'Nederland is te
arbeidsintensief
Duitsland kan wijze lessen leren uit het verleden
Fiks geruzie Hong Kong en
China over nieuwe vliegveld
Van Amelsvoort blijft
bij 'renteloos tijdperk'
Economie
Goedbetaaldeen salaris
van 137 miljoen gulden
Roebel pas
in herfst
inwisselbaar
MEI 1992
Gasunie boekt fors hogere omzet
Groningen De Gasunie heeft vorig jaar de afzet met 9 miljard
kubieke meter zien stijgen tot 83,6 miljard kubieke meter. De ge
middelde opbrengst steeg van 20,6 cent per kubieke meter naar
22,6 cent. De omzet nam daardoor met 23 procent toe tot 18,9
miljard gulden, aldus het jaarverslag. De export steeg met 4,3
miljard kubieke meter naar 38,6 miljard. Economische groei,
koud weer én het toenemende aandeel van gas als brandstof in
Europa worden als oorzaken genoemd van die stijging. Daar
naast speelde een rol dat in Duitsland en Frankrijk onzekerheid
bestond door het uiteenvallen van de voormalige Sovjetünie,
een grote gasleverancier.
Overschot Duitse handelbalans groter
frankfurt Het overschot op de Duitse handelsbalans is in
maart ruimschoots verdubbeld tot 4,9 miljard mark. In februari
bedroeg het nog 2,2 miljard mark. De export steeg tot het re
cordniveau van 62,97 miljard mark. I let vorige record dateert
van oktober 1990, toen voor 62,5 miljard mark werd geëxpor
teerd. In februari beliep de export in totaal 54,65 miljard mark,
terwijl in maart vorig jaar voor 56,2 miljard mark aan andere
landen werd verkocht. De import steeg in maart vergeleken met
februari tien procent tot 58,03 miljard mark. Ten opzichte van
maart vorig jaar bedroeg de toeneming 8,8 procent tot 53,36
miljard mark.
'Lufthansa leed in 1991 enorm verlies'
hamburg De Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa heeft
vorig jaar een verlies geleden van 444 miljoen mark, zo meldt
het weekblad 'Der Spiegel'. In het zuivere vliegbedrijf dus
zonder inkomsten uit de verkoop van vliegtuigen en andere acti
viteiten was er volgens het blad zelfs een verlies van 950 mil
joen mark. De officiële cijfers worden later deze maand bekend
gemaakt. Der Spiegel weet te melden dat topman Weber van
plan is de maatschappij te saneren met radicale maatregelen. Er
zouden duizenden arbeidsplaatsen verdwijnen.
NCM: Loonmatiging blijft eerste vereiste
Nederland is te afhankelijk van arbeidsintensieve pro-
dukten. Zeker nu Oost-Europa nadrukkelijker meedoet
op de wereldmarkt, dreigt Nederland te wórden meege
sleept in een moordende concurrentieslag. Om te kun
nen 'overleven' is blijvende loonmatiging een noodzaak.
Dat stelt de directie van de Nederlandsche Credietverze-
kerings Maatschappij (NCM), in haar jaarverslag dat van
morgen is gepresenteerd.
DEN HAAG ANP
Staatssecretaris Van Amelsvoort
van financiën heeft begrip voor
de kritiek op zijn wetsvoorstel
om de eerste vijftien maanden
geen rente meer te vergoeden
op bij vooraanslag teveel betaal
de belastingen. Hij ziet echter
geen aanleiding zijn voorstel te
verzachten.
Dat blijkt uit zijn schriftelijke
antwoord op het eindverslag
van de Kamercommissie voor
financiën over het wetsvoorstel
tot aanpassing van de invorde-
rings- en heffingsrente.
