Ook Servië nadert breekpunt
'Parlement verspilt tijd aan wetten'
Grotere militaire rol VN in Bosnië onwaarschijnlijk
Feiten &Meningen
DINSDAG 12 ME11992
Dll
yzftvcHTl u
'Oorlog stopt pas
WIM STEVENHAGEN
Politicoloog Van den Berg in debat over politieke vernieuwing
Regeerakkoord, miljoenennota
en grote beleidsnota's zoals het
milieubeleidsplan zijn de enige
onderwerpen waarmee een
complete Tweede Kamer zich
moet bezighouden. Een uitge
breide behandeling van wets
voorstellen is zonde van de tijd
en kan beter in kleine kamer
commissies gebeuren. Een re
geerakkoord zou aan politiek
gewicht kunnen winnen wan
neer het tevens aan de Eerste
Kamer wordt voorgelegd.
Het zijn zo maar wat voorstellen
die de Leidse hoogleraar politie
ke wetenschappen, j.Th.J. van
den Berg, gisteravond in een
debat met fractievoorzitter
Wöltgens van de PvdA naar vo
ren schoof. Het was het eerste
deel in een serie van zes die de
Leidse universiteit over de ver
nieuwing van de Nederlandse
politiek organiseert.
Wat een debat op het scherp
.van de snede had moeten wor
den, werd een wat eenzijdige
college van een politicoloog.
PvdA-kopstuk Wöltgens was het
in grote lijnen eens met de
zienswijze van Van den Berg.
die voor de PvdA in de Eerste
Kamer zit. Gigantische winst',
noemde Wöltgens de voorstel
len tol twee keer toe.
De politicoloog Van den Berg
Thijs Wöltgens.
vindt dat documenten als re
geerakkoord, miljoenennota en
grote beleidsnota's eigenlijk de
centrale teksten zijn in het hui
dige systeem. De voorstellen
van wet die nu nog ruimschoots
in de Kamer aan bod komen,
zijn allang in belangrijkheid
door de bovengenoemde docu
menten verdrongen. De werk
wijze van de Tweede en Eerste
Kamer moet daaraan eens wor
den aangepast, meent Van den
Berg.
Marktplaats
Ten grondslag aan deze voor-
FOTOPERSBUREA DIJKSTRA
stellen ligt de constatering van
Van den Berg dat het Neder
landse parlement in de loop der
tijden twee gedaantewisselin
gen heeft ondergaan. Aanvan
kelijk was de Staten-Generaal
een instituut met als voornaam
ste taak de controle van de re
gering. Die controletaak verwa
terde naarmate het parlement
meer een 'arena' werd voor par
tijpolitiek. De Kamer werd hier
door opgedeeld in regerings
oppositiepartijen. Vervolgens
kwamen er belangengroepen
die een zo'n grote vinger in de
pap kregen dat het parlement
werd omgetoverd in een
'marktplaats' met tal van
'kraampjes en stalletjes'.
Dat pressiegroepen en niet de
kiezer bepaalt wat er gebeurt, is
voor velen een groot ongenoe
gen. Die onvrede werd in de ja
ren '60 voor het eerst uitgespro
ken door de toenmalige en hui
dige voorman van D66, Van
Mierlo. Desondanks is sinds die
tijd echter nog bar weinig ver
anderd, is de zeggenschap van
de kiezer zelfs minder gewor
den.
„Het parlement heeft het altijd
moeilijk gehad om zichzelf te
beoordelen," zo verklaart Van
den Berg de stilstand. Ook me
nige officiële commissie met
politieke zwaargewichten heeft
daar wéinig aan kunnen veran
deren. „Het kan zichzelf maar
moeilijk van afstand analyse
ren," zegt Van den Berg. Ook
het rapport van de commissie-
Deetman redt het volgens hem
niet, omdat het onvoldoende
diep graaft en te weinig ver
nieuwend is.
Wöltgens, ook lid van de com-
missie-Deetman. bleek opval
lend positief over de ideeën van
zijn partijgenoot. „De eerste
winst is natuurlijk dat het zo
mogelijk wordt om in hoofdlij
nen te werken. We kunnen ons
concentreren op de belangrijke
dingen en dat is belangrijke
tijdwinstEen voorbehoud H
maakte hij op het punt van het H
regeerakkoord, dat volgens H
Wöltgens niet perse aan de Ka M
mer behoeft te worden voorge BI
legd. Hij ziet meer heil in een 11
beperkt akkoord op basis van Hg
verkiezingsprogramma's.
