Twee eeuwen goed in de verf
c
'TT
Nieuw blussysteem helpt
Sikkens uit de brand
ZATERDAG 9 MEI 1992
A/L43
Onderzoek, specialisatie
en fusies vormden basis
voor het Sikkens-concern
In 1792 begon Wiert Willemszoon Sikkens met
het maken van verf. In een ruimte in een van de
stadswallen van Groningen. Sikkens, inmiddels
onderdeel vanAkzo, bestaat op 12 mei precies
200jaar. Een verfwinkeltje werd een
wereldconcern.
kunt elke kleur krijgen, zo-
lang hel maar zwart is."
Een historisch geworden
uitdrukking van Henry Ford, de eerste grote
autofabrikant. Bij Sikkens moeten ze er jaren
later nog om lachen. De fabriek in Sassen
heim, waar het maken van kleur tot kunst
lijkt verheven, neemt de laatste decennia
juist op het gebied van auto(reperatie)lakken
een leidende positie op de wereldmarkt in.
Evenmin als Ford had de stichter van het be
drijf, Wiert Willemszoon Sikkens, kunnen be
vroeden dat zijn eenmanszaakje zou uit
groeien tot een van de belangrijkste verfpro-
ducenten. Het bedrijfje dat exact 200 jaar ge
leden werd gesticht in een van de verdedi-
gingswallen van de stad Groningen, maakt
nu onderdeel uit van de Coatings Divisie van
Akzo. Een multinational met een jaaromzet
van een kleine 4 miljard gulden.
Die groei is voornamelijk aan één man te
danken: president-directeur August Mees.
Hij nam veel cruciale beslissingen die bepa
lend waren voor de 200-jarige historie van
Sikkens. H. Groen, huidige directeur van Ak
zo Coatings in Nederland, spreekt met res
pect als hij het heeft over het levenswerk van
deze man, die van 1924 tot 1963 in dienst
was bij Sikkens. Hef was Mees namelijk die
vlak voor de Tweede Wereldoorlog aandrong
op een verhuizing van Groningen naar Sas-
senheim, het initiatief nam tot een nationaal
distributie-netwerk via zogenaamde 'officiële
verkopers', en werknemers langdurig aan het
bedrijf wist te binden. Belangrijke ontwikke
lingen, maar aan de echte groei lagen volgens
Groen drie andere redenen ten grondslag:
onderzoek, specialisatie en fusies.
Mees was overtuigd van het belang van on
derzoek en zette voor de verfindustrie onge
bruikelijk grote laboratoria op. Groen: „Bij
Sikkens werd al in een vroeg stadium aan
produktontwikkeling gedaan. Eerder dan in
andere bedrijven werd in onderzoek, perso
neel en apparatuur geïnvesteerd. De kwaliteit
in onze keuken wordt meer door onze koks
bepaald dan door de potten en pannen."
Halffabrikaat
„Daarnaast is tijdig voorzien dat je moet spe
cialiseren, waarbij dan de nadruk werd ge
legd dat verf een halffabrikaat is. De functie
ervan zie je pas als het is aangebracht en .ge
droogd. Opleiding, voorlichting en samen
werking met de schilder maken daarom we
zenlijk onderdeel uit van het bedrijfsprodukt.
Ik heb liever een redelijk produkt dat goed is
aangebracht, dan een goed produkt dat rede
lijk is aangebracht." Waarmee Groen wil zeg
gen dat het vakmanschap van de schilder of
autospuiter beslissend is voor het resultaat.
In de visie om te specialiseren paste in de
jaren vijftig en zestig de aankoop van een
aantal ondernemingen. Zo werden Cetabever
(beitsen), Flexa (doe-het-zelf verf), de in
staalbescherming gespecialiseerde fabriek
Wat ooit als een winkeltje in Groningen begon is uitgegroeid tot
bedrijf.
J.LH. Smits &-Co. in Wapenveld en de on
langs weer afgestoten firma Talens (plakaat-
verf en tekeninkt) onderdeel van de Sikkens
Groep. Op het moment dat de meeste van
die bedrijven zich aansloten bij de in Sassen-
heim gevestigde fabriek, was de eerste grote
fusie van Sikkens al een feit. In 1962 werd be
sloten tot nauwe samenwerking met de Ko
ninklijke Zout-Ketjen nv (KZK).
