Oost-Europa ten voeten uit
Pronk wil
minder eisen
aan hulp
Binnenland
ABN AMRO voegt
70 kantoren samen
Industriebond wil Gezond Werk
Burgemeester Seinstra
stapt toch op in Goes
Op weg naar Cambodja
DE P'pJjS YaVl DE
GÊZüï LDELEID
_DOl
NDERDAG 23 APRIL 1992
ANP Algemeen Nede«Un<fc Pe^txxeju GPO Cemeerncheppe*#» Pe»v*e»nt
Eis 8 jaar voor bankroof
breda Een 23-jarige Barnevelder heeft gisteren acht jaar cel ho
ren eisen voor de overval op een bank half januari in Breda.
Door een 78-jarige klant met een pistool te bedreigen kreeg hij
55.000 gulden los van de baliemedewerkster. Toen de man weg
vluchtte, botste een andere klant van de bank met zijn auto ex
pres tegen de gestolen vluchtauto aan. Ook anderen probeerden
de vlucht te voorkomen, waarna de overvaller begon te schieten.
Daarbij werd een 58-jarige bedrijfsleider van een supermarkt in
een been getroffen. Even later werd de man gearresteerd.
Staatsloterij wil de grens over
den haag De Staatsloterij wil het staatslot ook in België en
Duitsland aan de man en vrouw brengen. Momenteel onder
zoekt de Staatsloterij een samenwerking met de Belgische natio
nale loterij en de Nordwestdeutsche klassenloterie, zo hebben
de staatssecretarissen Van Amelsvoort van financiën en Kosto
van justitie gisteren laten weten. Beide bewindslieden zijn erg te
spreken over de Staatsloterij. Ruim tweederde van het ingelegde
geld gaat als prijzen terug naar de kopers, de lotprijs is relatief
laag en het aantal winnaars relatief hoog.
Ahold stopt met Fresh Company
zaandam Ahold stopt met The Fresh Comoany, een experi
mentele keten van winkels met verse produkten, vooral gericht
op jonge mensen die snel luxe boodschappen of complete maal
tijden willen kopen. Van de vier winkels sluiten die in de Am
sterdamse Beethovenstraat en die in Eindhoven en Leidschen-
dam op 4 mei voorgoed hun deuren. De Fresh Company-winkel
aan het Amsterdamse Koningsplein blijft open. Die boekt als
enige goede resultaten.
Ondernemers blijven somber
den haag Ondernemers zijn voor het derde achtereenvolgende
kwartaal somber gestemd. De speciale 'barometer' die het mi
nisterie voor economische zaken hiervoor heeft ontwikkeld,
daalde het eerste kwartaal van 1992 tot 95,3. In december vorig
jaar lag dit cijfer nog op 98,3. Naast economische gegevens be
palen de verwachtingen van de ondernemers de stand van de
barometer. Met name de bouw en industrie blijken bezorgd over
hun rendement en omzet. Voor deze sectoren daalde de baro
meter van 95,5 naar 84,9. De andere sectoren (handel en overi
ge) waren minder pessimistisch gestemd.
Aegon legt zich meer toe op 'leven'
Amsterdam Verzekeraar Aegon mikt bij toekomstige uitbreiding
van zijn activiteiten vooral op overnemingen in de levensverze
keringssfeër. Dat heeft topman Peters gisteren gezegd in een
toelichting op de jaarcijfers. 'Leven' droeg vorig jaar al 63 pro
cent aan de omzet van de verzekeraar bij. De totale nettowinst
van de verzekeraar bedroeg vorig jaar 827 miljoen gulden.
'Fusie ligt op schema
t)en haag gpdland opnieuw, van 458 naar
f 466. Ze werden bemensd door
BN en AMRO gaan dit jaar nog 18.077 tegen 17.912 een jaar
D kantoren samenvoegen, eerder. In Nederland daalde het
oms letterlijk tegenover elkaar aantal kantoren van 1474 naar
de plaatselijke hoofdstraat 1462 en het aantal medewerkers
jelegen kantoren worden één van 41.722 tot 40.252.
