Cultuur Kunst
Geschiedenis Pieterskerk te boek
Paviljoen in Sevilla 'smakeloos'
Werk van Tuerling
is veelbelovend
Gedurfde constructie
Workshop
'swing jazz'
in het LVC
DONDERDAG 9 APRIL 1992
21
Angst
Q In 'Guilty by Suspi-
Z J don' raakt een film
regisseur, nadat hij door de
FBI is ondervraagd, volle
dig in de ban van de angst
Koude Oorlog
a In marathonboek
van Hans van Wis
sen en Volker Kluge wordt
de Koude Oorlog nog
eens dunnetjes overge
daan
REDACTIE CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK (CHEF)
SASKIA STOELINGA
Delle Vigne wijzigt programma
leiden» De Argentijnse pianist Aquiles Delle Vigne brengt mor
gen in de Stadsgehoorzaal een ander programma dan aanvanke
lijk de bedoeling was. In plaats van de 'Schilderijententoonstel
ling' van Moussorgski, speelt Delle Vigne drie mazurka's en een
scherzo van Chopin en de Appassionata-sonate van Van Beetho
ven. De aangekondigde grote fantasie in C van Schumann blijft
wèl op het programma.
Made in Leiden 2
leiden 'Composers in residence'. Zo heet het concert dat op 11
april om 20.15 uur wordt gehouden in De Waag in Leiden. Dit
concert is het tweede deel van de concertserie Made in Leiden'.
Uitgevoerd worden composities van buitenlandse componisten
die op verzoek van de Leidse componist Burckhardt Söll gedu
rende een aantal zomers in Leiden hebben gewerkt. Het gaat
hier om composities waarvoor de stad Leiden de inspiratie heeft
aangedragen. Een selectie zal worden gebracht door sopraan
Djoke Winkler Prins en het ensemble Entente Musicale.
Matthaus Passion in Leiden
leiden Ook dit jaar brengt Bachkoor Holland weer de Matthaus
Passion van Bach in de Leidse Pieterskerk. De uitvoeringen heb
ben plaats op donderdag 16 april (19.30 uur) en vrijdag 17 april
(11.30 uur eerste gedeelte, 14.30 uur tweede gedeelte). Mede
werking verlenen onder anderen sopraan Maria Zedelius, de alt
Ulla Groenewold en de tenoren Peter Bartels en Kurt Equiluz.
Het Haags Matrozenkoor en het Amsterdams Kamerorkest zor
gen voor verdere muzikale ondersteuning.
Paco Pena in Den Haag
den haag Gitarist Paco Pena komt op maandag 27 april met zijn
flamencogezelschap in de Anton Philipszaal in Den Haag. Paco
Pena en zijn gezelschap spelen 'Flamenco Puro'. De maestro
'wordt bijgestaan door dansers, zangeressen, gitaristen en zan
gers. Toegangskaarten voor het spektakel kunnen worden ver
kregen bij het Uitbureau van K&O aan de Oude Vest 45 te Lei
den, tel. 141141.
Oude toneelspelen te boek
den haag 's Werelds grootste toneelspelenverzameling uit de
Rederijkerstijd is binpenkort toegankelijk voor een groot pu
bliek. Volgende week brengt de Haarlemse Broederschap van de
Rhetorijkamer De Pellicanisten het eerste deel uit van een serie
oude toneelspelen, omgezet in moderne lettertekens.
recensie maarten baanders.
'De Reis' door RAZ Gezien 8/4, LAK-the-
ater Leiden.
Choreograaf Hans Tuerlings is
bezig een geheel eigen plaats te
veroveren in de Nederlandse
dans. Zijn werk onderscheidt
zich niet zozeer door een eigen
bewegingsstijl, als wel door het
uitgebreide gebruik van ver
schillende theatermiddelen
waarin de dans een belangrijke,
maar niet alles overheersende
plaats inneemt. In zijn nieuwste
voorstelling 'De Reis' is het aan
deel van mime, zang, film en
veel attributen groter dan in zijn
eerdere produkties.
'De Reis' is gebaseerd op de
roman 'Reis naar het einde van
de nacht' van Céline en heeft
oorlog als thema. Opvallend is
dat de mime een heel eigen
functie. De dans drukt uit wat
mensen in oorlogstijd onder
gaan. De bewegingen zijn hef
tig, zwaar en in andere passages
teder, verdrietig. In een drama
tisch duet ontmoet een soldaat
zijn vrouw; er is een zoeken
naar intimiteit in allerlei geba
ren, maar uiteindelijk blijkt dat
de oorlog, die iedereen mee
sleurt in hetzelfde lot, de echte,
tedere emoties verwoest. In een
andere scène geven de dansers
militaire discipline weer, en la
ten zien hoe belachelijk en
waanzinnig gedrilde bewegin
gen zijn, wanneer ze tot in het
absurde worden doorgevoerd.
