Het
summum
van
genoegen
Hersenvoedsel
ZATERDAG 18 APRIL 1992
De ongeëvenaarde
Sint-Sixtusbieren
van Westvleteren
jan kuys henk schol
Knettergek zijn we. En decadent
bovendien. Liefhebbers ook. Van
bier, wel te verstaan. Daarom zijn
we op weg naar de Westhoek, een prachtig
verlaten deel van Vlaanderen. Waar de
weidsheid normaal gesproken de lucht naar
boven tilt, maar waar vandaag, zoals zovele
dagen, de mist alles verhult. Alsof het eind
doel verborgen moet blijven; alsof het verbo
den is nog ooit de weg naar de abdij terug te
vinden.
Lang geleden zijn we haast vanzelf op het
spoor gezet van het zalige gerstenat. We
dronken het pils kritiekloos in (te) grote hoe
veelheden tijdens de studententijd. Later leg
den we hogere normen aan. Bekeerden ons
tot de hoge gisting, legden de volheid van het
bier tegen het gehemelte en lieten de verfijn
de smaak langzaam langs de huig glijden.
Nog weer later voegden we nieuwe criteria
toe aan het selectieproces. De natuurlijke
zuiverheid van het bier ging een rol spelen bij
het verwennen van de smaakpapillen.
En toen... toen raakten we bekend met
Westvleteren, ofte wel het trappistenbier van
het Sint-Sixtusklooster aldaar. Het summum
van genoegen voor iedere bierliefhebber, de
zuiverheid ten top. Vanzelfspre
kend verloopt de reis er naartoe
identiek aan de wijze waarop
men de trappist tot zich neemt.
Kalm dus. En in etappes.
We boeken een hotel te Gent
('Onze zalen zijn volledig inge
richt om uw seminarie volledig
te laten slagen"). Teneinde alvast
enigszins in de vereiste stem
ming te geraken leggen we aan
bij de herberg 'De Dulle Griet'.
Die heeft 250 soorten bier in de
aanbieding, dus blijmoedig be
ginnen we met de aanbeveling
op het grootste bord. Na drie
soorten geproefd te hebben blij
ken de discussiepunten op. Zon
der hoofdelijke stemming
daar staat de kop al lang niet
meer naar besluiten we een
andere keer terug te komen om
de resterende onbekende mer-
Ken 101 ons te nemen.
Bij het verlaten van het etablissement doen
we een pijnlijke ontdekking. Zo snel heeft de
kater niet eerder toegeslagen. Verborgen on
der het rijtje W-bieren op de bierkaart prijken
de drie soorten van Westvleteren. Daar gaat
onze exclusiviteit. „Deze trappist is toch uit
sluitend aan de abdijpoort te koop", roepen
we in vertwijfeling tegen de gérant.
Die heeft een eenvoudige verklaring.
„Mijnheer, hier buiten staat een groot neon-
bord dat vermeldt dat wij ALLE trappisten
bieren in huis hebben. Als wij Westvleteren
niet hadden, zouden we ook dat bord niet
hebben kunnen plaatsen, zulle. Dat begrijpt
u toch wel, hè?"
Zuivere logica, toegegeven, maar aan onze
droom is geknaagd. Westvleteren is commer
cieel in de handel!? Om van je geloof te val
len.
Filosofie
De volgende dag slokt het platteland ons op.
Midden in de onzichtbare uitgestrektheid
van Vlaanderenland doemt plots de om
muurde abdij op met als enig aanspreekpunt
het uiterst simpel ingerichte café 'In den Vre
de' daar tegenover. Parkeerplaatsen genoeg,
hier, maar overigens beperkt het dagelijkse
leven zich deze donderdagochtend tot enkel^
passanten. We kiezen de bieringang en staan
dan voor het domein van broeder Matthijs,
die de 'OUanders' al een dag eerder had ver
wacht. Maar geen nood, de kratten staan
klaar en de 'Bourgogne van Vlaanderen'
wacht op transport.
