Klankjatterij en geldbelustheid'
Muziek uit Theresienstadt opnieuw gehoord
Cultuur Kunst
Sympathiek dansportret
van de componist Ives
Rebellie in Nederland niet mogelijk
Gepingel en grappige
muziek van Duo DD
Timdelerclub heeft
problemen met Noel Coward
Apart verkeerslicht voor Sevilla
ZATERDAG 25 APRIL 1992
REDACTIE CEES V
Konrad Boehmer over de vulgarisering van de muziek
Opgewekt duwt hij mensen en dingen die hem niet aan
staan de afgrond in. Zijn welgeformuleerde kritiek laat
niets aan de verbeelding over. Kotsmisselijk, vulgair en
stupide: dr. Konrad Boehmer geeft graag een duidelijk
oordeel. Zeker als het gaat om uitbuiting van klassieke
componisten, de ideeënarmoede in de popsector, het
fluitpeil van Berdien Stenberg, klankjatterij en de geldbe
lustheid van de grote platenmaatschappijen.
dustrie is bezig gepopulariseer
de versies van klassieke muziek
tot onderdeel van een nieuwe
verkoopstrategie te maken. Mo
zart, Beethoven, noem maar op,
componisten die al geruime tijd
dood zijn in ieder geval lan
ger dan 50 jaar zijn niet meer
auteursrechtelijk beschermd.
Met hun composities kan men
dus doen wat men wil. Zonder
toestemming van wie dan ook
kan men die stukken spelen,
bewerken, van een popritme
voorzien. En het kost allemaal
geen cent auteursrecht."
Boehmer legt uit dat het voor
de platenindustrie om econo
mische redenen van groot be
lang is om klassieke muziek aan
een groot publiek te slijten.
„Door de opkomst van de pop
muziek zijn grote groepen luis
teraars mensen die vroeger
wel eens naar Schubert of Mo
zart luisterden vervreemd
van dit klassieke repertoire. Veel
jongeren voelen geen behoefte
meer muziek te beluisteren die
wat meer aandacht vergt. De
muziekindustrie zit dus tussen
twee vuren: er wordt veel geld
verdiend met popmuziek voor
massa-markten, maar men wil
óók het klassieke repertoire slij
ten."
„Wat ligt er dus meer voor de
hand dan popbewerkingen te
maken van bekende thema's uit
het wereldrepertoire van de
klassieke muziek? En liefst van
componisten die geeh geld
meer kosten. De pogingen tot
verloedering zijn volgens de ge
kwelde musicoloog aan de orde
van de dag. Radio en televisie,
In de strijd tegen de 'vulgarise
ring van de muziek' is recent
een belangrijk succes geboekt.
De disco-/house-versie van de
Carmina Burana, een auteurs
rechtelijk beschermde composi
tie van Carl Orff, is door de
rechter verboden. Overtreding
van de Auteurswet. De platen
met 'CLFortuna' moesten uit de
handel worden genomen.
„Maar Beethoven en Mozart
zijn vogelvrij. De commerciële
muziekwereld maakt zich
schuldig aan vampirisme. Com
ponisten worden uitgezogen en
alleen de botten laat men lig
gen. Het zijn 'kadavers' die
steeds vaker het marktbeeld be
palen."
Konrad Boehmer (50), com
ponist, leraar aan het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag,
bestuurslid van Buma/Stemra
en voorzitter vap de wereldom
vattende organisatie op het ge
bied van auteursrechten is on
gerust. Hij verwijt de grote pla
tenmaatschappijen bij te dra
gen tot de vulgarisering van de
muziek. „En daar moet krachtig
stelling tegen genomen worden.
Het aftakelingsproces van het
klassieke repertoire is reeds be
gonnen. Moet er nog méér van
hetzelfde komen? Bestaat de
toekomst alleen uit Beethoven-
met-'house'-saus? Néé toch als
jeblieft?!"
Verloedering
Boehmer, hoorbaar van Duitse
komaf, doceert: „De platenin
de reclame, de maatschappij is
er langzaamaan van door
drenkt. 'Highlights uit de klas
sieke muziek doen het goed en
blijken sterker te zijn dan veel
van die house- en disco-muziek
die allemaal eender is. Maar het
moet goed aanspreken, dus wat
anders dan zo n afschuwelijke
tsjieke-tsjieke-discodreun er
achter!"
Berdien Stenberg
Even stipt de getergde musico
loog de gevierde musicienne
Berdien Stenberg aan. Verlegen
lachend in zijn Amsterdamse
grachtenpand zegt hij: „Het is
zó afschuwelijk. Ze heeft nog bij
ons aan het Koninklijk Conser
vatorium gestudeerd. Een heel
middelmatige studente. Ze kan
eigenlijk geen fluit spelen. Het
ergste is die grove, ongevoelige
intonatie. Ze ramt maar wat
weg, hè. En het klinkt a-l-l-e-m-
a-a-1 eender. Het maakt bij haar
totaal geen verschil of ze Vivaldi
uitbuit, of Bach, of Mozart."
