Premie voor
uitbroeden
van eieren
In de weer met streeplijst en een totebel
Over leven
MILIEUTIPS
Spreeuwen
in plaats
van gif
Fuut en meerkoet naast elkaar
DONDERDAG 23 APRIL 1992
Veel broedende weidevogels beschermd
Veel weidevogels hebben vorig jaar tijdens de broedpe-
riode op het grasland van boeren een goede bescherming
genoten. In het voorjaar werden de weidevogels op zestig
procent van het grasland vrijwel ongemoeid gelaten, zo
blijkt uit een steekproef.
DEN HAAG GPD/ANP
Volgens het onderzoek werd op
620.000 hectare weideland de
vogels een optimale bescher
ming geboden. Op 45.000 hec
tare werd de bescherming van
de vogels door anderen dan de
veehouder geregeld. Op 168.000
hectare grasland werden geen
maatregelen getroffen om de
broedende vogels te bescher
men tegen maaimachines en
vertrapping door vee. Van een
bijna evengroot gebied is niet
bekend of er iets is gedaan om
vogels te beschermen.
De maatregelen bestaan on
der meer uit het plaatsen van
nestbeschermers, het ontzien
van jonge vogels tijdens veld-
werkzaamheden en het aanpas
sen van het maaigedrag. Of de
maatregelen effect hadden,
werd uit het onderzoek overi
gens niet duidelijk. Boeren die
beschermende maatregelen
achterwege lieten, voerden
daarvoor veelal als reden aan
dat er nauwelijks of geen weide
vogels voorkwamen.
Boeren in de gemeenten En
schede, Haaksbergen, Eibergen,
Winterswijk en enkele Duitse
gemeenten krijgen dit jaar pre
mies voor het beschermen van
vogels. De agrariërs kunnen
aanspraak maken op uitbetaling
van 150 gulden per geslaagd
broedsel van grutto, tureluur,
wulp, watersnip, kemphaan en
roodborsttapuit, evenals voor
de akkervogels ortolaan en
grauwe gors.
Het is een Europese primeur
dat boeren direct voor het resul
taat van natuurinspanningen
worden beloond. Het Centrum
voor Land en Milieu in Utrecht
trok vorig jaar grote aandacht
met een experiment voor resul
taatbeloning, maar het ministe
rie van landbouw, natuurbeheer
en visserij voelde weinig voor
invoering van een premie-sys
teem.
De Duitse overheid staat aan
zienlijk positiever tegenover be
taling voor 'natuurproduktie',
die moet bijdragen tot instand
houding van bedreigde planten
en dieren op landbouwgrond.
Het premiestelsel loopt vooruit
op een plan dat de Euregio dit
jaar wil afronden om natuur en
landbouw in het gebied duur
zaam in stand te houden.
Het gebied behoort tot de
meest waardevolle cultuurland
schappen van Nederland en
Duitsland, met onder meer het
Winterswijkse bekengebied,
hoogveengebieden in Twente
en kleinschalige akkerbouwge
bieden in het Duitse grensge
bied. Het Euregio-projekt wordt
gefinancierd door de EG en
Duitse en Nederlandse overhe
den.
Bankbiljetten milieu-onvriendelijk
haarlem De Nederlandse bankbiljetten krijgen vooralsnog geen
prijs voor milieuvriendelijkheid. De biljetten worden gedrukt
met inkt waarin schadelijke oplosmiddelen zoals tolueen, xyleen
en methylacetaat.
Aardgasbussen nog vuil
Groningen Bussen op aardgas hebben nog steeds last van kin
derziekten. De uitstoot varj uitlaatgassen is iets viezer dan ver
wacht, vooral als gevolg van problemen met de katalysator. De
bussen scoren al beduidend Beter dan de op diesel rijdende bus
sen. Aardgas geeft een veel lagere uitstoot van koolmonoxide,
stikstofoxiden en roetdeeltjes dan diesel. Wat koolwaterstoffen
betreft, scoort de aardgasbus minder goed dan verwacht. Het
probleem is technisch oplosbaar. Ook het gewicht van de bus is
een probleem. Om een behoorlijke actieradius te hebben bevat
ten de bussen elf hogedruktanks voor aardgas. Dat betekent
1200 kilo extra gewicht. Een extra zware bus verbruikt meer
energie.
