'Kapitalisme' brengt China nog
geen vrijheid
Eerste dopinggeval een raadsel
Feiten Meningen
DONDERDAG 16 APRIL 1992
2
mening in de jaren die daarop volgden, ligt
een nieuw massaal protest tegen willekeur,
corruptie en ontbreken van wezenlijke vrij
heden niet voor de hand.
Nog zeker 1300 mensen die een rol ge
speeld hebben in de beweging van 1989 zit
ten gevangen, aldus de mensenrechtenor
ganisatie Asia Watch in New York. „Er is
geen enkele aanwijzing dat ze binnenkort
vrijkomen of strafvermindering krijgen. De
Chinese overheid brengt integendeel drie
jaar na de demonstraties nog steeds activis
ten voor de rechter. De trend is dat dissi
denten die sinds 1989 actief zijn, harder
worden aangepakt", betoogt Robin Munro,
die voor Asia Watch de situatie in China on
derzoekt
Het is Munro een raadsel waarom dissiden
ten en voormalige politieke gevangenen
zelfs worden aangemoedigd kritiek te leve
ren. De onderdrukking van activisten uit et
nische minderheden in Xinjiang, Binnen-
Mongolië en Tibet, die strijden voor be
houd van hun eigen identiteit en cultuur, is
in de afgelopen jaren verhevigd. Priesters
en dominees zijn gearresteerd omdat zij te
godsdienstig actief waren. „Deng Xiaoping
is een fervente tegenstander van vrijheid in
denken. Hij gebruikt de oproep om conser
vatisme te bestrijden waarschijnlijk alleen
maar als een instrument om druk uit te oe
fenen op de conservatieve leiders", denkt
de onderzoeker hardop. Hij wil geen uit
spraak doen over de afloop van de huidige
machtsstrijd. „Het kan goed uitvallen, maar
ook uitdraaien op een ramp."
Voor vakbondsbestuurder Lee is het een
uitgemaakte zaak dat het politieke systeem
uiteindelijk ten dode opgeschreven is, om
dat de politici in Peking in de val zitten.Als
economische hervormingen inderdaad
doorgevoerd worden, dan is een decentrali
satie van de macht onvermijdelijk. Bedrij
ven zullen bijvoorbeeld een eigen verant
woordelijkheid eisen. Als het hervormings
proces gestopt wordt, betekent dat geen
economische groei en zal een ontevreden
bevolking opstaan en veranderingen eisen."
In het spoor van de economische hervormingen die in China weer
hun intrede hebben gedaan, is opnieuw ook de roep om democra
tie te horen. Dissidenten hebben in de afgelopen weken kritiek ge
leverd op de dictatuur van de communistische partij. Twee onder
gronds actieve groeperingen hebben politieke hervormingen ge-
eist.
CORRESPONDENT
De oppositie tegen het regime in Peking is
niet dood. Maar resultaten in de vorm van
veranderingen in het politieke systeem kun
nen nog lang op zich laten wachten, aldus
China-kenners.
Een groep dissidenten in het noordwesten
van China zegt vorig jaar zomer een Sociaal
Democratische Partij te hebben opgericht.
Ze streven naar de „afschaffing van de com
munistische een-partij-dictatuur" en de
„opbouw van een nieuwe maatschappij ge
baseerd op vrijheid, rechtvaardigheid, men-
seliji held en wetten", aldus een handvest
van vier pagina's dat begin deze maand on
der buitenlandse verslaggevers is verspreid.
Tijdens de zitting van het parlement, oegin
deze maand, gaf een ondergrondse groep
activisten voor democratie een verklaring
uit. De IJberaal Democratische Partij stelt
daarin dat de door Deng Xiaoping gepropa
geerde economische veranderingen tot
mislukken gedoemd zijn als niet tevens een
democratische besluitvorming mogelijk
wordt. „Alle belangrijke besluiten moeten
in het openbaar en door de hele bevolking
worden genomen. De besluitvorming mag
zeker niet liggen in handen van één partij,
want dan zullen besluiten tot hervorming
niet worden gedragen en gesteund door het
volk."
Bekende tegenstanders van het bewind,
zoals de strijder voor een vrije vakbond Han
Dongfang, hebben zich opnieuw in het
openbaar kritisch gepresenteerd zonder on
middellijk gevangen genomen te worden.
Het lijkt erop dat de hoogbejaarde Deng de
leidinggevende bureaucraten in de conser
vatieve hoek schrik heeft aangejaagd met
zijn campagne tegen star, maoïstisch den
ken. Iedereen die volgens de
oude traditie ingrijpt, stelt zich
meteen kandidaat om te wor
den vervangen op het grote par
tijcongres aan het einde van het
jaar.