Het kamerlid Vreugdenhil
(CDA) wilde bedrijven ontzien,
die automatisch een voorlopige
aanslag van de belastingcom
puter krijgen die per jaar met
een per jaar vast te stellen per
centage wordt verhoogd (voor
1992 met 4 procent). De Orde
van Belastingadviseurs vroeg
om een overgangsregeling voor
lopende aanslagen. Een over
gangsregeling zou teveel geld
kosten, meent de staatssecreta-
LONPEN HAMISH MCRAE
De belangrijkste les die uit de
recente stakingsgolf in Duits
land kan worden geleerd is dat
het erg moeilijk en vooral erg
duur is een snelle overgang te
forceren van een centraal gelei
de naar een vrije-marktecono-
mie. Dat is wat de Westduitsers
in Oostduitsland hebben gepro
beerd, maar tot nog toe lijken ze
hun geld in een bodemloze put
te storten.
Twee jaar geleden leek West-
Duitsland een lichtend voor
beeld voor economische her
vormers in Oost- en Midden-
Europa. Als sterkste economie
van Europa kreeg het land de
rol toebedeeld om de voormali
ge communistische staten die
de markteconomie hadden om
helsd, uit het moeras te trekken.
De Duitse economie, zo werd
geredeneerd, zou immers een
nog groter machtsblok vormen
wanneer de hereniging eenmaal
een feit zou zijn en het voorma
lige Oost-Duitsland eveneens
de rijke vruchten van het kapi
talisme zou plukken.
T raumat isch
I let is allemaal anders gelopen.
De hereniging is voor beide
Duitslanden een traumatisch
proces gebleken. De Duitse eco
nomie is danig verzwakt door
de hoge kosten van de hereni
ging en het aanvankelijke opti
misme dreigt om te slaan in
pessimisme. Naar het zich laat
aanzien, zal het voormalige
Oost-Duitsland pas na een lan
ge periode van omvangrijke fi
nanciële injecties door zijn rij
kere wederhelft over de streep
kannen worden getrokken. En
als de overgang naar de vrije
markteconomie Oost-Duitsland
al zo zwaar valt, hoe veel zwaar
der zullen de landen in Oost
Europa het dan wel niet krijgen?
De Westduitse arbeiders zijn
verontrust omdat bondskanse
lier Kohl een belastingverhoging
van 1 procent heelt doorge-
ris. Bovendien hebben bedrij
ven de mogelijkheid om een
verzoek in te dienen tot verla
ging van hun voorlopige aan
slag. Dat verzoek zal binnen
twee maanden worden afge
handeld, zo garandeert Van
Amelsvoort. Die mogelijkheid
staat ook open voor bedrijven
die een automatische vooraan
slag krijgen opgelegd. De staats
secretaris geeft nu toe dat het
leeuwedeel van de belasting
plichtigen geen misbruik maakt
van de mogelijkheid om met
opzet een te hoge vooraanslag
stilzwijgend te accepteren we
gens de hoge rente die op het
teveel betaalde wordt vergoed.
Die bedroeg in 1991 11 procent,
bij een promessedisconto van 9
procent en een gemiddelde ren
te op staatsleningen van 8,8
procent.
Een kleine groep laat het er
echter wel bewust op aanko
men en voor hen is het rentelo
ze tijdvak van 15 maanden be
doeld, aldus de staatsssecreta-
voerd om de kosten van de her
eniging te kunnen financieren.
Daardoor is hun levensstan
daard gedaald. Arbeiders in
Hongarije en Polen hebben
echter meer reden tot klagen.
Zij hebben een teruggang in le
vensstandaard van 30 procent
of meer aan hun broek gekre
gen en hun levensstandaard
was om te beginnen al bedui
dend lager.
Er zijn belangrijke verschillen
in de moeizame economische
ontwikkeling van het voormali
ge Oost-Duitsland en de overige
Oosteuropese landen. West-
Duitsland heeft een kapitale
vergissing gemaakt door zijn ei
gen economische model aan
AMSTERDAM GPD
De NCM-directie verbaast zich
erover dat „de hoge overheids
uitgaven voor onderwijs en on
derzoek zich niet weerspiegelen
in baanbrekende innovaties en
kwaliteitsverbeteringen in de
economische? voortbrenging
door ons land".