Het mime-aahdeel geeft een
Over vorstverlet en lijklucht
Onderaannemers en vorstverlet zijn begrippen die al
eeuwen geleden bestonden. Men kan erover lezen in 'De
Pieterskerk in Leiden'. Deze uitgave over de middeleeuw
se bouwgeschiedenis van dit monument vormt het zesde
deel in de Leidse Historische Reeks, een uitgave van de
Stichting Matrijs in samenwerking met de Vereniging
Oud-Leiden.
resse guldens dairvoir'. Dat hij
soms drie jaar achterstallig loon
te goed had, komt, omdat hij
niet permanent op het bouw-
Alleen als
de onderbouwmeesters - on
deraannemers dus - er niet uit
kwamen, werd zijn hulp inge
roepen. Dan kwam hij uit Kam
pen naar Leiden en hield een
week of drie een oogje in het
leiden annemiek
Het boekje werd gistermiddag
in de Pieterskerk officieel gepre
senteerd. Auteur is de kunsthis- werk aanwezig
torica Bianca van den Berg, die
met deze uitgave de huidige
stand van het onderzoek naar
dit eeuwenoude gebouw wil
afronden om tegelijkertijd een
voorzet te geven voor verder
onderzoek.
De oudste bekende bron met
betrekking tot een kerk op de
huidige plaats is een aanteke-
In 1512 ontsnapte het kerk
volk aan een ramp. In de nacht
van 4 op 5 maart, een week na-
ning in het memorieboek van dat tijdens de eerste misviering
rond 1500 van de Pieterskerk.
Daarin staat opgetekend dat de
kerk, toen nog kapel, op 11 sep
tember 1121 door bisschop Go-
debald, onder patronaat van de
Petrus en Paulus, werd gewijd.
de winter al stenen
gevallen en paniek was uitge
broken onder de kerkgangers,
stortte de ongeveer 100 meter
hoge toren in. Het orgel bleef
hangen aan de torenstomp.
Het hier bedoelde kerkgebouw Omdat bij deze ramp niemand
betrof een kapel die waarschijn- werd gedood of gewond, be-
lijk bij het grafelijk hof hoorde.
De geschiedenis verhaalt verder
van de vele verbouwingen in la
ter eeuwen, die de Pieterskerk
uiteindelijk maakten tot het la
tere monumentale gebouw.
Bouwmeester Rutger van
Kampen die in de veertiende
eeuw met de uitbouw van de
kerk werd belast, zo valt te le
zen, kreeg jaarlijks 'cledere van
acht ellen lakens of achte Ghel-
sloot het stadsbestuur uit dank
hiervoor tot een processie met
het Heilig Sacrament. Herbouw
van de toren was een te dure
zaak, omdat de stad inmiddels
bankroet was.
De ambachtslieden die door
de eeuwen heen betrokken wa
ren bij de bouw van de Pieters
kerk, werden niet alleen voor dit
karwei ingehuurd. Zij werkten
ook aan andere bouwerken en
in de winter hadden zij vorst
verlet. Dan werd het werk afge
dekt met zoden en mest om
schade door vorst te voorko-
De Pieterskerk kent ook som
bere tijden: de Beeldenstorm
hield ook hier huis en ontdeed
de kerk van al haar schatten.
Voortaan zou het een sober
Godshuis zijn. Al wisten de no
tabelen en andere vooraan
staande Leidenaars (professo
ren) wel weg met verfraafingen
in de vorm van grafzerken en
dergelijke.
Aan dat begraven in de kerk
kwam mede een einde door de
pestepidemieën in de zeven
tiende eeuw. In de achttiende
eeuw maakte men hiertegen
steeds meer bezwaar, met name
om hygiënische redenen. Maar
ook de vele verzakkingen die
optraden door het steeds open
breken van de kerkvloeren wa
ren een bron van ergernis. „Bij
het openen van grafkelders
kwam bovendien niet zelden
zo'n afschuwelijke lijklucht naar
boven dat een of meer omstan
ders flauwvielen." In 1827 werd
het begraven in de kerk bij ko
ninklijk besluit verboden.
'De Pieterskerk in Leiden' ver
haalt verder van de band met
de universiteit, de bezienswaar
digheden in de kerk en biedt
een inventarisatie van grafste
nen (422 in getal) en epitafen.
'De Pieterskerk in Leiden' door
Bianca van den berg; uitgege
ven bij Matrijs, utrecht; f
24,95.