De grotere openheid heeft ge
leid tot druk gespeculeer over
de mogelijkheid van verande
ringen in net Chinese politieke
systeem. De voormalige pre
mier van Groot-Brittannië, Mar
garet Thatcher, verklaarde op
een spreekbeurt in de Verenig
de Staten goede hoop te hebben
dat economische hervormingen
zullen leiden tot politieke her
vormingen.
De praktijk leert echter dat in
China de economische werke
lijkheid een heel andere is dan
de politieke. Met name in de
laatste jaren heeft de samenle
ving volgens de officiële leer
verdoemde 'kapitalistische'
trekken gekregen, compleet met
neon-reclames, hamburger-res
taurants en computerspelletjes.
Het lijkt de machthebbers in
Peking een zorg te zijn dat het
marxistisch gedachtengoed
economisch met voeten wordt
getreden, zolang hun eigen
macht maar niet wordt aange
tast. Ze zitten stevig in het za
del, want elke uithaal naar de
macht kan met hulp van leger
en politie worden afgewimpeld.
De Hongkongse vakbondsbestuurder Lee
Cheuk Yan ziet op korte termijn nog geen
veranderingen in het politieke systeem
plaatsgrijpen. In elk geval is het wachten
'Alle macht aan het volk'. Met deze tekst liepen studenten in 1989 door de straten van Peking.
volgens Lee op de dood van de oudste ge
neratie leiders die onder geen enkele voor
waarde hun macht willen afstaan. „Dat
duurt nog enkele jaren. In de machtsstrijd
tussen de opvolgers zouden politieke veran
deringen aan de orde kunnen komen, maar
alleen als dat vanuit de bevolking geëist
wordt. Dat laatste is van doorslaggevend
belang." Maar, zeker na het gewelddadig
ingrijpen van het leger bij de demonstraties
voor meer democratie in 1989 en de onder
drukking van mensen met een afwijkende
Nederlandse balans: twee van de drie beschuldigden vrijuit
Houthandelaar Ernst Beets (45 jaar) uit Pur-
mcrland vroeg het zich in de opschudding
rond de uitspraak van de Haarlemse arts
Michel Karsten dat er doping wordt ge
bruikt in de Nederlandse schaatstop, al een
tijdje af: „Waar blijven 'ze'? D'r zal toch wel
eens ooit iemand wakker worden en ont
dekken dat ik de eerste was,..?!".
Op 20 december 1967 werd Ernst Beets
door de KNSB beschuldigd van dopingge-
bruik tijdens het nationaal kampioenschap
in het weekeinde daarvoor. In alle opzich
ten een primeur in de Nederlandse schaats
sport. De bond voerde bij die wedstrijden
namelijk de eerste controles uit. De affaire
Beets is ook in ander opzicht een bijzonder
geval: het grootste mysterie van
de in totaal drie dopingzaken
die zich in Nederland tussen
1967 en 1992 voor deden.
Toen vijf jaar later (Nederlands
kampioenschap, januari 1973)
Kon Nooitgedagt als tweede in
de geschiedenis werd 'gepakt',
lag het vraagstuk overzichtelijk:
een hoestdrank met de verbo
den stof efedrine. Hij had - naar
zijn zeggen - ter bestrijding van
een bronchiale aanval, twee
slokken Nattermann genomen.
Uit het flesje waaruit collega Jos
Pronk stond te drinken. En die
kreeg zestien jaar later (Neder
lands marathonkampioen
schap, februari 1989) als derde,
en voorlopig als laatste, de reke
ning van hetzelfde middel ge
presenteerd... Pronk werd posi-
tu\f bevonden bij de dopingcon
trole na het Nederlands mara
thonkampioenschap in februari
1989. Vier maanden later sprak
de bond hem vrij. Niet omdat
een tegen-onderzoek (de con
tra-expertise) in zijn voordeel
was uitgevallen, maar vanwege
de onbevoegdheid van het
KNSB-bestuur om hem te straf
fen. Jos Pronk - stelde de KNSB-
commissie van beroep vast -
viel buiten de dopingreglemen-
ten van de internationale orga
nisatie (ISU) omdat die het ma-
ratlionschaatsen nog niet (en
thans nog steeds niet) had er
kend.
Daardoor bleef Ron Nooitge
dagt over als de enige Nederlandse schaat
ser die officieel schuldig is bevonden aan
het gebruik van stimulerende middelen.
