Kustwater veel vuiler dan Doggersbank
'Adam en Eva' steeds onwaarschijnlijker
Wetenschap
N atuurgeneeskunde
heeft veel te bieden'
DINSDAG 19 MEI 1992
18
Tentoonstelling 'Geboren en getogen
Groningen De tentoonstelling 'Geboren en getogen' begint op
19 mei in het Academisch Ziekenhuis in Groningen haar toemee
door Nederland. Deze expositie is georganiseerd door Unicef,
het kinderfonds van de VN, en de Nederlandse Vereniging voor
Kindergeneeskunde die dit jaar 100 jaar bestaat. Op de expositie
zijn oude, nieuwe en exotische voorwerpen en foto's en schilde
rijen te zien. Zoals een zuigflesje uit de Romeinse tijd, evenals
een Afrikaanse zuigkalebas. Na Groningen is de expositie te zien
in Amsterdam. Enschede, Alkmaar, Nijmegen, Utrecht, Leiden,
Rotterdam, Eindhoven en Maastricht.
Brit krijgt Koninklijke Shell Prijs
Rotterdam De Koninklijke Shell Prijs 1992 is toegekend aan dr.
C.J. Spiers, universitair hoofddocent aan de faculteit Aardweten
schappen van de Universiteit Utrecht. De 38-jarige Brit krijgt de
50.000 gulden voor zijn onderzoek op het gebied van experi
mentele gesteentevervorming. Extreme natuurlijke omstandig
heden. zoals hoge temperatuur, hoge druk en lage vervormings
snelheid werden in het laboratorium nagebootst om een beter
inzicht te krijgen in de sterkte van de aardkorst en beweging
langs breuken. Dit inzicht moet uiteindelijk leiden tot het voor
spellen van aardbevingen.
Uitbreiding aantal NWO-stipendia
den haag De Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO) verwacht de komende jaren een stijging van
het aantal gepromoveerde onderzoekers. Dit betekent dat ook
het aantal aanvragen voor een stipendium zal toenemen. NWO
zal hiervoor extra middelen ter beschikking stellen. Dit jaar heeft
de organisatie 46 stipendia toegekend tot een bedrag van twee
miljoen gulden. Een NWO-stipendium geeft een pas gepromo
veerde, getalenteerde onderzoeker de kans om gedurende maxi
maal een jaar in het buitenland te werken aan zijn of haar verde
re wetenschappelijke vorming.
Neveneffecten luchtverontreiniging
wapeningen Stikstofhoudende vuile lucht is zelden de belang
rijkste oorzaak van schade aan planten. Veel vaker liggen die bij
een toegenomen gevoeligheid voor droogte, vorst, zieKten en
plagen. Wordt daarmee bij het vaststellen van normen rekening
gehouden dan is de maximaal toelaatbare concentratie van am
moniak in de atmosfeer aanzienlijk lager dan tot nu toe werd
aangenomen. Dit zegt onderzoeker Ludger van der Eerden die
vorige week promoveerde aan de VU Amsterdam. Zelfs wanneer
de in het Nationaal Milieu Beleidsplan Plus, genoemde vermin
dering van de ammoniakuitstoot in 2000 met 50 tot 70 procent,
wordt bereikt, is er regionaal nog sprake van overschrijding.
Jaarlijks komt in Nederland 400.000 ton stikstof in de atmosfeer
Nieuw schip van NIOZ bestudeert toenemende vervuiling op de Noordzee
Het nieuwe onderzoek-
schip 'Pelagia' van het Ne
derlands Instituut vooron
derzoek der Zee (NIOZ) is
maandag de haven van
Texel uitgevaren om de
toenemende vervuiling van
de Noordzee te onderzoe
ken. Het onderzoekspro
ject, waarvoor vorig jaar
herfst op 20 plaatsen naar
platvis, kabeljauw, wijting,
zeesterren en wulken werd
gevist, staat onder leiding
van dr. Jan P. Boon van het
NIOZ.
groningen kees wiese
Doel is de toeneming en de ver
deling over de zee van schade
lijke stoffen als gechloreerde
koolwaterstoffen (pcb's) te me
ten en dé schade aan de leven
de cel en het erfelijk materiaal
te bepalen door nu op dezelfde
plaatsen gevangen dieren te
analyseren.
„De dieren waren toen, aan
het eind van het zomerseizoen,
dik en rond en in optimale con
ditie", zegt Jan Boon. „Nu, net
na de winter, zijn ze mager. Dat
willen we vergelijken om te zien
hoe constant zo n patroon is."
