Duitse kabinet op randje crisis
China ontdekt emancipatie
Wojciech Jaruzelski heeft nergens spijt van
Feiten &Meningen
DONDERDAG 30 APRIL 1992
Intern geruzie kan Kohl kop kosten
„Kunt u niet wat politici uit Nederland hier naar toe stu
ren, want dat zootje bij ons is opgebrand." Dat vroeg de
man van de kiosk gistermorgen. Het antwoord dat het bij
ons ook niet veel beter is, maar dat ze daar in Duitsland
weinig van merken, bevredigde hem niet. „Slechter dan
hier kan het toch niet zijn", was zijn sombere conclusie.
Andere krantenkopers vielen hem bij. „Die lui zijn alleen
maar op baantjes uit. Het volk interesseert hen niet meer.
Je moet niet gek staan te kijken als bij de volgende ver
kiezingen die neo-nazi's 10 of 15 procent halen."
ren. In plaats van te Jeiden,
jaagt hij echter iedereen tegen
zich in het harnas en gaat hij
een machtsstrijd aan die niet is
BERLIJN HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Duitsland in een politieke crisis?
Nog niet, maar alles duidt erop
dat de regering-Kohl niet meer
is opgewassen tegen de proble
men waarmee het land worstelt.
Bijna de helft van de bevolking
acht de partijen niet in staat de
moeilijkheden op te lossen.
Twee derde van de bevolking is
ervan overtuigd dat de politici
niet geïnteresseerd zijn in de
problemen van de kleine man
en dat de gewone kiezer geen
enkele invloed heeft op wat de
regering doet.
Als nu verkiezingen zouden
worden gehouden, zou de coali
tie van <^DU, CSU en FDP haar
absolute meerderheid verliezen.
I )c SPIiroenen en de com
munistische PDS profiteren
daar niet van. De rechts-extre-
mistische Republikaner zouden
weliswaar niet de door die pes
simistische Berlijner voorspelde
10 tot 15 procent halen, maar ze
zouden wel over de kiesdrempel
van 5 procent komen.
Deze verontrustende feiten lij
ken langzaam maar zeker door
te dringen tot onder de glazen
kaasstolp die het politieke Bonn
nu eenmaal is. De ruk naar
rechts bij de regionale verkie
zingen in Baden-Württemberg
en Sleeswijk-Holstein en de
ambtenarenstakingen zijn twee
voorbeelden die illustreren dat
de burgers het niet langer pik
ken door de regering voor de
gek te worden gehouden. De
man in de straat is niet vergeten
dat Kohl hem heeft wijs ge
maakt dat niemand in het Wes
ten na de eenwording iets zou
moeten inleveren, terwijl het de
mensen in het Oosten alleen
maar beter Zou gaan.
De staking van het overheids
personeel en de acties in vele
andere sectoren zijn een duide
lijk teken van de frustratie. Maar
Helmut Kohl voelt zich nog
steeds sterk genoeg om de een
wording in zijn eentje te realise
Alle problemen heeft hij intus
sen tot 'zaak voor de chef ver
klaard. Of het nu gaat om asiel
zoekers, invoering van een
Duitse versie van de awbz (Al
gemene Wet Bijzondere Ziekte
kosten), financiële verhouding
tussen centrale regering en
deelstaten of de salarissen van
de ministers; Kohl houdt zich er
persoonlijk mee bezig. De ko
mende achttien maanden,
waarin eindelijk rust heerst aan
het verkiezingsfront, wil hij de
zaken regelen.
Maar of hij nog zo veel tijd
heeft, is zeker na het aftreden
van Hans-Dietrich Genscherde
vraag. Kohl mag dan wel net
doen alsof er niets aan de hand
is, het drama rond de opvolging
van Genscher heeft de spannin
gen in de coalitie voor iedereen
zichtbaar gemaakt. De liberalen
verkeren in een diepe crisis, de
Beierse CSU schiet vanuit Mün-
chen met scherp en in de CDU
heerst hoofdzakelijk radeloos
heid. Een fractielid spreekt van
een „diepe depressie". Wat gaat
er gebeuren? Waar is de oriën
tatie? Waar de leiding?