„Wilde Sikkens een rol van betekenis spe
len, dan zou dat nooit op de Nederlandse
markt alleen kunnen", snijdt Groen die fusies
als derde belangrijke ontwikkeling aan. „Dat
heeft geleid tot vestigingen in andere Eu
ropese landen en later tot de vorming van de
Coating Divisie."
Die benaming werd voor het eerst in 1969
gebruikt. Sikkens en moedermaatschappij
KZK waren al eerder samengegaan met de
Koninklijke Zout Organon (KZO) en in dat
jaar volgde een fusie met AKU en werd Akzo
(die ook zout, chemische produkten, vezels
en produkten voor de gezondheidszorg
maakt) gevormd. Naast Sikkens kwamen ook
de Duitse en Franse verffabrieken Lesonal en
Astral onder de vlag van de Coatings Divisie.
Een onderdeel dal. met in totaal ruim 15.000
ikkens heeft tijdens het 200-jarig bestaan heel wat proble-
men gekend. Zo ging zeventig procent van de omzet verlo-
^^^F ren toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, kwam de produk-
tie tussen 1939 en 1945 helemaal stil te liggen, en werden de verfver-
kopen door de oliecrisis in de jaren zeventig gedrukt. Aansprekender
voor de inwoners van Sassenheim en omliggende plaatsen warén
echter de branden van 1968 en 1972, toen er gebouwen met inhoud
ter waarde van tientallen miljoenen guldens in rook opgingen.
H. Molkenboer, commandant van de 33 leden tellende bedrijfs
brandweer van Sikkens, maakte beide vuurzeëen van dichtbij mee.
De vlammen reikten zo hoog dat ze in Leiden zichtbaar waren. Wat in
'68 begon met een normale brandmelding liep uiteindelijk uit op een
van de spectaculairste branden in de geschiedenis van de Duin- en
Bollenstreek. Oorzaak: „Statische electriciteit bij het overtappen van
oplosmiddelen", aldus Molkenboer. Zo'n 25 brandweervoertuigen uit
de omgeving gingen de vlammen te lijf. Daarbij werd ruim 3500 liter
bluswater per minuut gebruikt.
De schade aan de gebouwen van destijds schat Molkenboer nu op
zo'n 28 miljoen gulden. „Maar dat bedrag kan wel eens hoger zijn ge
weest. omdat de produktiehal totaal werd vernield. De levering kwam
daardoor volledig stil te liggen. Zou het nu gebeuren dan kunnen
dochterondernemingen de produktie overnemen.zegt Molkenboer.
„De brand van 1972 is een heel ander verhaal. Die begon in de ex
peditieruimte en daarbij gingen de magazijnvoorraden in vlammen
op. En een loods om de spullen op te slaan is altijd wel ergens te vin
den". De schade bedroeg ongeveer 14 miljoen gulden.
Nadien zijn er, volgens Molkenboer, geen ernstige dingen meer ge
beurd in het bedrijf. „In '68 viel er een zwaar gewonde te betreuren.
Dat is dan een incident dat indruk maakte, maar verder zijn er nooit
echt extreme dingen voorgekomen. In het verkeer en in de privésfeer
doen zich meer onaangename voorvallen voor.
Na de branden van '68 en '72 is er het nodige veranderd bij Sik
kens. „De wandjes in de gebouwen stelden niet zoveel voor. Nu heb
ben we veel meer compartimenten gekregen." Ruimten die automa
tisch sluiten als het geavanceerde detectiesysteem van het bedrijf een
grote rookontwikkeling of een stijging van temperatuur waarneemt.
Wordt het warmer dan 60 graden Celcius, dan wordt automatisch
Co2 gespoten waarmee het zuurstofgehalte in de lucHt afneemt en
het vuur dooft. Voor die gebouwen waar nog met water wordt ge
blust. ligt onder een van de panden een bassin met een miljoen liter
aan bluswater.
