'We wilden eens iets anders'
Kleuring van radiozenders
speelt commercie in kaart
Rtv show
Licht in de duisternis
MAANDAG 18 MEI 1992
.10
Een geval van
verwaarlozing
Na vijftien jaar in Australië te hebben ge
woond en gewerkt, komt Piet Dijkstra te
rug naar Nederland. Hij wil zijn inmiddels
18-jarige dochter Ellie ontmoeten. 1
het wordt hem al snel duidelijk dat dit
moeilijker is dan hij had verwacht. In de
Bijlmer verwijst zijn ex-vrouw Connie
hem naar de hulpverlening in de meest
brede zin van het woord.
Hij raakt verstrikt in de doolhof van hel
maatschappelijk werk, de pleegzorg en de
psychologische hulpverlening. Zijn doch
ter is verworden tot 'het geval Ellie Dijk
stra', een typisch voorbeeld van vroegere
verwaarlozing. „Met zo'n meisje is ii
verleden al zoveel misgegaan, dat je dat
later bijna niet meer terug kunt draaien."
Naarmate de zoektocht van Piet vor
dert, dringt de vraag zich op of hulp nog
wel helpt.
(Nederland 3, vanavond om 20.25 uur)
Piet Dijkstra (Wouter Steenbergen) en zijn ex (Olga Zuiderhoek).
Broertjes Rob en Ferdi Bolland zijn trots op hun nieuwe cd 'Darwin
FilmNet breidt
activiteiten uit
MAASTRICHT GPD
FilmNet is van plan de activitei
ten fors uit te breiden. Daartoe
wordt - vooralsnog voor drie
maanden - een samenwerkings
verband aangegaan met 'IV Ga
zet. Op deze kabelkrant, die in
de meeste plaatsen van Lim
burg is te ontvangen, gaat Film-
Net haar 'Juni Filmfestival' pro
pageren. Door in deze maand
maar liefst 356 verschillende
speelfilms te vertonen, hoopt
men heel wat nieuwe betalende
tv-abonnees binnen te halen.
Bij gebleken succes wil Film-
Net ook elders in Nederland
met kabelkranten in zee gaan.
Flevoland is dan als volgende
aan de beurt. Het Commissari
aat voor de Media (CvdM) in
I lilversum vindt dat IVrazet in
Limburg de Mediawet over
treedt zodra deze kabelkrant
overgaat tot 'bewegende beel
den'.
De heer Kip van dit secretari
aat liet gisteren desgevraagd
weten dat door de wetgever on
derscheid wordt gemaakt tus
sen 'groeibeelden' (opeenvol
gende stilstaande plaatjes) en
'bewegende beelden', zoals TV
Gazet die wil brengen. „Bewe
gende beelden mogen niet,
groeibeelden wél," aldus Kip.
„Maar we willen niet vooruitlo
pen op mogelijke ontwikkelin
gen in Limburg, daarvoor is het
nu nog te vroeg. Maar we hou
den alles wel nauwlettend in de
gaten."
CLOSE UP
HILVERSUM ALE VAN PUK
De manier waarop dezer dagen
in Hilversum wordt getracht de
vijf radiozenders opnieuw in te
delen, speelt het almaar groei
ende aantal commercïele sta
tions volledig in de kaart.
„We gaan in Nederland New
York achterna, waar honderden
commercïele radiozenders dag
en nacht de wensen van het pu
bliek inwilligen", voorspelde
VPRO-radiodirecteur Jan Haas
broek tijdens een bijeenkomst
van omroepdeskundigen, die
onlangs discussieerden over de
vraag of „Hilversum het jaar
2000 haalt."
Veel publieke omroepen zijn
zo commercieel gaan program
meren, aldus Haasbroek, dat
een groot deel van het publiek
al heeft afgehaakt en naar com
mercïele zenders is gaan luiste-
In meerderheid blijken de
Hilversumse omroepen niet be
reid de programmatrend van de
laatste jaren om te buigen. Een
en ander werd bevestigd door
Albert van den Heuvel, bij de
NOS programma-commissaris
radio en tv.