De Nederlandse export flo
reerde vorig jaar. Ondanks een
tegenvallend aandeel op de be
langrijke Duitse marktgebieden,
hield de buitenlandse afzet
minstens gelijke tred met de
groei van de totale wereldhan-
NEW VORK Rtr
De salarissen van Ameri
kaanse topmanagers zijn on
danks de recessie vorig jaar
tot recordhoogte gestegen.
Dat meldt het jongste num
mer van het Amerikaanse
zakenblad Forbes. Liefst 407
van de 800 best betaalde
managers verdienden in
1991 meer dan 1 miljoen
dollar tegen 386 in 1990.
Anthony O'Reilly van HJ
Heinz was de absolute uit
schieter. Hij ontving 75 mil
joen dollar (137,2 miljoen
gulden) aan salaris en bo
nussen. Raymond Noorda,
oprichter van het automati-
seringbedrijf Novell, prijkt
op een 800ste plaats met een
schamel loon van 40.000
dollar. Medelijden met Noor-
da is volgens Forbes echter
misplaatst. Berekend tegen
de huidige beurskoers is het
belang van Noorda in Novell
882 miljoen dollar waard.
De honderd Amerikaanse
het herenigde Oosten op te
dringen, in plaats van het kapi
talisme de gelegenheid te geven
zich op eigen kracht te ontwik
kelen.
De zwaar gereguleerde West
duitse economie wordt geken
merkt door hoge lonen en hoge
uitgaven voor de sociale zeker
heid. Vóór de hereniging kon de
federale republiek zich deze ho
ge kosten veroorloven omdat ze
over bijzonder produktieve ar
beiders beschikte die bovendien
hoogwaardige produkten lever
den.
Teveel geld
Achteraf gezien maakte de fede
rale regering haar eerste fout in
del, aldus de kredietverzekeraar.
Binnenlands constateert de
NCM een trage, maar duidelijk
groei van de particuliere uitga
ven. Dat is verrassend omdat de
koopkracht van de consumen
ten nauwelijks toenam. „Blijk
baar hebben de consumenten
hun bestedingen op peil kun
nen houden door spaargelden
aan te spreken of (extra) kredie
ten op te nemen. Een dergelijke
wijze van Financieren is niet van
onbeperkte duur, zodat bij een
aanhouden van het inflatietem
po de groei van de particuliere
consumptie in 1992 zal afne-
managers die vorig jaar het
itieeste verdienden, streken
gemiddeld 4,5 miljoen dollar
op. De helft daarvan mocht
meer dan 4,5 miljoen dollar
mee naar huis nemen, de an
dere helft moest met minder
genoegen nemen.
De best betaalde managers
waren vooral werkzaam in
de amusements- en informa-
tica-industrie. Zij zagen hun
inkomen stijgen van gemid
deld 1,55 tot 1,7 miljoen dol
lar. Recordhouders in de
branche waren Walt Disney-
president Michael Eisner (5,4
miljoen dollar), Paramount-
topman Martin Davis (5,1
miljoen dollar) en Michael
King van King World met 4,9
miljoen dollar. Eisner zag
zijn inkomen met 52 procent
dalen ten opzichte van het
jaar ervoor. Dat was echter
nog niets vergeleken bij de
salarisverlaging van Reebok
president Paul Fireman, die
genoegen moest nemen met
2 miljoen dollar.
het herenigingsproces toen ze
besloot de twee munteenheden
op gelijke voet tegen elkaar in
wisselbaar te maken, hoewel de
Ostmark op de vrije markt
slechts één vierde van de Deut-
schmark waard was. Hoewel
deze maatregel misschien poli
tiek onvermijdelijk was, was het
economische gevolg dat de
Oostduitsers opeens teveel geld
in handen kregen zonder dat ze
dat daadwerkelijk hadden ver
diend.
De belofte van de regering
om de Oostduitse lonen binnen
korte tijd op te trekken tot 80
procent van de Westduitse lo
nen, verergerde de zaak. De
loonkosten van Oostduitse ar
men", aldus de NCM.