Milieu en gemeenten
den haag Gemeenten kunnen zelf heel wat doen aan de verbe
teringvan het milieu. Er kunnen binnen de gemeentelijke orga
nisaties (plantsoenendienst, scholen, zwembaden en sociale
werkplaatsen) interne milieuzorgsystemen worden opgezet. Dat
levert directe winst op voor het milieu en heeft bovendien een
voorbeeldfunctie vqor de burgers. De Vereniging van Neder
landse Gemeenten heeft daarover een boekje uitgegeven, 'Be
drijfsinterne milieuzorg'. Het kost 18,50 gulden en is te koop bij
de VNG-uitgeverij (telefoon 070-3738888).
Het maakt nogal veel verschil
hoe u uw koffie zet. Niet alleen
voor de smaak van de koffie,
maar vooral ook voor het
milieu. Elektrisch koffie-zetten
kost veel stroom. De elektrici
teitsrekening loopt nog verder
op door drank warm te houden
op een elektrisch plaatje. Als u
de koffie in een thermoskan
doet, scheelt dat een slok op
een borrel. Een beter milieu be
gint immers bij jezelf.
Filters
Er zijn bruine en witte filterzak
jes. De witte zijn goedkoper dan
de bruine. Vreemd eigenlijk,
want bij de produktie van witte
wordt chloor gebruikt om deze
te bleken en bij de produktie
van de bruine niet. Een extra
handeling en toch goedkoper.
Oorzaak hiervoor is dat vraag
naar bruine filters nog klein is.
Bruine filters zijn veel minder
milieubelastend. Er komt geen
chloor bij kijken en bovendien
zijn ze vaak gemaakt van kring
looppapier. Door allemaal brui
ne zakjes te kopen, wordt de
prijs ervan vanzelf lager.
Wasmiddelen
'Groen' wassen wordt de laatste
jaren steeds populairder. De
meeste fabrikanten van was
middelen zijn op de goede weg.
Wasmiddelen met fosfaat zijn
moeilijker te vinden dan was
middelen zonder. Toch een
paar tips. Als u wast met een
'bolletje', koop dan de volgende
keer een doos wasmiddel waar
geen bolletje in zit. Wat moet je
met twee of meer bolletjes?
Vloeibare wasmiddelen zijn
slechter voor het milieu dan
poeders. De wasactieve be
standdelen van vloeibare mid
delen zijn moeilijker af te bre
ken. Ook de plastic flessen
waarin veel vloeibare middelen
worden verpakt, zijn slecht af
breekbaar. Hetzelfde geldt voor
wasverzachter. In de wind dro-
gen maakt kleding ook zacht en
dat is een stuk beter voor het
milieu.
Reinigingsdienst Leiden
«9
Het wad bij laag water.
FOTO MARTIJN DE /ONCE
Bijzondere natuurcursussen op Texel
TEXEL THEO VAN DER KAAU
Harde wind, scherpe zon en de
lucht vol vogels. Typische be
groeide tuinwallen scheiden de
weilanden van elkaar. Er grazen
schapen en geen koeien. Op het
menu lamsvlees, op de hotelka
mer een dekbed van schapewol
en natuurlijk overal Duitsers.
Om terug op het vasteland
wat meer darwdeze stereotiepen
van Texel te kunnen vertellen,
heeft de VW samen met Eco-
Mare, het centrum voor wad
den en Noordzee, een natuur-
cursus voor toeristen bedacht.
De Muy, de Slufter, het wad,
het Oude Land, de Hoge Berg;
de meeste mensen kennen de
natuurgebieden van naam, zijn
geïnteresseerd, maar weten
nauwelijks wat er precies te be
leven valt. Om de natuurcursus
te volgen is geen voorkennis no
dig. Arthur Oosterbaan en Pier
re Bonnet zijn geduldige leer
meesters die op elke vraag een
antwoord hebben.
