De jacht op flitsend rijgedrag
T7
Leuk en lekker
ZATFRDAG2 MEI 1992
Onze taal
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
De tijd is voorbij dat snelheidsduivels er met een
fikse geldboete van afkwamen. Sinds een jaar
dreigen inbeslagname van de auto en
verbeurdverklaring door justitie. Reden genoeg
dus om de Algemene Verkeerdienst Rijkspolitie
te vrezen. Een dag op jacht met de jongens' die
wèl snel op 's Rijks wegen mogen rijden.
„En dan krijg je die
smoezen, hè. Het
maakt mij allemaal
niet uit. Ik blijf la
chen."
Snelheidscontrole vanuit een onopvallende personenauto: „Die gaan we even pakken.'
fOTOÏ Un.ted Photos De floerPOPPf Dl BOIR
Een dagje op de asfaltprairie met de 'jongens' van deAVD
allard besse
en zwerm wit-oranje Porsches,
I j Mercedessen en motoren verlaat
de thuisbasis in Hoofddorp. Op
zoek naar een prooi. De kudde blik op de as
faltprairie biedt in de ochtendspits een over
daad aan slachtoffers: snelrijders, 'klevers',
rechts-inhalers en vluchtstrookpakkers. Voor
de liefhebber is het smullen geblazen.
Iets later dan het bontgekleurde rijkspoli-
tievoik, draait een onopvallende personenau
to van het politieterrein af rustig de weg op.
De camera en de opklapbare lichtbak met
'STOP POLITIE' op de hoedenplank zijn ge
test en klaar voor gebruik. Even na zeven uur.
Zon en banden warmen het wegdek op. Het
echte werk kan beginnen.
Achter het stuur van de 'undercover poli
tiewagen' zit wachtmeester eerste klas Fred
Droge. Alleen het embleem van de Algemene
Verkeersdienst (AVD) Rijkspolitie op de
mouw van zijn donkerblauwe jas verraadt de
oplettende weggebruiker de intentie van de
wachtmeester. Reden om te stoppen. „Eerst
die jas uit", zegt de 45-jarige Droge. Inder
daad. hij is 'ver weg' familie van Avro's Gert-
Jan.
Eenmaal op de grote weg hoeven we niet
lang wachten. Een groene Mercedes zoeft op
de Gaasperdammerweg voorbij. Dröge scha
kelt terug en trapt het gaspedaal diep in. De
camera gaat in de aanslag. De achtervolging
is ingezet, maar het drukke verkeer belet
Dröge om dicht bij de snelle chauffeur te ko
men. De Mercedes drukt zich met hoge snel
heid door het verkeer. Lange stukken peest
hij halverwege de linker en de rechter rij
strook.
„Zeker haast", mompelt de AVD-er voor
zich uit. Via de A2 voert de 'vlotte' rijder ons
over de A9 richting Badhoevedorp. Enkele
voor medeweggebruikers waarschijnlijk on
begrijpelijke manoeuvres brengt ons bij de
haasthebber. Op het moment dat de wacht
meester vaststelt dat de Mercedes-chauffeur
met een vaart van bijna 120 kilometer per
uur op slechts enkele meters achter zijn
voorligger zit, duikt een roodbruine Opel op
de bumper van de Mercedes.
Even Pakken
„Die gaan we even pakken," zegt Dröge. Hij
stuurt zijn wagen achter de Opel aan. Geluk
voor de Mercedes. Deze zoeft voort. De Opel-
chauffeur zit er beteuterd bij. „125 kilometer
per uur waar 100 is toegestaan, met diezelfde
snelheid achter een voorligger op een afstand
van minder dan vijf meter én over de vlucht
strook. Had u daar een reden voor?"
Droge kijkt de bestuurder met een vorsen
de blik aan. „Ik had een beetje haast," ant
woordt de 33-jarige man uit Naarden. „De
meest gehoorde smoes," reageert de wacht
meester koeltjes. Dröge neemt 'de papieren'
aan en loopt naar zijn auto. „Even naar ons
kantoortje. Moet-ie wachten en komt-ie toch
nog te laat."
