Het feest der bevalling
De zwangere, de barende en de kraamvrouw
De Dag vandeVerpleging
ZATERDAG 9 ME11992
29
Krciamverzorgende moet van acties en stakingen nog niets hebben
De kraamverzorgster is dan Wel kraamverzorgendegeworden, ze heeft nog
steeds weinig mannelijke soortgenoten. In heel Zuid-Holland zijn het er pre
cies twee. Vermoedelijk is de slechte salariëring een van de redenen waarom
mannen dit beroep links laten liggen. Terwijl haar 'zusters' en 'broeders' in
de verpleging steen en been klagen, lijkt zij ogenschijnlijk vrede te hebben
met haar situatie en vooral te genieten van het 'feest der bevalling'. Van ac-,
ties en stakingen moet zij vooralsnog niets hebben.
In de turbulente periode rond
de bevalling is de kraamverzor-
gende de praatpaal en steunpi
laar voor kersverse ouders.
Daarnaast is zij de allesbered-
derende hulp in de huishou
ding. Verder signaleert en ob
serveert ze kraamvrouw en
nieuwe wereldburger en geeft
haar gegevens door aan de arts
of de verloskundige.
Een autoriteit is ze nooit ge
weest, al had ze dertig jaar gele
den meer gewicht. Immers, de
kraamzuster wist het toen nog
allemaal. Zij bepaalde hoe laat
de baby naar bed moest en gaf
aan hoe lang het bezoek mocht
blijven. Vandaag is de kraam-
verzorgende meer gast, die zich
aanpast aan de regels van het
huis.
In Lisse is Claudia de Waard zo
juist bevallen van een zoon. Als
Mark de fles leeg heeft, pakt
kraamverzorgende Barbara
Ramge de baby aan en wil hem
naar zijn wieg brengen. „Nee,
laat hem hier op bed, mijn
kindje blijft bij me. Dan kan ik
kijken hoe mooi hij is." Barbara
Ramge legt Mark voorzichtig
naast de kraamvrouw in het
echtelijk bed. Claudia zegt: „Ik
ben en blijf tenslotte de baas."
Kraamverzorgende Barbara
knikt: „Zo is het, ik ben hier gast
en de cliënt bepaalt wat ge
beurt." Wel tekent ze aan dat in
gezinnen waar het naar haar
mening een 'bende' is en peda
gogische regels met voeten wor
den getreden, ze eigen normen
en waarden tactisch en omzich
tig 'inpast' in de dagelijkse gang
van zaken. Maar de tijd dat de
kraamzuster met straffe hand
regeerde in het gezin is defini
tief voorbij.
Narigheid
Barbara Ramge is sinds septem
ber kraamverzorgende. Ze vindt
het tot nu toe een heerlijk vak,
omdat ze continu wordt gecon
fronteerd met plezierige om
standigheden. Voorheen was ze
Hoofd kraamzorg
mevrouw M.E. Beis
huizen: „Ohra con
curreert vals."
FOTO JAN HOLVAST
gezins- en bejaardenverzorgende.
„Dat was vaak narigheid, nu is het
altijd feest. De sfeer met alle
warmte en spanning vind ik fijn."
Het enige nadeel dat ze kan be
denken is de ongerelmatigheid
van de werktijden. Ze moet steeds
acht dagen achtereen werken.
Daarna heeft ze vier dagen vrij.
Haar salariëring vindt ze - na lang
nadenken - in overeenstemming
met haar taken en ze voelt zich
zeker niet achtergesteld bij ver-
plegenden.
Kraamverzorgende is een middel
bare beroepsopleiding. Te leren
op zogenaamde flexibele Middel
bare Dienstverlenende en Ge
zondheidszorg Opleidingen (MD-
GO). Deze tweejarige opleiding
kan worden gevolgd na een
mavo-diploma, een overgangsbe-
wijs van havo-3 naar havo-4 of
een lbo-diploma op C-niveau. De
verzorgende kan na haar oplei
ding zowel in de bejaarden-, de
kraam-, de gezins- als de lichame
lijk gehandicaptenzorg aan het
werk.
Barbara is in dienst van de Thuis-
Kraamzorg Duin- en Bollenstreek.