Slecht idee
Dat de belangrijke stukken ooi fel
in de Eerste Kamer moeten ko
men, vindt Wöltgens echter ee
zeer slecht idee. „Senatoren J|§
moeten niet gaan denken dat 5
volksvertegenwoordigers zijn. wi
Zij hebben nog immers nog
nooit echt een kiezer van dichi ZEÜ
bij gezien," zei Wöltgens tot hi
lariteit van het publiek dat voo j)e
al uit studenten bestond. £>u
De Leidse hoogleraar politicoli jaa
gie Andeweg vond de eerste le ac|
zing van de cyclus Democratie mg
in de Steigers geslaagd. Het do de
is om de discussie over politiel do'
vernieuwing onder de'Haagse jiai
kaasstolp' vandaan te halen er, gei
tot een algemeen publiek te ve
breden. „Toen vorig jaar de va]
voorstellen van de commissie- ge
Deetman over de politieke ver |eb
nieuwing werd behandeld, za-
ten er op het eind nog twee nD|
mensen op de publieke tribun- rer
Dat waren mijn vader en ik. Hf ma
is nu elk geval een stuk druk- hai
ker," aldus Andeweg aan het jnf
eind van de avond. da;
als we hem in Belgrado zelf te voelen krijgen
Hoe lang houdt het Servi
sche volk het nog vol? Het
is al erg genoeg dat jonge
Serviërs moorden en wor
den vermoord in een gru
welijke oorlog tegen hun
voormalige mede-Joego-
slaven. Maar tot overmaat
van ramp nadert de econo
mie in Servië het breek
punt en nemen criminali
teit en de georganiseerde
misdaad hand over hand
toe. Het land is in Europa
in een vrijwel volledig iso
lement geraakt. Het geduld
van de Serviërs moet wel
haast op zijn.
BELGRADO TONY BARBER
RUNA HELLINGA CORRESPONDENT
De oprichting van het derde
Joegoslavië van deze eeuw
alleen bestaand uit Servië en
Montenegro heeft het be
klemmende gevoel van een na
derend onheil niet kunnen op
heffen. Dit was geen nieuw be
gin, maar eerder de eerste scène
in de vijfde act van dit langge
rekte drama. Het doek zal pas
vallen wanneer de Servische
president, Slobodan Milosevic,
is vertrokken. Ln hoe langer hij
aan de macht blijft, des te groter
is de kans dat de afloop bloedig
zal zijn.
Maar volgens Milovan Djilas, de
communistische leider die Tito
na 1945 hielp met de werderop-
bouw van Joegoslavië en die la
ter 's lands bekendste dissident
werd, is de woede van het Servi
sche volk nog niet groot genoeg
om Milosevic ten va] te bren
gen.
„Bedenk wel dat de situatie in
Kroatië niet beter is dan hier.
Servië heeft nog steeds voedsel
en elektriciteit. Momenteel is de
nationalistische stemming in
Servië nog sterker dan de socia
le onvrede", aldus Djilas. „Milo
sevic heeft een aantal tegensla
gen gehad, maar zijn positie is
nog steeds sterk. Hij regeert niet
alleen via het staatsapparaat en
de partijbureaucratie, maar ook
via de economie en de politie.
Wat dat betreft is het allemaal
nog net zoals vroeger."
Uitholling
Vier jaar geleden waren de Ser
viërs zó verbitterd over de uit
holling van hun spaartegoeden
door de inflatie, dat ze waarde
loos geworden 1 O-dinar
muntjes in een fontein in het
centrum van Belgrado gooiden.
De fontein is later verwijderd
toen iemand de flankerende
bronzen schildpadden had ge
stolen. De munteenheid werd
vervangen nadat de jaarlijkse
inflatie in 1989 was opgelopen
tot 2.500 procent
Na minder dan drieënhalf jaar
werd de nieuwe munt op haar
beurt weer vervangen. Het on
geremd drukken van geld voor
de financiering van de oorlog
tegen de Kroaten, en nu tegen
CORRESPONDENT
Als Bosnië-Hercegovina nu eens olie
had gehad? Zou de wereld, Amerika
voorop, dan ook zo passief blijven toe
kijken hoe deze Balkanstaat door de
troepen van de Servische leider Slo
bodan Milosevic wordt overweldigd?
