Invloed Japan op Nederlandse kunst
Cultuur Kunst
Beeldende kunst op
festival De Boulevard
De nieuwe 'JAS' en zijn liefde voor de tulp
Kunst en vaarwerk naar Japan
Verleidelijke bouw
van architect De Ley
ZATERDAG 2 MEI 1992
'Koppen' in Sylvius
leiden In vier vitrines in de hal van het Sylviuslaboratorium aan
de Wassenaarseweg 72 exposeren vanaf maandag een aantal
kunstenaars met het onderwerp 'Koppen'. Deze presentatie die
tot 30 juni duurt en tijdens kantooruren is te bezichtigen, is ge
organiseerd door de Stichting Beeld en Grafiek.
Comeniusjaar in Naarden
naarden Op zaterdag 16 mei heeft de opening plaats van het
nieuwe Comenius Museum in Naarden. De opening van dit mu
seum vormt het hoogtepunt van de herdenkingsactiviteiten die
de Stichting Comenius (1592-1670) organiseert ter gelegenheid
van het 400ste geboortejaar van de Tjechische geleerde Jan
Amos Comenius. I er gelegenheid van de opening zal de ten
toonstelling 'De zichtbare wereld van Wenceslaus Hollar 1607-
1677)', prenten uit de collectie van Museum Boymans-van Beu-
ningen, te zien zijn.
Wedstrijd drumbandsolisten
noordwukerhout In het sociaal-cultureel centrum De Schelft
zullen zondag 104 drumbandsolisten of ensembles met elkaar
wedijveren om een van de kampioenspenningen. De deelne
mers zijn geselecteerd uit de zeven aangesloten bonden van de
Federatie van Katholieke Muziekbonden in Nederland. Aanvang
10.00 uur.
Op het theaterfestival De Boule
vard. dat dit jaar van 7 tot en
met 16 augustus in Den Bosch
plaatsheeft, wordt ook aandacht
besteed aan beeldende kunst.
Twaalf Brabantse kunstenaars
maken van de binnenkant van
evenzoveel kleine houten cabi
nes een kunstwerk.
Bezoekers van De Boulevard
kunnen in die cabines plaatsne
men en zo het kunstwerk on
dergaan. Het programma van
De Boulevard, dat dit jaar voor
de achtste keer wordt gehou
den, staat in hoofdlijnen vast.
Het Semola Theatre uit Barcelo
na verzorgt in de eigen theater
arena. die wordt opgesteld in de
tuin van schouwburg het Casi
no. zes voorstellingen. Voor het
eerst zullen in het programma
ook een aantal voorstellingen
van modeme dans worden op
genomen.
Daarnaast wordt ook aan
dacht besteed aan jazzmuziek.
Op dit moment wordt nog on
derhandeld met een aantal En
gelse theatergezelschappen.
Festivaldirecteur Claessen ver
wacht dat er in augustus sprake
zal zijn van een duidelijk her
kenbare Britse inbreng in het
programma.
Expositie 'Imitatie en inspiratiein Rijksmuseum Amsterdam
Het Rijksmuseum huisvest tot eind juli de tentoonstelling
die de Rijksdienst Beeldende Kunst vorig jaar maakte ter
gelegenheid van het staatsbezoek van koningin Beatrix
aan Japan. Onder de titel 'Imitatie en inspiratie' wordt
met schilderijen, grafiek, keramiek, textiel, lakmeubilair,
zilver en modeme gemengde technieken getoond hoe
verrassend groot de invloed van Japan op de Nederland
se kunst is geweest.
AMSTERDAM
FRANQOISE LEDEBOER
De expositie beslaat het tijdvak
van 1650 tot heden. Zo wordt
duidelijk dat lapan onze kun
stenaars en ontwerpers van ge
bruiksvoorwerpen al vele eeu
wen tot hoogstandjes van bij
zonder vakmanschap inspireert.