Omstandig doet broeder Matthijs ons de
levensfilosofie van de brouwende trappisten
uit de doeken. „Wij leven niet om te brou
wen, wij brouwen om te leven", zegt hij met
de nooit wijkende* glimlach op zijn met een
grijze baard gesierde gelaat. Een waarheid
die de trappisten van Westvleteren al bijna
twee eeuwen huldigen. Een waarheid boven
dien, die vader abt bijna drie jaar geleden in
verlegenheid bracht toen hij de inrichting en
aanschaf van een gloednieuwe brouwzaal
moest verantwoorden. Wat zijn dat voor
monniken, die ongewone 'buitenkloosterlij-
ke' dingen doen. klonk het in een aan zich
zelf gericht verwijt. Het antwoord was simpel
Voor de echte liefheb
ber is er niets heerlij
kers dan het trappis
tenbier van het Sint-
Sixtusklooster in het
Vlaamse Westvleteren.
Helaas en gelukkig uit
sluitend te koop aan de
abdijpoort en in het
door monniken geëx
ploiteerde café 'ln den
Vrede' aan de over
kant. Of toch niet?
In 1975, tijdens een verblijf in New York, woon
de ik een conferentie bij over geheugen en voe
ding. Van de talloze lezingen was er eigenlijk
maar één die werkelijk indruk op mij maakte.
Maar die indruk was dan ook zo groot dat mijn
voedingspatroon er tot op de dag van vandaag
in ernstige mate door wordt bepaald.
J geven door een ze-
kere dr. Wurtman.
verbonden aan het vooraan
staande Massachussets Institute
for Technology. Wat ik toen nog
niet wist, maar inrrtiddels wel
omdat ik Wurtmans werk over de
jaren ben blijven volgen, was dat
ik luisterde naar 's werelds meest
vooraanstaande expert op het
gebied van een stof die essentieel
►or twee van de belangrijkste
functies van ons brein: geheugen
t leren. De naam van de stof
aar het om gaat is choline.
Wat Wurtman vertelde kwam in
het kort hier op neer. Onze her-
Ijn bevatten miljarden ze
nuwcellen, neuronen genoemd,
die elk bestaan uit een cel-li
chaam en een uitloper. Die uitlo
per dient om signalen aan ande-
e cellen door te geven. Als een
cel 'besluit' om een boodschap
een andere cel uit te zen
den, dan stuurt het een elek
trisch signaal langs de uitloper.
Komt dat signaal op het contact
punt met een andere cel aan,
dan wordt daar een stof gepro
duceerd. die als het goed is door
i ontvangststation (een recep
tor) op die andere cel wordt op
gepikt en vandaaruit veranderin
gen binnen in die cel veroor
zaakt.
De communicatie tussen hersen
cellen of neuronen is dus afhan
kelijk van de aanwezigheid van
geleidingsstoffen. Die stoffen
worden neurotransmitters ge
noemd. Onze hersenen zijn in
zekere zin een grote fabriek,
rin neurotransmitters wor
den gewonnen uit andere stof
fen. Een van de neurotransmit-
die onze hersenen zelf pro
duceren, heet acetylcholine. Ace
tylcholine wordt gewonnen uit
choline, dat een component is
een vet dat led thine wordt
genoemd.
f acetylcholine
i wezenlijk voor het functio-
en van ons geheugen en van
e leerprocessen dat, als de
hersencellen die het kunnen pro
duceren verloren gaan, we de
ziekte van Alzheimer ontwikke
len. De ziekte van Alzheimer is
de voornaamste oorzaak van de
(ouderdoms)dementie met zijn
typische symptomen van ernstig
geheugenverlies en stoornissen
i het denken.
oor de ziekte van Alzheimer is
nog altijd geen effectieve behan
deling bekend. Wel is bekend dat
medicamenten die stimulerend
werken op de activiteit van ace
tylcholine bij ouderen die niet
ri Alzheimer lijden, een verbe
tering van hun geheugenpresta-
s opleveren.
We kunnen de hoeveelheid cho-
n bepaal
de mate verhogen (en daarmee
ook de produktie van acetylcho
line). Choline is daarom wel ge
bruikt bij de behandeling van lij
ders aan een hersenziekte die
lardieve dyskinesie wordt ge
noemd en die gepaard gaat met
lage concentraties van acetylcho
line in de hersenen.