Als voorbeeld werd genoemd
dal AVRO, TROS en Veronica
nauwelijks belangstelling tonen
voor het vullen van de culturele
zender Radio 5. Daarentegen is
de EO bereid alle zendtijd op
Radio 3 in te leveren, als daar
dan maar wel de volledige
zendtijd van een A-omroep op
Radio 5 tegenover staat.
Albert van den Heuvel: „Als we
het beleid ongewijzigd laten, haalt
Hilversum het jaar 2000 niet."
FOTO DIJKSTRA
Haasbroek: „Je blijft ermee
zitten, dat sommige omroepen
geld in het scoren van grote
luisterdichtheden willen blijven
steken, terwijl andere dat blij
ven doen in juweeltjes, die des
noods door minderheden wor
den beluisterd. Omroepen, die
tot voor kort nog uit het bestel
wilden om commercieel verder
te gaan, blijken nu de felste ver
dedigers van handhaving van
de formules van het oude be
stel. Terwijl het handhaven van
vijf publieke radiozenders in fei
te te veel is."
Haasbroek gaf nog een voor
beeld. Op de vraag waar journa
listenfora horizontaal zouden
moeten worden geprogram
meerd, kreeg hij van de zijde
van de omroepen onder meer
de volgende vier reacties.
Reactie 1: Wij willen helemaal
geen journalistenfora gaan ma
ken.
Reactie 2: Journalistenfora
horen niet op 5. maar op de
nieuwszender Radio 1.
Reactie 3: Wij hebben op Ra
dio 5 geen zendtijd tussen 1 en
2 uur 's middags. Reactie 4: Ons
forum duurt maar een half uur.
Zowel Haasbroek als Van den
Heuvel meent dat er in Hilver
sum te veel autonome omroe
pen zijn. De vraag of het voor
de omroepen geen tijd wordt
zichzelf op te heffen om er
„cluster-omroepen" voor in de
plaats te vormen, is door een
ruime meerderheid voorlopig
geheel van de agenda's ge
schrapt. Vanuit Den Haag valt
voorlopig geen politieke steun
voor clustervorming te ver
wachten.
De luisterdichtheid van de vijf
Hilversumse radiozenders zakte
de afgelopen jaren van 90 naar
60 procent. Dat percentage zal
volgens ingewijden ondanks de
nieuwe zenderkleuring nog ver
der dalen. Maar de verwachting
is dat er nog tientallen commer
cïele stations bij zullen komen.
Van den Heuvel: „Er is maar
een relatief kleine investering
nodig. Als we het beleid onge
wijzigd laten, haalt Hilversum
het jaar 2000 niet. Tot dat jaar
zal de politieke discussie dezelf
de blijven."
Gerard van Putten
BLARICUM GPD
Het gaat de broertjes
Rob en Ferdi Bol
land goed. Met ge
paste trots presenteren ze hun
nieuwe cd 'Darwin - The Evolu
tion'. Een project met mede
werking van onder anderen Co
lin Blunstone, Suzi Quatro, Bar
clay James Harvest, Falco, Peter
Hofmann en lan Gillan.
De cd wordt behalve in Ne
derland en België gelijktijdig
uitgebracht in Duitsland, Zwit
serland, Oostenrijk en Scan
dinavië. Rob: „De redenering
van de platenmaatschappijen in
Nederland is: een plaat moet
eerst hier een succes zijn, voor
dat we zelfs maar over het bui
tenland beginnen te denken.
Wij hebben de logica daarvan
nooit ingezien. Een plaat die
niet in Nederland aanslaat, kan
het best goed doen in een ander
land."
Ferdi: „We hebben echt geluk
gehad toen van onze eerste
elpee 'The Domino Theory',
met daarop de single 'In the ar
my now', in
1981 over de
hele wereld
200.000 exem
plaren werden
verkocht."
Een van de
redenen voor de Bollands om
het op eigen houtje te proberen
was onvrede over de gang van
zaken bij de platenmaatschap
pij waar ze tot dan toe in Ne
derland onder contract waren.
