Weg met
het saaie
rijtjeshuis
Het ei van
Columbus
ZATERDAG 18 APRIL 1992
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
De Filmwijk in Almere is gebouwd
In de vorm van een halve cirkel
vol eigenzinnige bouwsels.
luchtfoto aerocamera michel
hofmeester
Onze taal
'Modem acropolisme': boogvormige twee-onder-een-kapwoningen met zachtgroe
ne daken en in diverse tinten geschilderde muren doen aan een rustige Amerikaanse
villawijk uit de Jaren vljfig denken. foto cpd
Eigenzinnige woningbouw in Filmwijk
Almere laat zien hoe het anders kan
'Coupe Soleil'. 'Cayennepeper'.
'12 Óscar-nominaties'.
Eigenzinnige namen voor
eigenzinnige woningbouw. Te
vinden in een bijzondere en nog
gloednieuwe woonwijk van
Almere: de Filmwijk, gelegen
aan het Weerwater dicht bij het
stadscentrum. Een bezoek is een
must voor alle
gemeentebestuurders,
woningbouwcorporaties en
stedebouwkundigen in ons
land. In de Filmwijk kunnen zij
ideeën opdoen voor het
creatiever vormgeven van onze
toekomstige nieuwbouwwijken.
De Nederlander laat zich
immers niet meer kritiekloos in
een saaie slaapstad stoppen. In
Almere is te zien hoe het
allemaal anders kan.
Appartementen in Twins Pare'.
JOZEFIEN HAAGEN
De gloednieuwe Filmwijk in Al
mere is dezer dagen lot ten-
toonstellingsgebied verklaard
onder het motto Bouwen en Wonen 1992'.
De buitenexpositie was de afgelopen week
onderdeel van de Vakbeurs voor Bouwen en
Wonen, georganiseerd door de Nationale
Woning Raad (NWR) en tot 26 april is de wijk
In Almere open voor iedereen.
in 1990 werd voor de eerste keer een soort
gelijke expositie gehouden. Ook in Almere, in
de Muziekwijk. „Het idee ontstond na een
bezoek aan Denemarken. In de Scandinavi
sche landen worden veel woonexposities bui
ten gehouden", legt coördinator C. van der
Schoot van het bureau Bijzondere Projecten
van de NWR uit. „We organiseerden al tien
jaar de Bouw-Ral. Allemaal leuke stands,
maar we wilden een aantal zaken ook eens in
het echt laten zien."
Samen met de gemeente Almere werd de
eerste buitenexpositie opgezet. In de Muziek
wijk ging het om 240 woningen. De Filmwijk
telt ruim het dubbele: 588 huizen, een school
en een gezondheidscentrum. In totaal 38
projecten in de huur- en koopsector, in di
verse prijsklassen.
„Het unieke van de Filmwijk is dat tevoren
geen stedebouwkundige randvoorwaarden
werden opgesteld. Afwijkend was ook dat de
opdrachtgevers niet de eigen architecten
meenamen, zoals dat gebruikelijk is. We heb
ben een toporkest van architecten samenge
steld en geprobeerd hen te koppelen aan een
opdrachtgever", zegt Van der Schoot.
Het stedebouwkundige plan kwam pas tot
stand nadat alle plannen waren ingediend.
Dit leidde uiteindelijk tot de halve cirkel
waaruit de Filmwijk bestaat: drievoudige be
bouwing aan de buitenrand en een stervor
mig stratenpatroon binnen de halve cirkel.
„De opdracht voor alle deelnemers was dat
ze een toekomstgericht huis moesten bou
wen. Niet té experimenteel, maar wel flexibel
en vrij indeelbaar. Grensverleggend bouwen,
zoals ook de titel luidt van het boek dat we in
het kader van de expositie uitbrengen", zegt
Van der Schoot.
„Het grappige is dat, hoewel dat geen op
dracht was, er ontzettend veel glas is ge
bruikt. Misschien is dat een reactie op de
kleine ramen die de afgelopen tijd in huizen
werden gezet."