Een enerverend, vol-continube-
drijf. Roosters, schema's en plan
ningen zijn geïntegreerde onder
delen van de bedrijfsvoering. Was
er twee jaar terug nog een schrik
barend tekort aan kraamverzor-
genden, vandaag de dag heeft de
dienst geen personeelstekort
meer. Aan de Nieuwe Zeeweg in
Noordwijk worden dagelijks de
werkzaamheden van 90 vaste
krachten en zo'n 40 oproepkrach
ten gecoördineerd.
De 'produktieplanning' in 1991
was 2203. Niet dat deze 'produk-
ten' allemaal zijn omgezet in
nieuwe wereldburgers. In dat jaar
moesten namelijk dertien procent
'annuleringen' worden genoteerd.
iDe helft van deze 'afvallers' bevie
len, meestal vanwege een medi
sche indicatie, alsnog in zieken
huizen, er werd verhuisd, en ook
waren er verleden jaar 66 miskra
men te betreuren.
Niet voorspelbaar
Het is hollen of stilstaan in de
kraamzorg. Hoogspanning en stil
te wisselen elkaar af, want de na
tuur is niet altijd voorspelbaar.
Bakerpraatjes zijn er daarentegen
nog voldoende, en een enkele
blijkt onuitroeibaar. Nieuwe en
volle maan schijnen geen al te
grote invloed uit te oefenen, maar
weersverandering heeft onmis
kenbaar 'gevolgen'.
Het laatste weekeinde van april
veranderde het weer van zacht
lente-achtig naar stormachtig en
de kraam verzorgenden, onder wie
Barbara Ramge, liepen zich ver
volgens de benen uit het lijf. Er
werden in dat weekeinde 26 nieu
we duin- en bollenstreekbewo
ners geboren. Het tijdstip waarop
baby's worden verwekt, is volgens
het hoofd van de kraamzorg in
Noordwijk, mevrouw M.E. Beis
huizen, redelijk voorspelbaar. Het
is volgens haar in de bollenstreek
nog steeds een goed gebruik dat
met carnaval het aantal bevruch
tingen toeneemt. Hetgeen van
zelfsprekend leidt tot veel beval
lingen in oktober en november.
Wijkkraamzorg
Het begrip 'Zorg op Maaf is naar
de mening van Beishuizen in de
kraamzorg volledig geslaagd. De
kraamzorg heeft daardoor een
heel eigen plek in de gezond
heidszorg gekregen. De kraam
vrouw kan immers kiezen uit een
flexibel hulppakket. Van wijk
kraamzorg (dit is beperkte hulp
voor moeder en kind, waarbij al
Kraamverzorgende Barbara Ramge (links) bekijkt samen met kraamvrouw Claudia de Waard de pasgeboren baby Mark. Niet de kraamverzorgende, maar
de kraamvrouw is de baas. toto» jan hol vast
leen wasbeurten worden gegeven)
tot volledige zorg gedurende acht
dagen. Combinatievormen zijn
ook mogelijk.
Het hoofd van de Noordwijkse
kraamzorg zou graag zien dat de
kraamzorg een deel van het hui
dige kruiswerk gaat overnemen.
„We moeten naar een compleet
pakket toe. Volledige zorg vanaf
de conceptie tot en met de tiende
dag na de bevalling." Deze
kraamzorg met toeters, bellen en
rammelaars zou ze in ieder geval
ten zeerste toejuichen.
Hoewel ze beseft dat ze zich met
dit idee bij de kruisverenigingen
niet populair maakt, beargumen
teert ze haar visie als volgt. „Nu
worden bijvoorbeeld zwanger
schapscursussen nog door de
kruisverenigingen verzorgd. Ook
het uitleenmateriaal voor de be
valling is in hun handen. Maar
het is toch veel logischer als wij al
die onderdelen bij ons nemen.
Wij kunnen dan een prachtig to
taalpakket bieden. We hebben
onszelf in de loop der jaren im
mers volledig bewezen."
Waardering
De salariëring van de kraamver
zorgende vindt Beishuizen 'rede
lijk'. Zij is het ermee oneens dat
de kraamverzorgende het onder
geschoven kindje van de kraam
zorg is. Integendeel zelfs, maar
wat meer maatschappelijke en
politieke waardering zou ze ten
zeerste toejuichen. „Kraamver
zorgende is een uniek beroep.
Nergens in de wereld vind je een
dergelijke zorg. Juist omdat de
kraamverzorgende ook vaak bij
de bevalling aanwezig is, krijgt ze
een zeer speciale band met de
kraamvrouw. Ze is meer dan een
gezinsverzorgende. Ze is een dui
zendpoot."