tBN AMRO-vestiging. Volgend De samenvoegingen van dit
jaar volgen er nog eens tussen en komend jaar moeten uitein
de 40 en 50 samenvoegingen, delijk een half miljard gulden
daardoor in totaal ruim dui- aan kostenbesparing opleveren,
zend arbeidsplaatsen verdwij- Daar komt nog een besparing
<^nen. van 75 tot 80 miljoen gulden in
De fusie is in het buitenland- het buitenland bovenop. „We
se kantorennet vrijwel voltooid, liggen redelijk op schema", al-
Door overnames en nieuwe ves- dus de voorzitter van de raad
tigjngen steeg vorig jaar het van bestuur Nelissen gisteren,
aantal kantoren in het buiten-
Actie tegen ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid
De Industriebond FNV heeft gisteren het startsein
gegeven voor de actie Gezond Werken. Tot 12 ju
ni gaan bestuurders en kaderleden na wat bedrij
ven in de grootmetaal (200.000 werknemers)
doen om de arbeidsomstandigheden te verbete
ren en ziekte en arbeidsongeschiktheid te voorko
men.
Met de actie wil de bond ervoor zorgen dat de
vele goede bedoelingen van politieke partijen,
bonden en werkgeversorganisaties ook worden
omgezet in daden. Want het échte debat over dit
onderwerp wordt volgens de Industriebond niet
gehouden aan de onderhandelingstafel of in de
Tweede Kamer, maar op de werkvloer.
De bond erkent dat het ziekteverzuim momen
teel te hoog is (in 1991 zo'n 8,5 procent). De op
lossing ligt volgens de bond echter niet in 'nega
tieve prikkels', zoals het inleveren van vakantie
dagen bij ziekte, maar in betere werkomstandig
heden en een goede verzuimbegeleiding.
Volgens woordvoerder Koorevaar is een goed
overleg tussen werkgevers en werknemers daarbij
onontbeerlijk. „Maar er zijn nog veel onderne
mingen waar de werkgever niet of nauwelijks
overlegt met zijn personeel. Daar is het veel moei
lijker om een positief beleid op te zetten".
Tijdens de actie zullen kaderleden kijken hoe
de werksituatie is in het eigen bedrijf. Verder zal
de bond in de districten Gelderland, Limburg en
Dordrecht onderzoek doen naar de arbeidsom
standigheden. In bijna het hele land organiseert
de bond actiedagen, waar zowel positieve als ne
gatieve zaken in een bedrijf aan de orde stellen.
De actie wordt niet gesteund door de werkge
versorganisatie in de grootmetaal, de FME. Vol
gens de bond lijden de werkgevers aan koudwa
tervrees. Het is immers niet de bedoeling om
werkgevers aan de schandpaal te nagelen.
De FME waarschuwt ervoor dat een gedegen
arbeidsomstandighedenbeleid niet één-twee-drie
in een onderneming is ingevoerd. In het april
nummer van het FME-blad Metalektro Profiel
schrijft voorzitter Biankert van de metaalwerkge-
vers dat het zeker één tot twee jaar duurt voordat
een onderneming beleid heeft ontwikkeld en in
gevoerd.
Vakcentrales
gaan nauwer
samenwerken
UTRECHT» GPD
De vakcentrales van FNV, CNV
en MHP gaan nauwer samen
werken. Zij hebben in principe
besloten een nieuw overlegor
gaan op te richten dat eens per
maand bijeen komt om te bekij
ken op welke terreinen geza
menlijk actie kan worden on
dernomen. Het speciaal ont
worpen gemeenschappelijk
briefpapier ligt al klaar voor ge
bruik op de kantoren in Amster
dam, Utrecht en Houten. Het
voorstel voor samenwerking
vloeit voort uit het gezamenlijk
optrekken tegen de Ziektewet -
/wao-maatregelen van het kabi
net.
De drie vakcentrales denken
met de samenwerking vooral
meer leden te winnen.
'Geen uitzicht op herstel relatie wethouders
Burgemeester Seinstra van Goes
vertrekt. Hij heeft minister Da-
les van binnenlandse zaken om
een regeling gevraagd, die het
hem mogelijk maakt op te stap
pen. Formeel heeft Seinstra zijn
ontslag niet ingediend, omdat
het nemen van ontslag ernstige
financiële consequenties heeft.
