m
The Player: wraak
van Robert Altman
99
99
89
iSgSss'
Apollo en Venus sterk
in opmars in de tuin
Cultuur&Kunst
Kunst onder de hamer
MAANDAG 11 MEI 1992
9
Tien jaar geleden spuide filmregisseur Robert Altman
zijn woede over de bazen van de Amerikaanse filmstu
dio's in de volgende bewoordingen: „Die executives zijn
maar in twee dingen geïnteresseerd: de plek waar ze op
het parkeerterrein hun auto mogen neerzetten en het
probleem om hun zwembaden gevuld te houden." De
gevestigde macht in Hollywood heeft het de eigenzinnige
cineast Altman de afgelopen twintig jaar zo moeilijk ge
maakt, dat hij uitweek naar Frankrijk. Op het festival van
Cannes lanceert hij nu de film waarmee hij zich briljant
wreekt: The Player.
CANNES PIETER VAN UEROP
Het is een film die over een
week onmogelijk kan ontbreken
op de 'palmares' van het 45-ste
Festival International Du Film.
En Altman kon zich geen beter
jury-voorzitter wensen dan Gé-
rard Depardieu, de acteur die
zich twee jaar geleden een ge
doodverfde Oscar-winnaar kon
wanen vanwege zijn titelrol in
Cyrano de Bergerac. Totdat de
Amerikaanse pers een laster
campagne tegen hem begon,
waarna Hollywood de genomi
neerde Fransman met lege han
den terugstuurde naar Europa.
The Player is Robert Altman's
wraak op 'Tinseltown' en het
aardige is dat de Amerikaan zijn
bijtende satire niet eens zelf
heeft hoeven verzinnen, maar
het script in de schoot gewor
pen kreeg door Michael Tolkin.
Deze Tolkin heeft met zijn
script-ontwerpen jarenlang ver
geefs aangeklopt op de deuren
van de zogenaamde 'major
companies'. Daar kreeg hij te
maken met types die geen
scripts plegen te lezen, maar
hem twee minuten de tijd gun
den om in 25 woorden te vertel
len waar het over ging.
Totdat Tolkin het zat was en
een bestseller schreef over de
ongehoorde domheid en bot
heid van de mensen die het bij
De schrijfster Margaretha Fer
guson is vorige week donder
dag op 71-jarige leeftijd in
Vietnam overleden, vermoede
lijk aan de gevolgen van een
hartstilstand tijdens haar slaap.
Vooral in de wereld van de In
dische letteren neemt haar
omvangrijke werk een belang
rijke plaats in. Daarnaast
schreef ze veel reisboeken en
beschouwingen van allerlei
aard voor kranten en tijdschrif
ten. Bekend werd ze met 'Elias
in Batavia en Jakarta', 'Mam
mie, ik ga dood', 'Nu wonen
daar andere mensen' en 'Angst
op Java'.
Margaretha Ferguson werd ge
boren in Arnhem, maar ver
huisde al jong met haar ouders
naar Nederlands-Indië, waar
ze opgroeide in het gezelschap
van twee andere schrijfsters-in
spe: Aya Zikken en Hella Haas-
se.
Ze debuteerde na de oorlog
met een bundel korte verhalen,
die de toon zette voor het ver
dere werk. Ze zou zich daarin
een geëngageerd schrijfster to
nen, met soms omstreden op
vattingen. Maar wie haar kent,
weet dat dit geen pose was.
Haar oudste herinnering aan
de 'majors' voor het zeggen
hebben: The Player. Een zwarte
komedie waarin een jonge maar
machtige 'studio executive'
wordt geplaagd door een brie-
vencampagne van een anonie
me gefrustreerde script-schrij
ver. In een poging aan die actie
een einde te maken, spoort de
studio-chef de verkeerde gefrus
treerde schrijver op en beneemt
per ongeluk die man het
leven.
Vanaf dat moment gaat de
jonge Hollywood-bons alles
voor de wind. Hij komt trouwt
de beeldschone vriendin van
zijn slachtoffer, hij neutraliseert
een rivaal binnen de studio-he
gemonie en van de brieven
schrijver koopt hij het verhaal
van zijn eigen misdaad, ter ver
filming, op voorwaarde dat er
een happy end zal zijn.