„Die Co2-blussing heeft ons voor rampen behoed", meent Molken
boer. Echt grote problemen hebben zich sinds de invoering van het
systeem dan ook niet meer voorgedaan. „Vorig jaar moesten we acht
tot tien keer uitrukken voor kleine klusjes, en dan ging het ook nog
wel eens om een technisch manco. Als je weet dat er zo'n vijfduizend
meldingsmogelijkheden zijn, dan praat je dus nog niet eens over pro-
werknemers in binnen
marktleider in Nederland
mondiaal slechts
moet dulden
Advertentie
Alleen de naam van het verfmerk Sikkens
herinnert nu nog aan het allereerste begin in
Groningen. De in 1755 geboren Wiert Wil
lemszoon Sikkens kocht op 1- december 1792
een pandje aan de Heerestraat voor de som
ma van 2150 gulden. Een huis dat hij al enige
tijd bewoonde en zou omvormen tot een
winkel. 'Bij Wiert IV. Sikkens in 't muiden van
de Heerestraat zijn te bekomen alle soorten
van broey en vensterglas, heele en halve kisten
en korven en gesneden ruiten, groote witte Bo
heemse bladen, in verschillende maten, als
mede verfwaren, beste glas- en schrijfdiaman-
ten, alles t9t civiele prijzen', luidde een adver
tentietekst uit 1805 in de Groninger Courant.
De verf vervaardigde Sikkens zelf Ook
stookte hij zelf lak. Een gevaarlijke klusje en
waarschijnlijk de reden waarom Wiert Wil
lemszoon een poortje in <*en van de Groning
se stadswallen huurde Wanrwer hij daar pre
cies met de produktie begon is niet bekend,
maar Akzo houdt de datum van 12 mei aan
om het 200-jarig bestaan te herdenken. Tot
het moment dat August Mees zijn intrede in
het bedrijf maakte, bleef de Groningse verffa-
briek in familiehanden. Zij het dat de familie
naam Sikkens verdween toen Willem Penaal
de onderneming van zijn zwager Geert Wil
lem Sikkens voortzette.
Aan het begin van deze eeuw had het be
drijf zich in belangnjke mate toegelegd op de
produktie van verf voor de bouwwereld, later
kwamen daar de lakken voor de auto-indus
trie bij. Het is volgens directeur H. Groen niet
zonder reden dat met name deze twee verf
soorten in Sassenheim tot in de perfectie
werden ontwikkeld. „Niet alleen dankt elk
verfbedrijf zijn bestaan aan de levering aan
schilders daar liggen de wortels de
bouwverf vertegenwoordigt daarnaast meer
dan vijftig procent van de totale markt. Een
markt ook die redelijk stabiel is, want alles
wat met onderhoud te maken heeft is minder
conjunctuur gevoelig. Voor de auto geldt dat
er geen produkt is dat zó internationaal is. In
de automobielindustrie moet je op je tenen
lopen. |e kunt je trouwens nóóit varoorloven
te zeggen dat je er al bent."
Betrokkenheid
„Wij zijn dus sterk gericht op het ambacht
van de autospuiter en de schilder Op indus
trieel gebied is Nederland nooit een koploper
geweest. Daarin zijn wij veel meer een volger
dan een vernieuwer Ie vindt dat ook terug in
de cultuur van dit bedrijf', meent Groen. „De
ambachtsman heeft een sterke betrokken
heid bij het produkt. Hij identificeert zich
met goed vakwerk. De industrie daarentegen
moet andere accenten legg^v De nadruk ligt
daar op een feilloos werkend systeem De
produktiviteit is belangrijker dan de ambach
telijke perfectie."
Stralen de ongeveer 1250 werknemers vol
gens Groen het ambachteli|ke karakter van
het bedrijf nog uit. de werkwijze bij de Sas
senheimse vestiging kan nauwelijks meer als
handmatig worden omschreven. Aan het
procédé om verf te maken is weinig veran
derd, maar het verschil met vroeger is dat
machines het werk aangenamer maken voor
de ongeveer 400 arbeider* die in de produk
tie bezig zijn. I Gelderblom en Pattikawa
herinneren zich nog de tijd dat de walsen ge
vuld werden door een zwaar vat aan een kei
ting omhoog te hijsen, vrachtauto's met de
hand beladen werden en verfprodukten met
nylonkousen gefilterd werden. „De verfmo-
lens moest je vroeger leegtappen. Nu gebeurt
alles met een gesloten systeem via leidingen.