Seinstra, oud-burgemeester
van Nieuwkoop, verklaarde gis
teren dat hij zich de afgelopen
weken zorgvuldig heeft beraden
op de ernstig verstoorde ver
houdingen met zijn wethou
ders. Eéll van hen stapte zelfs
op toen Seinstra te kennen gaf
te willen aanblijven. Gisteren
kwam Seinstra tot de conclussie
'dat er geen uitzicht is op een
herstel van de onderlinge ver
houdingen'. Seinstra werd in fe
bruari '89 burgemii st. r MB
Goes. Hij is sinds half maart
met verlof. De vier Goese wet
houders - later gesteund door
een meerderheid van de raad -
hebben sindsdien aangestuurd
op een definitief vertrek van de
Goese burgemeester /i) \or\so
ten hem onder meer a-colle
giaal gedrag en een wat al te
ruimhartige manier van decla
reren Semstr.i ment dat de
wethouders zich onvoldoende
hebben ingespannen om tot
een oplossing te komen.
Het is nog niet duidelijk, wat
Seinstra gaat doen. „Er zijn bur
gemeesters, die zeggen: eens
Burgemeester, altijd burge
meester. Maar zo denk ik daar
niet over".
'Westen stapelt voorwaarden
Jan Pronk is blij dat hij geen minister is in een ontwikke
lingsland. „Ik zou me geen raad weten met de vele eisen
die westerse landen aan ontwikkelingshulp stellen", zei
hij gisteren op een congres van de Novib. „We stapelen
voorwaarde op voorwaarde. Van naleving van de men
senrechten tot democratisering, het terugdringen van de
fensie-uitgaven en het voeren van een milieuvriendelijke
politiek. Dat kan zo niet doorgaan", aldus de minister
van ontwikkelingssamenwerking.
Dat betekent overigens niet. be
nadrukte hij, dat hulpgevers
geen voorwaarden mogen stel
len. Wel moeten ze daarbij dui
delijk prioriteiten stellen. Wat
Pronk betreft moeten die liggen
bij de mensenrechten, waarbij
vrijheid voor alles gaat. Vrijheid
gaat zelfs voor voedsel, omdat
er zonder vrijheid geen eerlijke
verdeling van het beschikbare
voedsel is. In tal van landen is
niet de beschikbare hoeveelheid
voedsel, mdar de ongelijke ver
deling ervan een belangrijke
oorzaak van hongersnood. De
eveneens vaak aan hulp ver
bonden eis van economische
hervormingen (naar een wes
ters vrije-marktmodel) staat
laag op Pronks lijstje.
ter zijn opmerkelijk. Allereerst
omdat het mensenrechtenbe-
leid in de eerste plaats bij mi
nister Van den Broek van bui
tenlandse zaken ligt en niet bij
Pronk. Dat is hem nog eens on
der de neus gewreven naar aan
leiding van de kwestie-Indone-
sië.
Ten tweede staat minister
Pronk zelf bekend als een mi
nister van ontwikkelingssamen
werking die allerminst zuinig is
met het stellen van voorwaar
den aan het ge\-en van ontwik
kelingshulp. Pronk zei gisteren
evenwel dat de grenzen van het
mensenrechtenbeleid van wes
terse landen zijn bereikt. Het
rijke westen moet 'bescheiden
en wijs' zijn. zei hij met een ver
wijzing naar de kwestie-Indone
sië.
schiphol Een militair kijkt op
Schiphol naar het vliegtuig waar
mee hij even later naar Cam
bodja zal vertrekken. Hij behoort
tot een verkenningsploeg van 25
man die gisteren naar het Zuid-
oostaziatische land vertrok om
de komst van het Nederlandse
contingent voor de VN-vredes-
Tijdens de lunch uit eigen keuken tuurt de
directeur van een groot streekziekenhuis
over zijn leesbril naar zijn bezoekers. „Ik
wil het best bekennen", begint hij aarze
lend. „Tot voor kort zetten wij alles op alles
om de mensen dezelfde dag weer naar huis
te sturen. De polikliniek kreeg het steeds
drukker. Onze bedden bleven vaker onbe
zet. Zo komen wij wel steeds dieper in de
rode cijfers. Daarom heb ik onze specialis
ten op het idee gebracht de mensen maar
wat sneller voor enkele dagen in ons zie
kenhuis op te nemen. Mijn collega's doen
precies hetzelfde."
In de loop van de jaren tachtig stegen de
kosten van de zorg van 33 miljard tot 53
miljard gulden. De geleidelijke vergrijzing
van de bevolking, invoering van zeer gea
vanceerde medische technieken, looneisen
van zorgverleners en toenemende druk om
groeiende wachtlijsten weg te werken, zul
len in de jaren negentig onherroepelijk lei
den tot sterke kosten- en premiestijgingen.