Het gedrag van de wachtmeester sluit
naadloos aan op het 'lik-op-stuk' beleid van
justitie en politie dat overtreders direct met
de gevolgen van hun onbezonnen actie con
fronteert. Verontschuldigingen stamelend
neemt de jachtige chauffeur het proces-ver-
baal in ontvangst. „Zo! Op naar de volgen
de", zegt Dröge terug in zijn automobiel. Zijn
collega's zeiden het vanmorgen al in de
'briefing-room': „Oh, je gaat met Fred mee?
Daar heb je een goeie aan."
Het is hollen of stilstaan; kilometerslang
gedragen de weggebruikers zich als lieve Lo-
wietje, of de wegpiraten schieten je links en
rechts voorbij. Dan ook blijkt de man van
daarstraks eigenlijk een brave jongen te zijn.
Een 24-jarige Fiat-besfuurder uit Hoofddorp
rijdt over de A9 zonder gordel minstens 35 ki
lometer te hard, scheurt over het wegvak met
verdrijvingstrepen die het verkeer van twee
naar één rijbaan leiden, en propt zich in een
rij auto's op de reguliere rijbaan.
Een milde behandeling levert hem slechts
een boete van rond de tweehonderd gulden
op. „Hartstikke bedankt." brengt de coureur
uit, „Je lacht je rot", is Dröges commentaar
even later. Het tafereel is in schril contrast
met het reclamefilmpje waarin de Fiat Pan
da-bestuurder gillend van het lachen een
motoragent het nakijken geeft.
„Kijk, je hebt nu dubbele winst. Je hebt
geen extra kosten voor justitie omdat hij niet
hoeft voor te komen én hij is toch betrapt. Hij
denkt nu voortaan: oppassen geblazen, want
iedere auto kan van de politie zijn. Aan de
andere kant rijdt-ie niet geïrriteerd weg, om
dat hij niet de volle lading krijgt. Tenminste,
je hoopt dat 't zo werkt.
Effe Opzij
Dröge zit inmiddels twaalf jaar bij de AVD.
Ervaringen genoeg dus. „Soms heb je er zo
een die knipperend achter je zit. Of je effe
opzij wilt. Nou. daar willen we wel aan mee
werken. Daar gaan we dan achter aan. Als je
zo iemand aan de kant van de weg zet voelt-
ie zich echt genomen. En dan krijg je die
smoezen, hè. Ik werd opgejaagd door de poli
tie. Het maakt mij allemaal niet uit. Ik blijf la
chen."
Niet iedere automobilist heeft zijn ogen in
de zak zitten. Sommigen zien de camera in
de auto of vermoeden dat de met dezelfde
snelheid volgende auto wel eens van de poli
tie kan zijn. Zij laten het gas los. Dröge snelt
met grote vaart voorbij en voegt even verder
op tussen het andere verkeer weer in. De au-
tomhilist die voorbij wordt gesjeesd, blijft in
verwarring achter; was het wel of geen politie
die hem op de hielen zat? Geduldig wacht de
AVD-er tot de argwanende rijder zich weer
vergaloppeert. „Ach, het blijft toch een spel
letje van slim. slimmer, slimst."
Boven het verkeersplein Badhoevedorp cir
kelt een vliegtuig van de rijkspolitie. Nóg een
spiedend oog. maar dan een met veel over
zicht. Dat is ook nodig. De afdeling Noord-
West, die haar thuisbasis in Hoofddorp heeft,
bestrijkt een werkgebied dat zich uitstrekt
boven de lijn Den Haag-Amersfoort.
Het wordt weer tijd voor knippen en sche
ren': 145 waar 100 mag. 120 waar 70 mag.
Een 33-jarige automobilist uit Rosmalen ba
lanceert op het randje van inbeslagname. De
overschrijding van vijftig kilometer per uur
had aanleiding kunnen zijn. Maar Dröge ver
moedt dat zijn zaak bij de officier van justitie
weinig kans maakt. De man beging zijn
grootste overtreding op een stuk wegdek van
de A9 waar werkzaamheden werden verricht.