Beishuizen is een warm voorstan
der van de zogenaamde regionali
satie. Dit betekent dat drie Zuid-
hollandse kraamzorgcentra om
streeks 1993 of uiterijk in 1994 in
tensief gaan samenwerken. Be
halve de Noordwijkse zullen
hierin de 'Rijn en Vliet' in Zoeter-
woude-dorp en de Alphense zit
ting krijgen. De kraamzorg zal
dan in het normale pakket van de
Algemene Wet Bijzondere Ziekte
kosten (de AWBZ) vallen.
Momenteel kunnen aanstaande
ouders zich via het CttltnuÜ I It
gaan Tarieven Gezondheidszorg
extra verzekeren voor de kraam
hulp. „We werken nu nog te veel
autonoom en we zullen in de toe
komst absoluut naar een meer ge-
integreerde vorm toe moeten
groeien."
Door de huidige situatie kent het
'kraambednjf concurrentie. En,
wel in de gedaante van verzeke
ringsmaatschappij Ohra. Beishui
zen noemt het zelfs valse concur
rentie, omdat Ohra haar verzeker
den, ongeacht de wijze van
kraaamzorg waarvoor uiteindelijk
wordt gekozen, een vast bedrag
van tweeduizend gulden per be
valling uitkeert. „Dit betekent
over het algemeen dat men dit
geld aan andere zaken besteedt
dan aan kraamzorg. Zoiets gaat
vaak ten koste van de kwaliteit
van de zorg."
Het aantal thuisbevallingen
neemt de laatste jaren in de bol
lenstreek af In de hoogtijdagen,
zo in het midden van de jaren ze
ventig. bevielen zo'n zeventig
procent van de zwangeren in ei
gen bed. Momenteel nog maar de
helft. „Maar wat is er mooier dan
dit intieme hoogtepunt samen
met je man of andere familiele
den in je eigen vertrouwde omge
ving te beleven."
Bij iedereen voltrekt het proces zich weer anders
Poliklinisch
Achter een bord met enorme
letters "Verboden Toegang. Ver
loskamers', ligt Francis Hus uit
Katwijk in een kamer bij te ko
no mb haai hnvilllm 1 fe tyd
dat vrouwen daar met z'n vie
ren. slee hls OBII hrid. n dOÓI
een gordijntje, bevielen is defi
nitief voorbij. Twee uur geleden
heeft ze een dochter, Melissa,
gekregen Vader houdt zijn
dochter liefdevol tegen zich
Het Katwijkse echtpaar heeft
gekozen voor een poliklinische
bevalling. Ze hebben de verlos
kamer gehuurd en zijn samen
met de eigen verloskundige ge
komen. Strikt genomen is me
vrouw Hus daarom geen pa
tiënt. maar gast van het AZ1_
Binnen drie uur zullen ze ge
drieën het ziekenhuis weer ver
laten.
I>e reden voor de poliklinische
bevalling geeft vader: „We wil
den geen enkel risico lopen dat
we vlak voor of tijdens de beval
ling alsnog naar het ziekenhuis
zouden moeten. We waren er
nu voor honderd procent van
verzekerd dat we ons tijdens de
-tllim* tém ON h-N Ml D
verplaatsen
De bevalling omschrijft hij als
'schiterend zij zegt dat 'het al
lemaal erg meevier Ze hadden
gekozen voor de traditionele,
horizontale bevalling. Taminiau
vertelt dat de laatste tijd vrou
wen steeds meer voor verticale
bevallingen kiezen De vrouw
brengt haar kind dan staand en
burfcand m «mld m maakt
daarbij gebruik van de baar-
knik Ook <l< adm»
waarbij het kind ondcT water ter
wereld komt. is een nieuwe ten-
(lens, maar is niet m het A/.1
mogelijk.
De hoofd verpleegkundige tot
slot: ..We kunnen rustig stellen
dat de Nederlandse kraamzorg
tot de beste van de wereld mag
worden gerekend Die Is uniek.
I n als acadrmisch ziekenhuis
brengen wij absolute topzorg".