Het valt Boehmer op dat het
bijna altijd dezelfde componis
ten zijn die misbruikt worden.
„Het zijn, globaal gezegd, niet
meer dan vijf, zes stukken waar
op in de wereld van het geldver-
dienen voortdurend wordt- te
ruggevallen: je zou ze de tophits
van deze eeuw kunnen noe
men. De Bolero van Ravel, de
Carmina Burana van Orff, Le
Sacre du Printemps van Stra
vinsky, de eerste Gymnopédie
van Satie, de Sabeldans van
Khatsjatoerian. Bach doet het
altijd goed. En Mozart. En
Beethoven. Alle grote platen
maatschappijen doen aan dit
spel van vulgarisering mee. Het
argument is dat daarmee de be
langstelling van de mensen voor
klassieke muziek wordt gewekt.
Dit is een grote illusie, absolute
flauwekul. Geen enkel muziek-
sociologisch onderzoek heeft dit
ooit aangetoond."
In deel 2 (getiteld 'Ives') werd
de componist omringd door al
lerlei personen die zijn sociale
en intieme leven bepaalden.
Moeiteloos wisten de dansers
hun trefzekere, scherp op elkaar
afgestemde bewegingen te
combineren met de ongedwon
genheid die kenmerkend was
voor Ives. Informele momenten
losten de daps met humor af.
Behalve op muziek werd er ook
gedanst op grappige citaten
over het leven van Ives.
De muziek in deze voorstel
ling werd uitstekend uitgevoerd
door Gerard Bouwhuis (piano),
Josje ter Haar (viool) en Charles
van Tassel (banton), die mooi
opgenomen werden in het ver
haal dat de dansers uitbeeld
den. De muziekkeuze was veel
zijdig en illustreerde dat de
lichtheid in Ives' leven niet in
de weg stond dat hij een karak
tervaste persoonlijkheid was.
oen man van de stevige hand*
druk. Zijn liederen konden licht
en teder zijn, maar ook een op
recht protest laten horen legen
oorlogsgeweld, of een sereen
verlangen naar vrede. De dans
gaf dit mooi weer. De bewegin
gen waren oprecht, helder, hu
moristisch en vitaal en liepen
op het eind uit op een door alle
dansers en musici samen ge
zongen vredeslied met een ge
wijde sfeer.
recensie maarten baanders
Voorstelling Ives door Bepp* Blanker!
r linden Nog te
i LAK theater le»-
"Dit moet een leuke man zijn
geweest." Dat zei choreografe
Beppie Blankert nadat zij uitge
breid studie had gemaakt van
leven en werk van de Ameri
kaanse componist Charles Ives
(1874-1951). De muziek van
Ives is veelzijdig en eigenzinnig.
Van beroep was hij levensverze
keraar, componeren deed hij in
zijn vrije tijd. Muziek was voor
hem niets verhevens. Zijn ideaal
was het gewone leven geheel
van muziek doortrokken te la
ten zijn. Hij gebruikte) veel volk
se muzikale elementen, die hij
echter een geheel eigen, verras
sende wending gaf.
In het portret dat Beppie
Blankert van hem maakte zet zij
een sympathieke man in een le
vendige omgeving neer. In deel
1, 'Charles' geheten, wordt door
twee dansers, van wie er één de
componist zelf vertolkt, een
lichte, ondernemende sfeer op
geroepen met bewegingen die
iets van een spel hebben: ze le
ken een wedstrijd te houden in
mooie, stuntachtige en soms
onverwachte bewegingen.
I Spiegelwanden
I Spiegels op maat GLAS EN SPIEGELS
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
I Tafels volgens model Volmolengracht 4
2312 PH Leden (NL)
I Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 55
Konrad Boehmer „Berdien Stenberg heeft nog bij
heel middelmatige studente. Ze kan eigenlijk geen fluit spelen."
het Koninklijk Conservatorium gestudeerd. Een
'Planten uit Indië' nog open
leiden De Leidse Hortus Botanicus heeft de literaire wandeling
door de kassen verlengd tot en met morgen. Het thema van de
boekenweek was aanleiding om de beschrijvingen van tropische
planten in de Nederlandse letterkunde in de (tropische) kassen
te gebruiken. Citaten uit werken van bekende auteurs als Adri-
aan van Dis, Louis Couperus, Hella Haasse en vele anderen, be
schrijven de fraaie flora. Zo kan het publiek te weten komen dat
de 'Indische' term voor hisbiscus 'Kembang sepatoe' is. De Hor
tus is zaterdag en zondag van tien tot vijf uyr open, de kassen
gaan om half vijf dicht.