De eeuwenlange wordingsgeschiedenis v
Bianca van den Berg.
i de Pieterskerk staat n
afstandelijk, symbolisch com
mentaar. Mime-kunstenares
Audrey Helwes is de personifi
catie van de Overwinning en de
bariton-zanger Egidius Pluy-
men, die haar begeleidt, is een
dikke man in streepjespak. Veel
van de symbolen die in deze
voorstelling gebruikt worden
zijn clichés: ordetekenen, hel
men, een varkenskop, wijn, de
praal van het gewaad waarin de
Overwinning, krullerige schilde
rijlijsten, meisjes als verlokken
de belofte. Maar de kracht van
de voorstelling is dat deze sym
bolen geen moment een versle
ten indruk maken. Oorlog is een
oud verhaal en de choreograaf
vertelt het nog eens, op zijn ei
gen manier.
Hans Tuerlings heeft zich la
ten inspireren door Céline. Veel
van wat in de voorstelling te
zien is, doet denken aan de
woeste taferelen van de Eerste
Wereldoorlog, zoals die in het
begin van 'Reis naar het einde
van de nacht' zijn beschreven:
rauwheid, vertwijfeling en ook
hypocrisie, protest tegen mis
plaatste trots. Minder terug te
vinden is Célines schrijfstijl, het
ritme waarmee zijn verhaal
voortdreunt en de korte zinnen
waarmee hij de lezer bombar
deert.
Tuerlings is van plan nog en
kele vervolgprodukties, even
eens door Céline geïnspireerd,
te maken. Dit eerste deel, met
zijn interessante combinatie
van gedrevenheid en heldere
beelden, is in elk geval veelbelo
vend.
Helmert Woudenberg maakt v
recensie conny van der zande
'Spelers' door RO theater, geschreven
door Ger Thijs naar DostojevsL-i, met Hel
mert Woudenberg Antoinette Jelgersma
en Loes Wouterson, regie Peter de Baan,
Makkelijk toegankelijk kun je
het stuk 'Spelers' van Ger Thijs
niet noemen. In dit toneelstuk
worden twee verhalen verteld.
Het eerste verhaal is dat van de
schrijver Dostojevski die een ro
man moet schrijven om het
geld dat hij van zijn uitgever ge
leend heeft terug te betalen. Het
boek moet binnen een maand
af zijn, anders moet hij een
geldboete betalen en raakt hij
de rechten over zijn toekomsti
ge werken kwijt. Om zo snel
mogelijk te kunnen werken
neemt hij de stenografe Anna in
dienst. Zij blijkt een inspireren
de persoonlijkheid te zijn en
Dostojevski wordt verliefd op
haar.
Het tweede verhaaltje betreft
het onderwerp van de roman
die een sterk autobiografisch
karakter draagt.' De schrijver is
ooit smoorverliefd geweest op
de schrijfster Polina die hem ge
nadeloos in de steek liet en hem
een gokverslaving bezorgde.
Als de schrijver met Anna aan
het boek werkt zien we Polina
als romanfiguur door de kamer
zweven. Hier lopen fictie en
werkelijkheid door elkaar. Dit is
een van de hoofdmotieven in
het stuk. Andere belangrijke
motieven zijn de twee liefdesrc
laties en het schrijfproces. Voor
de toeschouwer is het dus op
letten geblazen en dat is lang
niet altijd even makkelijk. Zeker
de gedeelten waarin Dostojevski
en Polina contact met elkaar
hebben zijn vaak vervelend. Dat
komt vooral omdat je in Polina
met geen mogelijkheid een
femme fatale kunt zien. Zij is
eerder een neurotisch typje van
wie je je maar moeilijk voor
kunt stellen dat zij de grote lief
de van de schrijver is geweest.
Ook de vele sterk verhalende
monologen zijn niet in staat de
aandacht vast te houden.
Vreemd genoeg zijn juist die
gedeelten spannend waarin de
schrijver en de stenografe met
elkaar praten en werken aan de
roman, zonder dat Polina op
het toneel is. Je voelt gewoon
dat er wat in de lucht hangt.
Helmert Woudenberg maakt
van Dostojevski een prachtige
eigenwijze en agressieve oude
man. Zijn woedeuitbarstingen
getuigen van een energie die
het aanvaardbaar maken dat hij
nog op een jong meisje verliefd
kan worden.
Het mag dan een moeilijk
stuk zijn, waarin zeker ook
slaapverwekkende momenten
aanwezig zijn, toch blijft de ge
durfde constructie een knappe
prestatie. En wie in slaap mocht
zijn gevallen is zeker aan het
eind even wakker geworden op
het moment dat Dostojevski
Anna ten huwelijk vroeg. Dat
was namelijk een van de verte -
derendste stukjes toneel van het
afgelopen seizoen.