Met Smart zult Gij kinderen ba
ren. Of is bevallen een fluitje
van een cent? Twee meningen
die beide wel eens opgeld zullen
doen. De waarheid ligt vermoe
delijk in het midden, want de
pijnloze bevalling blijft een uit
zondering en hangt vooral af
van hoe een vrouw pijn ervaart.
Zo'n snelle bevalling wordt
meestal als minder bevredigend
ervaren, omdat vrouwen dan
nauwelijks de tijd en gelegen
heid krijgen zich aan te passen
aan de nieuwe situatie.
Het onvoorspelbare in het ge
drag van zwangere vrouwen
boeit haar mateloos. Zij ziet na
melijk in korte tijd drie totaal
verschillende 'soorten' vrou
wen. De zwangere, de barende
en de kraamvrouw. Het kan
voorkomen dat de eerste de
pressief is, maar daarentegen de
bevalling goed doorstaat en
daarna een stralende kraam
vrouw is. Maar de ontwikkeling
van zwangere naar moeder kan
ook geheel tegenovergesteld
verlopen. „Het is fascinerend
om te zien hoe dit proces zich
bij iedere vrouw weer anders
voltrekt. In ieder geval altijd
wisselend", vertelt hoofd-ver
pleegkundige F. Taminiau (38)
van de afdeling Verloskunde
van het Academisch Ziekenhuis
in Leiden.
Haar werkomgeving is de Vrou
wenkliniek. Zij ziet de verande
ringsprocessen bij de vrouw als
een van de boeiendste aspecten
van haar beroep. Waar zij moei
lijker mee kan leven is het feit
dat ziekenhuisbevallingen de
laatste jaren in het AZL steeds
vaker gecompliceerder zijn ge
worden.
„Natuurlijk besef ik dat de tries
te kant van het kraamwerk zich
hier, in een academisch zieken
huis. heeft geconcentreerd.
Maar als ie als verpleegkundige
voor het kraamwerk kiest, dan
doe je dat - misschien onbe
wust - omdat je graag werkt met
een bepaalde leeftijdscategorie
vrouwen die een vreugdevolle
gebeurtenis mee gaat maken.
Nu dat steeds meer verdwijnt,
heb je er toch behoefte aan om
naast iedere triest verlopende
bevalling een paar goede mee te
maken. Om het verdriet over
zo'n nare geboorte wat weg te
laten vallen."
Gecompliceerder
De medische indicaties in het
AZL nonen volgens Taminiau
toe, onder meer omdat het 'aca
demisch' sinds twee jaar de be
schikking heeft over een uitge
breidere couveuse-afdeling, de
zogenoemde neonatologie
zorg. Het aanbod bepaalt, ook
in de gezondheidszorg, de
vraag. Voorts geeft de invitro-
fertilisatie kans op meerlingen
en zorgt zo voor gecompliceer
dere bevallingen. Als laatste re
den noemt Taminiau het feit
dat vrouwen op oudere leeftijd
een eerste kind kriigen.
Hoewel de vrouw het kind - li
chamelijk - ter wereld brengt,
baren mannen en vrouwen
steeds meer gezamenlijk, is de
mening van de hoofd-verpleeg
kundige Het stereotiepe beeld
van de bibberende man in de
verloskamer bestaaat niet meer.
Door samen met de vrouw op
zwangcrschapgymnastiek te
gaan en zich ook tijdens de be
valling actief op te stellen, werkt
hij naar haar mening daadwer
kelijk mee aan de bevalling.
Het komt regelmatig voor dat
de vaders in spe de bevalling
leiden, terwijl de verloskundige
of de arts op de achtergrond
toekijkt. Ook het doorknippen
van de navelstreng door de va
der is een langzamerhand in
zwang geraakt gebruik. „Dat
schept een enorme band tussen
de ouders Maar als dat niet ge
beurt betekent dat niet dat de
band tussen hen niet goed is",
waarschuwt ze.
Daarnaast komt het steeds va
ker voor dat bevallingen door
meerdere personen worden
meegemaakt. Moeders, zusters,
vriendinnen en kinderen zijn
welkome gasten in de verloska
mer. Taminiau bestrijdt echter
dat het in het AZL 'normaal is
dat de kraamvrouw naast haar
eigen familieleden ook een
ploeg artsen, co-assistenten en
verpleegkundigen rond haar
bed treft. Alleen bij gecompli
ceerde bevallingen kan het be
hoorlijk druk worden. „Maar
dat is inherent aan een acade
mische ziekenhuis