Want net als Jos Pronk werd ook Emst Beets
indertijd door de KNSB van 'de zwarte lijst'
gehaald. „Maar ook al ben ik gerehabili
teerd", zegt Beets 25 jaar later, „door alle
opspraak is toch een smet blijven hangen.
I n dat zit me dwars. Tot op de dag van van
daag."
Mysterie Beets
Het mysterie Beets begint op zaterdag 16
december 1967. Beets neemt dan deel aan
het Nederlands kampioenschap. Hij (20
jaar) is een talentvolle, veel belovende,
schaatser (kans op deelname aan de Olym
pische Spelen van Grenoble) in de tijd van
Ard Schenk, Kees Verkerk. Peter Nottet, Jor-
rit lorritsma en )an Bols. Zijn bronzen me
daille op de 500 meter brengt hem die za
terdag automatisch bij de eerste doping
controle in het bestaan van de KNSB. Beets
nu: „Ik was me van geen kwaad bewust.
Het was gezellig dollen toen we daar met de
eerste drie van die 500 meter in het potje
moesten piesen. Niet wetende dus dat ik
positief bevonden zou worden."
In ziin eerste reactie na de bekendmaking
van net voor hem slechte nieuws, komt
Beets met een uitspraak die de sportwereld
dan al kent uit de wielersport: misschien
werd met de voeding gerommeld. Beets
toen: „Het is goed mogelijk dat iemand wat
in de sinaasappel of de koffie heeft gedaan.
Let wel: ik beschuldig niemand persoonlijk.
Dat niet. Maar je weet nooit." Hij sluit uit
dat de oorzaak in een middeltje tegen neus-
verkoudheid heeft gezeten. Op advies van
de in schaatskringen werkzame dokter Kees
Lap nam hij Otrivin. „Maar", zegt Beets,
„dat kan het niet zijn geweest."
Nee. Professor De Vleeschouwer (uniyersi-
teitslaboratorium Gent) die het onderzoek
heeft uitgevoerd, vond een stof die niet voor
komt in de samenstelling van Otrivin: amfe
tamine. En niet zo'n beetje ook, blijkens
een uitspraak van KNSB-arts Baart. Die
zegt: „Volgens Gent zat er zeer veel in."
Een groot raadsel daarom, dat het door
Emst Beets aangevraagde tegen-onderzoek
(uitgevoerd in Parijs) voor honderd procent
in zijn voordeel uitvalt. Geen enkele twijfel.
Bij maar liefst uier proeven wordt geen
spoortje van stimulantia gevonden. De ver
baasde KNSB-arts Baart: „Het kan zijn dat
we de urine niet koud genoeg hebben be
waard. Gent gaat akkoord met het opslaan
in een normale koelkast, Parijs eist bewaren
in een diepvries-installatie. Wij hebben het
altijd gewoon in de koelkast ge
had en dat is altijd goed gegaan.
Maar misschien is dit een uit
zonderlijk geval geweest en za
ten er lichaamseigen stoffen in
de urine die de afbraak van de
amfetamine meer dan normaal
hebben versneld."
Heeft Emst Beets nu wel of niet
doping gebruikt? ,Nee', zegt hij.
„Echt niet. Nu, zo veel jaar later,
zou ik best durven bekennen als
ik inderdaad iets had gepakt.
Daarom laat die zaak me ook
niet los, al ben ik officieel vrijge
sproken. Ik denk regelmatig: er
is met die controles zó iets
vreemds gebeurd, zal ik er nog
eens achteraan gaan? Zal ik
eens proberen uit te zoeken wat
nou precies gebeurd is? Ze zul
len bij de KNSB toch wel dos
siers hebben zeker...?!"
Mede vanwege dit voorval,
heeft Emst Beets - zwaar aange
slagen door de dopingaffaire -
daarna nog maar één vol sei
zoen geschaatst.
Efedrine
Sporters in wier urine bij de do
pingcontrole sporen van efedri
ne zijn aangetroffen, hebben
vaak geschermd met het ge
bruik van middeltjes tegen ver
koudheid. Dat begon, in Neder
land, met wielrenner Evert (Eef-
fie Drine) Dolman. Die schreef
in de jaren '60 bij een positieve
uitslag de overtreding toe aan
'neusdruppels'. De schaatsers
Jos Pronk en Ron Nooitgedagt beriepen
zich op een hoestdrank.
