'New Order'
nog lang niet aan de orde
Gekte van onafwendbaar conflict: De Servische claim op Bosnië
Straatarm Rio de Janeiro in de ban
van milieutop en sociale opstand'
Feiten &Meningen
Hussein: Iedereen moet
zich thuis voelen in VN
VRIJDAG 15 ME11992
De Nieuwe Wereldorde van George Hush laat 'nog even'
op zich wachten. Ook al riep de Amerikaanse president
die nieuwe era van vrede en mondiale samenwerking al
uit na de beëindiging van de Golfoorlog vorig jaar, ze
blijft voorlopig een utopie. De wereld is nog lang niet zo
ver.
Zoveel werd gisteren duidelijk
tijdens het Global Panel in Den
Maag. Kigcn gewin en eigen
wijsheid staan nog altijd
mondiale vrede en een duurza
me levenswijze, waarin het
milieu wordt ontzien, in de weg.
Fr werden mooie intenties uit
gesproken, daar niet van. Zoals
door panellid Lubbers, die de
politiek dichter bij de mensen
wil brengen en het milieu voor
een ramp wil behoeden. Het zal
ii«' premier nog de nodige in
spanning kosten om dat alleen
al in eigen land te verwezenlij
ken.
En dan was er Gatl-directeur
Arthur Dunkel, die voor de zo
veelste keer dit jaar smeekte het
gekissebis in de Uruguay-ronde
te staken, zodat nog voor het
eind van dit jaar een akkoord op
tafel ligt over de verdere vrijma
king van de wereldhandel.
Prachtige smeekbedes en plan
nen. Maar elke keer was er wel
weer iemand die nuchter op
merkte dat óf Japan óf de VS
hieraan of daaraan wel niet zul
len meedoen. En dan gaat het
niet door. Japan is immers een
economische reus en de VS
hebben (nu nog) de politieke
macht. De rest van de wereld
wenst hen nog altijd niet voor
het hoofd te stoten.
Secretaris-generaal Subruto van
de Opec (Cirganisatie van Olie
Producerende Landen) zette de
toon toen hem werd gevraagd
naar de effecten van de mogelij
ke invoering van de ecotax (mil
ieuheffing) voor zijn organisa
tie. „Japan en de VS willen het
(de ecotax) niet en dus zal de
EC. het ook niet doen." De be
richten uit Brussel geven hem
gelijk.
Indrukwekkend
Met Global Panel. Eminente
personen uit de internationale
politiek en zakenwereld buigen
zich over ons toekomstplaatje.
De lijst sprekers voor de twee
daagse bijeenkomst in de Ko
ninklijke Schouwburg in Den
Maag is indrukwekkend. Presi
dent Mugabe van Zimbabwe,
koning Hussein van Jordanië,
de Britse ex-premier Thatcher,
de islamoloog prof. Arkoun,
premier Lubbers, Opec-voorzit-
ter Subruto en ga zo maar door.
Op de eerste dag, gisteren, over
heerste dan ook het gevoel dat
het haast niet anders kon of er
zouden belangwekkende uit
spraken worden gedaan. De
zware beveiliging rond de
President Mugabe van Zimbabwe, omgeven door veiligheidsmensen en geflankeerd door minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) en premier Lubbers, wandelde gisteren na de opening van het Global Panel naar
het Binnenhof. Daar werd de Zimbabwaanse leider door Lubbers in zijn 'torentje' ontvangen.
foto anp koen suyk
schouwburg leek die gedachte
te onderstrepen. Zulke belang
rijke mensen. Dat kon niet mis
gaan.
Maar zoals koning Hussein tij
dens zijn spreekbeurt 's mid
dags opmerkte: „Ik ben ook
maar een gewoon mens." En zo
is het. Pasklare oplossingen zijn
onmogelijk. Het zou ook ridi
cuul zijn dat te verwachten.