De culturele kruisbestuiving
tussen beide landen kwam op
gang door de langzame groei
van handelscontacten vanaf het
begin van de 17de eeuw. De on
derhandelingen over het ope
nen van een handelspost na
men lange tijd in beslag en
mondden in 1641 uit in de ves
tiging van een VOC-nederzet-
ting op het eiland Deshima in
de baai van Nagasaki.
De Nederlandse kooplieden
hebben meteen gretig gebruik
gemaakt van hun exclusieve
handelsrechten. Zij transpor
teerden vooral zijden watten,
rijst, kampfer, koper, thee en
gember naar Europa, maar de
lading van een schip uit 1651
bevatte bij voorbeeld ook '200
stucx japanse syden rocken'.
Zeker is verder dat de zeelieden
curiositeiten meenamen waar
mee zij na terugkeer privéhan-
deltjes begonnen.
Uit bronnenmateriaal is be
kend dat na de val van de Chi
nese Ming-dynastie vanaf 1659
op grote schaal export van Ja
pans Arita-porselein op gang
kwam. Het Rijksmuseum laat
zien dat op Nederlands aarde
werk uit die periode al snel Ja
panse vormen en decoraties als
bloem- en vogelmotieven wer
den aangebracht. Als illustratie
van deze imitatie en inspiratie'
zijn naast Delftse kaststellen,
potten, borden en schalen ook
voorbeelden van Arita-porselein
neergezet.
Pronkstukken
Ware pronkstukken vormen de
Japanse lakdozen die in het
17de eeuwse Nederland een ge
liefd verzamelobject voor de rij
ken vormden. De techniek van
het verlakken was bij Neder
landse meubelmakers al vanaf
1610 bekend, maar zij lieten
zicb net als de ontwerpers van
aardewerk al snel door Japanse
decoraties beïnvloeden. Vooral
bij de kostbare meubelen uit de
18de eeuw leidde dit tenslotte
tot prachtige resultaten. De ver
lakte withouten en met paarle
moer ingelegde kast uit om
streeks 1700 is daarvan een
schitterend voorbeeld.
Een intiem schilderijtje van
Frans van Mieris (1635 1681)
toont ons een in Japanse kimo-
gens alleen de njken zich een
kimono penni tieren.
Uit later tifd wisten we al dat
kunstenaars als Vincent van
Gogh en George Hendrik Breit-
ner gefascineerd waren door de
Japanse cultuur. Het Ri|ksmuse
um heeft natuurlijk terecht
plaats ingeruimd voor topwer
ken als de courtisane van Van
Gogh uit 1887 en het meisje in
witte kimono van Breitner uit
1893. De sfeervolle litho's en te
keningen Theo van Hoytema
(1863 1917) met natuurtafereel
tja zijn veel minder bekend.
■j daarom des te
n die in diepe
brief schrijft.
Samen met voorbeelden van
'echt' Japanse kimono's en Ne
derlandse imitaties wordt /o
duidelijk hoe populair dit kle
dingstuk in de 17de en 18de
eeuw in ons land was. Vanwege
de hoge kosten konden overi-
Datzelfde geldt voor het ont
werp dat Jan 1 isenloffel (1876-
1957) omstreeks 1900 voor een
negendelig theeservies maakte,
waarbij hij zich voor de theepot
liet inspireren door het uiterlijk
van de lapanse sakeketel Het
strak vormgegeven servies is
werkelijk een juweeltje van
vormgevmgskunst
Hedendaagse bijdragen van
Willem van Hussern (1900-
1971 M.nk Bram m Hooy
kaas/Stansfleid en hristiaan
Bastiaans geven tenslotte aan
dat de al eeuwen levende aan
drang tot 'imitatie en inspiratie
nog steeds niet aan kracht heeft
ingeboet De expositie maakt
duideli|k dat de Nederlandse
cultuur daar ook in de toekomst
alleen maar baat bij kan heb
ben.
