Brit spoort verloren Ark op
Wetenschap
Nieuwe röntgenbronnen
Tiende deel
aarde na '45
beschadigd
Bioloog krijgt Pionier-subsidie voor celonderzoek
WOENSDAG 8 APRIL 1992
Computer alternatief voor dierproef
utrecht Moderne computertechnieken kunnen een belangrijke
rol spelen bij het voorspellen van de afbraak en giftigheid van
geneesmiddelen en andere chemicaliën in het lichaam. Daar
mee kan de computer het aantal dierproeven doen verminde
ren. Dat zegt farmaco-chemicus drs. L Koymans in zijn proef
schrift waarop hij vorige week promoveerde aan de Vrije Univer
siteit Amsterdam.
Israëlische van 51 krijgt tweeling
Jeruzalem Een Israëlische vrouw van 51 jaar heeft het leven ge
schonken aan een tweeling. De vrouw, die al zes jaar in de men
opauze was. was door middel van kunstmatige bevruchting ge
ïmpregneerd met eicellen van een donor, zo heeft professor
Shlomo Mashiach van het Medisch Centrum Shiba meegedeeld.
De baby's, die door middel van de keizersnede ter wereld kwa
men, wogen elk 2,5 pond.
Nigerianen minder talrijk dan gedacht
LAGOS» Nigeria telt 88,5 miljoen inwoners, vele miljoenen min
der dan werd aangenomen. Dat blijkt uit een volkstelling die is
uitgevoerd in opdracht van de regering. Eerder gingen interna
tionale organisaties als de VN en de Wereldbank er van uit dat er
tussen de 100 en 120 miljoen Nigerianen waren. Nigeria heeft
wel een van de snelst groeiende bevolkingen ter wereld. De
laatste bevolkingsschatting van de VN plaatste Nigeria in 2025
op de vierde plaats in de wereld, voorafgegaan door China, India
en de voormalige Sovjetunie.
Van Staveren prof in sport en recht
Amsterdam Mr. dr. Heiko van Staveren (49) is benoemd tot bij
zonder hoogleraar sport en recht aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam. Van Staveren studeerde rechten in Utrecht en was
tot 1985 verbonden aan de juridische faculteit aldaar. In 1981
promoveerde hij op het proefschrift „Het voetbalcontract, op de
grens van sportregel en rechtsregel". In 1985 werd hij benoemd
tot universitair hoofddocent sociaal recht aan de VU. De oud
speler van Sparta is onder meer voorzitter van de Stichting Ne
derlands Wielrennersfonds en juridisch adviseur bij de Konink
lijke Nederlansche Wielrenunie.
Kinderen drugmoeders zijn taai
Amsterdam 'Drugbaby's beginnen hun leven weliswaar met een
forse groeiachterstand maar die halen ze later bijna helemaal
weer in. Dat concludeert de Amsterdamse kinderarts S. Soepat-
mi na een onderzoek van 157 baby's van verslaafde moeders.
Een deel van hen volgde ze ook toen ze wat groter waren. De
kans op sterfte is groter, het geboortegewicht is te laag of ze wor
den te vroeg geboren.
Bovendien krijgt 80 procent te kampen met afkickverschijnselen
zoals een overgeprikkeld zenuwstelsel, braken, diarree en adem-
halingsstoomissen. Ze huilen continu.
Uniek onderzoek hartziekten
utrecht Er komt een groot onderzoek in Nederland naar twee
veel voorkomende hartziekten: het dichtslibben van bloedvaat
jes en het falen van het hart als pomp. Deze ziekten zullen voor
het eerst grondig worden onderzocht op de vraag waarom cellen
hun eigenschappen zo veranderen dat deze afwijkingen ont
staan. Tot nu toe ging de aandacht vooral uit naar risicofactoren.
Het programma kost 16 miljoen gulden en duurt 10 jaar. Buiten
landse wetenschappers en de American Heart Association heb
ben hun steun
Lijkschouwing bij dood topsporter
utrecht de Utrechtse bijzonder hoogleraar prof.dr. W. Mosterd
pleit ervoor bij plotseling overleden topsporters altijd lijkschou
wing te verrichten. Nog steeds is niet duidelijk waarom bij top
sporters soms plotselinge hartdood optreedt. Mogelijk ligt de
oorzaak in het feit dat na intensieve inspanning bij sommige
sporters een langzame hartslag is vastgesteld. Tot nu toe is wei
nig bekend over de gevolgen vari zeer effectieve training op het
hart.
De Duitse satelliet Rosat, die in
juli 1990 werd gelanceerd, heeft
tot nu toe al meer dan 60.000
nieuwe röntgenbronnen in het
heelal ontdekt. Tot dusver wa
ren 5.000 objecten bekend. We
tenschappelijke onderzoekers
van het Max Planck Instituut
voor buitenaardse fysica in het
Duitse Garching maakten dat
dezer dafgen bekend. Tot de ge
vonden röntgenbronnen beho
ren 15.000 tot 20.000 normale
sterren zoals de zon, 20.000 tot
30.000 melkwegstelsels en op
sterren gelijkende objecten
de zogenoemde quasars en
5.000 tot 8.000 omvangrijke for
maties van melkwegstelsels.