Maar het is teleurstelJend dat
het bleef bij het herkauwen van
bekende feiten en het (Veelal)
beschuldigen van anderen. Het
spreekwoord 'verbeter de we
reld. begin bij jezelf gaat blijk
baar niet op in de praktijk.
Schuld
Lubbers bijvoorbeeld vroeg zich
af of het niet de schuld is van
het bedrijfsleven dat de door
politici zo felbegeerde vrije we
reldhandel niet tot stand komt.
De nieuwe wereldorde zal al
leen dan slagen als het bedrijfs
leven zijn verantwoordelijkheid
neemt, betoogde hij. Charles
Russell, president van Visa In
ternational. gaf de schuld voor
de economische problemen in
zijn land (Amerika) aan het
Congres dat 'het geld over de
balk smijt' en kreeg vervolgens
lik-op-stuk van de Britse La-
bour-parlementariër John Gil
bert die het 'mismanagement'
van de Amerikaanse concerns
hekelde.
Japan-deskundige Karei van
Wolferen bekritiseerde vervol
gens het Westen, dat weigert in
te zien dat Japan over een ge
heel ander economisch model
beschikt. Als daarin geen veran
dering komt, zal Japan het Wes
ten op den duur moeiteloos
'economisch platwalsen', waar
schuwde Van Wolferen. Dat het
Westen oogkleppen op heeft,
blijkt volgens hem onder meer
uit het feit dat de Gatt in de
Uruguay-ronde vastloopt op de
ruzie EG-VS en nauwelijks oog
heeft voor de vele protectionis
tische barrières die Japan heeft
opgeworpen.
Uskast
Wie op de sprekers op het Glo
bal Panel afgaat, stopt het idee
voor Bush' Nieuwe Wereldorde
weer even terug in de ijskast.
Voor het zover is, moeten nog
heel wat gedachten op één lijn
worden gebracht, angsten voor
de 'grootmachten' overwonnen
en conflicten worden opgelost.
Behalve de hierboven geschets
te problemen moeten dan voor
al de 'nieuwe brandhaarden' in
de voormalige Sovjetunie en het
Midden-Oosten niet worden
vergeten. Wie moet knopen
gaan doorhakken? Bush, als
'stichter' van de New Order?
Hij is een vechter", weet de
Duitse beleggingsstrateeg Hiel-
ko Thieme te melden. „Maar de
Nieuwe Wereldorde kan hij niet
invullen, ook al heeft hij 'm ge
creëerd. Daarvoor is een nieuwe
generatie nodig."
DEN HAAG JANINE BOSMA
VERVOLG VOORPAGINA
De Jordaanse koning Hussein
zei gisteren op het Global Panel
niet hoe hij de toekomstige
machtsverhoudingen in de VN
ziet. maar aangenomen mag
worden dat hij doelde op een
grotere invloed voor de Arabi
sche lidstaten.
Zo werden de sancties die de
VN in april tegen Libië afkon
digde. vooral doorgedrukt door
het Westen en moesten de Ara
bische staten schoorvoetend
hun instemming betuigen. ,,We
moeten de juiste samenstelling
zien te vinden, zodat iedereen
zich in de VN thuis voelt en de
organisatie écht een dynami
sche 'ontmoetingsplaats'
wordt", aldus Hussein.
De sancties tegen Libië zijn in
gesteld, omdat Tripoli weigert
twee verdachten uit te leveren
van de bomaanslag op een Pan-
Am-toestel boven het Schotse
Lockerbie in 1988. Hussein be
stempelde Arabische terroristen
als „gefrusteerde, wanhopige
mensen die vechten voor de
zelfde rechten en kansen die u
in het Westen genietDe vorst
onderstreepte echter dat zijn
land extremisme afwijst.
Zeker sinds de Golfoorlog leeft
in het Midden-Oosten in toene
mende mate de opvatting dat
de VS de lakens in de regio uit
delen en dat de Arabische sta
ten nauwelijks meer iets heb
ben in te brengen. Hussein
sprak in dit verband van een
„'nieuwe wereldorde', waarin
oude leiders nog steeds de
dienst uitmaken en oude ideeën
de boventoon voeren".