De expositie 'Imitatie en inspi
ratie' in het Rijksmuseum
(Stadhouderskade 42) duurt
tot en met 26 juli. I>e u|>e
ningstijden van het museum
zijn van dinsdag tot en met za
terdag van 10.00 tot 17.00 uur
en op zondag van 13.00 tot
17.00 uur. Maandag gesloten.
BEELDENDE KUNST
RECENSIE NICOLE ROEPERS
JAS' m kunstgalen) Catharina. Meer
straatpromenade 12b, Hillegom (02520-
19977). openingstijden dinsdag t/m vn|-
dag 10 00-12 30 en 13 30-17 30 uur. za
terdag 1000-17 00 uur Tot en met 16
"Ik wilde zeeman worden, maar
dit mocht niet en werd uit het
hoofd gepraat nadat ik temet
verzopen was! Word maar mis
dienaar of bollenjongen! Thans
reis ik, en breng mijn Tulpen
naar vele landen, gek né?"
JAS schrijft dit op een fotocol
lage die hij speciaal voor zijn
tentoonstelling in Hillegom ver
vaardigde. Een serie autobio
grafische werken, waarin hij ou
de foto's over de geschiedenis
van Hillegom verwerkte.
De nil in België wonende,
maar in 1945 in Hillegom gebo
ren JAS (Johannes Adrianus
Smit), heeft van zijn verleden in
de bollenstreek zijn handels
merk gemaakt Of het nu de
autobiografische foto-collages,
de installatie-achtige projecten
of zijn abstracte-expressionis-
tische schilderijen betreft, in
zijn werk neemt de tulp een
prominente plaats in. De ruim
20 schilderijen op deze exposi
tie kregen zelfs de (Engelse) ti
tels van tulpensoorten mee.
IAS schildert grote kleurrijke
doeken, die verwantschap to
nen met werken van abstract-
expressionisten als Willem de
Kooning en in mindere mate
met de tulpenschilderijen van
Jan Cremer. Cremer bejubelt in
zijn werk voornamelijk het hol-
landse platteland in combinatie
met bloemen als de tulp en
schildert dit op een vrij realisti
sche en vlakke wijze. IAS daar
entegen gebruikt verf echt als
materie: met paletmes of kwast
brengt hij gigantische lagen
olieverf op linnen aan. wat de
werken tot letterlijk zware, maar
tegelijkertijd qua kleur tot zeer
heldere doeken maakt.
Gerechtvaardigd haalt IAS in
de begeleidende catalogus een
uitspraak van Willem de Koon
ing aan. die meent dat je vorm
als een concrete ervaring moet
zien. Evenals De Kooning, die
hij in 1984 ontmoette en voor
wie hij zogenaamd JAS-krijt
maakte (een kleurstift, waarin
verschillende kleuren zijn sa
mengebracht en waar hij patent
op kreeg), behoudt IAS de grip
op de werkelijkheid en blijft er
in zijn werk altijd sprake van
enige figuratie. In navolging van
De Kooning ook. schilderde hij
in de jaren tachtig een serie
vrouwenfiguren, lieflijker echter
dan de dikwijls agressief neer
gezette vrouwen van de Neder
lands/Amerikaanse schilder.
Prominent aanwezig in alle
kunstuitingen van IAS is en
blijft echter de liefde voor de
tulp en de geschiedenis van
landarbeiders en bollentclers.
Voort bordurend op een plan
dat hij in 1991 al in Antwerpen
toepaste toen hij daar het pro
ject The Yellow Fmperor ten
doop hield, ontwikkelde JAS
voor de huidige tentoonstelling
medio apnl de installatie scUl
/ture'. noemt hij het zelf) Me
morial Red. Voor The Yellos
Fmperor bevestigde hij op een
driehoekige stalen constructie
ruim een miljoen gele tulpen
koppen. Memorial Red bestond
uit 462 bollenmanden die over
dekt waren met rode tulpen -
knoppen en was bedoeld als
een hommage aan de landar
beiders. Ondanks het tijdelijke
karakter van zo n installatie - de
tulpenkoppen verwelken snel -
maakte JAS een kunstwerk dat
de inwoners van Hillegom te ver
ging, gezien de vernielingen
waarover in deze krant al eerder
werd bericht Een videoregistra
tie bij galerie C atharina is het
enige wat overbleef van deze in
stallatie.