De natuurcursus van Eco-
Mare bestaat uit een avond en
een dag. Cursisten kunnen kie
zen uit drie programma's: vo
gels, het wad of zee, strand en
duinen. Punt van vertrek is Eco-
Mare zelf. Dit natuurmuseum
met aquaria en zeehondenop
vang biedt stevige basisinfor
matie voorde excursies.
Het lesmateriaal bevat een
streeplijst om vogels te noteren
en tekeningen van schelpen,
slakken en wieren. De opdracht
is zoeken en determineren. Het
zal blijken dat er over dode din
gen evenveel te vertellen valt als
over levende. Oesterschelpen
zijn overblijfselen van de oes
terteelt die hier een eeuw gele
den floreerde. Een ordinaire
schelp dwingt ontzag af in de
wetenschap dat het een fossiel
kan zijn van meer dan duizend
jaar oud.
De cursus zou niet compleet
zijn zonder te weten wat er in
zee leeft. Daarom is er een net
meegekomen dat door gama-
lenvissers gebruikt wordt. Het is
een slim geconstrueerd geval,
dat uit zichzelf in zee blijft, ter
wijl de visser langs de vloedlijn
loopt. Het is maart en nog te
vroeg voor garnalen. De vangst
bestaat uit schelpen en kleine
tarbots. Dat zijn zandkleurige
platvissen met ogen aan de zij
kant.
Het strand ligt bezaaid met
Amerikaanse zwaardscheden.
De volksnaam is scheermes, dat
schept duidelijkheid. Het is een
groot exemplaar dat de hele Ne
derlandse kust heeft veroverd
en tot in Frankrijk wordt gesig
naleerd. Het schelpdier, dat de
inheemse zwaardschede ver
dringt, is meegekomen met bal-
lastwater van een tanker en in
1982 terechtgekomen in de
Duitse Bocht.
Een vondst kan nog zo
vreemd zijn of de cursusleiding
heeft er wel een naam voor. Wat
eruit ziet als zachte popcorn is
het eikapsel van de wulk, een
slak. Kwalachtige diertjes geklit
tot een kolonie zijn hydropolie-
pen. Een dodelijk slachtoffer
van scheepsolie blijkt niet zo
maar een vogel, maar de zeld
zame drieteenmeeuw, te her
kennen aan zijn zwarte vleugel
rand.
Heel Texel kan niet op een
avond en een dag, daarom
moet de cursist kiezen. Voor het
onderdeel 'wad' blijft de zee
links liggen en concentreert de
excursie zich op de andere kant
van het eiland. Het is nog hoog
water, dus er kan een net de zee
in. Verboden vistuig zelfs, want
het is een totebel of kruisnet.
Vreemd genoeg is dat wel toe
gestaan bij wijze van instructie
aan leerlingen. Het net meet
een bij een meter, zakt naar de
bodem en vangt alles wat zich
in de waterkolom daarboven
bevindt. Dat blijkt op die koude
middag in maart slechts een
stekelbaars te zijn.
Toch zit aan dat minimale
visje een lang verhaal vast. dat
begint bij de vos die nota bene
helemaal niet op Texel voor
komt. Op het vasteland heeft de
lepelaar veel last van de vos.
Texel is daarom riant voor deze
vogel, alleen heeft hij daar te
weinig te bikken. De stekel
baars, zijn lievelingsgerecht, is
heel algemeen in de Wadden
zee en kon vroeger makkelijk
via slootmondingen het eiland
binnenzwemmen. De mondin
gen werden sluizen die de ste
kelbaars buiten sluiten. Om dat
probleem op te lossen is bij De
Cocksdorp in het noorden een
stekel baarstrap in de maak.
Er is zoveel over de natuur op
Texel te vertellen. Arthur: „De
deelnemers zijn erg enthou
siast. Het is nog even wennen
voor dë mensen dat ze hiervoor
geld moeten betalen. Voor vijf
gulden een uurtje met de bos
wachter mee, dat kennen we al
lemaal. Maar deze natuurcursi-
us is wel even wat intensiever."