Voor de twaalfde maal zal op
zaterdag 25 en zondag 26 april
het landelijk gerichte Swing
jazzworkshopfestival plaats
hebben in het LVC in Leiden.
Geboden wordt een kleurrijk
aanbod van diverse jazzstijlen
en geïmproviseerde muziek.
Het 'Riciotti Ensemble', onder
leiding van Leon Berendse, zal
samen met 'Jazzworkshop
Haarlem' op 25 april het festival
openen.
Ijs en weder dienende ge
beurt dat met een buitencon-
cert is het slecht weer. den
wordt het concert binnen ge
houden. Vervolgens zullen ver
schillende wonishops, leeror-
kesten en groepen uit Neder
land laten horen waarmee ze
zich bezighouden. Te beluiste
ren zijn onder meer het 'Beatrix
Sextet', 'De doorbraak', de Itali
aanse rietblazer Daniele
d'Agaro en drummer Martin
van Duynhoven met het Per
cussie Ensemble.
De volgende dag. zondag 26
april om 16jO0 uur, is n WWilW-
om een dwarsdoorsnede van
het Nederlandse workshop-
aanbod te beluisteren. 'Strictly
Ear', de band van de saxofonist
11 i ans, ad hot IMvbI mot
een concert besluiten. Op beide
dagen is er vanaf 21.00 een film
programma met bijzondere,
historische jazzfragmenlen.
utrecht gpp
"De inrichting van het Neder
lands paviljoen in Sevilla staat
in schril contrast met de kwali
teit van het gebouw. Potsierlijke
aanpassingen van oorspromce-
lijke ideeën aan een traditioneel
Holland-imago en levensge
vaarlijke constructies om ge
luidsapparatuur en fotoborden
op te hangen maken de presen
tatie schrikwekkend."
Moshé Zwarts windt er geen
doekjes om. Hij is samen met
zijn partner Rein lansma en T
&T Design ontwerper van het
Nederlandse paviljoen op de
wereldtentoonstelling in het
Spaanse Sevilla. De Abcoudese
ontwerpers van het gebouw wij
zen iedere verantwoordelijkheid
voor de inrichting af. Zwarts:
"Het meest frustrerende is nog,
dat er niemand te vinden is die
deze verantwoordelijkheid wél
op zich wil nemen."
Het marketingbureau Reco,
dat de inzending van paviljoen
en inrichting heeft verzorgd,
heeft er mee te maken. Maar
ook de rijksoverheid en het be
drijfsleven, die samen het be
stuur van de verantwoordelijke
stichting vormen. 'Toen we zelf
in Sevilla waren, hebben we po
gingen gedaan om iemand te
spreken te krijgen. Maar ieder
een verwees naar een ander.
Wat ons betreft moet bij een
volgende gelegenheid de over
heid weer alleen verantwoorde
lijk zijn in plaats van een joint-
venture van overheid en be
drijfsleven: de ervaringen met
de wereldtentoonstellingen in
Brussel en Osaka waren prima."
Zwarts benadrukt dat de uit
voering van het gebouw zelf ge
heel volgens de ideeën van de
ontwerpers is geschied: „Muiti
Vastgoed heeft met een beperkt
budget een uitstekende presta
tie geleverd. Daar staan we vier
kant achter."
In het ontwerp van T&T
Design en architectenbureau
Zwarts en lansma uit Abcoude
zijn voorstellen verwerkt voor
accenten in de inrichting. Zo
hadden de architecten een ei
gentijdse windmolen gepland
en een loopband voor de snelle
bezoekers. De windmolen is, al
dus Zwarts, nu een 'reusachtig
lelijk model van een Hollandse
windmolen in meccano-onder
delen uit multiplex' en de 'rol
band voert door een timnel,
waar de bezoekers gemakkelijk
hun hoofd stoten aan de onvak
kundig opgehangen tv-monito-
ren'. Henri Remmers van het
bureau Reco laat vanuit Sevilla
weten de reactie van Zwarts op
z'n zachtst gezegd voorbarig te
vinden: .Als je hem een huis
laat bouwen, wil hij ook bepa
len welk bankstel er in komt en
welk schilderij." Volgens direc
teur Remmers slaat de kritiek
nergens op. „Ik heb inmiddels
een fax van Zwarts gekregen,
waarin hij zegt dat zijn opmer
kingen door de media verkeerd
zijn weergegeven. Maar voor
mij is het genoeg. Ik wil niets
meer met hem en lansma te
maken hebben. Zij krijgen ook
geen uitnodiging voor de ope
nine van het paviljoen op 20
april.
