet vanwege
onvoldoende voedsel", zegt
topfunctionaris Kim Son Sik.
„Ons doel is voedsel te ver
schaffen aan alle burgers van
het land."
Om aan buitenlands valuta te
komen, zet het kluizenaarsko
ninkrijk (de bijnaam werd door
de eerste christelijke missiona
rissen gegeven aan het schierei
land Korea) zet de deur op een
kier ten noorden van de gede
militariseerde zone die het land
heeft verdeeld tussen een on
stuimig sensueel, kapitalistisch
zuiden en een communistisch
noorden volgens de harde lijn.
sinds het einde van de Koreaan
se oorlog in 1953.
Een ronde door de Noordoos
telijke havenstad Chungjin ont
hult de economische ellende
die de Noord-Koreanen liever
verborgen houden. De havens
zijn „heel schoon", zo constan
teerde een vooraanstaand Zuid-
koreaans econoom, Kim Due
Choong (broer van Kim Woo
Choong, oprichter en leider van
de machtige Daewoo-bedrij-
vengroep uit Zuid-Korea) on
langs. Het was geen compli
ment. Hij wees naar de spuwen
de schoorstenen van een staal
fabriek aan de andere kant van
de haven, in 1933 gebouwd
door de Japanners. .Als je zo'n
grote staalfabriek hebt, moet je
ook stalen schoorstenen heb
ben", zei hij. „En ook de rails
zien er roestig uit."
Kim Due Chon is een van de
achttien Zuidkoreaanse experts
die onlangs samen met vijftig
Japanners en drie Amerikanen
werd uitgenodigd om in Noord-
Korea een conferentie bij te wo
nen over het openstellen van
het Noordoostelijk gebied.
Ineens spreken Noordko-
reaanse handelsambtenaren en
persassistenten met een Ameri
kaans accent - dat ze hebben
overgenomen van het radiosta
tion Voice of America - met be
zoekers uit Japan en de VS. de
twee sinds oudsher vijandelijke
gebieden. Zuidkoreanen. tot
voor kort beschimpt als verra
ders en slaafse volgelingen van
de Amerikaanse imperialisten,
worden nu aangespoord om
„als eersten te investeren", in
een nieuwe, vrije handelszone
die naar de Noordkoreanen vu
rig hopen hun economische di
lemma zal oplossen.
eggermont
the independent
De geschiedenis van het kapita
lisme ligt bezaaid met lijken. Er
zijn bedrijven die hebben ge
gokt op het succes van een gro
te investering en die failliet zijn
gegaan, zoals Rolls-Royce met
de oorspronkelijke RB-211
vliegtuigmotor. Er zijn bedrijven
die onverstandige investeringen
in het buitenland hebben ge
daan en daardoor hun zelfstan
digheid hebben verloren, zoals
de Britse Midland Bank.
Maar of een belangrijke be
slissing goed of fout is, is vaak
niet op korte termijn te over
zien. Hoewel de ontwikkelings
kosten van de RB-211 tot een
snel bankroet leidden, bleek de
motor een briljant ontwerp en
tegenwoordig vormt de RB-211
de basis voor Rolls-Royce's
nieuwste lijn in de jongste ge
neratie straalvliegtuigen. De in
vesteringsbeslissing van de
Midland Bank leek aanvankelijk
helemaal niet rampzalig, maar
heeft uiteindelijk tot een over
name geleid.
Faillissement of overname
zijn in ons economisch systeem
de straf voor falen. Het geval
van Olympia York is een
schoolvoorbeeld. Een groot be
drijf besluit grote investeringen
te doen in een land (Groot-Brit
tannië) waarmee het weinig er
varing heeft. Die investeringen
blijken verkeerd. Het moeder
bedrijf vraagt faillissement aan.
Natuurlijk is dat niet het eind
van het verhaal. De schokgolven
van het faillissement zullen nog
vele jaren voelbaar zijn. Er zul
len verliezen zijn, die gedeelte
lijk zullen worden gedragen
door de aandeelhouders, in dit
geval de familie Reichmann, en
door de bij het bedrijf betrok
ken banken. Het feit dat Cana
dese banken de belangrijkste fi
nanciers van Olympia York
waren, betekent dat het hele
Canadese financiële systeem
onder druk zal komen te staan.