Variatie
Tijdens onze wandeling door de Filmwijk,
waar nog volop wordt gewerkt, valt de enor
me variatie en kleurenrijkdom onmiddellijk
op. Alsof je door een kaleidoscoop kijkt. Geen
enkele straat is zelfs maar aan één kant het
zelfde. Hier wordt definitief afgerekend met
het geijkte rechte stratenpatroon met de keu
rige, maar o zo saaie rijtjeswoning. Ook in de
Filmwijk ontbreken de rijen niet, maar elk
project heeft z'n eigen aankleding, vorm en
kleur. Van gelijkvormigheid, laat staan saai
heid, is dan ook geen sprake.
Langs de centrale as van de Filmwijk, de
Hollywoodlaan, zijn daarvan prachtige voor
beelden te zien. Zoals de Soli-woning, ont
worpen door Atelier Pro Architecten in Den
Haag. Prijs rond de twee ton. Doordat elk
huis van het andere is gescheiden door een
doorzichtige lichtschacht, lijkt het op zichzelf
te staan.
De Soli kan op allerlei manieren worden
ingedeeld. Zo spelen de ontwerpers in op de
toenemende individualisering en verande
rende leefgewoonten. Ook de twiritig jonge-
renwoningen van Woningbouw Vereniging
Almere kenmerken zich door flexibiliteit. Uit
gangspunt is de 'woon-unit': alleen de toe
gang en de plaats van keuken, douche en wc
staan vast. De verdere indeling ligt in handen
van de bewoner. De voorkant van het jonge-
rengebouw is uitgerust met een grote glazen
kap, waardoor één grote gezamenlijke ruimte
ontstaat.
In de Filmwijk is aan allerlei leeftijdsgroe
pen gedacht. Ook dat is flexibel bouwen. Er
staan zelfs woningen voor 45-plussers. De
échte ouderen wonen in het welluidende
project 'Première'. Dat bestaat uit twee
bouwblokken: 17 ouderenwoningen (huur)
•met een gemeenschappelijke huiskamer, op
korte afstand van de wijkvoorzieningen. De
twee in zachtgrijze tinten uitgevoerde blok
ken buigen naar elkaar toe, waardoor een
vriendelijk en intiem hofje is ontstaan.
Ook het 'Halfrond', aan de andere kant van
de wijk. heeft zijn eigen sfeer en intimiteit
doordat de huizen in een halve boog naar el
kaar toe zijn gebouwd. Het 'Halfrond' is min
der gesloten dan 'Première' en zeer speels
van architectuur. De woningen lijken om te
vallen doordat de voor- en achterzijde uit
schuine wanden bestaan. Hierdoor wordt
aan de tuinkant optimaal gebruik gemaakt
van het invallend zonlicht.
wlnnie-de- oeh
Het toppunt van flexibiliteit en individualiteit
in de Filmwijk is het Almeerhuis waarvan er
12 zijn gebouwd. De ontwerpers van archi-
tectenburo BNA Gjalt de Jong/jnbo in Drach
ten lieten zich inspireren door het beroemde
beertje Winnie-de-Poeh: „Winnie-de-Poeh
en Knorrie pakten het huisje van takken van
Iejoor op en zetten het aan de andere kant
van het Honderd-Bunder-Bos weer neer.
waar het eigenlijk beter staat."
Het Almeerhuis staat weliswaar op een
vaste plek in de wijk, maar het kan op allerlei
manieren worden uitgebreid en aangepast.
Dat is ook te zien. De ene woning heeft een
dakterras aan de voorzijde, de andere aan de
achterzijde. Een derde heeft op de dezelfde
plek een dakkamer laten bouwen. Het aardi
ge is dat de twaalf woningen, ondanks alle
varianten, zich als één geheel presenteren.
