UB op commerciële toer
Stakingen in Leidse metaal afgelast
Rustenborgh: informatie over dementie
Visserij wordt
hard aangepakt
Regio
Provincie wil sluiting
Haagse vuilverbranding
VRIJDAG 24 APRIL 1992
MONICA WESSELING*
N WETERINGS* 071-1
Financiële situatie van Leidse universiteitsbibliotheek steeds moeilijker
De Leidse Universiteitsbibliotheek (UB) overweegt leen
geld te heffen. Op die manier zou de aanschaf van boe
ken en tijdschriften op peil gehouden kunnen worden.
De prijzen van wetenschappelijke tijdschriften en boeken
stijgen ieder jaar fors en de universiteitsbibliotheken krij
gen relatief steeds minder te besteden. Dit blijkt uit een
rapport van de Rabin, de Raad van Advies voor Biblio
theekwezen en Informatieverzorging.
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
De afgelopen tien jaar bleven de
budgetten van de universiteis-
bibliotheken ongeveer gelijk,
zodat bezuinigingen onont
koombaar zijn. De Rabin advi
seert minister Ritzen van onder
wijs over de toekomst van uni
versitaire boekencollecties. Zo
langzamerhand beginnen deze
gevaar te lopen, constateert de
raad in haar rapport. Door ja
renlange bezuinigingen is de
rek er uit: collecties kunnen niet
meer worden bijgehouden of
worden bedreigd door verzu
ring.
In het tijdschriftenbestand
heeft de Leidse universiteit het
afgelopen decennium al (link
het mes gezet, maar toch is het
bijhouden van abonnementen
steeds meer geld gaan kosten.
Zorg en Zekerheid:
'Oneerlijke
concurrentie'
LEIDEN/NOORDWUK
JAN WESTERLAKEN
I let ziekenfonds Zorg en Zeker
heid vindt het 'oneerlijke con
currentie', dat de particuliere
ziektekostenverzekeraar Zilve
ren Kruis een eigen, landelijk
werkend ziekenfonds mag op
richten. Directeur Van Mouten
van Z en Z zegt niet blij te zijn
met het positief advies van de
Ziekenfondsraad.
Die oneerlijke concurrentie be
staat volgens Van Mouten uit
het feit dat het Zilveren Kruis
meer kan bieden dan Z en Z.
Met Zilveren Kruis, zegt hij, kan
naar een werkgever stappen en
een pakket voor particulier ver
zekerden en een voor fondspa
tiënten aanbieden. Voor een
werkgever is dat aantrekkelijk.
Hij hoeft maar met een verzeke
raar contracten af te sluiten. Het
ziekenfonds kan alleen maar
fondspatiënten verzekeren. „En
dat is een vorm van oneerlijke
concurrentie", reageerde Van
Mouten vanmorgen op het be
richt.
Helemaal onverwacht kwam
dat bericht overigens niet voor
de directeur,van Zorg en Zeker
heid. Van Houten: „Het was te
verwachten. Het verzekerings
bedrijf Ohra had ook al een po
sitief advies op zak om een ei
gen ziekenfonds te mogen op
richten. De Vereniging van Ne
derlandse Ziekenfondsen heeft
daar toen tegen geageerd en
doet dat nu weer."
De directeur beseft dat de
stap van het Zilveren Kruis hem
Wel eens klanten kan kosten.
„We doen er alles aan om dat te
voorkomen en bieden zoveel
mogelijk tegenwicht."
Zorg en Zekerheid denkt er niet
aan om een fusie met het Zilve
ren Kruis aan te gaan. Van Hou
ten is daar duidelijk over: „Wij
willen zelfstandig blijven, baas
in eigen huis zijn. Daarom kan
er geen sprake van zijn dat wij
opgaan in het Zilveren Kruis."
Woordvoerder Bruintjes van de
particuliere verzekeraar: „Tegen
alle ziekenfondsen hebben we
gezegd spring maar op de trein.
Zorg en Zekerheid heeft dat niet
gedaan. Of er alsnog pogingen
worden gedaan om z en Z erbij
te halen? Niet dat ik weet."