De partijen houden zich meer
bezig met een interne machts
strijd dan met het regeren van
een land in grote problemen.
Hoewel aan de edele motieven
van Genscher voor zijn vertrek
niet hoeft te worden getwijfeld,
is het de sluwe oude vos na
tuurlijk niet ontgaan dat zijn
FDP in grote moeilijkheden ver
keert. De verkiezingen in Ba
den-Württemberg hebben het
bewijs geleverd dat de FDP
overbodig is als leverancier van
de voor een absolute meerder
heid nodige procenten. En CDU
en CSU kunnen bij de grond
wetswijziging over bijvoorbeeld
het asielprobleem niet zonder
de SPD.
Grote coalitie
Ook voor het financiële beleid is
de partij van Kohl op consensus
aangewezen, omdat de sociaal
democraten de meerderheid in
de Bondsraad, een soort Eerste
Kamer, hebben. De speelruimte
voor de FDP om invloed uit te
oefenen, is veel kleiner gewor
den. Maar hoe minder profiel
de partij kan tonen, des te on
aantrekkelijker wordt ze voor de
kiezers. Is het gezien deze ach
tergrond onlogisch dat Gen
scher met zijn aftreden de FDP
wil voorbereiden op de opposi-
tiebanken? Mogelijk in de hoop
dat een grote coalitie snel ten
onder zal gaan en de liberalen
weer kunnen meeregeren.
Nieuw is zo'n strategie niet.
Tussen 1966 en 1969 bestuurde
onder Georg Kiesinger een grote
coalitie het land. Na de kabinet
scrisis volgde een sociaal-libera
le regering. Maar ook de CSU
WIM STEVENHAGEN
KPHVümMtz KiAAg Cm MA succes,,.
...HET IS É£N htolLANP5E HANPEjS/m&SIÉ,
pie oevers wil omdat ze.
TAIWAN PülK&OTEN y
M Z&T
AIS WE PAAfk AAinJ
<5AAK) g££>iK]MÊTl
LB/EPEN
AAN TAIWAN £|E£N
EN gAtcEUCN.'.
PEKING DEIRDRE GODFREY
IPS
Mao Zedong heeft ooit gezegd
dat „vrouwen de helft van de
hemel op zijn plaats houden".
Maar het idee dat vrouwen ook
dezelfde rechten hebben als
mannen, maakte in China wei
nig opgang. Dezer dagen heb
ben Chinese vrouwen hiervoor
echter wettelijke erkenning ge
kregen. Het Nationale Volks
congres (parlement) heeft on
langs de wet voor de bescher
ming van de rechten en belan
gen van vrouwen aangenomen.
Veertig jaar socialisme heeft het
aanzien van vrouwen enigszins
doen stijgen, doordat hun in
breng bij de produktie onont
beerlijk bleek. Desondanks ble
ven discriminerende praktijken
welig deren.
In de grondwet is de gelijke sta
tus van vrouwen vastgelegd.
Maar dit wordt in het dagelijks
leven slechts als een principiële
richtlijn opgevat, zonder de
rechtsgeldigheid van een wet.
I )e nieuwe wetgeving moet de
grondwettelijke garanties kracht
bijzetten.
Graan voorraad
De Nationale Chinese Vrou
wenvereniging heeft hard ge
vochten voor tie bepaling dat
vrouwen ten minste eenvierde
deel uitmaken van alle wetge
vende organen. De Vrouwen
vereniging trok echter aan het
kortste eind en moest accepte
ren dat de huidige wet de wet-
gevende organen slechts ver
plicht meer vrouwelijke afge
vaardigden op te nemen. Men is
er evenmin in geslaagd de pen
sioengerechtigde leeftijd van
vrouwen te veranderen. Deze is
blijven staan op 55 jaar voor
vrouwen en 60 voor mannen.