Tros Sesjun vanuit The Duke
leiden Het radio-programma Tros Sesjun zal op donderdag 30
april rechtstreeks uitzenden vanuit Jazzcafé The Duke. Voor de
ze avond is het Frank Grasso/Peter Guidi kwintet gecontrac
teerd. Het concert begint om: 21.30 uur.
recensie* john may
Optreden Duo DD. bestaande uit Reyer
Dorresteyn, trompet: Jaap Dercksen, pia
no. Gezien 24/4 in De Waag
In de Gaudeamusserie voor mo
derne muziek vond gisteravond
in De Waag een concert plaats
van het Duo DD. Pianist Jaap
Dercksen en trompettist Reyer
Dorresteyn speelden voor een
tiental bezoekers een aantal
composities die al dan niet een
bijdrage zouden moeten leve:
ren aan het repertoire voor deze
bezetting.
Beide musici zijn onder
meerr werkzaam bij Orkest De
Volharding en dus niet voor een
kleintje vervaard. Aan de musici
heeft het dus niet gelegen. Het
is alleen vreselijk jammer dat er
blijkbaar niet voldoende inte
ressante muziek is voor trompet
en piano, althans niet op dit
Society-schrijver, media-feno
meen, rebel. Zo wordt de schrij
ver Joost Zwagerman genoemd,
die gisteren te laat arriveerde bij
Burcht literair, omdat hij - zeer
aards - de trein had gemist.
De schrijver, die geinterviewd
werd door Hanneke Eggels, de
directeur van de Landelijke Li
teraire Salon, wordt zowel ver
guisd als geprezen. De vergui
zing komt van de kant van de
ervaren critici, die hem advise
ren zijn vingeroefeningen en
eerzucht aan banden te leggen.
Lof mocht Zwagerman ont
vangen van de jury van de AKO-
prijs. Zij nomineerde zijn
boek 'Vals Licht' waar
in alles draait om de prostitutie.
Volgens het jury-rapport is hij
de eerste schrijver die het 20ste
eeuwse fin-de-siecle-gevoel
weergeeft.
De hoofdpersoon uit zijn ro
man, een hoertje, gaat echter
niet ten onder, maar stapt uit
het hoerenleven en eindigt als
studente Nederlands. "Dat heb
ik gedaan omdat het composi
torisch interessant is, maar ook
om emotionele redenen. Ik heb
in de anderhalf jaar dat ik aan
het boek werkte een relatie met
de hoofdpersoon opgebouwd.
De lezer krijgt uiteindelijk Vals
Licht' als een roman van 300
pagina's voorgeschoteld. Voor
mijzelf is er echter een abstract
boek van 800 pagina's waarin ik
de hoofdfiguren dingen laat be
leven die ik niet voor publicatie
geschikt achtte."
Zwagerman sprak bevlogen
en uiterst geanimeerd over zijn
schrijverschap, en het was
moeilijk in hem de rebel te zien
waarvoor hij gehouden wordt.
"Rebellie is in Nederland niet
mogelijk. Rebellen verworden
tot dorpsidioten die af en toe op
mogen draven. Neem nou Jules
Deelder of Herman Brood. Het
Nederlandse volk beschouwt
hen als curiositeiten en drukt
hen aan de borst." In zijn vol
gende boek zullen buitenlandse
rebellen een grote rol spelen.
"Het wordt een portret ten-reeks
met artiesten, denkers, schrij
vers en kunstenaars die rebels
en religieus geaard zijn. Het
heet, vrij naar Gerard Reve: Col
lega's van God." Madonna is
een van de geportretteerden.
Men opende met 'Duo'
Steve Martland. Deze uit Liver
pool afkomstige componist
werkt bij voorkeur in een zo di
rect mogelijk contact met de
musici. In dit stuk komt Mart-
lands affiniteit met pop en jazz
muziek naar voren. Fragmenta
risch leuk, maar verre van boei
end. 'Es verjungt sich nach un-
ten' van Margriet Hoenderdos is
een pianosolo voor de rechter
hand. Met grote zekerheid
speelde Dercksen melodietonen
met daartussen slierten vèrsie-
ringsnoten, kortom: een einde
loos gepingel. Er is echt meer
voor nodig om de spanning er
in te houden. Gelukkig was er
ook Gyorgy Ligeti. Zijn 'Myste
ries of the Macabre' was oor
spronkelijk voor piano en zang
maar werd later bewerkt voor
trompet en piano. Het resultaat
was een spannend en grappig
muziekstuk waarin gebruik
werd gemaakt van stem, mara-
cas en allerlei gesputter van bei
de uitvoerenden. Tevens het
hoogtepunt van de avond.