De bemoeienis van het Westen
met het Midden-Oosten, nu en
in het verleden, is volgens de
Jordaanse koning voor een deel
de oorzaak van de politieke en
culturele problemen tussen de
Arabische landen. „Mede daar
door is het voor ons nog niet
mogelijk geweest de vruchten te
plukken van eenheid en regio
nale samenwerking", aldus
Hussein.
Blijvende vrede in het Midden-
Oosten wordt niet alleen be
werkstelligd door de oplossing
van de Palestijns-Israëlische
kwestie, ook al is die volgens
Hussein de wortel van alle
kwaad. Maar volgens de vorst is
succes alleen gegarandeerd als
de éénpartij-stelsels (die vaak
door het Westen in het zadel
zijn geholpen en worden ge
houden) plaats maken voor de
mocratisch gekozen regeringen,
die de mensenrechten naleven
en regionale samenwerking sti
muleren.
Hij toonde zich licht optimis
tisch over de vredesconferentie
voor het Midden-Oosten. Het
wantrouwen tussen de Arabi
sche deelnemers en Israël is nog
groot, aldus de vorst, „maar was
het wantrouwen dat leidde tot
de Koude Oorlog en de bouw
van de Berlijnse Muur minder?
Die twee zaken zijn echter ver
dwenen." En in een verwijzing
naar de procedurele kwesties
waar de conferentie tot nu toe
in lijkt te verzanden: „Wij had
den voorzien dat de conferentie
langzaam op gang zou komen."
Een Bosnische militieman houdt, terwijl moslims in een moskee in Sarajevo aan het bidden zijn, de omgeving nauwgezet in de gaten, omdat Servische sluipschutters zich nogal eens in
de buurt ophouden. foto epa
HAARLEM PIET ARP
De Bosnische Serviërs kondig
den maanden geleden al aan
wat nu door het grote aantal
vluchtelingen en talloze doden
dagelijks nieuws is: Grote delen
van Bosnië-Hercegovina zou
den koste wat kost zuiver Ser
visch moeten worden. De poli
tieke visie achter hun ideeën
van toen klinkt nog steeds ab
surd, Met went niet.
De Bosniërs waren er een half
jaar geleden al vrijwel allemaal
van overtuigd dat een burger
oorlog in hun republiek feller,
wreder, onoverzichtelijker en
bloediger zou zijn dan die in
andere republieken van het
toenmalige Joegoslavië. Veertig
procent van de bevolking van
Bosnië is moslim (hier geteld als
aparte bevolkingsgroep, niet als
geloofsrichting), dertig procent
is Serviër en een kleine twintig
procent is Kroaat.
Met conflict was kennelijk onaf
wendbaar. Het meest wereld
vreemd klonken in het groeien
de tumult tijdens de herfst de
uitspraken van de leider van de
Bosnische Serviërs, de psychia
ter en kindersprookjesschrijver
Radovan Karadzic. Mij zei dat
oorlog alleen te voorkomen zou
zijn door de minderheden uit
de door Serviërs gedomineerde
gebieden in Bosnië-Hercegovi
na te zetten.
De andere inwoners van Bosnië,
de genoemde Kroaten en mos
lims, grapten in oktober onder
ling: „Overal waar in het verle
den een Serviër heeft gepoept,
ligt blijkbaar zijn vaderland.
De afgelopen paar dagen stel
den onder meer de Verenigde
Naties (VN) vast dat de Bosni
sche SetViërs inderdaad streven
naar grote 'etnisch znivere' ge
bieden in dat land.
