Mojadidi in rol vredesstichter
Moskouse gynaecoloog werpt zich op striptease en escort
Openbaarheid wordt groter
dank zij vernieuwde WOB
Feiten &Meningen
WOENSDAG 29 APRIL 1992
2
Liberale theoloog president van Afghanistan
HAARLEM ARTHUR MAANDAG
De successen spreken tot de
verbeelding. Haarlems Dag
blad weet via de rechter een
BVD-dossier openbaar te krij
gen. NRC Handelsblad lukt
hetzelfde met stukken over
kabinetsformaties. Belasting
adviseurs krijgen richtlijnen
van Financiën. In alle gevallen
fungeert de Wet openbaarheid
van bestuur (WOB) als breek
ijzer. Deze week treedt een ge
heel nieuwe WOB in werking.
Veel verandert er echter niet.
Na jaren voorbereiding was het
op 1 mei 1980 zover. Nederland
kreeg in navolging van de Scan
dinavische landen, de Verenig
de Staten, Frankrijk en Canada
een eigen openbaarheidswet.
Achterliggende gedachte: de
burger moet de gelegenheid
hebben bestuurlijke besluitvor
mingsprocessen te doorzien.
En.dus horen overheidsdocu
menten in principe openbaar te
zijn. Niet alleen schriftelijke
stukken, maar alle materiaal dat
gegevens bevat. Foto's, bandjes
en computergegevens vallen
ook onder de wet.
Twee delen
De WOB valt in twee onderde
len uiteen. In de eerste plaats
verplicht de wet de overheid ac
tief informatie te verschaffen
over het beleid 'zodra dit in het
belang is van een goede en de
mocratische bestuursvoering.'
Het klinkt fraai, maar stelt wei
nig voor.
Een sanctie ontbreekt namelijk.
Wie naar de rechter stapt en
zich op dit artikel beroept, komt
met lege handen terug. Zo zijn
in Velsen zogeheten Arob-hoor-
zittingen openbaar. De ge
meente weigert echter te mel
den wanneer die hoorzittingen
worden gehouden. Daar valt
ook met de nieuwe wet niets te
gen te doen. Een pleidooi van
WOB-deskundige mr. A. Beers
(Katholieke Universiteit Bra
bant) voor invoering van een
sanctie heeft het niet gehaald.
Het tweede deel van de WOB
gaat over het zogeheten passie
ve informatierecht, het geven
van informatie op verzoek. Dat
verschaft de burger wel degelijk
rechten. Worden stukken ge
weigerd, dan staat de weg naar
de Afdeling rechtspraak van de
Raad van State open.
Uitgangspunt is, zoals gezegd,
dat informatie in principe
openbaar is. En dus zijn er tal
van uitzonderingen. Die zijn
verdeeld in twee categorieën,
absolute en relatieve. Absolute
uitzonderingen betreffen de
eenheid van de Kroon, de veilig
heid van de staat en door on
dernemingen vertrouwelijk ver
schafte bedrijfsgegevens. Is
daarvan sprake, dan blijft open
baarmaking altijd achterwege.
Bovendien mogen ook persoon
lijke beleidsopvattingen van be
stuurders of ambtenaren ge
heim worden gehouden.
Veiligheid
De Afdeling rechtspraak speelt
hierbij een belangrijke rol. Deze
instelling kan beoordelen of de
overheid met recht een beroep
doet op bijvoorbeeld de veilig
heid van de staat. De staatsra
den krijgen de omstreden docu
menten strikt vertrouwelijk on
der ogen.
Dat gebeurde ook in de zaak-
King Kong. De Binnenlandse
Veiligheidsdienst moest vervol
gens het grootste deel van een
dossier over deze dubbelspion
uit de Tweede Wereldoorlog
openbaar maken. Niet alles is
geheim omdat er een stempel
'geheim' op staat.
Bij relatieve uitzonderingen
dient een belangenafweging te
worden gemaakt. In deze cate
gorie vallen onder meer de be
trekkingen met andere landen,
de economische en financiële
belangen van de overheid en de
privacy.