Falen
Het bankroet van Olympia
&York zal ongetwijfeld aanlei
ding geven tot kritische analy
ses. Sommigen zullen de bouw
van dure kantoorruimte (Ca
nary Wharf) in een verpauperd
havengebied zien als een falen
van het kapitalistische systeem
en een pleidooi houden voor
betere planning. Maar deze
mensen dienen wel te beden
ken dat er voorbeelden te over
zijn van nog veel desastreusere
bouwprojecten die door over
heden zijn gepland.
Anderen zullen de ondergang
van Olympia York aangrijpen
om van leer te trekken tegen de
neiging van internationale ban
ken om als kippen zonder kop
achter elkaar aan te hollen en
geld te lenen aan leners die niet
terugbetalen. Maar deze men
sen gaan voorbij aan het feit dat
de Reichmann broers bijzonder
succesvolle project-ontwikke
laars waren met een uitzonder
lijk goede staat van dienst op
het gebied van professioneel
beleid.
In de onroerend goedwereld
zal worden gezegd dat alles
draait om de juiste ligging en
dat het Olympia York-debacle
het gevolg is van een foutieve
beoordeling van de locatie, die
te ver van bestaande financiële
kantoren vandaan was om de
huur die Olympia York vroeg
te rechtvaardigen. Hier valt te
gen in te brengen dat het pro
ject redelijk succesvol had kun
nen zijn als de economische
groei sterker was geweest.
Er zullen zelfs mensen zijn
die een bredere moraal in dit
verhaal zullen proberen te ont
dekken, namelijk dat een gieri
ge groep project-ontwikkelaars
op Basis van hun voorgaande
successen is gaan geloven dat
alles wat ze aanpakten in goud
zou veranderen.
Overmoed
Er is inderdaad een element van
overmoed in het verhaal, maar
wie Olympia York op morele
gronden bekritiseerd, begrijpt
niets van. het soort projecten
waarin het bedrijf is gespeciali
seerd. De gebouwen aie het Ca
nadese concern neerzet, zijn de
'fabrieken' van de financiële
dienstenindustrie. Als Olympia
York fabrieken had gebouwd
voor duurzame gebruiksgoede
ren, had het bedrijf veel minder
kritiek gekregen, omdat dan
duidelijker zichtbaar zou zijn
geweest dat het bedrijf banen
schept voor mensen die pro
dukten maken die andere
meteen weer afnemen.
Maar omdat de produkten
van financiële diensten niet
zichtbaar zijn, nemen de men
sen aan dat ze minder reëel zijn.
Maar waarom zou een pen
sioenpolis een minder waarde-
De Canary Wharf-toren, het hoogste gebouw v
heeft geleid tot de val van Olympia York.
vol produkt zijn dan een auto?
Kortom, de verleiding zal
groot zijn om een boodschap in
het verhaal te zoeken. Maar be
langrijker is de vraag wat er nu
gaat gebeuren. Om te beginnen
is het goed te weten dat het
dieptepunt van een economi
sche crisis vaak gepaard gaat
met grote faillissementen. Over
vijf jaar blikken we misschien
terug op het faillissement van
Olympia York als dè gebeur
tenis die het conjuncturele
dieptepunt in de onroerend
goed markt aangaf.
Hiér to vrd wM vöoi te reg-
gen. Een dergelijk faillissement
zorgt ervoor dat er de komende
jaren geen groot geld meer zal
worden gestoken in luxe kan
toorruimte. Hierdoor zal, met
name in Londen, meer goedko
pe kantoorruimte op de markt
worden gebracht omdat de
banken er op gebrand zullen
zijn beschikbare kantoorruimte
zo snel mogelijk te verhuren en
niet te wachten in de hoop ho
gere huur te kunnen incasseren.