De kosten bedragen 65 gul
den inclusief lesmateriaal. Wie
per auto komt kan 45 gulden
uitsparen door in Den Helder
bij de veerboot te parkeren. Aan
de overkant staat de bus klaar
en er zijn fietsen te huur. Meer
informatie over hotels en cam
pings geeft de VW van Texel,
tel. 02220-14741. EcoMare in
formeert over de cursus, tel.
02220-17741.
REDACT* •MONtCAWESSELlNG
Afrikaanse spreeuwen zijn uit
stekende vervangers voor gif uit
de spuitbus. Het instituut voor
veevoeding De Schothorst in
Lelystad laat al sinds 1979 met -
succes spreeuwen vliegen van
gen in de varkensstallen.
De steek- en de huisvlieg ge
dijen maar al te goed bij een
combinatie van varkens, mest
en hoge temperatuur. De vlie
gen vermenigvuldigen zich in
varkensstallen dermate snel, dat
om de twee weken de gifspuit
gehanteerd moet worden. Afri
kaanse spreeuwen zijn gek op
vliegen en de proef van destijds
was een groot succes. Het vlie
gen vangen zonder gif zal beter
onder de aandacht worden ge
bracht van de 30.000 varkens
houderijen in Nederland.
Cursus over
veldbiologie
voor jongeren
LiSSE MONICA WESSEUNG
Jongeren van 12 tot en met 25
jaar die actief met de natuur
willen bezig zijn, kunnen deel
nemen aan een cursus veldbio
logie die de afdeling bollen
streek van de Jeugdbonden voor
Natuurstudie in mei houdt. De
cursus bestaat uit een introduc
tieavond, vijf excursies en een
afsluitende test. Op de intro
ductieavond (1 mei) wordt in
De Klister in Lisse een dialezing
gehouden over de natuur in de
Bollenstreek. Met hulp van het
cursuspakket (een bandje met
vogelgeluiden en een determi-
natietabel) gaan de cursisten op
excursie. Op zondag 3 mei
wordt de zeevogeltrex op het
strand bekeken en geïnventari
seerd. Na twee uur wordt de be
schutting van het duin opge
zocht om planten te bestude-
Een week later gaan de cur
sisten in de buurt van Lisse op
onderzoek naar waterbecstjes.
De vossen en reeën en vogel
soorten in het duin zijn de zon
dag erop (17 mei) aan de beurt.
Op zaterdagavond 23 mei nu
eens niet naar de disco, maar
met de bat-detector naar vleer
muizen zoeken in de buurt van
Lisse.
De volgende ochtend worden
insekten gevangen in het I>eeu-
wenhorstbos in Noordwijkcr-
hout. De cursus wordt die dag
besloten met een test in het Jan
Verweycentrum in Noordvvyk.
Opgave voor de cursus moet
zo snel mogelijk in verband met
het samenstellen van lespakket
ten Deelname kM 12*50 gol
den per persoon. Opgave bij
Martijn Kosterman in Lisse, tel.
0252112265.
rupwftering Knus naast elkaar een nestje
bouwen. Deze fuut en meerkoet broeden vlak
naast elkaar. De fuut leunt eigenlijk op de
agressie van de meerkoet. Meerkoeten vallen
indringers die het nest belagen aan en jagen
ze op die manier weg. Een fuut is beduidend
minder moedig: zij duikt onder water als ge
vaar dreigt in de veronderstelling dat de bela
ger waarschijnlijk verdwenen is als ze weer
bovenkomt Daarom maken futen vaak hun
nest pal naast dat van de meerkoet.
Nog een paar dagen en de vogels zullen
hun eieren leggen. De meerkoet legt zes tot
tien eieren. Veruit het merendeel hiervan legt
vroegtijdig het loodje: gemiddeld levert een
broedsel slechts twee volgroeide jongen op.