Rob: „Als je zoals wij je eigen
nummers schrijft, heb je precies
in je hoofd hoe ze uiteindelijk
moeten klinken. Ie hangt daar
vreselijk aan, want je hebt het
allemaal zelf bedacht. Maar in
de eindfase hadden wij totaal
geen controle meer over ons
produkt."
Radiostations
En dan was er nóg een zaak die
de heren stoorde. Ferdi: „Veel
artiesten klagen dat hun plaatje
niet op de radio wordt gedraaid.
In een aantal gevallen is dat te
recht. Maar er zijn ook mensen
met kwaliteit die het slachtoffer
worden van de structuur van de
media in Nederland."
„Kijk, in de Verenigde Staten
zijn honderden radiostations,
allemaal met een eigen beleid.
Vang je als artiest bij het ene
station bot. dan probeer je het
een deur verder. In Nederland
moet alles door één trechter, le
dereen die muzikaal iets te mel
den heeft, is afhankelijk van een
Dame Edna
verovert
Hollywood
HILVERSUM
De VARA zendt een tweetal
shows uit van Dame Edna. De
excentrieke gastvrouw, waar
achter Barry Humphries schuil
gaat, zorgt voor de meest
spraakmakende talkshow van
de Britse televisie. Op 23 en 30
mei worden twee speciale afle
veringen uitgezonden vanuit
Hollywood.
Dame Edna Everage ontmoet
in haar programma op 23 mei:
Cher, Mel Gibson, Lany Hag-
man en Golden Girl, Bea Arthur
(Dorothy). In de tweede uitzen
ding komt een ander Golden
Girl, Rue mcClanahan (Blan
che), in het programma van de
Dame. Verder zijn Chevy Chase,
Kim Basingcr, Robin Williams,
George Hamilton en Ringo Starr
te gast.
en hetzelfde eindstation."
„Wij proberen door alleen te
werken, die fase te omzeilen. En
als ik alleen zeg, dan bedoel ik:
wij samen. We jutten elkaar
voortdurend op, bekritiseren el
kaar ook. Maar we kunnen veel
van elkaar hebben. We weten
hoe de ander in elkaar zit. Als
we het allebei in ons eentje
hadden moeten doen, weet ik
niet of we het hadden gered."
Rob: „Door het ook voor ons
onverwachte succes van ons
eerste album, kregen we moed
om door te gaan. Er kwam in
eens zo veel op ons af. We kre
gen overal in de wereld contac
ten en niet van de minste men
sen in het vak. Zodoende kon
den we uitbreiden. We konden
een eigen studio beginnen,
waardoor we niet meer afhan
kelijk waren van de toevallige
beschikbaarheid van andere op
namestudio's. En we kwamen
in aanraking met mensen die
ons uitdaagden onze creativiteit
steeds op een hoger plan te
brengen."
Ferdi: „En we konden men
sen benaderen met de vraag
mee te werken bij de uitvoering
van onze plannen. Zie het pro
ject Darwin. Toen we de num
mers schreven, hadden we be
paalde mensen op het oog van
wie we dachten dat zij ze eigen
lijk zouden moeten zingen. Co
lin Blunstone bijvoorbeeld, die
we altijd mateloos hebben be
wonderd. Toen we hem vroegen
of hij mee wilde doen, zei hij ja.
En zo ging het ook met de an
deren. Zoals lan Gillan van
Deep Purple."
- Hoe zijn jullie op het idee ge
komen voor Darwin?
Ferdi: „We wilden eens iets
anders. Of laat ik het zo zeggen:
we wilden een cd maken die
een thema had, waarin een ver
haal werd verteld. Kortom: een
project. We houden van dat ge
nre, met als grote voorbeeld na
tuurlijk Alan Parsons. We heb
ben lang nagedacht over het
thema. Heel wat bekende men
sen hebben de revue gepas
seerd."
Rob: „Onder wie Columbus.
Zou actueel zijn geweest. Maar
we vreesden dat tegen de tijd
dat de cd zou uitkomen de plaat:
niet meer zou opvallen tussen
alle herdenkingen rond Colum-
bus."