Blaren
Hoewel het minder leuk is voor
de Reichmann familie, die voor
lopig op de blaren zal moeten
zitten, zal de combinatie van
nieuwe kantoorruimte voor
goedkopere huur een gunstig
klimaat scheppen voor een
nieuwe opleving van Londens
dienstenindustrie, die volgens
deskundigen rond 2003 naar
hoogtepunt zal bereiken En
dan zal het Londense bedrijfsle
ven zich alsnog langzaam maar
zeker uitbreiden in de richting
van de oude dokhavens. De nu
nog te dure kantoren van Olym
pia York zullen dan voor lage
re bedragen worden verhuurd,
niet alleen aan de financiële be
drijven waarvoor ze oorspron-
loonjk wucn bedoëd, maat an
een breder scala van commer
ciële bedrijven en regeringsde
partementen, die gebruik zullen
maken van de relatief lage huur.
Alle slechte commerciële be
slissingen zijn een mengeling
van domme pech en onverstan
dig beleid. Rolls-Royce had met
zijn RB-211 motor vooral pech.
terwijl de Midland Bank vooral
onverstandig was. Olympia
York is zo onverstandig ge
weest om een dergelijk groot
project op een niet veelbeloven
de locatie te bouwen en heeft
de pech gehad dat de voltooiing
van het project samenviel met
een recessie in de onroerend
goedmarkt.
Maar zo werkt het kapitalis
me. Als dit u tegenstaat, bedenk
dan wat de alternatieven zijn.
VCTTAUNG MAHOWgT MBUNGA
'Baten groter dan de lasten
the independent
Terwijl de financiële wereld in rep en roer is
door de surséance van Olympia York, het
grootste onroerend -goedconcern ter wq
reld, houden woordvoerders van het bedrijf
zich flink. De baten van het bedrijf zijn vol
gens hen groter dan de lasten en ze geloven
dan ook heilig dat ze hun zaken rond okto
ber weer op orde zullen hebben
„Dit is geen liquidatie", aldus president
directeur Gerald Greenwald in Toronto
„Dit is niet het einde van Olympiad York
Het is een herstructurering." Gewoonlijk
zijn in een faillissement de schulden (passi
va) groter dan de tëgoeden (activa).
In totaal gaat de Olympia York-groep
gebukt onder een loodzware schuldenlast
van 12 miljard dollar (22 miljard gulden).
Maar alleen het Canadese moederconcern
zou al beschikken over meer dan 7 miljard
dollar aan baten. De bezittingen van de an
dere vestigingen zijn dan niet meegeteld.
De onroerend-goedgigant van de gebroe
ders Reichmann vroeg donderdag surséan-
ce van betaling aan voor zijn activiteiten in
Canada en de Verenigde Staten om te voor
komen dat beleggers en schuldeisers afge
lopen vrijdag beslag zouden laten leggen op
vastgoed in 1 oronto.
De door de Canadese rechter verleende
surséance houdt een tijdelijke opschoning
in van de aflossing van schulden en de be
taling van rente op schulden. IX- belangrij
ke onroerend-goedbelangen in de Verenig
de Staten en het Canary Wharf project in
Innden vallen echter niet onder de sursé-
nfe|
„We hebben stabiliteit nodig om ons te
kunnen concentreren op een herstructure
ringsplan", aldus Greenwald, die hier nog
aan toevoegde dat er inmiddels „goede
vooruitgang is geboekt in de onderhande
lingen met de boze financiers.
Olympia A York heeft toestemming ge
kregen van faillissementsrechters in Canada
en de Verenigde Staten om de geplande
verkoop van activa, waaronder Olympia éi
Yorks belang van 400 miljoen dollar in de
Santa Fé spoorlijn en belangen in het Cana
dese olieconcern Home OU, doorgang te la
ten vinden. Het huidige management van
Olympia éi York blijft het bednjf voorlopig
runnen en zal zich buigen over financiële
beleidsplannen voor de lange termijn, maar
bet internationale accountantsbedrijf Price
Waterhousc zal toezicht houden op de acti
viteiten van het moederbedrijf in Toronto.
VHTTAUNG MAOGéftT HfSUNGA