Zuinig omgaan met energie en het milieu
sparen. Ook daar gaat het om in de heden
daagse woningbouw. In de Filmwijk spelen
enkele projecten daar op in. Interessant zijn
de Zonneblokwoningen die Wiek Röling sa
men met Mike langa ontwierp. Twee witte
bouwblokken met elk acht eengezinswonin
gen in de koop- en huursector. Het ene blok
is gebouwd volgens de traditionele serie-
bouw. In het andere zijn allerlei milieuaspec
ten verwerkt: Dit 'Eko-blok' is te herkennen
aan de overdekte binnenstraat en de vegeta
tiedaken op de derde bouwlaag.
Op en top milieuvriendelijk is het 'Zuinig
Huis', een gezamenlijk project van de ener
giedistributiemaatschappij PGEM en de
Flevolandse Drinkwater Maatschappij
(FDM). Deze woning is uitgerust met allerlei
snufjes die tot energiebesparing leiden: zon
neboiler, thermostatische mengkranen, ener
giezuinige douchekop, waterbesparend toilet
en een grijs watercircuit. Regenwater wordt
opgevangen en hergebruikt voor het door
spoelen van het toilet. Ook is dit huis voor
zien van een speciaal type dubbel glas waar
van de isolatiewaarde twee keer zo hoog is
als bij gewoon glas.
Kleuren
In het oog springend is de enorme kleuren
rijkdom in de Filmwijk. Alle kleuren van de
regenboog zijn aanwezig. Van felgeel en an
traciet tot turkoois en groen. De twee kleur
rijkste projecten zijn wel 'Modem acropolis
me' en 'Cayennepeper'. Het laatste project
bestaat uit zeven in pasteltinten uitgevoerde
koopwoningen die schots en scheef zijn
neergezet. Alsof iemand een handjevol ge
kleurde blokken naar beneden heeft laten
dwarrelen. De bewoners hebben veel eigen
inbreng gehad bij de woningindeling, materi
aalgebruik en puiontwerp. Helaas verdient
niet elke Cayennepeper de schoonheidsprijs.
'Modem acropolisme' mag wat mij betreft
tot 'snoepje van de week' worden uitgeroe
pen. De boogvormige twee-onder-een-kap-
woningen met zachtgroene daken en in di
verse tinten geschilderde muren, doen aan
een rustige Amerikaanse villawijk uit de jaren
vijfig denken. Een echte blikvanger.
De Filmwijk is nog niet helemaal bewoond.
Sommige woningen gaan pas na de buiten
expositie in de verkoop. Ook is het gezond
heidscentrum van Aldo van Eyck, aangepre
zen in de tentoonstellingscatagolus, nog lang
niet klaar. Het half afgebouwde centrum ligt
pal naast de hoofdingang van de expositie en
is bepaald geen visitekaartje. Hier liep het
'huwelijk' tussen opdrachtgever en architect
dus niet zo vlekkeloos...
Voor de bewoners worden het een paar
drukke weken, voorspelt Van der Schoot van
de NWR. De Filmwijk zal ook daarna een
kijkdoos zijn, want een dagje 'woning kijken*
is voor velen een toeristische attractie. Voor
de heer en mevrouw Mulder, die mij gastvrij
onthalen tussen de verhuisdozen, maakt het
allemaal niets uit. Zij kochten een prachtig
appartement in 'Twins Pare' en laten het al
lemaal rustig over zich heen kpmen. Ze ver
kochten hun woning in het Brabantse'Berg-
eyk en trokken naar de Flevopolder.
„Het was daar niet meer wat het was. Moet
je hier eens kijken wat een rust en ruimte. En
het licht is hier anders, net als op de Wad
deneilanden". vertelt mevrouw Mulder en
thousiast.
„Het is hier echt genieten", vult haar man
aan. „Zo'n aparte wijk. daar houden wij wel
De builenexposilie Bouuvn en Wonen in Almere-
Centrum is tói en met zondag 26 april dagelijks ge
opend van 10 tot 17 uur. Op vrijdag 24 april tol 21
uur. De toegangsprijs 12,50 gulden (voor kinderen
tot en met 11 jaar en houders van Pas 65 kost een
kaartje 5 gulden).