Uit vroeger onderzoek is be
kend dal de concentratie van
bepaalde pcb's in de wateren
direct onder de Nederlandse
kust tienmaal hoger ligt dan in
het midden van de Noordzee.
De gezondheidsproblemen
van de zeehondenpopulatie in
de Wadddenzee worden deels
Met dit schip, de Pelagia, worden monsters genomen van het Noordzeewater.
veroorzaakt doordat de zeehon
den vis aten uit deze vergiftigde
kustgebieden. Met dit onder
zoek, waaraan behalve het
NIOZ ook de Stichting Onder
zoek der Zee, Rijkswaterstaat,
het Delta Instituut voor Hydro-
biologische Onderzoek, Vrije
Universiteit van Amsterdam,
CATO Marine Ecosystems uit
Kantens en Noorse en Ameri
kaanse onderzoekers deelne
men, probeert men een recht
streeks verband te leggen tussen
de gifconcentraties en biolo
gische effecten op het niveau
van de levende cel.
Daartoe moet op dezelfde 20
Koolstofmeter
technologisch
hoogstandje
HERMAN DAMVELD
Het Centrum voor Isotopen
onderzoek van de Groningse
universiteit beschikt sinds
vorige week over een kool
stofmeter om de ouderdom
van bijvoorbeeld waterlagen
of oudheidkundige vondsten
vast te stellen. „Het is een
technologisch hoogstandje,
waarmee we de internatio
naal vooraanstaande positie
van ons laboratorium ver
sterken", zegt medewerker
dr. ing. J. van der Plicht.
Met het nieuwe apparaat
dat 5 ton weegt, 11 meter
breed en 6 meter hoog is,
kan de ouderdom gemeten
worden. Botten maar ook
hout en broeikasgassen be
vatten koolstof. Het koolstof
atoom is normaal opge
bouwd uit 12 deeltjes. Een
uiterst miniem deel bestaat
echter uit 14 deeltjes en is ra
dioactief. Tot nu tot kon men
ouderdomsbepalingen ver
richten door meting van het
radioactieve koolstof. Dat
heeft echter nadelen. Vanwe
ge de geringe hoeveelheid ra
dioactiviteit moet men enke
le dagen meten. Bovendien
heeft men veel materiaal no
dig.
„Om bijvoorbeeld de ou
derdom van de lijkwade van
Turijn volgens deze methode
te bepalen, moet men eerst
de helft verbranden. Daarbij
wordt koolstof omgezet in
het gas koolstofdioxide, van
dit gas bepaalt men vervol
gens de hoeveelheid in de ra
dioactieve koolstof. Het is
dus een destructieve metho
de". stelt Van der Plicht, ..dit
in tegenstelling tot ons nieu
we apparaat waar je bij wijze
van spreken kunt volstaan
metéén draad".
Het Centrum voor Iso
topenonderzoek was een van
de eerste laboratoria in Ne
derland en zelfs in de wereld
voor ouderdomsbepalingen.
Met het nieuwe apparaat
worden de bestaande activi
teiten uitgebreid. Men doet
al regelmatig metingen voor
ingenieursbureaus die op
hun beurt onderzoek ver
richten voor drinkwaterbe
drijven of bijvoorbeeld bier
brouwerijen.
De koolstofmeter kost 4,5
miljoen waarvan 3 miljoen
door de Rijksuniversiteit
Groningen is betaald en 1,5
miljoen door het ministerie
van economische zaken. Het
duurt volgens Van der Plicht
nog zeker een half jaar voor
dat hét echt onderzoek kan
beginnen.
Onderzoekers vinden zeer oude fosielen van mensachtigen
LEIDEN. BEN APELDOORN
De laatste jaren worden steeds
meer sporen en fossiele restan
ten gevonden van voorouders
van mensen en mensapen. An
tropologen zoeken naarstig
naar de meest begeerde fossie
len: die uit de tijd, 10 tot 15 mil
joen jaar geleden, dat een be
paalde soort mensachtigen de
ontwikkeling begon die uitein
delijk tot de mens zou leiden.
Begin april vonden in de VS
twee belangrijke bijeenkomsten
van antropologen plaats. De
grootste had de 'gokstad' Las
Vegas uitgekozen en was tevens
de 61e jaarvergadering van de
'American Association of Physi
cal Anthropology'. Daaraan de
den meer dan 800 wetenschap
pers mee.
Minder talrijk was een enkele
dagen eerder in New York ge
houden werkbijeenkomst met
als titel 'Apes or Ancestors?'