'Het blijft toch een
spelletje van slim,
slimmer, slimst'
In de gauwigheid had Dröge gezien dat het
bord met 70 op dat moment nog maar één
keer was gepasseerd. Dat maakt zijn zaak te
zwak en dus besluit de wachtmeester de
overschrijding van 45 kilometer per uur in re
kening te brengen. Op de koop toe krijgt de
snelheidsduivel een wijze les.
„Met uw hand op de passagierstoel laat u
aan de andere rijders zien dat u er niets van
snapt. Toen ik een klein kind was. liet ik ook
aan mijn mamma zien dat ik al met één hand
aan het «tuur kon fietsen", preekt de agent.
Het gelaat van de bestuurder houdt het mid
den tussen arrogant en verveeld. Maar als
Dröge bij het hoofdstuk van voor de rechter
komen, voorwaardelijke inname van het rij
bewijs. strafblad, opname in het centrale re
gister van justitie en inbeslagname van de
auto komt, veert de man uit Rosmalen ver
schrikt op. Het effect is bereikt. „Ik kan soms
flink onhebbelijk zijn. maar ja. dat is soms
nodig", verzucht Dröge.
züigen
De automobilist uit Rosmalen is niet de enige
die er genadig van af komt. Dröge verkeert in
een soepele bui. Een 35-jarigc man uit Vree
land raast met 155 over de weg. Zijn 'score'
wordt afgerond tot 150. Er wordt geen con
tact opgenomen met justitie, alleen weet de
Vreelander dat nog niet. Een toevallig nade
rende wagen van de Wegenwacht doet hem
de schrik om het hart slaan. „Word ik al afge
voerd?"
Dröge: „De meesten blijven beleefd en
werken gewoon netjes mee." Maar neem nou
die twee Beverwijkers die met hun wagentje
volgeladen richting Amsterdam togen. Ze
weten van de prins geen kwaad als ze zich
met veel te hoge snelheid, al drukkend en
rechts inhalend een weg zoeken.
Wat begon als een rustig ochtendje met
beleefde, coöperatieve bestuurders, eindigt
met twee dwarsbomen» die de beledigde on
schuld spelen. Ze begrijpen niets van het
bordje 'STOP POLITIE dat voor hun neus
opdoemt. Ze doen eerst alsof ze Dröge rich
ting vluchtstrook volgen, maar duiken op het
allerlaatste moment weer achter andere au
to's de rijbaan op. Alleen een sterk afrem
mende en hevig gebarende wachtmeester
kan de oude Mercedes stationwagen uitein
delijk enkele kilometers verderop tot stilstand
brengen.
Een kwade Dröge gelast de bestuurder
hem naar de dichtsbijzijnde afslag te volgen.
Dan volgen de pseudo-verklaringen. bijna-
beledigingen en -dreigementen „We dach
ten dat jullie een stel van die nep-agenten
waren. Dit is tóch ook geen politiewagen"
stottert de 45-jarige Beverwijker wereld
vreemd. „Bovendien, dat bordje is niet eens
te zien. Je ziet alleen maar knipperende licht
jes." Dröge deelt de Beverwijker mee dat hij
een bekeuring krijgt voor te snel rijden en
voor rechts inhalen
De Beverwijker trapt een graszode uit de
grond en gaat staan bloedzuigen. „Ik vind het
fideel dat je me een bekeuring geeft voor te
snel rijden," zegt hij „maar twee bekeuringen
vind Ut niet sportief van je. Ik was laatst nog
in Duitsland, je weet wel dat land waar die
nazi's vandaan komen. Daar werd ik ook ge
pakt. Ik had daar ook drie overtredingen.
Zelfs daar kreeg ik maar één bekeuring
Hij krijgt geen greep op Dröge Hoewel de
ze inmiddels van binnen het kritische kook
punt heeft bereikt, blijven de stoom wolkjes
achterwege. De heren krijgen te horen dat ze
kunnen vertrekken „En dan zeggen ze dat je
sportief moet blijven Ik kan daar wel zo giftig
over worden. Ik vind er niets sportiefs aan als
er duizenden doden en gewonden in het ver
keer vallen. Wat mij betreft blijft het bittere
emst'', zegt de wachtmeester verbeten.