/.ie ook pagina 4
Volgens de Leidse bibliothecaris
J. van Gent wordt momenteel
60 procent van de 2,5 miljoen
gulden die de UB te besteden
heeft uitgegeven aan tijdschrif
ten. De rest gaat naar de aan
schaf van nieuwe boeken.
Naast de 2,5 miljoen van de
UB trekken de faculteiten geza
menlijk nog eens ongeveer 1
miljoen extra per jaar uit voor
uitbreiding van hun collecties.
„Tussen de faculteiten zitten
overigens grote verschillen",
licht Van Gent toe. „Bij wis- en
natuurkunde en bij geneeskun
de bijvoorbeeld gaat bijna 90
procent van het budget naar
nieuwe tijdschriften, terwijl bij
letteren die verhouding weer
heel anders is."
Dit jaar moeten de faculteiten
ongeveer 15 procent van hun
tijdschrifttitels opzeggen, om te
voorkomen dat anders bijna 1,5
miljoen aan periodieken wordt
besteed. De afgelopen jaren zijn
al bijna alle dubbele titels ge
schrapt, maar soms is aan
meerdere abonnementen niet
te ontkomen. Zo is de juridische
bibliotheek gehuisvest op drie
verschillende locaties (aan de
Witte Singel, de Hugo de Groot
straat en het Gravensteen). Van
Gent: „We kunnen de service
aan onze gebruikers beperken,
maar je kunt moeilijk iemand
voor veelgebruikte juridische li
teratuur iedere keer de straat op
sturen".
Op het totale budget van de
UB 12 miljoen) zijn weinig mo
gelijkheden om te schuiven,
constateert Van Gent. „Het eni
ge wat echt zoden aan de dijk
zou zetten is bezuinigen op per
soneel. Maar dat is de afgelopen
jaren al zó vaak gebeurt dat dat
in de praktijk niet meer moge
lijk is".
De universiteisbibliotheken
kunnen voor een deel eikaars
nood lenigen door samen te
werken en dat gebeurt de
laatste jaren steeds intensiever.
Momenteel lopen twee grote
projecten om de collectievor
ming van zo wel boeken (mo
nografieën in het jargon) als
tijdschriften beter te coördine
ren. Toch biedt ook verdergaan
de samenwerking onvoldoende
soelaas voor alle problemen,
meent de Leidse bibliothecaris.
De enige manier waarop de
UB meer armslag zou kunnen
krijgen is het in rekening bren
gen van allerlei diensten die nu
nog gratis zijn. Zo laat de uni
versiteitsbibliotheek van Gro
ningen mensen die niet bij de
universiteit staan ingeschreven
vijftig gulden per jaar betalen.
De leiding van de Leidse UB
overweegt deze maatregel in
1993 in te voeren.
Daarnaast denkt Van Gent
aan het duurder maken van fo
tokopiëren, het belasten van het
steeds intensievere leenverkeer
tussen de universiteitsbibliothe
ken onderling en 'het aanboren
van andere financiële bronnen
door ons kostbare bezit ter be
schikking van derden te stellen.'
Als voorbeeld noemt Van Gent
een kostbare oude kaart van
een deel van Den Haag, die
voor een bedrijf in de residentie
werd gereproduceerd. „Zoiets is
toch toch een aardiger relatie
geschenk dan een doos met
flessen wijn. Zo leren we met
kleine stapjes commercieel te
denken."
De universiteitsbibliotheek besteedt jaarlijks 2,5 miljoen gulden
boeken én tijdschriften.
ARCHIEFFOTO HIELCO KUIPERS
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
Een lege kantine, vijf
ketel verse koffie van 100 liter leeg te
drinken, maar vooral grote opluchting.
Dat is vanmorgen vroeg het beeld in de
ijshal aan de Leidse Vondellaan, waar
een paar vakbondsleiders bijeen zijn.
Door het gisteravond laat bereikte CAO-
akkoord in de metaal kon de geplande
bijeenkomst van Leidse stakers op het
laatste moment worden afgelast.