Het meest opvallende symptoom
i de ziekte zijn ongecontro
leerde kauw-, smak- en tongbe
wegingen. Maar een probleem
bij het gebruik van zuivere cho
line blijkt te zijn dat bacteriën in
s spijsverteringsstelsel de cho
line chemisch veranderen in een
stof die voorkomt in rottende vis.
De dyskinesie-patiëntcn hebben
door de behandeling met choline
weliswaar minder last van hun
ziektesymptomen, maar in ruil
daarvan gaan ze naar vis stinken!
Gelukkig is daarvoor een oplos
sing gevonden door de choline
toe te dienen in de vorm van le-
cithine, wat de visstank weg
neemt en toch symptoomver
mindering kan geven.
Biina a
voedsel consumeren, komt van
lecithine. Tot de rijkste voedings
bronnen van lecithine (en dus
choline) behoren lever, eieren,
soyabonen. tarwekiemen en pin
da's Omdat onze hersenen zelf
choline kunnen maken, hoeft het
niet per se in ons voeding voor te
komen. Maar. zo wees onder
zoek van Wurtman en collega's
uit. de choline en lecithine die
we consumeren wordt goed op
genomen door hersenen die flink
actief worden gehouden (bij
voorbeeld door allerlei brain jog
De oude brouwerij in Westvleteren. „Wij zijn
monniken. En juist om dat te kunnen zijn,
brouwen wij."
ging en geheugenoefeningen), en.
relatief slecht door hersenen die
inactief zijn. waar weinig mee
geoefend wordt.
Net als bij lichamelijke fitness-
training lijkt ook voor onze her
senen te gelden dat het de com
binatie van voeding en oefening
is waar het op aan komt. Als we
weinig trainen met de hersen
centra die choline gebruiken,
dan wordt de choline die we via
onze voeding binnenkrijgen niet
gemakkelijk door ons brein op
genomen en heeft het dus ook
weinig zin om ons dieet op die
manier aan te vullen
De andere kant van de medaille
is dat. hoe meer we joggen met
een brein dat goed voorzien
wordt van choline, hoe beter dat
brein ook van die choline ge
bruik maakt voor onze leer- en
geheugenactiviteiten.
Wat betekenen deze inzichten
voor ons dagelijks leven? Ik
noem een praktisch advies zoals
Wurtman dat geeft in het boek
Managing Your Mind and Mood
through bood (Het 'managen'
van geest en stemming via voe
ding). Als er weer eens een van
die onduidelijke middagen is
waarop u zich afwezig en weinig
spits voelt en toch een intellectu
ele (studie)prestatie te leveren
hebt. doe dan het volgende: gooi
eens een handjevol pinda's op.
De lecithine die daarin zit. is vol
doende om de choline voorraad
in de hersenen een goede op
pepper te geven.
Maar! De extra choline zal niet
veel effect hebben als u niet tege
lijkertijd wat brein-activerende
oefeningen doet. Het meest ef
fectieve is dus om èn pinda's te
eten èn oefeningen te doen zoals
die voorkomen in geheugentrai
ning- of brainjoggingboeken.
Een ideale combinatie lijkt dus
studeren en pinda's eten van
daar natuurlijk het studentenha
ver - als het niet zo was dat je
daarvan zowel flink vet kunt wor
den als (van veel eten) een flinke
bewustzijnsdaling kunt krijgen.
Er zijn twee manieren om dat
probleem te omzeilen. De een is
matigheid, en dat is moeilijk. De
ander is het kopen van choline-
of lecithine voedingssupplemen
ten bij apotheek, reform of dro
gist, en dat is duur. Mocht u dat
laatste toch het gemakkelijkst
vinden, zorg er dan voor choline
in capsule-vorm of pure lecithine
te gebruiken (vanwege de vis-
geur).
let er bovendien op dat u uw
geld wel voor het goede soort le
cithine uitgeeft. Producenten
mogen het woord lecithine voor
verschillende samenstellingen
gebruiken, maar uit Wurtmans
studies blijkt dat de enige lecithi
ne die het brein echt goed voedt
het zogenaamde fosfatidylcholmc
of choline-fosfatide te.