Door lagere afzetprijzen en
een toename van de gemiddel
de arbeidskosten, stonden de
winsten van de bedrijven onder
druk. Voor het eerst sinds 1982
steeg ook weer het aantal faillis
sementen fors: met 15,7 pro
cent. Voor de NCM werkte dat
door in een verslechtering van
de verhouding tussen premie
inkomsten en geleden schade
bij klanten die bfj de NCM ver
zekerd zijn tegen het niet-nako-
men van betalingsverplichtin
gen. Vooral in de tweede helft
van het jaar was de verslechte
ring opmerkelijk.
Voor de winst van de NCM
(eigendom van de meeste ban
ken en verzekeringsmaatschap
pijen in Nederland) had deze
tegenvallende ontwikkeling
weinig negatieve gevolgen. De
winst na belasting lag met 33,1
miljoen gulden slechts een frac
tie lager dan de 33,6 miljoen
gulden van een jaar eerder.
MOSKOU Rtr
Het plan om de roebel vanaf 1
augustus volledig vrij inwissel
baar (convertibel) te maken is
uitgesteld tot de herfst. Dat
heeft de president van de Russi
sche centrale bank, G. Matiukj-
in, bekendgemaakt. Rusland
maakte vorige week de beslis
sing bekend om de roebel vanaf
1 augustus te koppelen aan de
dollar.
Volgens Matiukjin kan het
plan voor de koppeling aan de
dollar alleen slagen als het
wordt begeleid door een strakke
kredietpolitiek.
Verder zal er eerst een „goed
wisselkoerssysteem" moeten
komen tussen Rusland en de
andere republieken van de
voormalige Sovjetunie.
Het voornemen om per 1 juli
nog maar één koers te laten gel
den voor de roebel, wordt wel
gehandhaafd.
beiders stegen de pan uit tot
een niveau dat geenszins werd
gerechtvaardigd door de ar-
beidsproduktiviteit. De Oost
duitse arbeidskosten liggen mo
menteel zelfs hoger dan de Brit
se. Dit alles leidt tot een ongun
stig investeringsklimaat en een
uitermate voorzichtige opstel
ling van de voor de verdere ont
wikkeling broodnodige indu
strie.
Het Duitse economische mo
del heeft inmiddels in de andere
Oosteuropese landen afgedaan
als lichtend voorbeeld. Noord-
Italië biedt een beter model
voor kapitalistische ontwikke
ling van achtergebleven econo-
HONG KONG YOJANA SHARMA
China en Hong Kong dreigen in
conflict te raken over het nieu
we, miljarden dollars kostende
nieuwe vliegveld van Hong
Kong. China heeft de termijn
overschreden waarin het fond
sen moest verstrekken om de
bouw van het vliegveld mogelijk
te maken. Vanaf het moment
dat de plannen voor het vlieg-
mieën. Noord-Italië kent weinig
succesvolle industrie, maar
dankzij het goed functioneren
de midden- en kleinbedrijf ge
niet de regio een alleszins rede
lijk welvaartsniveau. De levens
standaard ligt er bij voorbeeld
hoger dan in Groot-Brittannië.
De groei van kleine onderne
mingen is een teken van een ge
zonde economische ontwikke
ling. In Midden- en Oost-Euro
pa hebben de landen met de
best ontwikkelde kleine onder
nemingssector - Polen, Honga
rije en Tsjecho-Slowakije - ook
de beste economische vorderin
gen gemaakt. Door de onge
meen snelle ineenstorting van
de oude geleide economieën,
kampen alle Midden- en Oost
europese landen met ernstige
tekorten aan bijna alles en leidt
de bevolking ontberingen. Toch
ontluikt er in deze landen lang
zaam maar zeker een nieuwe
klasse van ondernemers.
Zelfs in de twee meest achter
gebleven landen, Roemenië en
Bulgarije, ontstaan kleine be
drijfjes. In beide landen is bo
vendien boerenland teruggege
ven aan gezinnen die er voor de
communistische machtsover
name na de Tweede Wereldoor
log landbouw en veeteelt bedre
ven. Momenteel hebben Roe
menië en Bulgarije nog maar
twee jaar van economische her
vormingen achter de rug en het
zal op zijn minst nog twee tot
drie jaar duren voordat de zwa
re inspanningen vruchten af
zullen werpen. Maar het heeft
West-Europa ongeveer net zo
lang gekost om de economische
gevolgen van de Tweede We
reldoorlog te boven te komen.