Dat maakt een stelselherziening onont
koombaar. En wie anders dan de overheid
moet die organiseren.
In de jaren vijftig en zestig beschikten
Haagse beleidsmakers nauwelijks over in
strumenten om de zorgsector te sturen. In
1974 vaardigde de christen-democratische
staatssecretaris Hendriks een blauwdruk
uit, waarop het huidige stelsel nog altijd in
sterke mate is gebaseerd. De vraag naar
zorg zou worden gekanaliseerd via een
volksverzekering, gefinancierd door een in
komensafhankelijke premie, met een
maximum. De overheid zou daarnaast het
aanbod van zorg strak reguleren via de Wet
Voorzieningen Gezondheidszorg (wvg).
Wanneer de overheid vraag en aanbod re
guleert, werkt het marktmechanisme niet
goed. Prijzen en tarieven zouden daarom
centraal, langs administratieve weg wor
den vastgesteld op basis van een Wet Ta
rieven Gezondheidszorg (wtg). Het was
Oost-Europa ten voeten uit. een hoogte
punt in het maakbaarheidsdenken dat het
optreden van het kabinet-Den Uyl (1973-
Flip de Kam Frans Nypels
1977) zo vaak kenmerkte.
Volksverzekering
De geschiedenis leert hoe moeilijk het is
om in de zorgsector iets te veranderen. Om
te beginnen werd direct al in 1975 de
volksverzekering tegen ziektekosten we
gens maatschappelijk verzet van de politie
ke agenda afgevoerd. De premie van de ge
plande volksverzekering hing af van het in
komen. Mensen met een laag inkomen
zouden weinig premie hoeven te betalen.
Toen de volksverzekering werd afgescho
ten, kwamen deze kwetsbare groepen,
zoals kleine zelfstandigen en bejaarden die
hoofdzakelijk '/an de aow moeten leven,
steeds meer in het nauw, omdat hun pre
mies de pan uitrezen.
De overheid moest toen wel ingrijpen.
Bejaarden gingen in 1986 grotendeels naar
het ziekenfonds. De andere ziekenfonds
verzekerden moesten meer premie betalen
om de kosten van deze slechte risico's op
te vangen. Bejaarden die niet in het zieken
fonds terecht konden en kleine zelfstandi
gen waren aangewezen op een particuliere
verzekeraar. Maar verzekeraars toonden
zich weinig happig om deze slechte risico's
op te nemen. Daarom bleek aanvullende
wetgeving nodig: de Wet Toegang Ziekte
kostenverzekering (wtz). Voortaan moes
ten verzekeraars door de wet aangewezen
groepen als verzekerden accepteren, waar
bij dekking volgens de 'standaardpakket
polis' en premiehoogte dwingend door de
overheid werden voorgeschreven.
Particuliere maatschappijen stellen op
deze polissen thans jaarlijks een verlies van
1,7 miljard gulden te lijden. Dit tekort
wordt omgeslagen over alle particulier ver
zekerden via de zogenoemde wtz-bijdrage.
Opnieuw: gedwongen solidariteit van goe
de met slechte risico's.
De planning van het aanbod werd
slechts gedeeltelijk een succes. Weliswaar
kwam in 1981 de Wet Voorzieningen Ge
zondheidszorg (wvg) tot stand, die moge
lijkheden bood om de groei van het voor-
zieriingenaanbod te beperken, maar
slechts enkele onderdelen van de nieuwe
wet traden direct in werking. Alleen de
bouwstop voor ziekenhuizen krachtens de
al langer bestaande Wet Ziekenhuisvoor
zieningen bleek tamelijk effectief.
Minder ziekenhuisbedden
Plannen uit 1982 en 1987 om het aantal
ziekenhuisbedden met in totaal ruim elf
duizend te verminderen, en andere bezui
nigingsmaatregelen zijn onvoldoende of
met grote vertraging gerealiseerd. Dat
kwam mede door gebrek aan medewerking
van gemeenten en provincies, die zich
vaak tel tegen sluiting van ziekenhuisafde
lingen verzetten. Voor zover het aantal
bedden is teruggebracht, gebeurde dat
doorgaans in het kader van vervangende
nieuwbouw, waarbij goedkope, oude bed
den werden vervangen door een geringer
aantal peperdure nieuwe bedden.