('Apen of Voorouders?') onder
auspiciën van de 'American
Museum of Natural History'.
Daar waren 21 antropologen
aanwezig onder wie Meave l.ea-
key, doenter van de wereldbe
roemde antropoloog wijlen Ri
chard Leakey, die vooral in de
jaren zestig en zeventig in Kenia
en Ethiopië fossielen vond van
vroege mensachtigen.
Meteen al bij het begin van de
bespreking legde Meave Leakey
een stuk kaakbeen met vier tan
den erin op tafel en zei zonder
blikken of blozen dat de ouder
dom ervan tussen 24 en 27 mil
joen jaar was. De toehoorders
slikten even: fossielen van ho-
miniden uit het laat-Oligocene
tijdperk!
Het stuk kaakbeen was al veel
eerder opgegraven maar pas re
cent werd. zo verklaarde Lea
key. de leeftijd van de aardlagen
waarin het fossiel was gevonden
bepaald met behulp van de zo
geheten kalium/argon-metho-
de. Het bleek dat de ouderdom
ervan veel groter was dan oor
spronkelijk was aangenomen.
Zo werd het fossiel dus tot de
alleroudste die ooit van een ho-
minide (hominiden is de verza
melnaam van mensen, apen en
hun voorouders) is gevonden.
Het feit dat het afkomstig is uit
die tijd maakt het nog extra in
teressant.
Juist van de periode tussen 32
en 22 miljoen jaar geleden is
namelijk totaal niets bekend
van het toen al of niet bestaan
van hominiden, laat staan hoe
die er uit zagen.
Wat dat laatste betreft is Mea
ve Leakey over het uiterlijk van
de oorspronkelijke bezitter van
'haar' kaakfossiel zeker: „Het
heeft absoluut meer op een aap
geleken dan op een mens."
Van de periode na het Oligo-
een, hel Mkx een dal ongeveer
25 miljoen jaar geleden aan
ving, zijn alleen van de eerste
Reconstructie door het Haagse Museon van de mensachtige Australopithecus Afa-
rensis. De recent gevonden fosielen zouden bijna 40 keer zo oud zijn. foto cpd
helft fossiele overblijfselen be
kend van hominiden. Ze .wor
den niet alleen in Afrika maar
ook in Europa, het Midden-
Oosten en Azië gevonden. Naar
gelang het land waar de vind
plaatsen liggen heten ze Kenia-
pithecus (Kenya), Dryopithecus
(Zuidwest- en centraal Europa),
Ouranopithecus (Oost-Azië),
Graecopithecus (Griekenland)
terwijl Sivapithecus's restanten
in het midden-Oosten en Azië
werden gevonden. Vorig jaar
werden van vroege hominiden
versteende restanten gevonden
in Namibië: die werden door de
gretige paleo-anthropologen
postuum gedoopt als Otavi-
pithecus.
Hoewel het merendeel van
deze fossielen nog niet of nau
welijks is onderzocht weet men
dat deze merkwaardige wezens
in groepen leefden en rond*-
zwierven tussen 11 en 15 mil
joen jaar geleden. De meesten
waren niet groter dan onze te
genwoordige kinderen rond
hun zevende levensjaar: ze ver
toonden duidelijke aapachtige
kenmerken zoals een spitse
snuit, plat voorhoofd en een
klein hersenvolume.
Ze leken in feite maar heel
weinig op de latere hominiden
die met name over de Oostafri-
kaanse savannen zwierven en
veel onderzoekers beschouwen
plaatsen als in de herfst gevist
worden op de platvissoorten
schar, schol en bot en op kabel
jauw en wijting. Zowel het
bloed als het erfelijk materiaal
van deze vis zal worden onder
zocht; de concentratie van.
milieugiftige stoffen in met na-j
me de lever gemeten. Omdat
vissen zich snel en over grote
afstanden kunnen verplaatsen,
wordt ook onderzoek gpdaan
aan de zeester Asterias rubens
en het schelpdier de wulk
(Buccinum undatum), die beide
meer plaatsgebonden zijn.
Bovendien nemen de onder
zoekers op alle stations mon
sters van de bovenste bodem-,
laag. Temperatuur, zoutgehalte
en helderheid van het water
worden constant gemeten. „Biji
de stations in de omgeving van
de Doggersbank is duidelijk de
gelaagdheid van het zeewater te
zien," zegt Jan Boon. „Zuidelij-
ker is het water gemengd. Wei
willen graag weten wat dat be
tekent voor de verplaatsing van
de dieren."
Alle gevangen dieren worden:
gemeten en gewogen. Zichtbaar
zieke dieren worden niet in het
verdere onderzoek betrokken.