Het bewijst wel dat IAS in zijn
ontwikkeling als kunstenaar
niet stil staat, dat hij het inmid
dels vaste stramien van zijn ex
pressieve schilderijen zo nu en
dan loslaat en originele scul
(plturen durft te maken Memo
rial Red zou op de kunstten
toonstelling 'Allocaties' op de
I loriade zeker niet hebben mis
staan.
De kunstenaars van het Rotter
damse collectief Kunst en Vaar
werk realiseerden zich niet dat
zij een vooruitziende blik had
den. toen zij in hun promotie
folder een lapanse tekst opna
men. Het was bedoeld als grap,
maar het tekstje komt binnen
kort uitstekend van pas. Kunst
en Vaarwerk heeft een opdracht
gekregen voor de vervaardiging
van zes kunstwerken bij een
nieuw stadsdeel van de Japanse
havenstad Kobe.
Het gaat goed met Kunst en
Vaarwerk. oftewel de kunste
naars Hans Citroen, Cor Kraat
en Willem van Drunen. Deze
week werd de laatste hand ge
legd aan een drie meter hoog
kunstwerk in Aalsmeer, dat
amusementskoning loop van
den Ende van het voltallige per
soneel kreeg ter gelegenheid
van zijn vijftigste verjaardag. De
bijdrage aan een internationale
Pop Art expositie in het Muse
um van Bommel-van Dam in
Venlo is in voobereiding.
De filosofie achter het ver
bond van de drie kunstenaars-
/vrienden, het plaatsen van
'landmarks' in het landschap
rond de stad, heeft voor de er
kenning gezorgd. Onlangs werd
in het Spaanse Sevilla voor het
Nederlandse paviljoen op de
wereldtentoonstelling Expo'92
een meccano-molen gebouwd.
De internationale doorbraak is
met de lapanse opdracht een
feit
Cor Kraat en Hans Citroen
kregen de opdracht voor de
stadsmarkering ideeën in pop
art in de prak iik u- bn Qgi Q Ml
de Japanse zuster-havenstad
van Rotterdam. Kobe. De kunst
werken zijn bestemd voor langs
de in- en uitvalsroutes van een
nieuw stadsdeel.
Over de exacte plaats van de
kunstwerken is nog niets be
kend. Wel dat een aantal via-
lim MB .1.11));. Il.-.-.F dB 1MB M
worden. „De Japanners waren
'weg' van onze oplossingen van
knus! op en aan viaducten /jj
ervaren een viaduct als verve
lend. Onze aanpak sprak ze aan
en daar spelen wij op in," aldus
Hans Citroen.
Concours
hiphoppers
in Stathuys
Onder de naam Down into
HipHop Combat' houdt de
/uidhollandse Popunie deze
maand een concours voor
aankomend hiphop talent
eerste voorrondt- daarvan
is vanavond in 't Stathuys
aan de Breestraat in Leiden,
/es deelnemers - hiphop
a-s - strijden om de eer
The Kay LC. met een gastop
treden van 2-Juicr. sluit de
avond af. Aanvang 19.00 i
precies.
BOUWKUNST
Wie langs molen
De Valk in dc
richting van lu i
Schuttersveld wandelt, waant
zich heel even in een dorpje aan
de Middelandse Zee. Op de
hoek van de Rijnsburgersingel
en de Schuttersveldweg is een
opvallend nieuw gebouw verre
zen, ontworpen door de Am
sterdamse architect Paul de Ley,
in opdracht van woningbouw
vereniging Ons Doel. Het pro
ject omvat 43 woningen, vooral
bestemd voor ouderen, en 650
vierkante meter kantoorruimte
op de begane grond.