Niet alleen de huidige WOB zit
zo in grote lijnen in elkaar,
maar ook de nieuwe. Weliswaar
zijn alle artikelen door elkaar
gegooid, maar de opzet blijft ge
lijk. Waarom dan toch een nieu
we wet? Dat is in elk geval een
kwestie van 'belofte maakt
schuld.' Bij de totstandkoming
van de WOB is immers een pe
riodieke evaluatie afgesproken.
Het staat zelfs in de wet.
Na vijf interim-rapporten kwam
een Evaluatiecommissie al in
1983 met een eindrapport,
'Openbaarheid tussen gunst en
recht.' Samenvattende conclu
sie: ,,A1 met al is de WOB een
hier en daar vage en onvolledi
ge wet, die enige invloed heeft
gehad ten gunste van haar doel,
doch zeker niet voldoende."
Een reeks aanbevelingen volg
de.
Wetsvoorstel
De twee betrokken bewindslie
den (algemene zaken/binnen
landse zaken) gingen vervol
gens aan het werk. Een wets
voorstel werd eind januari 1987
bij het parlement ingediend.
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten, Nederlandse Ver
eniging van Journalisten en
Raad van State stelden na be
studering vast dat eigenlijk
maar weinig was veranderd.
Stevig lobbywerk leidde er toe
dat de Tweede Kamer zich kri
tisch opstelde. De mondelinge
behand&ing duurde bijna twee
jaar. De stemmingen werden op
verzoek van de regering twee
keer van de agenda afgevoerd.
En bij de uiteindelijke behande
ling werden maar liefst vijf
amendementen aangenomen.
Vrijdag 1 mei treedt de nieuwe
WOB in werking. Wat verandert
er nu wel? Om te beginnen is de
werkingssfeer uitgebreid. De
Kamer aanvaardde het amen-
dement-Wiebenga om ook
openbare lichamen voor beroep
en bedrijf onder de WOB te la
ten vallen. De Sociaal Economi
sche Raad, maar ook bedrijfs-
en produktschapppen hebben
nu met het WOB-regime te ma
ken.
Bovendien heeft de regering
een regeling toegezegd die een
verdere uitbreiding belooft. Er
komt een algemene maatregel
van bestuur waarin 'bestuursor
ganen' worden aangewezen
waarop de WOB ook van toe
passing is. Achterliggende ge
dachte is hierbij dat in het kader
van verzelfstandiging/privatise
ring steeds meer overheidsta
ken worden afgestoten. Het
mag niet zo zijn dat op die ma
nier ook de openbaarheid auto
matisch verdwijnt, riep de Ne
derlandse Vereniging van Jour
nalisten al.
Termijn
Belangrijke verandering is ver
der de termijn waarbinnen op
een informatieverzoek moet
worden beslist. De oude WOB
sprak over een 'redelijke ter
mijn'. De regering wilde dat wij
zigen in dertig dagen. Verzet uit
de Kamer resulteerde in een
aanpassing. De burger moet nu
in principe binnen vijftien da
gen weten waar hij aan toe is.
De overheid kan het besluit vijf
tien dagen uitstellen, maar
moet dat wel schriftelijk en ge
motiveerd laten weten.
Ook is de mogelijkheid om do
cumenten ten behoeve van in
tern beraad achter te houden,
wat ingeperkt. Maar een over
heidsorgaan houdt voldoende
mogelijkheden om zich, al dan
niet terecht, op een uitzonde
ringsbepaling te beroepen. De
successen spreken tot de ver
beelding, maar niet elke rechts
zaak wordt gewonnen. De prak
tijk toont aan dat elke WOB-
procedure, ongeacht de uit
komst, veel tijd kost.
„Op de mentaliteit komt het
de
i de
parlementaire pers, Max de
Bok, in 1980 bij de introductie
van de WOB. Die woorden heb
ben bij de komst van de nieuwe
WOB aan kracht niets ingeboet.