In 1951 was Groot-Brittannië
bijvoorbeeld nog steeds bezig
met de geleidelijke afschaffing
van het bonnen- en rantsoe
nensysteem.
Landkaart
In Midden- en Oost-Europa
ontstaan economieën die wei
nig gemeen hebben met het
veld in 1990 werden bekendge
maakt heeft China zich fel erte
gen verzet. Peking ontkent ove
rigens dat hij het vliegproject
vertraagt en wijst Hong Kong
aan als veroorzaker van alle
problemen omdat die geen ge
hoor heeft gegeven aan een ver
zoek van China om details over
de financiering van het vlieg
veld.
In juli vorig jaar ging China
akkoord met de aanleg van het
Duitse model. Oostduitsland zal
min of meer gedwongen het
Duitse model blijven volgen,
maar de andere landen zullen
zich op een minder geordende
manier ontwikkelen. Er zal
meer nadruk worden gelegd op
de kleinschalige, handmatige
produktie van consumptiegoe
deren en minder op de fabrieks
matige produktie van technolo
gisch hoogwaardige kapitaal
goederen. Daarnaast zullen ze
zich vooral op de dienstensec
tor werpen, een gebied waarop
Duitsland bepaald geen groot
heid is.
Om een beeld te krijgen van
de toekomstige 'economische
landkaart' van Midden- en
Oost-Europa, kan het beste een
blik achteruit worden gewor
pen, naar de eeuwwisseling.
Tsjecho-Slowakije en Hongarije
vormden belangrijke centra
voor de moderne industrie; Bu
dapest was net als Berlijn een
stad vol grandeur en prestigieu
ze gebouwen. Polen was agra
risch ingesteld en hoewel de
Russische economie het snelste
groeide, lag de grote kracht bij
de produktie van ruwe grond
stoffen.
En Duitsland? Alles leek om
Berlijn te draaien, maar een in
dustrieel centrum? Nee. Er zijn
dan ook drie lessen die de Duit
sers kunnen leren aan de hand
van de ervaringen uit het verle
den. Ten eerste moeten ze zich
niet blindstaren op Duitse eco
nomische oppermachtigheid in
Midden- en Oost-Europa, maar
zich beijveren om van Duits
land één stabiele marktecono
mie te maken. Ten tweede,
moeten ze niet vergeten dat
markteconomieën stukje voor
stukje moeten worden opge
bouwd en niet 'ineens' ontstaan
zoals in Oostduitsland wordt
geprobeerd. En de derde wijze
les? Oók Duitsers kunnen fou
ten maken.
VERTAUNG MARGREET HESLINGA
vliegveld in ruil voor de garantie
van medezeggenschap. Daar
naast nam Peking de verplich
ting op zich om binnen een
maand aanvragen voor fondsen
voor het vliegveld te beantwoor
den. Vooral de Britten, tot 1997
nog 'eigenaar' van Hong Kong,
stelden zeer veel prijs op deze
voorwaarde omdat ze bang wa
ren dat China tactieken zou ge
bruiken om het project dusda
nig te vertragen dat het nooit
voor 1997 klaar zou zijn.
Angstvallig
Verantwoordelijke ambtenaren
in Hong Kong vermijden angst
vallig China ervan te beschuldi
gen dat het de juli-akkoorden
schendt. Toch geven ze duide
lijk blijk van hun ontstemming
en bezorgdheid. „Volgens ons
laat de antwoord-binnen-een-
maand clausule niets aan dui
delijkheid te wensen over", zegt
Anson Chan, minister van eco
nomische zaken van Hong
Kong. „We moeten snel een de
finitief en positief antwoord van
de Chinezen hebben om het
vertrouwen van het bankwezen
en investeerders niet al te zeer
op de proef te stellen", aldus
Chan.