Wat kan er nou - vragen sporters die door
dit soort middelen aan de schandpaal ko
men - mis zijn met dit soort onschuldige
produkten? „Spul", voegen ze daar graag
aan toe, „dat je bij de drogist kunt halen en
zelfs door kinderen genomen mag worden?
Wat is daar nou mis mee? Het feit dat efe
drine in de samenstelling zit. Internationaal
(tot en met het Olympisch Comité) staat dit
produkt op de lijsten van verboden midde-
Deskundigen zijn het er over eens dat bij
huishoudelijk gebruik, de hoeveelheid efe
drine van een middeltje tegen verkoudheid
geen invloed heeft op de sportprestatie.
Maar de eeuwige vraag blijft: zijn de sporen
inderdaad daar van afkomstig, of nam de
sporter wat anders. En: tot hoe ver strekt
huishoudelijk gebruik. Want - ook daar zijn
de deskundigen het over eens - hoe on
schuldig het flesje uit de drogisterij ook is:
bij stevig gebruik van bedoelde middelen
tegen verkoudheid werkt de efedrine wèl
prestatie-verhogend. In een grote dosis ge
nomen, krijgt het produkt een amfetamine
achtige werking waardoor de vermoeidheid
wordt onderdrukt en de strijdlust toeneemt.
Waar ligt de grens?
Jos Pronk voerde aan dat hij in de twee da
gen voor het kampioenschap, enkele keren
gorgelde met Nattermann om keelpijn te
bestrijden. „Ik heb het niet eens doorge
slikt." De uitslag van de dopingcontrole
stond daar haaks op: een spiegel van 7.4
waar de norm op maximaal 4.9 ligt. De door
de schaatsbond geraadpleegde dopingdes-
kundige professor Van Rossum oordeelde
echter dat deze dosis zo gering was „dat
van stimulerende werking geen sprake ge
weest kan zijn". Mede daardoor werd de
schorsing van 15 maanden die Pronk door
de KNSB was opgelegd, ongedaan gemaakt.
Jos Pronk (campinghouder te Oost-Graft-
dijk; drie weken geleden gestopt met wed-
strijdschaatsen) kijkt er bitter op terug.
„Mijn naam is door het slijk gehaald en die
hele kwestie heeft me een hoop geld aan de
advocaat gekost."
Nooit stimulerende middelen gebruikt?
„Nooit."
Syndroom
In februari 1973 probeerde Ron Nooitge
dagt via een kort geding tegen de schaats
bond eerherstel af te dwingen nadat hij was
beschuldigd van het feit dat hij gedrogeerd
had deelgenomen aan het Nederlands kam
pioenschap. Nooitgedagt bereikte in het
eindJdassement een vijfde plaats achter Jap-
pie van Dijk, Piet Kleine, Hans van Helden
en Harm Kuipers. Bij de dopingcontrole
werd efedrine aangetroffen. Nooitgedagt
toen, en nu: „Ik heb maar twee slokken
Nattermann tegen de hoest genomen.
Schande dat ik daar op gepakt ben."
De Amsterdamse rechtbank (mr. Sthee-
man) stelde Nooitgedagt in het ongelijk,
onder meer vanwege het feit dat het ge
wraakte middel in de samenstelling de ver
boden stof efedrine bevat. „En dat staat op
de dopinglijst."
Nooitgedagt in een terugblik:Als je je rot
hoest dan kijk je op zo'n flesje niet naar de
tekst van de samenstelling. Dan denk je ge
woon: zo'n drankje, dat helpt. Ze maken
toch reclame op televisie...?! Nu ook weer...
En dan kom je met een slokkie van dat spul
in de publiciteit als een dopinggeval. Terwijl
ik in die tijd medici achter me had die ver
klaarden dat geen sprake kon zijn van pres
tatie-beïnvloeding.' Schaatsbond en rech
ter legden die verdediging naast zich neer,
en zo is Ron Nooitgedagt de enige Neder
landse schaatser die in 25 jaar dopingcon
trole schuldig werd bevonden.
De nu 42-jarige Ron Nooitgedagt, werk
zaam als sportleraar, blijkt nog steeds zeer
emotioneel over de kwestie. „Wat mij werd
aangedaan laat me niet los. Het is een soort
concentratiekamp-syndroom.
Morgen in deel 3 uan deze serie: Het
dagboek uan 'een spraakmakende
Eerder verscheen In deze serie: 15
april: Schone schijn in het buiten
land.
Jos Pronk: „Ik heb alleen maar gegorgeld met een hoestdrankje". foto anp arthur bastiaansf