Trappen
Dröge meldt zich bij enkele collega's. Ze stel
len een andere onopvallende politiewagen
op langs een traject snelweg waar 100 mag
worden gereden. De wagen is voorzien van
radar- en fotoapparatuur. De echte snel
heidsmaniakken komen niet alleen op de fo
to. maar krijgen ook een wit-oranje Porsche.
Mercedes of motor achter zich aan Het is
over en uit met de onopvallende achtervol
ging Met de ogen in de spiegel eri de mobi
lofoon stand-by worden de gegevens met
draaiende motor afgewacht. De radar regi
streert en de agenten Jan van Koten en Jan-
Jaap Keijzer seinen de boodschap door aan
de patrouillevoertuigen die verderop verdekt
en in slagorde staan opgesteld.
„Peter, jij bent de één", deelt Keijzer vanuit
de radarauto mee. „Groene Mercedes. 132.
tijd 13.55". klinkt het zakelijk uit dc radarwa
gen. De 35-jarige wachtmeester Peter Vooges
kijkt gespannen in de buitenspiegel. De Mer
cedes doemt op.
„7rappen", zegt Vooges. Binnen luttele se
conden nadert de snelheidsmeter de 180 De
ovenreder, een 47-jarige man uit Schoonho
ven. is niet echt onder de indruk. „Dit is toch
een trutsnelheid- Je denkt toch niet dat ik dit
privé Ix-taal IV zaak be taak het wol", luidt
zijn commentaar
Het lik-op-stuk beleid, dal onder meer is
bedoeld om juist de lease-autorijders per
soonlijk te pakken, krijgt geen vat op deze
ovenreder Voor een 20 lange taxi chauffeur
uit Heerlen geldt hetzelfde „Wij hebben een
potje waar we iedere maand wat ingooien
Daar halen we het geld voor dc boetes uit",
doet dc Limburger bedaard uit de doeken
Een leger van snelheidsovertreders trekt
voorbij, flits, foto. flits, foto («edurende de
bijna vijf uur durende controle passeren er
6539 verkeersdeelnemers, van wie er 845 de
snelheidslimiet negeren Door een gebrek
aan patrouillevoertuigen kunnen slechts 47
van de snellere jongens naar de kant worden
gehaald. De rest vindt binnenkort keurig een
acceptgirokaart op de deurmat.
Gevangenis
De echt snelle bolides laten het trouwens
vandaag een beetje afweten. Een zwarte Fer
rari sukkelt voorbij met een snelheid die z'n
geestelijke vader Fnzo in zijn graf zou doen
omdraaien Nee. dan die witte Volkswagen
Polo. Met 150 op de teller gaat-te niets ver
moedend door die lens van de camera.
Als Vooges naar het tot stoppen gemaande
voertuig loopt, nemen de inzittenden nog
snel een slok uit een pak dubbelvta In het
openliggende pakje shag zijn de stukjes hasj
duidelijk zichtbaar D< agent de wijst de
33-jarige Tiiburgse bestuursier op de overtre
ding en de daaruit volgende boete van rond
de 600 gulden. „Waar gaat de rris eigenlijk
naar toe?.' vraagt Vooges belangstellend.
„Naar de Bijlmerbajes.luidt het antwoord.
Zelden zagen wc iemand zo snel richting
gevangenis rijden.
Waarom zeggen we van een
broek dat hij lekker zit maar
leuk staat? Schoenen lopen lek
ker en staan leuk. Waarom is
dat zo? Wat is het verschil tus
sen leuk en lekker?
Wanneer wt onze waardering
willen uitdrukken, kunnen
w e kiezen uit een rijke voor
raad woorden, zoals aangenaam, prettig,
goed. aardig, interessant, mooi. lieflijk, be
trouwbaar, spannend of aantrekkelijk, al naar
gelang het geval is.
Maar dat doen we niet We laten al deze
woorden meestal ongebruikt en beperken
ons tot 'U-uk'en lekker' Mies is of leuk of
lekker bij ons. en soms allebei. Of het nu gaat
om kleding of personen of het weer. over
voedsel, gebeurtenissen of gebruiksvoorwvr
pen: altijd kun je je waardering uiten met lek-
k. r m huk Una m- UteihMtouk,
een leuke jas. een lekkere trui. een leuke ball
point. een lekker toetje, een leuk diner, een
leuke fiat. een lekker flatje, een leuke film
een lekker boek en een leuk idee. Soms kan
het allebei een leuke meid en een lekkere
meid. een leuk autootje en een lekker
autootje.