Nog maar anderhalf jaar geleden
stuurden de landen van de wereld, on
der leiding van Amerika, een half mil
joen soldaten naar Kuwayt. Het ging
daarbij om een kostbaar principe, zei
de Amerikaanse president Bush: agres
sie mag niet lonen.
Je zou zeggen dat Bush nu een prach
tig kans heeft om die woorden in prak
tijk te brengen. Bosnië-Hercegovina,
een door Amerika erkende onafhanke
lijke staat, is een schoolvoorbeeld van
een klein, machteloos land dat door
een sterke en niets ontziende vijand
van de kaart wordt geveegd.
Waarom doet Amerika dan niets?
Waarom zijn er deze keer niet opnieuw
de koortsachtige Amerikaanse initiatie
ven in de Veiligheidsraad die eindig
den met Saddams nederlaag? Die vraag
wordt eigenlijk in de eerste zin al be
antwoord. Er staat deze keer geen di
rect Amerikaans belang op het spel, en
dus heeft Washington geen haast.
Daar komt bij dat er dit jaar in de VS
presidentsverkiezingen zijn, en ook
daarom zal Bush nooit en te nimmer
Amerikaanse soldaten naar de 'killing
fields' van de Balkan sturen.
Tot slot zal massaal ingrijpen in Bosnië
de Amerikaanse regering te duur zijn.
De thans lopende operaties van de vre
destroepen in het voormalige Joegosla
vië en Cambodja kosten dit jaar drie
miljard dollar, en dat vinden de Ameri
kanen die daarvan statutair gezien
20 tot 25 procent moeten betalen ei
genlijk al veel te veel.
Afgezien van het Amerikaanse per
spectief zijn er andere redenen waar
om de VN in Bosnië vrijwel zeker niet
een doorslaggevende rol kan spelen.
Vanuit een oogpunt van internationaal
recht zou dat bijvoorbeeld moeilijk
kunnen liggen. Immers: een belangrij
ke militaire rol van de VN zou in de
praktijk betekenen, dat de volkerenor
ganisatie zich zou gaan bezighouden
met de verdediging van Bosnië tegen
de Servische troepen.
Nu heeft Bosnië zich weliswaar onaf
hankelijk verklaard, maar het gaat hier
om een ander, minder duidelijk en
vaststaand soort onafhankelijkheid als
bijvoorbeeld die van Kuwayt.
De 14.000 VN-troepen die nu al in het
gebied verblijven, zijn dan ook vrede
stroepen die op verzoek van alle strij
dende partijen werden gestuurd. En de
VN stuurt geen vredestroepen om te
vechten, maar om een al overeengeko
men wapenstilstand te handhaven, om
als een soort levende buffer op te tre
den.
Het zou, afgezien van de acute oorlogs
dreiging, voor VN-troepen ook moeilijk
werken zijn in Bosnië-Hercegovina, dat
een complex mozaïek van Kroatische,
Servische en islamitische gemeen
schappen is, en dus niet beheersbaar
is. De rol van de VN in het gebied is
marginaal, zoals begeleiding van voed-
seltransporten door Bosnië-Hercegovi
na. Veel meer zit er op dit moment niet
Milosevic hun het recht op au
tonomie ontnam dat Tito hun
in 1974 had verleend. De heer
schappij van de politie in Koso
vo heeft de Albanezen zodanig
van Joegoslavië vervreemd, dal
ze nu denken in termen van
volledige onafhankelijkeheid o
zelfs aansluiting bij Albanië.
„Ik vrees wel eens, dat de oorlc
ons uiteindelijk toch te pakken
zal krijgen", meent een vroege
re filosofiestudent in Belgrado,
„De mensen hier doen alsof er
niets aan de hand is, maar als
dit zo doorgaat, staat na Bosnil
straJcs Kosovo in brand en daai
na de Sandjak en de Vojvodina
Ik ben bang dat de oorlog pas
stopt als we hem in Belgrado
zelf te voelen krijgen".
VERTALING: MARGREET
-^NA pe MtT gratis &IER Rorro?pAA\ eyv»T
AIHS-T££tWY^H£,T NOfr SLIJMÉR AANPAKKEN;..
fwoenspAÉ),vooR.,TpptAS en WA ve wepSTROp
l AjM'Tcto G,£ATIS WHis^y, J&oenefL,
gferpi7 ew wöpioA'"
Bosnische militairen proberen hun posities in Sarajevo te versterken. Pas als de strijd zich uitbreidt naar Servië en naar Belgrado is er kans op een
einde aan de strijd. FQJQ f
de moslims van Bosnië-Her
cegovina, heeft de inflatie om-
hooggejaagd tot niet ver bene
den het inflatie-niveau in Wei-
mar in het begin van de jaren
twintig. En niets wijst er op dat
de Servische regering enig idee
heeft hoe ze de inflatie onder
controle kan krijgen.