De bonden zagen op tegen acties in de
kleinmetaal omdat in de vaak kleine be
drijven de afstand tussen werkgever en
werknemer niet groot is. „In een ploeg
van tien, twintig mensen kent iedereen
elkaar en dat maakt staken moeilijk",
zegt een bondsbestuurder. Nadat vorige
week een staking bij een Leids garage
bedrijf op het laatste moment werd af
gelast, besloot de bond eerder deze
week om vandaag in alle Leidse metaal
bedrijven het werk neer te leggen. Het
nieuwe akkoord voorkomt dat.
„Iedereen is opgelucht dat de staking
niet door hoefde te gaan", zegt FNV-be-
stuurder G. Frieling. Om half negen
komt hij de kantine aan de Vondellaan
binnen. Met een paar collega's heeft hij
vanmorgen vroeg Leidse metaalbedrij
ven bezocht om het akkoord toe te lich
ten. „Iedereen is naar zijn werk gegaan
vanmorgen. De mensen hebben goed
naar de radio geluisterd en ze hebben
gehoord dat we gisteravond een ak
koord hebben bereikt."
Toch bleek bij sommige bedrijven de
aanwezigheid van de bonden geen
overbodige luxe. Frielink: „Bij machine
fabriek Drakenburg op industrieterrein
De Waard hebben we in de kantine let
terlijk de stakingsoproep van tafel ge
haald en vervangen door het pamflet
waarin staat dat onze acties zijn be
loond."
Opluchting was er ook bij
drijf Ford Rijnland. Daar werd
king vorige week op het laatste moment
afgelast. De bonden hielden het op 'inti
midatie' van de werkgever, maar deze
verdedigde zich door te zeggen dat een
staking bij slechts één bedrijf tot valse
concurrentie zou leiden. „Als iedereen
elkaar kent en bij wijze van spreken de
baas bij de voornaam noemt, dan is het
moeizaam staken", zegt Frielink.
Ook bij andere bedrijven stuitte de
FNV-bestuurder op dit probleem. „Bij
het Motorhuis aan de Vondellaan in
Leiden had de baas het volste begrip
voor de staking. Maar via de BOVAG
staat hij wel achter de eisen van de
werkgevers." „De BOVAG is de kwaaie
pier", valt een collega bondsbestuurder
hem bij. „Ze weten heel goed hoe moei
lijk het is om acties in garages te organi
seren en daarom durven de werkgevers
zich bij de CAO-onderhandelingen al
tijd zo hard op te stellen."
De kantinebeheerder doet nog maar
een rondje koffie voor het handjevol
vakbondsbestuurders. De 100 liter die
hij heeft klaarstaan waren bedoeld voor
de stakers, maar het bruine nat kan nu
het riool in. „Stuur de rekening maar
naar de BOVAG", besluiten de tevreden
bondsbestuurders.
Zie ook pagina 4
ZORG OP MAAT (2)
Prijs voor
schrijfster
Marie Kessels
De schrijfster Marie Kessels
moet voor haar roman Boa
(1991) de Van der Hoogt-
prijs 1992 krijgen. Dat vindt
de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde in Lei
den. die haar op de jaarver
gadering op 23 mei zal voor
dragen. De prijs, een bedrag
van 5000 gulden, was vórig
jaar voor Charles Ducal.
Wie vroeger gewoon naar
het bejaardenhuis ging
wanneer hij of zij niet
meer voor zichzelf kon
zorgen, kan nu kiezen uit
een reeks van mogelijkhe
den. De bejaarde klant is
koning, maar heeft wel
goede adviseurs nodig om
een keuze te maken. Een
mini-serie over de mo
dernste vormen van oude
renzorg. Vandaag verzor
gingshuis Rustenborgh in
Oegstgeest.
De licht demente bejaarden die
elke keer maar weer vragen
naar de weg of willen weten hoe
laat het is, veroorzaken de nodi
ge irritatie in verzorgingstehui
zen. Mensen die over de gangen
dwalen en een verkeerde kamer
inlopen, worden door weinigen
met gejuich ontvangen. En dat
geldt zowel voor het personeel
als voor de medebewoners.
Ook bij verzorginghuis Rus
tenborgh merkte directeur A.M.