China heeft het vliegveld-pro
ject altijd gewantrouwd als een
'trucje' van de vertrekkende
Britse overheid die de schatkist
van Hong Kong nog snel even
zou willen plunderen door lu
cratieve contracten voor de
bouw van het vliegveld aan Brit
se bedrijven toe te kennen. De
Hongkongse regering heeft al
kritiek te verduren gekregen,
omdat zij het merendeel van de
offertes aan Britse bedrijven
toekent, ook al werken ze niet
goedkoop. Volgens Chinese
functionarissen liggen de kos
ten van het project daardoor
ook 40 procent hoger dan aan
vankelijk werd geraamd.
Talrijke aankopen
China bereidt zich goed voor op
1997, het tijdstip waarop de
Britse kroonkolonie Hong Kong
volgens afspraak in handen van
Peking komt. Met talrijke aan
kopen hebben de Chinezen de
prijzen van kantoren- en be
drijfsruimten in Hong Kong de
laatste tijd met 20 procent om
hoog gejaagd, ondanks de ta
melijk hoge leegstand. Alleen al
in april kochten bedrijven met
een Chinees meerderheidsbe
lang voor 77 miljoen dollar
(140,9 miljoen gulden) aan on
roerend goed.
Ook via lege vennootschap
pen en joint-ventures kopen de
Chinezen kantoren en bedrijfs
ruimten op. De meningen over
deze ontwikkeling in Hong
Kong zijn sterk verdeeld. Som
migen zien het als een blijk van
vertrouwen van Peking in de
economie van Hong Kong. An
deren wantrouwen deze ont
wikkeling. „Zij (de Chinezen)
proberen hun invloed op elk ge
bied uit te breiden met het oog
op 1997. Ze willen hun greep op
de kroonkolonie zo volledig
mogelijk maken", zegt Emily
Lau, lid van de Wetgevende
Raad. „Het is een teken van toe
nemende communistische aan
wezigheid in elk aspect van het
leven in Hong Kong."
Onopvallend
Sinds de ondertekening van het
Chinees-Britse akkoord in 1984,
waarbij de overdracht van de
Britse kroonkolonie aan China
is geregeld, zijn de Chinezen
begonnen met hun investerin
gen. Aanvankelijk gebeurde dat
tamelijk onopvallend, maar vol
gens waarnemers is China dit
jaar begonnen met de groot
schalige aankoop van meestal
hoogwaardige objecten.
Zo kocht de Chinese Nationa
le Luchtvaart Maatschappij
(CNAC) het vroegere hoofdkan
toor van de Internationale In-
vesterings- en Kredietbank (BC-
CI) in het financiële district in
Hongkong voor 55 miljoen dol
lar.
Officieel had China volgens fi
nanciële deskundigen tot eind
vorig jaar voor 1,3 miljard dollar
aan onroerend goed aange
kocht. Deze investeringen ver
tegenwoordigen echter nog
maar een kwart van de totale fi
nanciële belangen van de Chi
nese staat in Hong Kong.
Consultant Alfred Chow zegt
dat „Chinese staatsonderne
mingen tot twee jaar geleden
voornamelijk grond aankoch
ten. Nu kopen ze echter hele
huizep- en kantorenblokken".
Volgens zijn collega Richard
Brooke zijn naast de Chinese
Staat ook provinciale overheden
actief op de markt in Hong
Kong. „Die willen het geld dat
ze hebben verdiend met hun
oplevende economieën liever
niet weer terug laten vloeien in
China zelF', aldus Brooke.
Met talrijke aankopen van onroerend goed hebben de Chinezen de prij
zen van kantoren en bedrijfsruimten in Hong Kong de laatste tijd met
20 procent omhoog gejaagd. foto bert verhoeff
De Westduitsers morren over een daling van hun levensstandaard. Dat vertaalt zich in hoge looneisen, zoals de 9,25 procent die de stakende amb
tenaren vorige week eisten. Uiteindelijk werd een compromis van 5,4 procent overeengekomen. foto epa