Kapitalistische decadentie is nu tot kunst verheven
MOSKOU HANS GELEIJNSE
CORRESPONDENT
..Buigen, strekken, zwaaien met
dat hekken." De schriele profes
sor Valeri overschreeuwt met
gemak de door een Japanse
ghettoblaster geproduceerde
discodreun. Drie luchtig gekle
de meiden proberen ritme en
bevelen te volgen. Een onmoge
lijke opgave. Zweetdruppels pa
relen op de voorhoofden van
deze studentes aan Moskous
striptease-academic Erikom.
Wie mocht denken dat striptea
se weinig meer om het lijf heeft
dan de combinatie zwoele blik-
socpele beweging-vallend kle
dingstuk, slaat de plank mis.
„Striptease is kunst", doceert
Erikom-directeur JevRcni I.a-
vrovski. Tot december vorig jaar
was hij nog actief als gynaeco
loog in het Moskouse zieken
huis nr. 56.
Erikom is klein. Een bureautje
plus veertig vierkante meter oe-
fenruimte op de parterre van
een door betonrot en achter
st. illig onderhoud aangevreten
flatgebouw. Als het aan Jevgeni
en zijn hoogblonde, kortgerokte
echtgenote Vera ligt zal Erikom
snel uit deze ondermaatse be
huizing aan de saaie Simfer-
opolstraat groeien. De firma
naam geeft de succesformule
prijs: Er(otika) i Kom(mertsia).
Vera brengt de commerciële
kennis in als directrice met drie
jaar ervaring van de kleine on
derneming in kantoorwaren Al
ternatief. waarvan Erikom nu
een heuse dochter is. „Ik zorg
voor de docenten. Valeri is re
gisseur en choreograaf. Maar
we hebben ook een gewichthef
ster voor de sporttraining,
schoonheidsspecialistes en
costumières."
V rou wendeskundige
Jevgeni is, zegt hij, vrouwendes-
kundige. Hij kent de hoofd- en
sluipwegen van de 'vrouwelijke
psyche' op zijn duimpje, de ge
heimen van het vrouwelijk li
chaam zijn door artsenstudie en
-praktijk eveneens afdoende
ontbloot. „Voorbeeldje. Wist u
dat 99 procent van alle vrouwen
eileider-ontsteking heeft?" Wij
zwijgen bedremmeld. „Geeft
niet boor. veel vrouwen weten
dat zelf niet', glimlacht hij tri
omfantelijk.
Zorgvuldige en langdurige be
studering van westerse video's
met fameuze strippers hebben
zijn kennis van de ontkleed-
kunst op het gewenste peil ge
bracht. „Dat is nog niet vol
doende, maar de praktijk zal
ons verder brengen. Bovendien
willen wij een Russisch element
aan de striptease toevoegen."
Welk element dat is, blijft on
duidelijk. Misschien gaat het
schuil in de contracten die de
cursisten met Erikom moeten
tekenen. Vier maanden duurt
de opleiding, 2000 roebel (onge
veer 40 gulden) het inschrijf
geld. „Daar moet geld bij", zegt
Vera.
In het contract is opgenomen
dat Erikom voor een verbintenis
met een 'respectabele club'
zorgt en als dank voor opleiding
en baan een percentage van het
honorarium mag opstrijken.
Welk percentage? Jevgeni doet
er het zwijgen toe.
Onze kennis van hët Moskouse
nachtleven ontbeert een „res
pectabele gelegenheid' waar de
eerste acht produkten van deze
strip-academie straks hun kunst
kunnen vertonen. Deze vorm
van erotiek stond immers offi
cieel als verwerpelijk kapitalis-
tisch-decadent in het rijtje leni
nistische verboden.
Jevgeni corrigeert meteen. „De
markt is in opbouw. Als u denkt
aan vettige, maffiose Moskouse
restaurants, hebt u het mis. Wij
stellen strenge eisen, ook aan de
studentes. De vrouwen moeten
20 zijn, langer dan 1.70 meter,
geen littekens. Onze toelatings
commissie kijkt bovendien naar
toneelkwaliteiten."