De fuut legt drie tot vier eieren met eenzelfde
resultaat.
Het gaat overigens goed met beide soorten
watervogels. Het leefgebied van de fuut is de
laatste Jaren aanzienlijk uitgebreid. De fuut
leeft van jonge vis. In grachten in steden is
dat voedsel meer en meer te vinden. Ook de
meerkoet een planteneter, maakt goede tij
den door. De vogelbescherming denkt dat de
ze soort duidelijk profiteert van de bescher
mende maatregelen die de afgelopen jaren
zijn getroffen.
FOTO WIM DOKMAN
IN 'TVELD
Mijn wouw cn ik zijn allebei gek
op blauwe bloemen. Dat kun je
bij ons in de tuin dan ook goed
zien. Tussen het geel van de
narcissen, het speenkruid en de
sleutelbloemen staan nogal wat
blauw bloeiende planten De
maagdenpalm laat in de scha
duw van de hulst haar eerste
helder blauwe bloemen zien en
gaat daarmee door tot in de
herfst. Niet met Keukenhof
aantallen maar zo nu en dan
een paar. Een fraai voorbeeld
van energiebesparing! Blauwe
druifjes staan te pinkelen tussen
het glimmende blad van het
speenkruid. En onder de appel
boom hangt het hele voorjaar
door een blauwe waas van hon
derden scilla's, een soort mini-
hyacint jes. In en langs het gras
schitteren duizenden ijle
bloempjes van het draadere
prijs, waar niets tegen bestand
is want bij elke maaibeurt van
het gras verspreid je het plantje
door de hele tuin. Maar van mij
mag hij.
Een bijzondere ereplaats ver
dient het longkruid. Wat dat is
een plantje dat van verrassingen
houdt. Bij mij in de tuin staan
twee grote pollen met honder
den blauwe bloempjes tegelijk
te bloeien. Een fantastische
nectarbron voor allerlei soorten
wilde bijtjes die er dan ook met
tientallen tegelijk tussendoor
zwermen. En voorlopig gaat die
overrompelende bloemenzee
nog wel even door. Want russen
het blauw zitten grote trossen
roze bloemknoppen, la. u
leest het goed. De knoppen zijn
roze. En dat is bedoeld om be
zoekers een vergeefse reis te be
sparen. Bijen kunnen dc blauwe
bloemen wel zien. maar de roze
knoppen vallen niet op hun
netvlies. En dat is maar goed
ook. want in de jonge fase van
de bloem is de nectarproduktie
nog niet op gang gekomen. Het
vocht in de bloem is nog wat
zurig en veroorzaakt daarmee
de roze kleur Een dag of wat la
ter als er wel nectar te halen
valt - worden de levenssappen
basisch en verkleurt de bloem
in blauw. Een soort lakmoe
sproef dus.
Dc tweede truc van het long-
kruid is dat het twee soorten
bloemen in huis heeft Een voor
bijen met lange zuigsnuiten,
waarbij de meeldraden cn
stempel in de bloem diep weg
gestopt zitten. En een soort voor
Dijen met een korte nectarslurf.
waarbij dc voortplantingsorga
nen bijna uit de Bloem steken.
Het longkruid is dus van alle
markten thuif.
Het derde kunstje is dat het
longkruid ook twee soorten bla
deren heeft: voorjaars- en zo-
merbladeren. Op dit moment
zit er nog nauwelijks groen aan
de bomen en dus komt er licht
genoeg op de grond waar het
longkruid staat te bloeien. Veel
licht betekent dat kan worden
volstaan met kleine bladeren en
alle energie in de bloemen kan
worden gestopt Togen de tijd
dat het longkruid is uitgebloeid,
zit er wél blad aan de bomen en
struiken boven het plantje Het
wordt dus duister op de grond
en dan produceert het long
kruid brede, gevlekte bladeren
die het weinige licht nog kun
ncn omzetten in voedingsstof-
fen voor een nieuwr golf blau-
we bloemen volgend jaar. Voor
wilde bijtjes én voor ons.