Meest opmerkelijk aan het
complex zijn de mediterrane
kleuren, zandgeel en hemels
blauw, die aangenaam contras
teren met de omgeving. Van
een architect wordt gewoonlijk
verwacht dat hij een gebouw
ontwerpt dat er goed uitziet en
past in de buurt. In het onder
havige geval was dat niet ge
makkelijk. De Ley werd gecon
fronteerd met een hoekig
bouwterrein, ingeklemd tussen
hoge kantoorgebouwen aan de
ene kant en lage woninkjes aan
de andere kant Dicht achter de
bouwlokatie is bovendien de
school 'De Twee Sleutels' gele
gen. Van enige bouwkundige
samenhang of een herkenbare
buurtkarakteristiek was geen
sprake. Integendeel de omge
ving maakt een gefragmenteer
de. rommelige indrulL
Het bestemmingsplan voor de
Stationsbuurt schrijft een aan
eengesloten bebouwing langs
de singel voor. Architect De Ley
koos daarom voor een gebogen
JAS, ofwel Johannes Adrianus Smit, wilde eigenlijk zeeman worden. Nu reist hij en brengt zijn Tulpen naar vele landen.
vorm, waardoor het gebouw
meedraait met de weg en de
lichttoetreding tot de achter het
complex gelegen school is gega
randeerd. Aan de kant van het
Schuttersveld telt hel complex
acht verdiepingen dat geleide
lijk afloopt naar vier bouwlagen
aan de zijde van de Rijnsburger
singel. Op deze wijze wordt een
'natuurlijke' overgang bereikt
tussen de hoogbouw aan de ene
kant en de laagbouw aan de an
dere kant. Dc hoogste bouwlaag
is gedeeltelijk naar achter ge
plaatst en heeft een uitstekende
daklijst die het complex een
duidelijke beëindiging gerft
Behalve de gebogen gevel, de
trapsgewijze opbouw en het
kleurige, isolerende, gevelstuc
werk zijn er nog de rondlopen
de trappenhuizen die aan de
nieuwbouw een heel eigen ka
rakter geven. Maar daarnaast
valt het complex ook op door
eenvoud en strakheid. De Am
sterdamse architect weet een
beeldende vormgeving en me
diterrane kleurkeuze uitstekend
te combineren met een functio
naliteit die wortelt in een oer-
hollandse traditie.
Paul de Ley is er in geslaagd om
de complexe bouwlokatie met
grote zorgvuldigheid en oog
v oor detail uit te buiten Het ge
bouw heeft in meer opzichten
een gunstige invloed op z'n om
geving: het levert een belangrij
ke bijdrage aan het herstel v an
het stedelijk weefsel en geeft de
straat weer de status van een
echte singel.
De opdrachtgever, woning
bouwvereniging Ons DoeF ver
dient een compliment omdat zij
niet alleen oog heeft gehad voor.
Kantoor en woningen op de boek van de Rijnvburgenmgei en Schut
tersveldweg Architect Paul de Ley werkte hier met de met alledaagse
kleuren zandgeel en hemelsblauw roro*»«fuo
woningen die goed(koop) zijn
en weinig onderhoud vergrn.
maar ook voor stcdebouwkun
dige en architectonische kwali
teiten Het ontwerp van De ley
hoort zonder meer thuis is bet
njt je hoogwaardige bouwkunst
die de afgelopen jaren In leiden
is grrealiseerd Des te merk
waardiger is bet dat deze archi
tect door de gemeenir I rtden
zo grmakkrli|k aan dc kant is
geschoven bij de onrwtkkHing
van een bouwlokatie aan hei
(«algrwatrr l>r prestatie die De
lev aan dc RjjnshurgcrsingH
heeft grievrrd. verdient het om
dat nog eens goed te maken