Een deel van de monsters wordt
in het laboratorium aan boord
van de 'Pelagia' geanalyseerd:
een deel diepgevoren in vloei
bare stikstof voor nader onder
zoek in laboratoria aan de wal.
In welke volgorde de 'sta
tions' zullen worden bezocht is
even ongewis als wat er zal wor
den gevangen. De volgorde
wordt in hoge mate bepaald
door de weersomstandigheden:
de vangst door geluk. Zo viste j
men vorig jaar 6 september op
Station 16 in hoofdzaak stenen,
die het trawlnet beschadigden, j
Maar juist dat maakt zeeonder-
zoek elke keer weer een boeiend
ze als uitgestorven zijtakken van
de hoofdboom der hominiden.
Hoogstens één tak zou wellicht
verder hebben kunnen evo
lueren tot de latere Afrikaanse
hominiden maar de grote vraag
is welke van de genoemde soor
ten dat voorrecht kreeg en
waarom en wanneer dat plaats
vond. Hoe het ook zij, belang
rijk is de wetenschap dat er in
ieder geval zo'n 30 miljoen jaar
geleden al sprake was van ho
miniden.
Heel weinig is ook nog be
kend van de periode tussen 11
en 4 miljoen jaar geleden. De
oudste fossielen en voetsporen
van rechtop lopende mensach
tigen zijn gevonden in Tanzania
en Ethiopië. In 1974 stuitten an
tropologen in het Ethiopische
Hadar op een voor de helft be
waard gebleven skelet van een
jonge vrouw: 'Lucy'. Twee jaar
later vonden onderzoekers in de
Tanzaniaanse vlakte van Laetoli
de in vulkaanas versteende
voetafdrukken van mensachti
gen. Zowel 'Lucy' als de voetaf
drukken zijn even oud: 3,75 mil
joen jaar.
Tijdens de bijeenkomst in Las
Vegas werd aangekondigd dat
in Ethiopië, waar tussen 1980
en 1990 door het regime strenge
restricties aan de opgravingen
waren verbonden, weer nieuwe
fossielen zijn ontdekt. Onder
leiding van Berhane Asfaw, di
recteur van de Ethiopische mu
seums, werdeit ten Noorden
van Addis Abeba de resten ge
vonden van drie soorten mens
achtigen die tussen 400.000 en 4
miljoen jaar geleden leefden.
In Maka vond men een ver
steende kaak van dezelfde ou
derdom als 'Lucy' en in Bodo
resten van een veel hoger op de
evolutietrap gesitueerde mens
achtige die bijna een halfmil-
joen jaar geleden leefde. Nabij
het dorp Gameda werd eind vo
rig jaar zelfs het complete kake
ment gevonden van een ho-
minide die daar bijna driemil
joen jaar geleden moet hebben
rondgewandeld.
Tot slot vonden anthropolo-
gen van de Berkeley-universiteit
vlakbij de plaats waar in 1974
Lucy's skelet werd ontdekt de
resten van een aantal homini
den die minstens even oud als
'Lucy' moeten zijn.
Het zijn ontdekkingen die
kunnen leiden tot meer inzicht
in de oorsprong van de mens.
Volgens veel onderzoekers kan
nu eigenlijk niet meer gespro
ken worden over 'de wieg' van
de mensheid. Waarschijnlijk
zijn er veel meer 'wiegen' ge
weest waaruit in het mistige,
verre verleden hele families ho
miniden zijn ontstaan. Dat
maakt het nog veel moeilijker
om naar 'die ene wieg' te zoe
ken. Als die al heeft bestaan.
Internationaal congres in Bentheim
HILVERSUM BERT POL
Wolfgang Schallmev praat liever
niet over zijn patiënten die ge
nezing bij hem vonden. Maar
na enig aandringen noemt hij
de genezing van een blind
meisje, dat weer kon zien na
een alternatieve geneesmetho
de (neuraltherapie), waarbij in
jecties werden gegeven. „Het
was een Nederlands meisje. La
ter verklaarde het Nederlandse
ziekenhuis, waar ze werd be
handeld dat het psychisch was."
„Het zij zo. Ik doe ook aan
chiropractie. Mensen komen in
een corset binnen en gaan zon
der corset weer de deur uit. Veel
mensen die hier komen worden
van hun hoofdpijn of migraine
verlost", aldus Schallmey, die
veel Nederlandse patiënten op
zijn spreekuur in Uelsen (vlak
over de grens bij Tubbergen)
krijgt.