Een problbbm ts wei dat onbe- j
kend is hoeveel u precies moet
nemen. Amerikaanse artsen die
choline of lecithine gebruiken in
de behandeling van hersenziek-
tes waarbij acetylcholine een rol
speelt, schrijven tussen de 40 en
80 gram (choline of lecithine) per
dag voor. Dat is veel en duur
(tussen de 2 en 4 gulden per dag)
en ik vraag me bovendien af of
zulke hoeveelheden wel zonder
doktersbegeleiding gebniikt
moeten worden, hoewel dokters
helaas vaak weinig van het ver
band tussen voeding en geest af-
Ik gebruik al 17 jaar dagelijks
■on in lot iSpannalvere i<-n-
thine (granulaat) Ik verbeeld mr
dat hei werkt en Wurtman heeft
me ooit geschreven dat dat best j
kan Maar zelfs als ik mijn brein
voornamelijk met hoop voedt,
dan nog hou ik me aan dit dieet
vast.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische
en gezondheidspsychologie
De 'Bourgogne van Vlaanderen' is uitsluitend te koop aan de abdijpoort al verstrekken de mon
niken in uitzonderlijke gevallen wel eens een kratje of tien tegelijk.
door zijn directheid: „Wij moeten inderdaad
leven met en van onze brouwerij. Maar wij
leven niet voor onze brouwerij."
Voorts voegde vader abt daar aan toe: „Het
kan dan ook niet anders of wij komen wat
vreemd over bij mensen die in de serieuze en
harde zakenwereld staan en niet begrijpen
dat wij uit de gegeven commerciële mogelijk
heden zo weinig halen van wat we er uit zou
den kunnen halen. Ik denk soms dat die hou
ding van ons sommige mensen zelfs ergert.
Waarschijnlijk komen wij kommerloos over,
zorgeloos, onverantwoordelijk."
Het zij zo, verzucht de abt. Om vervolgens
te concluderen: „Wij zijn namelijk geen
brouwers. Wij zijn monniken. En juist om dat
te kunnen zijn, brouwen wij."
ftoEPING
Kortom, laat er geen misverstand over be
staan: de trappisten hebben in de eerste
plaats een contemplatieve roeping. Ofte \gpl:
bij alles wat ze doen turen ze over alles heen,
om de horizon daarachter af te speuren. Va
der abt: „Wij wachten namelijk op God. En al
wat dat in de weg staat, of dat nu brouwzalen
zijn of stopnaalden, staat inderdaad in de
weg."
Met andere woorden: de nieuwe brouw
zaal van de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren
is welkom, maar niet meer dan dat. „Weer
houdende liefde", zo omschreef vader abt
destijds dat gevoel.
Weerhoudend is de liefde gebleven, on
danks de vele verlokkingen van de buitenwe
reld. Nog steeds brouwen de Sint-Sbctustrap-
pisten mondjesmaat. De verkoop geschiedt
uitsluitend aan de abdij en de vernieuwing
van de brouwzaal diende alleen om de onge
ëvenaarde kwaliteit van het Westvleteren-
bier te handhaven. Van produktie-uitbrei
ding is slechts in geringe mate sprake Geen
grote winsten dus voor de abdij van Westvle
teren. Voor de financiering van de nieuwe
brouwzaal moest vader abt daarom leningen
sluiten bij zijn miljoenen frankskes verdie
nende medebroeders van Westmalle, Orval,
Chimay en Rochefort, die wel met groot suc
ces de commerciële stap hebben gewaagd.
Zelf zijn de trappisten evenzeer weerhou
dend met het consumeren van het edele ger
stenat. Ooit is er een tijd geweest dat het ge
bruik van de alcoholische versnapering bin
nen de trappistenorde helemaal in de ban
was gedaan, maar de hervormende abt De
Rancé wijzigde in 1664 het regime. Hij stond
het nuttigen van bier toe, en de stichter van
de Sint-Sixtusabdij voegde zich in 1831 naar
deze regel.
Korte tijd later begonnen de monniken van
Westvleteren te brouwen. Geheel volgens ei
gen recept, met gebruik van uitsluitend na
tuurzuivere produkten. Zelfs het filteren van
het Westvleteren-bier gebeurt zonder kunst
matige toevoegingen, wat van veel andere
'natuurzuivere' biersoorten niet gezegd kan
worden.