Geul bij zijn aantreden in 1987
dat ten aanzien van die catego
rie mensen weinig begrip en to
lerantie bestond. „Daar schrok
ik van. dat erken ik eerlijk. Daar
moest dus wat aan gebeuren",
zegt hij. Vandaar dat in 1989
voor licht dementerenden een
dagopvang werd ingericht
waardoor zij langer in het ver
zorgingstehuis kunnen blijven,
en aan de andere kant perso
neel en bewoners toch worden
ontlast.
„Er is binnen een verzor
gingstehuis weerstand tegen
mensen met een handicap. Het
personeel was onbekend met
dementie, wist niet hoe zij daar
mee moest omgaanzegt Geul.
In rapporten over die mensen
werd daarom vaak geadviseerd
om hen over te plaatsen naar
een verpleeghuis voor demente
patiënten, waar zij volledig wor
den verzorgd. Men had de han
den vol en dat ging weer ten
koste van andere bewoners.
Het huiskamerproject is vol
gens Geul een ideale oplossing
voor de licht dementerenden.
.Alles waardoor mensen langer
op zichzelf kunnen wonen is
beter. Dat geeft veel meer priva
cy dan een verpleegtehuis waar
mensen op een zaal verblijven."
De deelnemers blijven hun ei
gen woning, houden en worden
's morgens opgevangen in een
aparte ruimte, ingericht als een
wat groot uitgevallen huiska
mer. Een klassieke inrichting
met eikehouten meubeltjes en
kleedjes op de tafel.
Daar wordt 's ochtends de
krant voorgelezen om de geest
een beetje te prikkelen. „We
proberen ook met spelletjes het
geheugen te prikkelen. We stel
len daarnaast vragen over vroe
ger: hoe heeft u dat altijd ge-
dèan?" De maaltijd wordt op de
zaal gebruikt. Het afruimen en
afwassen zo veel mogelijk door
de bewoners zelf gedaan.
De nog gezonde bewoners er
varen de dagopvang als een ver
betering. „De situatie is niet al
leen verbeterd doordat er nu
overdag meer rust is. We heb
ben hen samen met het perso
neel ook informatie gegeven
over het ziektebeeld van de
menterenden. Een psycholoog
die we voor een dag in de week
hebben ingehuurd geeft inzich
ten hoe met die mensen om te
gaan. Wanneer iemand zegt
zich zorgen te maken omdat de
kinderen nog niet thuis zijn, is
het niet goed om hen meteen
uit de droom te helpen. Daar
worden zij alleen maar onzeker
en onrustig van. Het is beter om
hen dan gerust te stellen. Dat
lijken kleine dingen, maar zijn
hier belangrijk."
Het project wordt in Rusten
borgh uitgebreid naar vijf da
gen. Tevens is er met de zorg
verzekeraar Zorg en Zekerheid
al afspraken om ook opvang
voor de avonduren in te stellen.
Volgens Geul zijn er nu onder
handelingen met de gemeente
Oegstgeest om ook
het project op te nei
thuiswonend zijn.
ettelijke tonnen duurder en kan
niet voor december 1993 af zijn,
zoals de Raad van State had be
paald.
Het Provinciaal Afval Overleg
Orgaan (PROAV) stelde een of
ferte op waarbij 340.000 ton af
val bij sluiting van de WI medio
1993 elders kan worden gestort
en, bij de AVR, verbrand. Het
college van B en W maakte een
kostenvergelijking tussen het al
ternatief en het openhouden
van de WI tot 1998, met een
rookgasreiniger.
De afvalstoffenheffing in Den
Haag zou volgens de berekenin
gen van Den Haag met rookgas
reiniger op de WI (gefaseerd)
stijgen van 182 tot 580 gulden in
1997 en in het PROAV-voorstel
tot 692 gulden. De provincie
maakt bij de kostenvergelijking
kanttekeningen. „Beide varian
ten moeten financieel als gelijk
waardig worden beschouwd",
aldus de brief. De afvalstoffen
heffing zou volgens de provin
cie in beide gevallen evenhoog
worden.
Een alternatieve oplossing voor
het afval dat nu bij de Haagse
WI wordt verbrand, is goedko
per dan het college van B en W
heeft becijferd. Dat blijkt uit een
brief van Gedeputeerde Staten
van Zuid-Holland aan het colle
ge van Den Haag. De provincie
stuurt aan op een zo spoedig
mogelijke sluiting van de WI.