Voor Hollywood moet zelfs
het zwartste drama altijd een
happy end hebben. Kijk maar
naar George Sluizer die nu in
Amerika zijn eigen film Spoor
loos overnieuw mag maken,
maar nu met een happy end.
Ook Michael Tolkin en Robert
Altman gunnen de briljant spe
lende Tim Robbins een happy
end, met eeiï zwangere Greta
Scacchi in een door rozen over
woekerde villa in Beverly Hills.
Het venijn waarmee in The
Player alle geluk, alle rozegeur
Indië is daarvan het beste be
wijs.
Ze vertelt hoe ze in Bandung
voor het eerst haar oom Leo
bezoekt: „Daar, bij mijn oom
Leo, zag ik een inlandse vrouw
op de grond zitten met een
huilend kind. Het was zijn wet
tige echtgenote met mijn neef
je. Ik was een meisje van negen
en vond dat heel raar."
Dat gevoel werd ze zich pas
veel later echt bewust, toen ze
tijdens de Japanse bezetting
van Nederlands-Indië in een
vrouwenkamp terechtkwam en
daar het boek 'Indonesië klaagt
aan' ging lezen, van de natio
nalistische leider Soekamo.
„Daar werd me duidelijk hoe
beperkt onze visie op het kolo
niale Indië was. Maar het is de
vraag of je dat iemand kwalijk
kunt nemen."
Hoe hypocriet, arrogant en de
cadent die samenleving in el
kaar stak, maakte ze duidelijk
met de roman 'Elias in Batavia
en Jakarta'. Maar net zo helder
laat ze zien dat ook het moder
ne Indonesië er niet om liegt.
Haar betrokkenheid bij de
mens in al zijn onmacht tussen
politieke, sociale, erotische en
geestelijke krachten toonde ze
in de roman 'Angst op Java',
en klatergoud belachelijk wor
den gemaakt is van een superi
eur hilarisch vernuft. En de
Hollywood-stupiditeiten waar
tegen Altman en Tolkin ten
strijde trekken zijn klaarblijke
lijk zo herkenbaar geweest dat
de Hollywood-acteurs in de rij
hebben gestaan om onbezoldig
de gastrolletjes te komen spe
len.
Altman bewees tijdens zijn
persconferentie trouwens niet
alleen een goed geheugen te
hebben voor alle kwaad hem
ooit door Hollywood aange
daan. Hij bleek evenmin verge
ten dat hij twee jaar geleden
met zijn Van Gogh-film
'Cannes' niet binnenkwam, om
dat de organisatie een plaats
wilde openhouden voor een
jaar later wanneer de Fransman
Pialat zijn Van Gogh-film zou af
hebben. Altman: „Niet alleen
Hollywood wordt beheerst door
stompzinnigheid, hebzucht en
korte termijn-denken. In Euro
pa gaat het dezelfde kant uit.
Kijk maar naar buiten, hier op
de Croissant (de boulevard
Croissette!) naar al die reclame
borden voor films die nog ge
maakt moeten worden. Overal
zie je hetzelfde: broeierige kop
pen, mooie meiden, dreigend
schiettuig en hier en daar een
blote tiet. Die producenten heb
ben net zo goed gedacht: ach,
dat script schrijven we er straks
nog wel even bij!"
SPIJKERMAN IN VORM
SLAAT OM ZICH HEEN
(De Volkskrant)
DUBBEL EN DWARS
Vrijdag 15 mei
Zaterdag 16 mei
LEIDSE SCHOUWBURG
Telefoon071-131943/131944
ER ZIJN NOG KAARTEN!
een boek dat pas na jaren
moeizaam werken klaar kwam
en terecht werd bekroond met
de De Witte-prijs. Opnieuw
een roman, waarin ze worstelt
met haar koloniale achter
grond en haar anti-koloniale
engagement.
Bij dat alles was Margaretha
vooral een vrouw die graag en
goed luisterde. Ze stelde zich
open en kon stimuleren, terug
grijpend op haar vele ervarin
gen, bitteren mooi.
Het verheerlijken van het oude
Indië lag haar niet, maar ze
zou de laatste zijn om iemand
het recht op gevoelens van
nostalgie te ontzeggen. Ze
hield van mensen in al hun
zwakheden en alleen daarom
was het niet moeilijk meer dan
warme sympathie voor haar op
te vatten.