Ook de rechter zat de overheid soms
dwars, doordat patiënten en medisch spe
cialisten via rechtszaken nieuwe of ruimere
voorzieningen afdwongen, tegen de be
doeling van de wetgever in. Zo werd het
streven naar kostenbeheersing stelselmatig
uitgehold.
Om prijzen en tarieven te beheersen,
werd in 1981 eveneens de Wet Tarieven
Gezondheidszorg van kracht. Op grond
van deze wtg werd in 1983 een budgette
ringssysteem voor ziekenhuizen en ver
pleeghuizen ingevoerd 1 Ik ziekenhuis
kreeg in het vervolg jaarlijks een budget
toegewezen. Na de nodige aanloopproble
men werd in 1988 een systeem van 'func
tiegerichte budgettering' ingevoerd. Bij dat
systeem zijn de ter beschikking komende
middelen onder andere afhankelijk van het
aantal mensen in het verzorgingsgebied en
van het aantal verrichtingen. Uitgaande
van overheidsnormen onderhandelt de
ziekenhuisdirectie jaarlijks over het budget
en de tarieven met vertegenwoordigers van
ziekenfondsen en particuliere verzeke
raars.
Zo wordt bijvoorbeeld het tarief per lig
dag afgesproken. Omdat veel ziekenhuizen
erin slagen het aantal ligdagen te beper
ken, halen zij vaak niet het oorspronkelijk
begrote aantal. De kostenbesparing slaagt,
maar de directie zit vervolgens met de ge
bakken peren. De financiële administratie
kan geen rekening sturen voor een leeg
bed; dus lijdt het ziekenhuis onderbezet-
tingsverliezen. Om dat verlies goed te ma
ken. mag de directie in latere jaren de ta
rieven tijdelijk extra verhogen. Vandaar dat
de ziekenhuistarieven regelmatig met tien
tallen prrxenirn sti|geB en soms ook weer
fors dalen.
Het daaropvolgende jaar gaan de verze
keraars uit van minder ligdagen. Hierdoor
krimpt het béB llÜBMt budget, zonder dat
de ziekenhuisdirectie erin slaagt de kosten
voldoende te drukken. Steeds meer zieken
huizen komen hierdoor in de rode cijfers.
In 1990 had al dnekwart van de ziekenhui
zen een exploitatietekort. Dat tekort wordt
gedekt door een banklening, maar banken
tonen zich steeds vaker beducht om het te
kort voor te financieren.
Daarom tekent zich in ziekenhuisland
een nieuwe trend af. Directies suggereren
de medische staf patiënten wat vaker op te
nemen dan misschien strikt genomen
noodzakelijk is. Zo komen de bedden ten
minste weer vol en worden in de toekomst
onderbezettingsverliezen vermeden. Ver
moedelijk komt hierdoor een eind aan de
daling van het aantal ligdagen uit de jaren
tachtig. Het instrument van de budgette
ring is bot geworden.
Verrichtingen
De tot nu toe bereikte vermindering van
het aantal ligdagen bewijst dat de budget
tering aanvankelijk goed heeft gewerkt.
Desondanks stegen de kosten, onder meer
door de sterke groei van het aantal verrich
tingen van medisch specialisten. De over
heid is er - ondanks wetgeving en afspra
ken met de Landelijke Specialisten Vcreni-
§ing - in de jaren tachtig niet in geslaagd
e inkomens van deze vrije beroepsbeoe
fenaren volgens plan te temperen. Specia
listen reageerden op tariefverlagingen door
het aantal vcrrubtingon op ti- mhu, to
dat hun omzet op peil bleet.
Vijftien jaar aanbodplanning en tarie-
ven beleid hebben geleid tot een woud van
regels, allerlei verstarring en een grote bu-
roaur ratio Hot pn|sm«s h.irmmo is in do
zorgsector nagenoeg uitgeschakeld. Nie
mand snapt mecT h<* ysteem vai g<
zondheidszorg in elkaar steekt. In 1987
kwam de door de regering ingestelde com-
mKsie Dekker met vergaande voorstellen
om hot marktmechanisme m de» sector
gedeeltelijk in ere te herstellen. Onderlinge
OBC urrontio van zorgaanbieders en verre
keraars zou automatisch leiden tot lagere
prijzen, kosten en premies Het tweede ka
binet Lubbers nam de DekkeT-voorstellen
in grote lijnen over Daarmee was de kiel
gelegd voor de stelselherziening die nu in
opspraak is geraakt als het pUn Simons.