Dat de meeste Nederlanders aan deze twee
woorden genoeg hebben, is ook buitenhui
ders opgevallen Eens per jaar ga ik een week
naar Polen om daar les te geven aan Poolse
studenten die Nederlands leren. Het niveau
daar is hoog, ze spreken zeer behoorlijk Ne
derlands. En ze hebben al lang in de gaten
dat je met 'lekker' en 'leuk' een heel eind
komt.
Maar wat is het verschil tussen die twx»e
woorden? 7e hadden namelijk gemerkt, als
ze een favoriete docent een 'lekkere docent'
noemden, dat Nederlanders dan gingen la
chen. Kennelijk zijn lekker en leuk niet pre
cies hetzelfde Een van de studenten had
eens aan haar Nederlandse correspondentie
vriend geschreven dat hij van die 'lekkere
brieven schreef, maar uit zijn reactie bleek
toch dat ze het verkeerde woord gekozen
had Of ik nu alsjebliefl eens wilde uitleggen
wat het verschil was. want uit de woorden
boeken viel dat niet af te leiden.
Ik hib i r lang over moeten nadenken, want
het is niet eenvoudig te zeggen lakker be
treft vooral het gebruik, terwijl leuk een alge
mener oordeel inhoudt Een lekkere pen is
een pen die lekker schrijft, een leuke pen ziet
er leuk uit. Leuke schoenen zien er leuk uit
terwijl lekkere schoenen vooral in het gebruik
goed bevallen Vandaar dat wt zeggen dat ze
leuk staan maar lekker lopen
Lekker slaat ook meer op lichamelijk ervaren,
op voelen, terwijl leuk afstandelijker is een
leuke brief, een leuke buurman en een leuke
situatie. Wie sprecki over een lekkere buur
man (wat natuurlijk ook kan) waardeert meer
zijn (veronderstelde) voelbaarheid.
Vandaar dat lekker al gauw een beetje eroti
sche bijklank heeft I let verschil tussen een
leuke meid en een lekkere meid is dan ook
dat de eerste beoordeling afstandelijker en
neutraler is. terwi|l een lekkere meid ook be
oordeeld wordt op lichamelijke aspecten,
misschien zelfs op gebruik
Tenslotte klinkt lekker, wellicht juist door 'ge
bruik en lichamelijk contact', persoonlijker
of subjectiever dan leuk. Een leuke auto is
leuk voor iedereen, maar een lekker autootje
is nou net precies wat ik nodig heb.
Hit is ver rass» nd te ontdekken dat dit be
tekenisverschil tussen leuk en lekker eigenlijk
al besloten lag in de de herkomst van deze
woorden, lekker is historisch verwant met
'likken', zodat wc niet vreemd hoeven opkij
ken van de tegenwoordige gevoelswaarde 'in
het gebruik*, 'lichamelijk ervaren', 'subjec
lief
I euk daarentegen betekende oorspronkelijk
lauw zoals men in het I ngels nog streds
spreekt van lukewarm' Van 'lauw' kreeg het
later de betekenis 'flegmatisch, doodkalm' en
vervolgens 'zonder een spier te vertrekken',
vooral iets pappigs zeggen terwijl je zdf ern
stig blijft kijken
Daaruit ontwikkelde zich zo n honderd jaar
geleden de betekenis 'grappig om te lachen'.
Ten slotte kreeg het woord de hedendaagse
betekenis, waarbij leuk' helemaal niet altijd
om tc lachen is. maar ren zeer algemeen po
sitief oordeel inhoudt Een leuk Idee is niet
zozeer grappig als wrl gewoon een goed idee
Toch heeft leuk. met z'n onpersoonlijke af
standelijkheid. nog steeds iets bewaard van
'lauwal valt dat pas op als je het vergelijkt
met lekker.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