Je komt veel minder in aanraking met dam
pen, omdat de afzuiging veel beter is gewor
den". zegt Gelderblom
Pattikawa, die op de afdeling expeditie
werkt, schetst het contrast met enkele decen
nia geleden „Je had veel tilwerk Op een dag
ging zo'n 1500 tot 2000 kilo door je handen
's Avonds was je dan echt moe. Vroeger sleet
je veel meer schoenzolen, nu wordt alles
steeds gemakkelijker." Dat het bedrijf in de
tussentijd zo is gegroeid, beschouwen de
twee niet als een nadeel. „Vroeger wns het
wel een hechtere eenheid, want \e kende ie
dereen, maar wat betreft de werkomstandig
heden zou ik toch niet meer terugwillen De
werknemers zijn nu veel meer all round Ze
worden bewust bi) de fabricage van verf be
trokken. De keuringen van nieuwe artikelen
worden door het laboratorium gedaan, maar
de metingen tijdens de produktie worden n-
gelmatigdoor onze mensen verricht."
Enorme vlucht
De produktie van verfprodukten heeft in de
afgelopen jaren een enorme vlucht genomen
Pattikawa maakt dat aan de hand van enkele
cijfers duidelijk. „Vroeger ging via de expedi
tie per jaar zo'n 120 ton de deur uit Nu is dat
30 000 ion DHHDMN dMbUM NV OOt
nog eens zo'n 20.000 ton aan verfprodukten
die afkomstig zijn van andere vestigingen in
NederlandDe expeditiehal van \k/o
Coatings heeft in de loop der tijd dan ook de
nodige wijzigingen ondergaan In grote stel
lingen slaat ongeveer een miljoen liter verf
klaar om door de samenstellers van de orders
van de rekken te worden gehaald I en maal
op pallets gezet worden de stapels blikken
met folie omwikkeld om in de gereed staande
auto's te worden gezet. Met zowel bestem
mingen binnen als buiten Europa.
Het hoofd van sociale zaken mevrouw F_
Molenaar zegt trots te zijn op de uitbreiding
van Sikkens „Groei betekent vooruitgang en
wij hebben daar allen van geprofiteerd Maar
het is inderdaad zo dat |c steeds minder
mensen kent, al kun je niet zeggen dat we als
los zand aan elkaar hangen \roeger spraken
we hier van een familiebedrijf Vader werkte
hier en later zijn zoon ook Dat ging van ge
slacht op geslacht over en dat zou niet zo zijn
geweest wanneer de ervaringen met het be
drijf slecht zouden zijn geweest." Maar niet
alleen tijdens de pent>de dal de mensen bij
Sikkens hebben gewerkt wordt ais goed gekn
raktariseerd. ook er na wordt nog contact on
derhouden ..Uit het oog. uil hei hart gaal bij
ons niet op", zegt Molenaar „Het meeleven
is van heel groot belang Als er iets leuks te
vieren is, of als er wat naars is gebeurd, dan
zijn we prevent Molenaar ziet het als haar
taak de persoonlijke ellende van (oud)mede
werkers te helpen lenigen.
Fusiegolf
Van het familiale karakter, niet alleen hij de
medewerkers maar ook in de leiding is we»
nig meer te merken. Directeur Groen „Vdhr
tig jaar terug waren er nog zo'n 230 tot ?40
verffabrieken in Nederland, veelal famiJj<
ondernemingen Nu zijn er nog 70 nwt,
waarvan een redelijk aantal lot concerns nr
hoort. Destijds vond men bij Sikkens de f.»
miliestruktuur ook een onvoldoende basis
voor verdere ontwikkeling De meeste gför
pen zijn ontstaan na de eerste grote fusiegolf
in de tweede helft van de jaren zestig Na een
zekere stilstand in het volgende decennium
volgde in de jaren tachtig een tweede golf
van verdere concentratie san de verfindus
trie Hadden de tien groot sten toen minder
dan 20 procent van de markt in handrn. nu u
dat inmiddels uitgegroeid tot 30 procent. In
de loop van dc jaren negentig zal die concen
tralie doorgaanvoorspelt Groen. Maar ook
al is het bedrijf opgegaan in een groter g»
heel. de naam Sikkens zal een belangrijke rol
blijven spelen