Kies je een stuk van Noel Co
ward, denk je, toch minstens
goud in handen te hebben.
Maar dat viel behoorlijk tegen.
Voor een groot deel ligt dat
hoogstwaarschijnlijk aan het
stuk. Hoofdfiguur in 'Ik lach er
om' is de acteur Gary Essendi-
ne, volgens de programmatoe
lichting een sterk uitvergroot
portret van Coward zelf. Daar
mee is bijna alles gezegd, want
van enige handeling, laat staan
intrige, is nagenoeg geen spra
ke.
Dat is dus heel moeilijk spe
len, want er is een overvloed
aan woorden om een indruk te
geven van het hectische leven
van een succesvol acteur. Er zijn
natuurlijk de nodige onderlinge
affaires die zich rond de hoofd
persoon concentreren. Voor Es-
sendine is al die belangstelling
hooguit vermoeiend, maar veel
echte conflictstof levert het niet
op.
Haast ondoenlijk dus om
daarvan sprankelende dialogen
te maken. Alleen ligt de 'schuld'
daarvan niet alleen bij het stuk
van Coward. Het is nu eenmaal
een zeepbel die met enorm veel
acteertalent moet worden opge
blazen. Dat heeft de Timdeler
club helaas niet kunnen waar
maken; is ook eigenlijk een
beetje te veel gevraagd.
Het vaste publiek laat het
merkbaar afweten, er wordt
nauwelijks gereageerd. Boven
dien was de slechte verstaan
baarheid van de meeste spelers
in de pauze een veelgehoorde
klacht. Een probleem van spel-
technische aard, waar de erva
ren Timdelerclub een volgende
keer beter op bedacht moet
zijn.
Spijtig is het zeker, want er is
hard aan de voorstelling ge
werkt. Het decor en met name
ook de sjieke aankleding had
den de vereiste Coward-allure.
En toch ondanks alle inzet sloeg
de vonk ditmaal niet over.
Bijzondere concertserie eert vermoorde joodse componisten
amsterdam rob v
Na het neerhalen van het IJze
ren Gordijn komen steeds meer
cultuurschatten uit Midden- en
Oost-Europa aan het licht. Een
van de meest wrange ontdek
kingen van de afgelopen tijd
deed het La Roche-strijkkwartet
in Praag. De desbetreffende
musici troffen in een Tsjechisch
archief veel muziekwerken aan
van joodse componisten die in
de periode 1942-1945 in het
'model-concentratiekamp' The
resienstadt werkzaam waren.
Daar werkten tienduizenden
geïnterneerde joodse kunste
naars. die hoopten de oorlog te
overleven. Zij creëerden onder
de bitterste leefomstandighe
den toneelvoorstellingen, ope
ra's. concerten, cabarets en
films. De nazi's beoogden hier
mee kritische buitenlandse be
zoekers. onder wie zelfs delega
ties van het Internationale Rode
Kruis, om de tuin te leiden. De
ze propagandistische opzet
slaagde doorgaans. Uiteindelijk
werden de meeste joodse kun
stenaars uit Theresienstadt
weggevoerd en in vernietigings
kampen vermoord.
Met het oog op dodenherden
king en bevrijdingsdag organi
seert de stichting Concertante
uit Amsterdam van 26 april tot
en met 31 mei op verschillende
plaatsen in ons land concerten
met muziek van deze vermoor
de Theresienstadt-componis-
ten. Wie heeft ooit gehoord van
Pavel Haas, Gideon Klein, Hans
Krasa, Hans Krieg, Viktor Ull-
mann of Erwin Schulmann? De
concertserie een posthuum
herdenkingsmonument
wordt verzorgd door het La Ro
che strijkkwartet met medewer
king van sopraan Julia Bronk-
horsL Naast werken van ge
noemde componisten staat ook
het Kaddish uit de cyclus He
breeuwse liederen van Maurice
Ravel op het programma.
Uitvoeringen In: Den Haag:
26 april (synagoge aan de Jan
Evertstraat); Rotterdam: 2 mei
(De Doelen); Amsterdam: 3
mei (De Rode Hoed); Utrecht:
5 mei (Geertckerk). Aanvang
steeds om 20.15 uur.
SB0U4; D« N«defUndse Injn- v«n d» 12 EG-land** op dr we- Light tor S«v1IU', «n nxuditt»
stenaar Karei Goudsblom is uit- reldtentoonstelling in Sevilla. Op «ijlntuur dat het oortret draairt
genodigd om een bijdrage te le- bovenstaande foto poseert van kunstenaar
veren aan de kunstmanifestatie Goudsblom trots met rijn Trafic