Het nijvere echtpaar heeft trou
wens een tweede gat in de
markt ontdekt. „We gaan ook
een escort-service opzetten",
zegt Jevgeni trots. „In juni gaan
we van start." Wij opperen
voorzichtig dat de westerse
'escortservice' zich op dezelfde
activiteiten richt als de door
snee patathoer.
„Dacht ik het niet", schiet de
ex-gynacoloog uit zijn slof. „U
zit met uw benepen gedachten
bij seks en prostitutie. Erikom is
een keurig bureau. Wij willen
zakenlieden die hier op bezoek
komen een beschaafde gast
vrouw bieden, goed voor een
intellectueel gesprek en een ge
zellig avondje uit. Op niveau."
Vera vult aan: „Deze opleiding
gaat ook vier maanden duren.
De meisjes krijgen een pakket
met vakken als bewegingsleer,
kunsthistorie, cultuur, etiquette
en Engels. En om elk misver
stand te voorkomen: onze gast
vrouwen wordt het straks con
tractueel verboden seks te be
drijven met hun cliënten." Daar
zal de cliëntèle heel even van
opkijken en vervolgens lak aan
hebben, waarschuwen wij.
Maar Jevgeni heeft aan alles ge
dacht. „De cliënt krijgt ook een
contract, met dezelfde bepaling.
Gebeurt het toch, brengt hij bij
voorbeeld een gastvrouw aan
het eind van de avond niet naar
huis, dan krijgt hij problemen.
Voor dat soort gevallen nemen
wij serjoznye moezjtsjiny (letter
lijk: serieuze mannen, een eufe
misme voor 'kleerkast') in
dienst."
We begeven ons via het portiek
naar de belendende oefenruim
te, op de ghettoblaster en wat
fitness-apparatuur na een kale
kamer. De kalende Valeri wenst
pas na enig aandringen de les
erotisch dansen (die verdraaid
veel weg heeft van een jazzbal-
letcursus voor huisvrouwen) te
onderbreken voor een kort ge
sprek met de drie aanwezige
studentes.
Buitenland
De 20-jarige verpleegster Lena
Kisilova is kort van stof. „Als
verpleegster verdien ik 500 roe
bel per maand. Ik wil naar het
buitenland. Deze opleiding
biedt me die kans." De even
eens 20-jarige Oksana Krijoeko-
va heeft genoeg van haar baan
als verkoopster bij een staats-
kruidenipr. „Dit is veel interes
santer. Ik wil ook naar het bui
tenland, en dan bedoel ik dus
niet Oezbekistan."
Zwartharige Irina is, we raad
den het al, ook 20. Ze studeert
aan de landbouwhogeschool.
„Deze cursus zie ik als vervol
making van mijn persoonlijk
heid", zegt ze plechtig. Dat
vooral mannelijke kunstmin
naars zich aan bestudering van
hun naakte lichamen zullen wij
den, stuit op weinig bezwaren
van familie en vrienden, verze
keren de drie om het hardst.
We nemen afscheid. Buiten,
soppend in de modder van re
gen en natte sneeuw, ontdek
ken we dat de tas in de oefen
ruimte is achtergebleven. We
keren op onze schreden terug,
trekken de voordeur open en
staan oog in oog met drie naak
te vrouwen. Lena, Irina en Oks
ana gillen van schrik. Oefening
baart kunst, maar de vrije markt
vergt vooral ervaring.
i
Een oudere man kijkt of er nog iets van waarde is tussen het puin dat herinnert aan de gevechten tussen riva
liserende guerrillagroepen in Kabul. foto afp
Sibghatullah Mojadidi, opperbevelhebber van het klein
ste Afghaanse guerrillaleger, werd ooit beschouwd als de
zwakste van de leiders van het islamitische verzet. Hij
heeft echter aangetoond de sterkste staatsman te zijn.
Gisteren werd de 70-jarige liberale theoloog geïnstalleerd
als president.