In Belgrado kopen de Joegosla-
ven tegen de klippen op, voor
zover er nog wat te koop is. Een
drankje dat 's ochtends 90 dinar
kost, kost 's avonds al 150 dinar.
Daarom is het devies: wie geld
heeft, geeft het ook zo snel mo
gelijk weer uit, want morgen is
het minder waard. „We zijn
gek", meent een taxi-chauffeur,
„Elders gaan mensen dood en
hier doet iedereen niets anders
dan winkelen, eten en drinken
De op hol geslagen inflatie is
een van de meest tastbare be
wijzen dat de oorlog ook de be
woners van Servië niet onge
moeid Iaat. Langzaam maar ze
ker sijpelen steeds meer onple
zierige gevolgen van de crisis
door in het dagelijkse leven. De
winkelschappen raken leger en
verkopers moeten steeds vaker
nee laten horen.
Servische industrieën die voor
hun afzet afhankelijk waren van
de Joegoslavische binnenlandse
markt, zijn door de oorlog over
de kop gegaan. De grootste au
tofabrikant van het voormalige
Joegoslavië, Zastava, heeft de
produktie onlangs met met
twee-derde ingekrompen, om
dat de aanvoer van onderdelen
uit Kroatië stokte. Overal wor
den arbeiders met duizenden
tegelijk ontslagen. Al bijna 1
miljoen van Servië's 9,8 miljoen
arbeiders is werkloos, oftewel
ongeveer 20 procent van het ar
beidspotentieel.
De chaos wordt nog verergerd
door de toestroom van oorlogs
vluchtelingen naar Servië. Sinds
het uitbreken van de oorlog vo
rig jaar juli zijn rond de 800.000
mensen in Kroatië dakloos ge
worden. In Bosnië bedraagt dit
aantal minstens 600.000.
Vrijheid
In het oude Oost-Europa vorm
den Serviërs een uitzondering,
omdat ze het recht hadden vrij
naar het Westen te reizen. Nu
zijn grote delen van het Westen
en van het voormalige Joegosla
vië ontoegankelijk voor Serviërs.
Er zijn geen vluchten meer van
Belgrado naar Zagreb, Split, Du-
brovnik, Ljubljana of Sarajevo.
Maar de invloed van de oorlog
gaat verder dan dit soort dage
lijkse ergernissen en problemen
in het privé-leven. Wie Belgrado
binnenrijdt, kan de groeiende
repressie in Servië niet langer
ontgaan. Langs alle uitvalswe
gen van de stad staan zwaarbe
wapende politieagenten en sol
daten die iedere auto met een
verdacht nummerbord aanhou
den, dat wil zeggen alle buiten
landers en iedereen die volgens
zijn nummerplaat uit een stad
in een crisisgebied komt.
De agenten controleren soms
op wapens en explosieven,
maar hun voornaamste functie
Doorschoten helmen als stille getuigen van de onmenselijke en wrede strijd in Bosnië-Hercegovina.
FOTO El
lijkt toch vooral een afschrik
kingseffect. Ze zijn onderdeel
van de psychologische oorlogs
voering waaraan de Serviërs
worden onderworpen.
De Servische oppositiepartijen
voelen van welke kant de wind
waait en hopen een verenigd
anti-Milosevic front te vormen
voor verkiezingen die in het
nieuwe Joegoslavië zijn gepland
voor 31 mei. Maar de oppositie
is klein en versplinterd, en ge
compromitteerd door het feit
dat ze de nationalistische doel
stellingen van Milosevic deelt.
Toen de oppositie in mei pro
beerde de gelederen te sluiten,
viel de alliantie binnen vijf da
gen uiteen.
De onvrede van de etnische
minderheden in de nieuwe
staat vormtéén grotere bedrei
ging voor de Servische presi
dent. Bijna 2 miljoen, oftewel 2
procent, van de inwoners zijn
Albanezen, die in de zuidelijke,
provincie Kosovo wonen. In
1989 en 1990 braken in Kosovo
rellen uit toen de Albanezen
niet konden verhinderen dat