Het Haagse college besloot
eerder deze maand, voorname
lijk op grond van een kostenver
gelijking, een rookgasreiniger
van 185 miljoen gulden te bou
wen en de WI tot 1998 open te
houden. Dit ondanks eerdere
toezeggingen de vuilverbran
ding, midden in de stad, zo vlug
mogelijk te sluiten. Dit laatste is
overigens weer ingegeven door
de discussie rond de vuilver
brander Ypenburg, die van de
baan lijkt omdat er in 1997 al
ternatieven voorhanden zijn.
Het besluit over de WI is nu
wederom uitgesteld en wordt
niet voor 1 mei genomen. De
rookgasreiniger wordt hierdoor
Aantal zeedagen drastisch ingekrompen
DEN HAAG GPD
Het komend jaar wordt de Ne
derlandse visserij hard aange
pakt. Om de overcapaciteit van
£5 procent van de vloot terug te
brengen zullen de vissers vol
gend jaar gemiddeld nog maar
100 tot 110 dagen op zee mogen
vissen. Op dit moment zijn dat
170 dagen. Daarmee hoopt mi
nister Piet Bukman (landbouw,
natuurbeheer en visserij) de
sector te dwingen de overcapa
citeit geheel terug te dringen.
Deze maatregel wordt geno
men omdat de vrijwillige sane
ring niet is gelukt. „Het blijkt
dat men met een klein quotum
en een beperkt aantal dagen op
zee toch nog een behoorlijke
boterham kan verdienen", zei
Bukman bij de presentatie van
de Structuurnota Zee- en Kust
visserij. Mocht de Europese Ge
meenschap het Nederlandse
voorstel aanvaarden om voor de
gehele EG een zeedagenregeling
in te voeren, dan zal de Neder
landse regeling daaraan worden
aangepast.
Volgens Bukman is zo'n zee
dagenregeling beter te controle
ren dan de hoeveelheden ge
vangen en aan land gebrachte
vis. Bij een zeedagenregeling
mogen de vissers vangen wat ze
willen. Bovendien heeft de rege
ling nog het voordeel dat geen
vis meer overboord gezet be
hoeft te worden.
Bukman wil in zijn visserij
beleid voor de komende jaren
een duidelijke scheiding maken
tussen het overheidsbeleid en
het beleid van de sector zelf.
Het overheidsbeleid is er op ge
richt de visserij en de natuur en
het milieu met elkaar in over
eenstemming te brengen. De
visserijsector zal er zelf voor
moeten zorgen dat er econo
misch een goede visserijsector
blijft bestaan.
„Men hoeft niet meer bij de
overheid aan te komen met de
opmerking dat men zelf heeft
geprobeerd maatregelen te ne
men en dat die zijn mislukt. In
de achterliggende jaren heeft de
overheid teveel zaken van de
sector overgenomen en gere
geld. In het vervolg zal de sector
het zelf moeten uitzoeken". Dit
betekent ook dat de sector zelf
eventuele kosten van een ge
dwongen sanering van de vloot
zal moeten dragen.
Om de visserij meer in overeen
stemming te brengen met na
tuur en milieu zal Nederland de
EG voorstellen een flink gebied
in de Noordzee te sluiten vóór
de visserij om het effect op de
natuurwaarden te onderzoeken.
Ook zal de EG worden voorge
steld in de zuidelijke Noordzee
het vissen met kettingnetten te
verbieden-. Door het gebruik
van deze kettingnetten op
steenachtige gronden wordt
volgens Bukman te veel schade
aan de natuur toegebracht.
Ook wil Bukman delen van de
Waddenzee en de Oosterschei-
de sluiten voor de visserij. In
deze gebieden kunnen waarde
volle maar inmiddels verdwe
nen biotopen zoals oude mos
sel- en kokkelbanken en zee
grasvelden niet meer tot stand
komen zolang daar wordt ge
vist. De gebieden worden nu
gesloten voor de mosselzaad-
en kokkelvisserij. Inmiddels zijn
op de Wadden drie patrouille
boten ingezet ter controle.