PESHAWAR AP-THE INDEPENDENT
Vorige week wezen de belang-
rijksle verzetsbewegingen Mo
jadidi aan als hoofd van de vijf
tig leden tellende islamitische
raad die moet dienen als over
gangsregering nu het regime
van de verdreven en niet langer
door 'Moskou' gesteunde presi
dent Najibullah ten Val is geko
men. listcren kwamen Mojadi
di en de andere leden van de
raad vanuit Pakistan aan in de
Afghaanse hoofdstad Kabul.
De raad, die twee maanden
moet regeren voordat een inte
rimregering de macht over
neemt, vertegenwoordigt de et
nische en religieuze krachten
uit de tradionele, met elkaar op
voet van oorlog staande stam
men. Wanneer de raad wil over
leven, moet professor Mojadidi
optreden als vredesstichter tus
sen de rivaliserende etnische
groeperingen.
De met zachte stem sprekende
Mojadidi is nooit bang geweest
om openlijk te spreken over de
problemen binnen het Afghaan
se verzet. Toen rivaliserende
guerrillatroepen het afgelopen
weekeinde Kabul innamen en
vervolgens onderling slaags
raakten, riep Mojadidi via radio
en televisie de strijders op zich
te scharen achter de nu tot mi
nister van defensie benoemde
gematigde rebellenleider Ah
med Shah Masud.
Mojadidi noemde de funda
mentalistische verzetsleider
Gulbuddin Hekmatyar in het
openbaar een moordenaar en
beschuldigde hem ervan meer
onschuldige Afghanen en rebel
len te hebben gedood dan de
Sovjet-bezettingstroepen en de
troepen van de communistische
regering.
Mojadidi en Hekmatyar zijn
persoonlijke en ideologische vij
anden. Beiden komen uit de
zelfde stam, de Pathans, maar
Mojadidi predikt verdraag
zaamheid, terwijl Hekmatyar
een islamitische radicaal is die
gelooft in een islamitische revo
lutie.
Ook heeft Mojadidi meer dan
eens de islamitische buurlan
den van Afghanistan terechtge
wezen omdat ze zich zouden
mengen in de binnenlandse
aangelegenheden van zijn land.
Hij heeft zich vooral kritisch ge
toond ten opzichte van Pakis
tan, dat hij ervan beschuldigde
de meeste wapens die de Vere
nigde Staten gedurende de bur
geroorlog leverde aan Hekmaty
ar te geven.
Mojadidi is afkomstig uit een
van de meest invloedrijke reli
gieuze families van Afghanistan.
Hij vluchtte na de revolutie van
1978 naar Pakistan, waar hij het
kleine, gematigde Afghaans Na
tionaal Bevrijdingsfront vormde
en zich aansloot Dij het islami
tische verzet tegen de commu
nistische regering en de bezet
ting van zijn land door de Sov
jetunie.
Mojadidi studeerde in Cairo en
ontwikkelde nauwe banden met
het fundamentalistische Mos
lim Broederschap. Toen de Sov
jetunie zich in 1989 terugtrok
uit Afghanistan werd Mojadidi
aangewezen als hoofd van de
door het verzet gevormde rege
ring in ballingschap. Hij werd
vooral gekozen omdat hij zwak
en gemakkelijk te manipuleren
zou zijn.
Tijdens de ceremonie van giste
ren kondigde Mojadidi een al
gemene amnestie af en drong
hij er bij de regeringsambtena-
Sibghatullah Mojadidi predikt altijd verdraagzaamheid.
ren op aan terug te keren naar
hun kantoren. Toen hem werd
gevraagd of de amnestie ook
zou gelden voor de verdreven
president Najibullah, antwoord
de hij: „Waarom zouden jullie je
druk maken over Najibullah?
Het volk zal over zijn lot beslis
sen." Mojadidi weigert in het
sobere presidentiële paleis te
verblijven. In plaats daarvan
heeft hij zijn intrek genomen in
een regeringshotel naast de VN-
kantoren waar Najibullah veer
tien dagen geleden tijdens de
staatgreep tegen hem zijn toe
vlucht zocht. De twee mannen
zijn geen buren: de voormalige
president is vrijdag naar een ge
heime locatie overgebracht.