Het is een beeld dat bekend is
uit Kroatië. Ook in de door Ser
viërs veroverde en gecontroleer
de landstreken daar worden an
dere bevolkingsgroepen op zijn
zachtst gezegd 'weggepest'. De
nationalistische oppositie in
Servië heeft deze weck plannen
geopenbaard om de in Servië
levende ICroaten te verjagen, om
Servische vluchtelingen uit
Kroatië onderdak te kunnen
bieden. De huidige stroom van
al meer dan een half miljoen
vluchtelingen uit Bosnië wijst
erop, dat de eind oktober aan
kondigde grote volksverhuizing
van Karadzic hoog en breed in
gang is gezet. Kroaten, moslims
en Albanezen moeten simpel
weg hun biezen te pakken,
meent Karadzic. Die groepen
veroorzaken namelijk alleen
maar overlast en ellende voor
de Serviërs, want „wij zijn al ve
le eeuwen onderdrukt en heb
ben nu eindelijk recht op onze
rust en democratie".
Als dank voor dit streven oog
sten de Serviërs alleen maar on
begrip in de wereld, klaagde de
Servische leider. Terwijl hen
toch geen enkele blaam treft in
de vuile Joegoslavische burger
oorlog. Die is uitsluitend de
schuld van de anderen. De
moslims met hun grote gezin
nen bijvoorbeeld. Ze willen via
een flinke geboortegolf binnen
kort de absolute meerderheid
verwerven in de republiek.
De sprookjesschrijver onthulde
hiermee een opmerkelijke sa
menzwering. En de Kroaten
dan? Ach, iedereen weet toch
dat zij hele enge fascisten zijn,
erger dan de nazi's. Dit laatste
weerhield Karadzic er vorige
week niet van grote delen van
Bosnië tussen Serviërs en
Kroaten te verdelen, zodat daar
over alvast niet gevochten hoeft
te worden. Voor de moslim
groep blijft, als het aan de Ser
viërs en Kroaten ligt, nauwelijks
enige grond onder de voeten
over.
De gekte in dit land, waar de
drie bevolkingsgroepen tot voor
kort vreedzaam met elkaar sa
menleefden, bestaat dus al lan
ger dan de afgelopen weken van
de burgeroorlog.
Mijn gesprek met Karadzic eind
oktober bijvoorbeeld verliep
nogal moeizaam. De man sprak
liever vrij gebrekkig Engels dan
dat hij gebruik zou maken van
een perfect Engels sprekende
tolk uit de door hem gewan
trouwde moslim-bevolkings
groep. Regelmatig doemde bij
het aanhoren twijfel op: dit
klinkt zo idioot, ik heb het vast
verkeerd verstaan.
Karadzic maakte vervolgens
duidelijk dat zijn uitspraken
toch echt goed waren begrepen.
Zoals hoe netjes de Kroaten en
moslims het Servische land uit
getrapt zullen worden. „Ja, dat
kan heel eerlijk gebeuren. On
der internationaal toezicht kun
nen mensen die hier niet thuis
horen in zeg vijf jaar tijd over de
grens gezet worden. Alles is nu
eenmaal beter dan oorlog, niet
waar?"
Waar die ongewenste Bosniërs
naar toe zouden moeten, is
geen zaak waar de Serviërs zich
het hoofd over lijken te breken.
Die anderen (overigens een
meerderheid van de Bosnische
bevolking) passen nu eenmaal
niet in een zuivere Servische sa
menleving en hebben maar te
gaan.
De Serviërs, die beide andere
bevolkingsgroepen verwijten
geen rekening te houden met
de Servische belangen bij het
uitroepen van de onafhankelijk
heid, beheersen zelf al sinds de
zomer grote autonome gebie
den in het verscheurde land.
Gemeenten en regio's waar de
Serviërs de meerderheid of de
wapens hebben, trekken zich
sindsdien al niets meer aan van
de Bosnische regering in Saraje
vo. Want de minister van defen
sie beschikte daar noch over
een leger, noch over wapens.
Voor EG-waamemers en troe
pen van de VN-vredesmacht
heeft het intussen weinig nut de
vechtenden te scheiden. De sol
daten lopen slechts het risico in
Bosnië begraven te worden.