Alleen vrouwen in hogere func
ties mogen vaak wel tot 60 jaar
aanblijven, al moeten ze er dan
genoegen mee nemen dat in
hun bevoegdheden wordt ge
snoeid.
Toch houdt de nieuwe wet voor
vrouwen ook grote veranderin
gen in. Zo mogen zij voortaan
net zoveel landbouwgrond,
graanvoorraad en grond voor
huizenbouw bezitten als man
nen. Ook eist de wet dat vrou
wen gelijk worden behandeld
bij toewijzing van woningen
door werkgevers. Momenteel
krijgt een echtpaar gewoonlijk
een huis toegewezen via de
werkgever van de man.
Advocaat
Activisten zeggen dat het succes
van de nieuwe wet staat of valt
met de agressie waarmee vrou
wen hun voordeel met de wet
zullen doen. Sommigen menen
dat de Vrouwenvereniging haar
huidige organisatie en doelein
den moet uitbreiden door zich
ook als juridisch adviseur en ad
vocaat van vrouwen op te wer
pen.
Maar Wu Qing, professor aan
de universiteit en activist voor
gelijke rechten van vrouwen,
meent dat de Vrouwenvereni
ging door gebrek aan macht en
fondsen aan handen en voeten
is gebonden. „Vrouwen moeten
nu eerst worden georganiseerd
om deze wet te bestuderen. Zij
moeten leren hun rechten en
belangen te beschermen door
van deze wet gebruik te maken,
door die als een maatstaf te
hanteren", zo zegt zij. Weten
schapper Lisa Stearns, die rech
ten doceert aan de Universiteit
van Peking, vindt ook dat de
uitvoering van de wet de ultie
me test is. „De wet spreekt fer
me taal dat vrouwen hiermee
hun rechten kracht moeten bij
zetten, vooral in hun werk en
huwelijk", zegt zij. „Dat is een
hele verandering ten opzichte
van het verleden, toen vrouwen
voornamelijk hun toevlucht
konden nemen tot bemiddeling
en nog eens bemiddeling." „Het
is van groot belang dat ondanks
de twee jaar van politieke be
perkingen de drijfkracht achter
de wet zo groot was dat deze
zonder herzieningen kon wor
den opgesteld, terwijl andere
wetsvoorstellen werden opge
schort", aldus Stearns.
Wu is echter van mening dat
eerst een ingrijpender verande
ring moet plaatsvinden. „Veel
vrouwen denken dat zij in hun
werk niet zo goed zijn als man
nen, of dat hun baan eigenlijk
een mannenbaan is. Soms leg
gen wij te weinig rivaliteit aan
de dag. Dat moet vooral veran
deren bij de jonge generatie, die
er nog een handje van heeft om
te denken 'wij zijn niet goed, de
jongens zijn beter'."
kent de parlementaire geschie
denis. De Beierse minister van
binnenlandse zaken en vice-
voorzitter van de CSU, Edmund
Stoiber, zegt zich „grote zor
gen" te maken over de positie
van zijn partij in de coalitie. Het
zit ze in Beieren helemaal niet
lekker dat Kohl al maanden wist
van het voorgenomen aftreden
van Genscher en zweeg.
Grof vindt de CSU het dat Gen
scher zijn besluit uitgerekend
bekendmaakte op het moment
dat CSU-voorzitter Waigel in
Washington het D-markbeleid
zat te verdedigen en dus niet
kon reageren. Deze boosheid
ontlaadde zich bij Waigels te
rugkeer. Als het kabinet niet
voor de zomervakantie eindelijk
knopen doorhakt op het gebied
van de asielzoekers, de staatsfi
nanciën en al die andere pro
blemen die Kohl tot „zaken
voor de chef' heeft verklaard,
wil de CSU uit de coalitie stap
pen. Liever vanuit de oppositie-
banken de door de Republika
ner bedreigde absolute meer
derheid in de Vrijstaat Beieren
verdedigen, dan ondergaan met
het lekgeslagen coalitieschip, is
de nieuwe marsroute van de
CSU.