Ferdi: „Uiteindelijk hebben
we gekozen voor Darwin. Er zit
een historisch aspect aan, maar
ook een actueel, gezien de be
langstelling die er voor het
milieu is. En verder is de man
zelf interessant: z'n bevindingen
en de strijd die hij heeft moeten
voeren om daarmee naar buiten
te komen. Eerst de innerlijke;
strijd en daarna de strijd met de
buitenwereld. Bovendien hangtj
er een zweem van mysterie
rond z'n persoon."
„We zijn veel gaan lezen om
uiteindelijk songteksten te kun
nen maken. Wat dat betreft zijn
wij songwriters van de oude
stempel. Met als grote voorbeel
den Rodgers en Hammerstein.j
Sedaka en Greenfield, Lennoni
en McCartney en Bacharach enj
David. Ik bedoel: we willen
songs maken met een kop en,
een staart, met inhoud voor op,
z'n minst tien tot twintig jaar."
Renee Soutendijk en Gijs Scholten van Aschat, de hoofdrolspelers in de driedelige tv-serie 'Op Afbetaling'.
en nauwgezet uitgevoerde sociale
I j controle hield de jaren vijftig keu-
rig binnen de nonnen van het
i sc hijn) fatsoen. Langzaam opkrabbelend
van de destructie van vijf jaar Duitse bezet
ting hield Nederland in wederopbouw zich
star aan regels, wetten en plaatselijke veror
deningen. Fietslampjcs brandden in die tijd
nog. vrijwel niemand haalde het in het
hoofd artikel 461 van het Wetboek van
Strafrecht met voeten te treden. Verboden
toegang wès verboden toegang. De kerk
nam nog een dominante plaats in de sa
menleving in. Dominee en pastoor voorza
gen menig gezin van geestelijke verzorging.
Met een regelmaat die de lichamelijke verre
overtrof; een keer per week een hoenbeurt
in de teil volstond in die dagen. Mensen die
door plaatselijke autoriteiten waren gestig
matiseerd als a-socialen, werden in sommi
ge steden gedwongen bijeen te hokken in
aparte, ommuurde wijkjes. I luisvrouwen,
die uitsluitend na zonsondergang matten
klopten, spaarden zich suf aan zegeltjes. Op
de lat, op de reutel, op de pof, of gewoon op
afbetaling kopen was ongepast.
Scheiden ging trouwens ook niet een, twee,
drie. Was in dat tijdperk van burgertrutterij
een regelrechte schande. I leel wat koude
oorlog voerende echtelieden bleven in de
jaren vijftig bij elkaar voor dominee, pas
toor, huren of voor de kinderen, die tussen
haakjes eikaars kleren moesten afdragen.
Homoseksualiteit werd doorgaans wegge
stopt achter een eeuwig vrijgezel bestaan.
En overspel was evenzeer taboe. Daar werd
niet over gesproken, hooguit tegen de
roomskatholieke geestelijke die de biecht
afnam.
Maar het bestond en gebeurde destijds na
tuurlijk wel. In het stiekeme weliswaar,
maar toch. Auteur Simon Vestdijk schreef er
in 1952 al over in zijn'roman 'Op Afbeta
ling'. overigens niet een van ziin meester
werken. Aangemoedigd door de waardering
van insiders voornamelijk, minder van
het publiek die vorig jaar de dramaserie
'Bij Nader Inzien' kreeg, werd ook 'Op Afbe
taling' geprepareerd voor televisie. Jan
Blokker schreef het scenario voor een drie
delige dramaserie, net als 'Bij Nader Inzien'
verfilmd door Frans Weisz.
'Op Afbetaling' vertelt het verhaal over de
betrekkelijk jeugdige advocaat Hendrik
Grond en diens blonde echtgenote Olga.
Samen hebben ze een zoontje Charlie, door
Hendrik consequent aangesproken als Ka-
relt je. Tot zover niets aan de hand. De fami
lie Grond schijnt in elk geval voor de bui
tenwereld geheel ingebed in het harmoni
euze gezinspatroon, zo karakteristiek voor
de jaren vijftig.