Vijfhonderd jaar geleden is
Amerika ontdekt en morgen is
het Pasen. Vandaar dat het nu
moet gaan over het ei van Co
lumbus. Hoe zet je een ei recht
overeind? Dit probleem schijnt
opgelost te zijn door Columbus
(1451-1506). Hij zette het ei zo
hard neer dat het aan de on
derkant kapotging waardoor
het recht overeind bleef staan.
Het is overigens niet zeker of
Columbus de ontdekker was
van deze onpraktische manier
van eieren neerzetten. De eerst keer dat het
verhaal ons verteld wordt, is in Benzoni's
'Historia del mondo nuovo', een boek uit
1565. Dat wil zeggen: 59 jaar na de dood van
Columbus. Eerder al, in 1550, wordt over
zo'n ei verteld door de geschiedschrijver Va-
sari, maar volgens hem was Brunelleschi de
uitvinder van het rechtstaande ei. Er zijn
trouwens meer personen uit die tijd ge
noemd die een ei op die manier hebben
neergezet. Zodat je haast gaat denken dat het
niks bijzonders was en dat menigeen destijds
z'n ei zo neerzette, toen het eierdopje blijk
baar nog niet uitgevonden was.
In ieder geval krijgt Columbus, terecht of ten
onrechte, meestal de eer. Het verhaal wil dat
hij in 1493 te eten was gevraagd bij kardinaal
Mendoza, de raadsman van Isabella van Cas-
tilië en Ferdinand van Aragon. Columbus is
dan juist terug van zijn eerste grote reis en
klaar met het ontdekken van Amerika. Hij is
ineens een beroemd man en we kijken er niet
vreemd van op dat hij aan tafel zit bij de gro
ten van het land.
Een der disgenoten betoogt, uit jaloezie of
gewoon om te treiteren, dat de ontdekking
van Amerika eigenlijk niets bijzonders was.
En dat, als Columbus niet toevallig de eerste
was geweest, een andere zeeman het vroeger
of later wel ontdekt zou hebben. Niet aardig
gezegd, maar wel waar natuurlijk. Bovendien
gebeurde dat ontdekken per ongeluk, want
Columbus was eigenlijk op zoek naar een
westelijke scheepvaartroute naar China en
Japan.
Columbus wordt boos, geeft niet meteen ant
woord, maar pakt een ei en vraagt het gezel
schap wie van hen een ei rechtop kan laten
staan. Als niemand dat kan, zet hij het ei zelf
op de bekende manier hardhandig neer. Met
andere woorden: het is simpel, maar je moet
er maar op komen. Zo zou ook het ontdek
ken van Amerika weliswaar simpel zijn, maar
je moet maar op het idee komen.
De historie vermeldt niet of de disgenoten
overtuigd waren. Ik ben in ieder geval niet
overtuigd. In de eerste plaats overtreedt Co
lumbus duidelijk de spelregels, want het ging
om een gaaf ei. Anders zou ieder spiegelei
ook een goed antwoord zijn. Maar afgezien
daarvan, uit het feit dat iemand een ei kapot
kan maken, volgt natuurlijk nog helemaal
niet dat zo iemand een briljant ontdekkings
reiziger is.
Veeleer toonde Columbus zich een gewiekste
verkoper, door een mislukking te presenteren
als een briljante vondst. Het probleem van
het ei kon hij net zo min oplossen als ieder
ander, maar over zijn 'oplossing' spreekt
men na 500 jaar nog steeds. En de westelijke
scheepvaartroute heeft hij dus niet gevon
den, maar dat werd overstemd door het
feestgedruis om de ontdekking van Amerika.
Columbus was vooral een hele handige jon
gen.
Zo komt het rtu dat ik bij de uitdrukking 'het
ei van Columbus' eigenlijk altijd moet den
ken aan zoiets als 'handige jongen' of 'ver
kooptruc', terwijl het voor de meeste mensen
toch heus betekent: 'onverwacht simpele op
lossing'.