Verdeeld
Voor de sociaaldemocratische
fractieleider Hans-Ulrich Klose
is het aftreden van Genscher het
begin van het einde van Kohl.
Zijn partijvoorzitter Björn Eng-
De begin deze week afgetreden Hans-Dietrich Genscher (links op de foto) heeft kanselier Kohl (rechts) be
hoorlijk in problemen gebracht foto fi
holm ziet „duidelijke tekens van vinden de SPD „verdeeld". Het
erosie". Allemaal waar, maar voortdurende gehakketak tus-
biedt de SPD een alternatief? De sen de topmannen schrikt velen
kiezers vinden van niet. In de
opinie-onderzoeken komen de
sociaal-democraten op slechts
39 procent. De ondervraagden
i de twijfel aan de leiding
gevende kwaliteiten van Eng-
holm is flink gegroeid. Van de
oppositie heeft Kohl dus weinig
te vrezen. Zijn ondergang kan
alleen door inteme ruzies wor
den veroorzaakt. Op die weg
zijn de coalitiepartijen al een
flüik stuk gevorderd.
'Geheimzinnige generaal' blikt terug op omwenteling in Polen
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
„Ik heb een gerust geweten. De
geschiedenis zal oordelen of ik
er recht op had..." Met die
woorden eindigt Wojciech Jaru
zelski het voorwoord van zijn
vorige week in Frankrijk gepu
bliceerde memoires Les chaines
et le refiige (De ketenen en de
uitweg).
Als de memoires van de 'ge
heimzinnige generaal met de
donkere bril' één ding duidelijk
maken, dan is het wel dat Jaru
zelski ruim tien jaar na de dra
matische gebeurtenissen in
1981 nog steeds is geobsedeerd
door de vraag of het uitroepen
van de staat van oorlog in Polen
historisch gezien gerechtvaar
digd was.
In de nacht van 12 op 13 de
cember 1981 kondigde Jaru
zelski de staat van beleg af. De
wereld hield de adem even in.
Polen sloot de grenzen en in en
kele dagen tijd werd de hele top
van de muitende vakbond Soli
dariteit, inclusief Lech Walesa,
gevangen genomen. Daarmee
kwam een abrupt, zij het voor
lopig, einde aan het twee jaar
eerder in gang gezette demo
cratiseringsproces in Polen.
Door het uitroepen van de staat
van beleg wist de door ontelba
re stakingen en opstanden in
het nauw gedreven Poolse
Communistische Partij de
macht opnieuw in handen te
krijgen. Maar het bleek slechts
uitstel van executie. In 1989
moesten de Poolse communis
ten de macht definitief uit han
den geven, na de historische
ronde-tafelbesprekingen met
Solidarnosc en de rest van de
oppositie.
Onvermijdelijk
Was het uitroepen van de staat
van beleg destijds onvermijde
lijk? Jaruzelski, toen behalve mi
nister van defensie ook partijse
cretaris en minister-president,
is er anno 1992 meer dan ooit
van overtuigd. Het uitroepen
van de staat van beleg was de
minst slechte keuze in de uiterst
moeilijke omstandigheden van
eind 1981, zo betoogt de gene
raal.
Zonder die dramatische ingreep
zou Polen waarschijnlijk naar
een bloedige burgeroorlog zijn
afgegleden. En zo mogelijk nog
ernstiger was de dreiging van
een invasie van de socialistische
broederlanden van het War
schaupact. De toenmalige
machthebbers in de Sovjetunie,
de DDR en Tsjecho-Slowakije
maakten er geen geheim van
dat ze ontwikkelingen in Polen
met de grootst mogelijke be
zorgdheid volgden. In hun ogen
was de Poolse Communistische
Partij veel te zacht voor de op
positie en lieten Jaruzelski en de
zijnen toe dat de kerk een
machtsfactor van betekenis
werd.