Alles wordt anders als Grond op een kwade
dag vroeger dan gewoonlijk thuiskomt en
zijn echtgenote op heterdaad betrapt tij
dens haar overspel met mr. Piet Grewes-
tein, Gronds oudere compagnon. Olga heeft
niet het flauwste vermoeden door haar man
te zijn bespied, nog minder heeft ze notie
van de ellende die haar wacht. Zonder een
woord te zeggen trekt de gekrenkte Grond
de deur achter zich dicht, buiten zint hij op
wraak. Emotioneel overweegt hij Grevestein
dood te slaan en Olga te wurgen, bij nader
inzien kiest Grond voor een meer bereken
de ontlading van zijn wrok.
Van een tamelijk innemende persoonlijk
heid verandert de pleiter in een geborneerd,
kil, gevoelloos type. Hoewel wetend dat zijn
vtouw hopeloos met het voorval in haar
maag zit, laat hij haar uit pure machtswel
lust spartelen. En zelfs laat hij haar letterlijk
vallen, als zij staande op een wankel huis
houdtrapje hem om steun vraagt.
De produktie van 'Op Afbetaling' heeft
trouwens behoorlijk wat gevergd van de
medewerkenden. Regisseur Frans Weisz
greep na geruime tijd onthouding ten einde
raad naar de sigaret. Op de set liepen de
discussies over en weer zo hoog op, dat
Weisz en producent René Seegers op een
gegeven moment met de gedachte speel
den de opdracht tot verfilming van 'Op Af
betaling' terug te geven aan de VPRO. Meer
dan eens botsten Weisz en hoofdrolspeler
Gijs Scholten van Aschat. Al filmend begon
de regisseur zich af te vragen of de acteur,
die hij overigens zelf had gevraagdde
hoofdrol wel aankon. En op zijn beurt
stoorde Scholten van Aschat zich in hoge
mate aan de veelheid van aanwijzingen die
Weisz op hem losliet.
Uiteindelijk is het allemaal goed gekomen.
En terecht. Noch met Blokkers scenario,
noch met de rolbezetting is iets mis. Als
Willem Nijholt en Coen Flink bijrollen ver
vullen, zegt dat in feite al genoeg. Hoofdrol
speler Gijs Scholten van Aschat geeft wel
haast onhollands gestalte aan Grond. En
ook de door Hollywood te licht bevonden
Renee Soutendijk heeft niets van de toneel
diva's die vroeger zo prachtig onnatuurlijk
op toneelschooltoon communiceerden.
Als er al iemand van de medewerkenden
aan 'Op Afbetaling' valt te blameren is dat
Weisz zelf. Het is bepaald storend dat de ci
neast zijn voorliefde voor het maken van
kleurenfilm in zwartwit niet heeft kunnen
intomen. Meer uit dit land stammende ci
neasten hebben die neiging trouwens. Al
leen door hun rolprenten onder te belich
ten schijnen ze tot opperste artistieke be
vrediging te geraken. Dat het publiek daar
bekant staar van krijgt, daar lijken de heren
zich minder om te bekommeren.
Kijken naar 'Op Afbetaling' doet vermoeden
dat Nederland de jaren vijftig in volstrekte
zonsverduistering heeft doorleefd. En dat is
natuurlijk je reinste onzin. Er moesten op
z'n tijd dan wel gaspenningen in de gasme
ter worden gedeponeerd, elektriciteit was
destijds absoluut niet op de bon. Een enke
ling vierde zijn of haar spaarzaamheid bot
door de avonden in het schijnsel van
waxinelichtjes door te brengen, maar pre
mier Willem Drees was nu ook weer niet zo
zuinig dat de zon licht en energie perma
nent achter een grijs wolkendek verborgen
moest houden. Er zijn lichtjaren overheen
gegaan, maar in Vrij Nederland heeft Weisz
te kennen gegeven nu zelf genoeg te heb
ben van zijn filmische gescnemer. Weisz,
die zich ooit heeft laten ontvallen liever een
film te maken voor twee bioscoopbezoekers
dan voor miljoenen tv-kijkers, zal toch niet
alsnog wijs zijn geworden?