Vandaar dat zij nu het land ver
laten, de bevolking aan de el
kaar bestrijdende milities over
latend. Ook dat is eigenlijk gek,
want van de paar miljoen inwo
ners zijn al zeker een dikke half
miljoen mensen op de loop.
Omdat ze niks met de absurdi
teiten van de oorlog te maken
willen hebben. Maar die men
sen, wordt zoals gebruikelijk
niets gevraagd.
RIO DE JANEIRO WIK TURNER
THE INDEPENDENT
Minder dan een maand voordat 48
staatshoofden, 28 premiers en 10.000 af
gevaardigden in het Braziliaanse Rio de
Janeiro bijeenkomen voor de VN-confe-
rentie over milieu en ontwikkeling (Un-
ced), wordt de stad opgeschrikt door
vernielingen en plunderingen. Winkels
in arme wijken worden aangevallen en
volledig leeggehaald.
De aanvallen begonnen begin vorige
maand, maar zijn de laatste twee weken
toegenomen, vooral sinds ze op de tv in
één adem worden genoemd met de rel
len in Los Angeles, Vorige week werden
negentien superjnarkten leeggeroofd.
De politie arresteerde 120 plunderaars
en heeft 1000 man extra de straat opge
stuurd om de winkels te bewaken. Het
hoofd van de politie, Nilo Batista, weet
niet of de plunderingen een spontaan
protest zijn tegen de bezuinigingen van
de regering, of dat ze worden georgani
seerd door groeperingen die de rechts
orde willen ontwrichten. Hoe het ook
zij. de plunderingen maken van de
'schoonmaak-pogingen' van de regering
een lachertje.
De samenzweringstheorie wordt ge
deeld door enkele vooraanstaande (cx-
)politici. Eind vorige week beschreef
president Fernando Collor de aanvallen
als „georganiseerde roof' en ex-presi
dent generaal loao Figueiredo riep het
spookbeeld op van een op handen zijn
de massa-opstand.
I lij noemde daarbij als voorbeeld Ro-
cinha, de grootste sloppenstad van La
tijns Amerika. „Rocinha heeft zo'n
350.000 inwoners. Als maar 10 procent
van hen in opstand komt, is er geen le
ger of politie die ze kan tegenhouden.
Jdet is een sociale opstandaldus de ex-
president.
Arthur Sendas, eigenaar van de grootste
supermarktketen in Rio, meent dat de
plunderingen worden georganiseerd
door de drugsmaffia, als reactie op re
cente politie-invallen in de krottenwij
ken. waar de drugsmaffia haar hoofd
kwartier heeft. Anjderen wijzen de ge
vreesde Rode Commando's aan. een ui
terst gewelddadige organisatie die in de
gevangenis van stadsguerrilla's militaire
tactieken heeft geleerd en die nu toepast
voor eigen lucratieve doeleinden.
Tot op heden is echter geen van de ge
arresteerden in verband gebracht met
politieke groeperingen of de georgani
seerde misdaad. De meesten zijn gewo
ne arbeiders of werklozen, die aan de
plunderingen meededen toen ze zagen
dat anderen ruiten van winkels insloe
gen en deuren forceerden.
De plunderingen verschaffen kortston
dige verlichting van de ellende. Volgens
Helio laguaribe, een gerespecteerde so
cioloog die sinds maart minister van
wetenschap en technologie is, zal er een
plunderende massabeweging ontstaan
als de inflatie hoger komt dan de 23 pro
cent van vorige maand.
Zo te zien lijkt de situatie in Brazilië alle
ingrediënten voor een sociale opstand te
bevatten. Met zijn bruto nationaal pro-
dukt van 690 miljard gulden is het de
grootste economie van de Derde We
reld. Officiële cijfers tonen echter aan
dat de laatste elf jaar het verschil tussen
arm en rijk steeds groter is geworden.
Braziliaanse militaire politie controleert de identiteitspapieren van twee zwerfkinderen.