Begin dit jaar, kort voordat hij
zijn herinneringen op schrift
stelde, kreeg Jaruzelski de be
vestiging van een vermoeden
dat hij al vanaf 1981 had. Als de
Poolse regering niet zelf tot ac
tie was overgegaan, hadden de
bondgenoten het heft in han
fWl#
den genomen. Volgens Jaru-
zelsld lag destijds een gedetail
leerd invasieplan klaar voor 15
december. Liefst achttien Sov
jet-divisies en enkele Oostduitse
en Tsjechoslowaakse zouden
Polen zijn binnengevallen als de
Poolse regering 72 uur eerder
niet zelf orde op zaken had ge
steld.
Verkilling
Een dergelijke invasie zou vol
gens de generaal b.d. soortgelij
ke ingrepen in Hongarije (1956)
en Tsjecho-Slowakije (1968) in
de schaduw hebben gesteld.
Het Poolse democratiserings
proces zou in dat geval geen
acht, maar misschien wel tach
tig jaar zijn bevroren. En zou
een figuur als Gorbatsjov ooit
een kans hebben gekregen na
de onvermijdelijke ernstige ver
killing in de betrekkingen tus
sen Oost en West die het gevolg
zou zijn geweest?
Jaruzelski geeft toe dat het
enigszins speculatief is om dit
soort vragen op te werpen,
maar hij waagt zich er toch aan.
Het is voor hem de enige ma
nier om zijn optreden te recht
vaardigen. En daaraan heeft hij
blijkbaar grote behoefte. De nu
70-jarige militair wil niet de ge
schiedenis ingaan als een
boeman, of, zo mogelijk nog er
ger, als 'een Sovjet-generaal in
Pools uniform'. Want Jaruzelski
ziet zichzelf vooral als een pa
triot, die altijd het vaderland
heeft willen dienen en die tegen
wil en dank in de politiek be
landde.
Als we Jaruzelski zelf mogen ge
loven, heeft hij zijn politieke
carrière te danken aan het feit
dat hij zich altijd buiten de in
terne partijtroebelen heeft ge
houden. Bij gebrek aan betere
kandidaten maakte de neutrale
en ietwat grijze generaal pro-
December 1981: de politie houdt in Warschau een stoet demonstranten tegen. Een week eerder had Jaruzelski in Polen de staat v
roepen. foto anp
beleg uitge-
motie na promotie. Om ten
slotte uit te groeien tot een van
de drie sleutelfiguren in de
Poolse politiek van de jaren
tachtig, naast Lech Walesa en
paus Johannes Paulus II (via
zijn spreekbuis kardinaal
Glemp).
Thriller
Dank zij zijn pakkende schrijf
stijl laten de memoires van
Jaruzelski zich soms lezen als
een thriller. Zoals het hoofdstuk
waarin hij beschrijft hoe hij be
gin april 1981 samen met de
toenmalige partijleider Kania
werd ontboden in de Sovjetu
nie. In het grootste geheim wer
den zij naar een plek in de Sov
jetunie gevlogen, waar ze zes
uur lang werden onderworpen
aan een kruisverhoor door Joeri
Andropov, het hoofd van de
KGB, die later Leonid Brezjnev
zou opvolgen. Kania en Jaru
zelski weesden dat ze Polen
nooit meer zouden terugzien,
maar tot hun immense opluch
ting kregen ze blijkbaar het
voordeel van de twijfel.
Jaruzelski wil graag te boek
staan als de man die het demo
cratiseringsproces in 1989 weer
op gang bracht; als inspirator
van de nationale verzoening.
Zoals Jaruzelski zelf stelt: de ge
schiedenis zal oordelen. De
voormalige generaal houdt
middels zijn memoires in elk
geval een indrukwekkend en
boeiend pleidooi voor eigen
zaak.
Wojciech Jaruzelski, Les chai-
nes et le refiige, Mémoires. Uit
gever Jean-Claude Lattès, 1992.