Die openheid verklaart ook dat
ze ondanks al haar kritiek van
Indië en Indonesië is blijven
houden, er is immers zoveel
goeds te vinden. En na een vi
site of telefoongesprek, waarbij
in gedachten veel werd gereisd,
verzuchtte ze dan ook niet zel
den: „Hè, we zijn weer even
lekker in Indonesië geweest."
HANS VISSER
LEIDEN JAN RUSDAM
Mensen doen vaak hun uiterste
best om de monotonie van de
nieuwbouwwijk waarin ze wo
nen te doorbreken en hun eigen
plek te markeren. Door het huis
waarin ze wonen een naam te
geven Hier is 't) of opvallende
hekjes en hokjes in en rond de
tuin te zetten.
Tuinornamenten zijn de
laatste tijd een gewild middel
om het lapje grond achter het
huis een eigen gezicht te geven.
Maar kikkers, kabouters en ko
nijnen hebben als bakens tegen
de anonimiteit afgedaan. Prie
len, Dorische zuilen, zonnewij
zers, bustes en torso's staan nu
volop in de belangstelling. Attri
buten die associaties oproepen
met lommerrijke lanen of mu-
seumtuinen zijn te vinden in al
le tuincentra. Nauwelijks van
echt te onderscheiden. Je zou
zweren dat ze zo uit het Louvre
komen.
Apollo, Hermes en Venus zijn
aan een niet te stuiten opmars
begonnen. Tuinarchitecte Mari
anne Horsman vindt het een
beetje jammer dat mensen zo
gemakkelijk hun toevlucht ne
men tot kopiën van beroemde
beelden. „Ik zou graag willen
dat mensen zich meer afvragen
wat bij hen past en niet alles ko
pen wat er op de markt wordt
gebracht. Het is heel goed mo
gelijk om sfeerbepalende ele
menten als ornamenten en
beelden in een tuin te plaatsen
die aan de beleving van het ei
gen stukje grond een extra di
mensie geven. Maar veel van
wat er te koop is past niet in een
kleine stadstuin. Het is allemaal
te overdadig."
In haar 'Galerie voor tuinin
richting en beeldende kunst'
laat Marianne Horsman mo
menteel werk zien van negen
beeldend kunstenaars. Beelden
en ornamenten van hout, steen,
brons of cement staan opge
steld op terrassen, tussen de be
planting of aan het water. „Het
is allemaal origineel werk dat
vaak niet eens zoveel duurder is
dan de serieproduktie die je in
de meeste tuincentra ziet."
„Een kunstwerk in de tuin is
voor iedereen betaalbaar",
meent Marianne
Horsman. „Het hoeft echt
geen 20.000 gulden te kosten.
Op de expositie wordt werk ge
toond dat in prijs varieert van
300 gulden tot 9000 gulden.
Maar dan heb je wel iets
unieks."
Door haar werk als tuinarchi
tecte heeft Marianne Horsman
gemerkt dat steeds meer men
sen er naar streven om van hun
tuin iets 'eigens' te maken. Een
goed ontwerp en een aangepas
te plantkeuze zijn, volgens de
tuinarchitecte, de basis om dat
'eigene' te beleven. Mensen
hoeven echt geen tuin van 25
meter te hebben om een tuinar
chitecte in te schakelen. Ook
van een tuin met normale af
metingen is iets exclusiefs te
maken."
„Mijn vak is om te laten zien
dat de inrichting van een tuin
meer om het lijf kan hebben
dan een terras en een stukje
gras met rondom een border.
Waar ik een hekel aan heb zijn
die gemakkelijke keuzes voor
wat overal te koop is, een biels
of een gewassen grindtegel. Er
zijn zoveel mooiere materialen.
De ideale tuin, voor mij, is een
tuin die gemakkelijk is bij te
houden, met veel vaste planten,
mooie kleuren en een plantkeu
ze die de seizoenen goed tot
uitdrukking brengt."
„Het allerbelangrijkste is dat
mensen een tuin hebben die bij
hen past. Als ze kabouters wil
len kan ik geen 'nee' zeggen.
Het is hun tuin. Ik zie het als
mijn taak om de wensen van
mensen te vertalen in een zo
goed mogelijk ontwerp."
De expositie In 'De Tuine-
rije', Galerie voor tuininrich
ting en beeldende kunst, is ge
opend tot en met zaterdag 30
mei, donderdag t/m zondag
van 14.00 tot 17.00 uur. Sta
tionsweg 169 in Hillegom.