Onovertrefbaar
Het trappistenbier van de gemeenschap van
Westvleteren wordt aangeprezen vanwege
z'n hoge voedingswaarde. Voordat het de ab
dij verlaat is het gecontroleerd op smaak,
geur, dichtheid, helderheid, het uitzicht,
schuimvorming, aroma, volmondigheid en
bitterheid. Omdat het niet kunstmatig wordt
gefilterd, blijft het smaak en reukboeket vol
ledig behouden.
De, nagisting op de fles zorgt voor een na
tuurlijke verzadiging van koolzuurgas en
draagt bij aan de unieke kwaliteit, waar ook
de paters zelf van overtuigd zijn. Dat het nau
welijks schuimt, doet aan het genot niets af.
Broeder Matthijs: „Awel, bende gij zo iemand
die het bier drinkt voor het schuim?"
Nee, kwaliteit verloochent zich niet. Daar
om hangen de monniken de volgende aan
prijzing in 'In den Vrede': 'Het is onovertref
baar. Een gezonde drank van hoge gisting.
Bier dat bloed geeft, geladen met vitaminen.'
Uiteraard is dit bier het enige 'dat niet
schadelijk is voor de gezondheid', en in dit
opzicht is het jammer dat de weerhoudende
liefde afbreuk doet aan de vruchtbaarheid
van het produktieproces. Overigens is daar
ook nog een praktische reden voor. onthult
broeder Matthijs. De lagertank blijkt te klein
om grote brouwsels te kunnen bevatten. En
een nieuwe lagertank is ook weer zowat,
want 'dan moeten we gaan collecteren om
aan een nieuwe tank te komen'.
We kunnen het niet nalaten te vragen: hoe
zit het met die exclusiviteit als het bier ge
woon te koop is in cafés en bij slijters? Broe
der Matthijs geeft een eenvoudige verklaring,
„la, soms komen er wel eens mensen die een
krat of tien ineens meenemen. Zoals jullie
Wat er vervolgens mee gebeurt kan ik na
tuurlijk niet meer beoordelen
Tja, zo zit dat dus. De cliëntèle wordt
weliswaar mondjesmaat bediend, alleen in
uitzonderlijke gevallen verstrekken de mon
niken een kratje of tien tegelijk, maar voor
een Belgisch café kan zo n tochtje heel wel
lonend zijn. Bovendien, zeg nou zelf. mèg
Westvleteren niet in 'De Dulle Griet' ontbre
ken.
Donkere wolken
Beelden we het ons in, of zien we bij het af
scheid inderdaad donkere wolken boven de
Vlaamse Westhoek trekken? Zal de weerhou
dende liefde sterk genoeg zijn om de toene
mende vraag te weerstaan, als zelfs gekken
uit Holland naar de abdij trekken om zich te
ontfermen over dit zuivere sap van graan en
hop?
En wat te denken van het aflopen van het
licensiecontract met de nabijgelegen Sint-
Bemardusbrouwerij in Walou, die al jaren
lang op commerciële basis het Sint-Sixtus
bier uit Westvleteren op de markt brengt?
Het 50-jarige contract loopt eind dit jaar af
en de Sint-Sixtusabdij voelt niets voor verlen
ging. De monniken menen dat Sint-Bemard-
us ten onrechte goede sier maakt met hun
goede naam. Zeer wel denkbaar is echter dat
deze stap leidt tot een grotere toeloop naar
de trappisten. Wat dan? Houdt de weerhou
dende liefde dan nog stand?
De mist is opgetrokken. Een in de buurt
georganiseerde 'gastronomische trefdag' la
ten we achter ons. Het gewest West-Vlaande
ren werkt aan een 'leefbare doortocht', lezen
we op een bord langs de weg. Dank, gewest
West-Vlaanderen. Wij weten ons in het ge
lukzalige bezit van een schat aan vloeibare
gezondheid en vermeien ons in de genoege-
lijke momenten die ons wachten.
Wat kan decadentie toch mooi zijn.