Schallmey is een van de vele
duizenden natuurgeneeskundi
gen (Heilpraktiker) in Duits
land, waar de alternatieve gene
zing al tientallen jaren een feit
is. Deze geneeskunst is daar of
ficieel erkend. De opleiding
duurt drie jaar en wordt afge
rond met een staatsexamen.
„Dit wekt terecht het vertrou
wen van de alternatieve gene
zers in Duitslandaldus Schall
mey die al 20 jaar in het vak zit.
Hij is bovendien van Duitse zij
de de organisator van het con
gres over natuurgeneeskundi
gen, dat op 23 en 24 mei in Bad
Bentheim wordt gehouden.
Het wordt een uniek congres
genoemd, omdat voor het eerst
natuurgeneeskundigen uit Ne
derland en Duitsland ervarin
gen op hun vakgebied gaan uit
wisselen. Van Nederlandse kant
staat het congres onder auspici
ën van de Vereniging van Na
tuurgeneeskundig Therapeuten
(VN'T).
Het congres moet opnieuw
duidelijk maken dat natuurge
neeskundigen een heleboel te
bieden hebben. De Bentheimer
ontmoeting komt op een mo-
ment waarop achter de scher
men hard gewerkt is aan een sa
menwerkingsverband van de
verschillende natuurgeneeskun
dige verenigingen in ons land.
Tot nu traden de diverse be
roepsverenigingen zelfstandig
op, hetgeen voor het ministerie
van WVC, ziektekostenverzeke-
warrend werkte, aangezien di
verse verenigingen ten aanzien
van bij- en nascholing, criteria
voor toelating, tuchtrecht, etc.
geen eenstemmig beleid voer
den.
Nu ligt er een voorstel voor
een hechte samenwerking, zo
dat er één spreekbuis ten be
hoeve van natuurgeneeskundi
gen gaat ontstaan. Mary Zoom-
ers, organisatie-adviseur in
Leusden, die in het program
maboekje van het congres haar
mening geeft over die samen-
wericing en de ontwikkeling bin
nen de alternatieve sector, heeft 1
hieraan een belangrijke bijdrage
geleverd. Zij is voorzitter (a.i) j
van de Nederlandse Maat- i
schappij van Natuurlijke Ge
neeswijze (NMNG). Inmiddels
hebben de NMNG en de NO-
VAG, Nederlandse Organisatie
van Verenigingen Alternatieve
Genezers, de intentie uitgespro
ken en een verklaring onderte
kend om in de vorm van een al
liantie de krachten te bunde
len'.
Dit betekent dat straks meer
dan 4000 natuurgeneeskundi
gen als één blok' naar buiten
treden. Een groot winstpunt,
zegt Mary Zoomers, „want on
derling was er een stuk wan
trouwen en er waren tot nu toe
grote verschillen in opleidings
niveaus. Bovendien deed ieder
een zijn eigen zegje, ook rich
ting overheid. Concreet gebeur
de er niks."
Ook wordt gestreefd naar een
basisopleiding in de natuuurlij-
ke geneeswijze op hbo-niveau
op basis van de wet Beroepen in
de Individuele Gezondheids
zorg (BIG) eind dit jaar een feit
zal zijn. Deze wet haalt de the
rapeut uit een verborgen hoek- j
je, zegt Zoomers. „De therapeu- j
ten krijgen nu meer kansen, ze
hoeven niet meer stiekem hun
beroep uit te oefenen. Een mag
netiseur. ik geef een voorbeeld,
is een eerlijk vak, zegt deze wet.
Later gaat men pas kijken hoe
de opleiding is geweest. Dan
wordt de bekwaamheid ge
toetst. Dit laatste gaat straks ook i
voor een arts gelden, die ho
meopathie er bij doet."
Mary Zoomers: „Het altema-
tieve veld was zo versplinterd,
dat ik tegen de therapeuten heb
gezegd, hoe ze ooit een vuist
zouden willen maken op allerlei
fronten naar de overheid en het
reguliere veld. waar ze altijd
maar op mopperden. De na
tuurgeneeskundigen vinden dat
de artsen altijd worden voorge
trokken. En dat is in die zin ook
zo. Een arts kan homeopathie
gaan uitoefenen, zonder dat hij
daar jaren voor gestudeerd
heeft. Maar ook in het niet-art-
senveld komt dat vopr, omdat
het beroep van natuurgenees
kundige niet beschermd is. Ook
onder de natuurgeneeskundi
gen heb je kwakzalvers, net
zoals je die ook in het reguliere
veld hebt."