AMSTERDAM
Christie's in Amsterdam veilt op 19 mei moderne 1
kunst. Er komen werken onder de veiiinghamer van o.a. Appel,
Christo, Ket, Magritte, Picasso, Sluijters, Van Velde, Verwey en Wil
link. De kijkdagen zijn van 14 tot en met 18 mei. Bij Sotheby's in de
hoofdstad wordt op 31 mei een lezing gehouden over de befaamde
juwelencollectie van wijlen de Hertogin van Windsor. De lezing, in
het Engels, wordt verzorgd door Amanda Triossi en begint om
16.30 uur.
Overleden: Margaretha Ferguson (71)
Winnaar cello-concours
Amsterdam s, Jeroen den Herder, leerling van het Sweelinck-con-
servatorium in Amsterdam, heeft het Postbank-Sweelinck-con-
cours cello 1992 gewonnen. De tweede prijs in dit concours ging
naar Johan van Iersel van het Utrechts conservatorium. Het was
de derde keer dat het Postbank-Sweelinck-concours werd ge
houden. De eerste twee keren waren gericht op viool en piano.
Over twee jaar zal het laatste concours worden gehouden voor
spelers van de dwarsfluit.
Op de fiets langs ateliers
Amstelveen Op 16 en 17 mei stellen 52 beeldend kunstenaars
hun ateliers in Amstelveen open voor het publiek. De route
langs de ateliers is ontwikkeld om per fiets af te leggen, aldus de
organisatoren van Atelierroute 92. Begonnen wordt bij Aemstelle
aan de Amsterdamseweg. In dit museum wordt tot en met 24 ju
ni tevens een overzichtstentoonstelling van de 52 deelnemende
kunstenaars gehouden.
tfa \t
EBSSi
V0LK0REN-
PUNTEN
6 STUKS
ELDERS 1.49 BU ONS
EJA'liS!
KARNE
MELK
UTERPAK
j ELOEWUSOUOW
^2*5
KRAAKVCRSi
ANDIJVIE
HEEL POND
HOEKS l.tSlUOW
MAGER
RUNDER
TARTAAR
HEEL POND
REDACTIE 8.CEES VAN HOORE
OPINIE
Dobbelen om AKO-literatuurprijs
LEIDEN CE ES VAN HOORE
De AKO-literatuuiprijs 1992. Morgenavond wordt hij
weer uitgereikt. Binnen de Amsterdamse grachtengor
del gonst het al wekenlang van de geruchten. De wes
pen zijn vToeg dit iaar. Wij slaan er ast een paar dood
en wijzen, met behulp van de dobbelsteen, de winnaar
van de AKO-literatuurprijs 1992 aan.
Stel u voor een sintelbaan. Daarop zo n twintig hardlo
pers in volle vaart. Plotseling springt er een official op
de baan die de aan kop lopende atleten razendsnel
pootjehaakt. Ze maken een gemene schuiver op het
gravel. Al die kleine steentjes en dan zo'n bezwete huid
- dat wil wel. Dat wordt tartaar. Maar wat erger is: weg
is hun kans op de eerste plaats.
Wat zou er in dat geval gebeuren? Het publiek zou die
official lynchen, als een hardgekookt ei door de drang
hekken persen.
Goed. Maar dan hebben we het over sport. In de litera
tuur gelden andere maatstaven. Als het om literatuur
gaat, mag Maarten 't Hart, dit jaar lid van de jury voor
de AKO-literatuurprijs, rustig voor de camera van NOS
Laat verklaren dat enkele van onze grootste schrijvers
sowieso al zijn afgevallen als genomineerden. Niet om
dat hun boeken slecht zijn, nee. doodgewoon omdat hij
hen niet 'mag' en zij hem mei I n Maaltje tan Weegen,
die hem interviewt, hoort het aan met een glimlach
'Het kwam vaak voor dat van die twee juryleden die een
boek moesten lezen er een het nog niet had gedaan, en
als jij (Maarten 't Hart, red.) het wel had gelezen en zei
dat het waardeloos was, kon het meteen worden afge
voerd." Een uitspraak die we konden aantreffen in de
Telegraaf van 8 mei. En wel in een \Taaggesprek dat I
Sitniakowsky met Maarten 't Hart voerde over de gang
van zaken binnen de jury van de AKO-literatuurprijs
1992
Nu is het natuurlijk wel duidelijk dat Maarten 't Hart
weer eens zijn narrenpak uit de kast heeft gehaald,
maar toch: aJs er maar ëcn woord waar is van wat hij
zegt, dan zou ik als AKO-baas hebben verordonneerd:
"Wieberen, Maarten, wegwezen!' En tegen Wim Dui-
senberg, Elrud Ibsch, Gerda Meijerink en Jos Borré, te
gen de rest van de juryleden had ik gezegd: 'Zo, en nu
gaan we het nog eens overdoen. Maar dan serieus!'
Maar dat heeft de AKO-baas niet gezegd. Want Maarten
t Hart is ingehuurd voor de show. En de rest doet mee
voor speken bonen.
Moralistisch geleuter, zegt u. Groot gelijk. Om daar
meteen een einde aan te maken ga ik hier met de hand
op mijn hart verklaren dat ik alle zes genomineerde
boeken niet heb gelezen en er toch een oordeel over ga
vellen.
De winnaar
De zes genomineerden zijn: Nelleke Noordervliet ('I let
oog van de engel'), Eric de Kuyper ('Grand Hotel Solitu
de'), Margriet de Moor ('Eerst grijs dan wit dan blauw
Joost Zwagerman ('Vals licht Nico Dros ('Noorderbu
ren') en Jacq Firmin Vogelaar ('De dood als meisje van
acht').
Wanneer wij Gerard Reve's theorie over succes en be
roemdheid op dit zestal loslaten, krijgt niemand de
AKO-literatuurprijs dit jaar. Volgens Reve kun je als
schrijver pas succesvol en beroemd worden als zowel je
voornaam als je achternaam bestaan uit twee lettergre
pen en als daarbij de klemtoon, zowel bij de voornaam
als bn de achternaam, op de eerste lettergici p ligt. I Jus.
Adolf Hitler, Józef Stélin, lézus Christus, Gérard Réve.
Voor geen van de genomineerden gaat deze theorie op
Toch moeten wij een winnaar aanwijzen.
We lenen even een grote rose dobbelsteen van Ron
Brandsteder en zetten aan elke kant daarvan de naam
van een van de kandidaten alsmede de titel van zijn of
haar boek. Past pin tel.
Eerste worp: Nelleke Noordervliet. Nee Overgooien
Ziet er wel leuk uit maar haar naam lijkt teveel op
'Noorderburen', de titel van het boek van Nico Dros
Zaait maar verwarring.
Tweede gooi: Nico Dros. Nee. Over. Dros verwerkt in
zijn roman 'Noorderburen' historische gegevens en dat
hebben we vorig jaar met P.F. Thomésc al gehad
Derde gooi: Eric de Kuyper met 'Grand Hotel Solitude'
Eh... nee. Net als in de liedjes van het Hollandse song
festival zitten er genoeg internationaal aansprekende
woorden in de titel van rijn roman, mam een onverlaat
van een recensent heeft De Kuyper eens 'de nieuwe
Proust' genoemd en dat moet worden afgestraft
Vierde gooi: Jacq Firmin Vogelaar. Nee. Over. Te mooie
Vijfde gooi: Margriet de Moor met 'Eerst grijs dan wit
dan blauw'. Nee. Boeiende roman, maar titel lijkt teveel
op een toverbal.
Zesde gooi: Joost Zwagerman. N...ja. 'Vals licht' is een
mooie roman. Qua titel dan. Geeft ook nog eens tref
fend de gang van zaken rond de AKO-literatuurprijs
1992 weer. Kwam er in de eerste versie van die roman
van meneer Zwagerman niet een hoerenloper voor die
Ron Brandsteder heette? Komt goed uit Kan Zwager
man na het in ontvangst nemen van de prijs meteen
even die grote rose dobbelsteen aan hem teruggeven
Eric de Kuyper, een van de kanshebbers op de AKO-lite
ratuurprijs. fOTO t TACO AN/MA
The eternal misunderstanding', twee wezens die een verschillende kant uitkijken en nooit met elkaar com
municeren. Het beeld, gemaakt van kalksteen, is van de Amsterdamse kunstenares Martine Zagwijn.
FOTOlHIELCO KUIPERS