De objecten bevinden zich op
afstanden van één lichtseconde
van de aarde tot op de rand van
het tot op heden afzienbare
universum. Het 'röntgenlicht'
van de meest verwijderde ob
jecten is meer dan 10 miljard
jaar onderweg.
Twee gravures waarop de ark is afgebeeld. Op de linkertekening is de boot zichtbaar bij het in veiligheid stellen tijdens de verwoesting van Jericho. Rechts bij een bezoek aan de tempel
van de met lepra besmette koning Uzzia.
Mogelijke oplossing van grootste mysterie uit de bijbel
londen david keys
the independent
De met goud bedekte ark, die
3250 jaar geleden op bevel van
Mozes werd gebouwd, functio
neerde als de troon van God in
het Oude Testament. Altijd
werd aangenomen dat de ark
tussen 1000 en 5000 v.Chr.
spoorloos is verdwenen. Na uit
gebreid veldwerk in Israël,
Egypte en Ethiopië neemt Han
cock aan dat de ark na een
reeks reizen van ruim 4500 kilo
meter uiteindelijk in Ehtiopië
terecht kwam.
De ark werd rond 650 v.Chr.
uit het Heilige der Heiligen in
de grootste joodse tempel van
Jeruzalem weggehaald om te
voorkomen dat zij zou worden
vernietigd of in het bezit zou
komen van de heidense koning
Manasseh die in Judea aan de
macht was gekomen.
Het vermoeden bestaat dat de
ark verhuisde naar een tweede
joodse tempel die rond die tijd
werd gebouwd op een eiland in
de Nijl in het zuiden van Egyp
te, Elephantine genaamd. Ar
cheologische ontdekkingen op
dit eiland hebben aan het licht
gebracht dat hier een kolonie
joodse huurlingen woonde, die
de zuidgrens van Egypte verde
digde.
Uit papyrusdocumenten die
eerder deze eeuw op Elephanti
ne zijn ontdekt, blijkt dat de jo
den op het eiland dieren offer
den in de tempel een activi
teit waarbij theologisch de aan
wezigheid van de ark wordt ver
eist. De documenten verwijzen
naar de vernietiging van de
tempel in 410 v.Chr. door de
Egyptenaren.
De Britse onderzoeker en journalist Graham Hancock heeft waarschijnlijk
het grootste mysterie van de bijbel opgelost. Na vijf jaar gedetailleerd
onderzoek zegt hij het allerheiligste object in Ethiopië te hebben
opgespoord: De Ark des Verbonds, waarin de Tien Geboden werden
bewaard.
De joden van Elephantine lij
ken toen samen met de ark
naar Ethiopië te ziin ge
vlucht. Hancocks onderzoek
bracht een plaatselijke overleve
ring aan het licht, die door de
eeuwen heen is doorverteld
door een kolonie monniken, dat
de ark in de laatste helft van de
5de eeuw v.Chr. naar Ethiopië is
gebracht naar een klein ei
landje in het Tanameer, de bron
van de Blauwe Nijl.
Die mondelinge overlevering
wil dat de joodse priesters de
ark 800 jaar hebben bewaakt op
een eiland dat het Eiland van
Vergiffenis werd genoemd. Het
gouden deksel van de ark stond
bekend als de Zetel van Barm
hartigheid. Voor de bekende
Zwarte Joden van Ethiopië
de Falasjajoden die onlangs al
lemaal naar Israël zijn overge
vlogen was de heiligste plaats
in Ethiopië het Eiland van Ver
giffenis.
Door het onderzoek van
Graham Hancock naar de tradi
ties van de Falasjajoden is een
oude overlevering boven water
gekomen, dat zij via Aswan in
Ethiopië terechticwamen, waar
zij een tempel bouwden. De
Falasja's noemen hun tempels
Mesgid (plaatsen van teraarde-
werping) precies de naam
die in de papyrusdocumenten
door de joden van Elephantine
voor hun tempel wordt ge
bruikt.
Nog opmerkelijker was de le
gende van de Falasja's over een
uitgebreide oorlog in Egypte,
waarin de heidense tempels
werden vernietigd, terwijl die
van hen niet werden aange
raakt. Deze legende is nu door
de documenten van Elephanti
ne als historisch feit bevestigd.
De 'mythe' verwijst naar de ver
nietiging van de Egyptische
tempels van Elephantine in 525
v.Chr. door de Perzische koning
Cambyses.
Bewaarplaats
Tien Geboden
werd 3250jaar
geleden gebouwd
en ligt nu
in Ethiopië
Het Tanameer lag in het hart
van het gebied van de Falasjajo
den en op het Eiland van
Vergiffenis heeft Hancock een
groep oude offeraltaren ontdekt
van het soort dat bij de ark zou
zijn gebruikt.
Aan het 800 jaar durende ver
blijf van de ark op het Eiland
van Vergiffenis kwam een einde
toen Ethiopië in de vierde eeuw
werd gekerstend. In de jaren
370 was zij verhuisd naar de
hoofdstad van het land. Aksum,
waar een grote kerk werd ge
bouwd, de Heilige Maria van
Zion, om haar onderdak te ge
ven. Volgens plaatselijke archie
ven zou zij daar tot de 10de
eeuw zijn gebleven, toen een
Falasjajood een koningin Ju
dith Ethiopië ging regeren en
de kerk vernietigde, maar niet
dan nadat de christenen de ark
eruit hadden gehaald en haar
hadden verstopt op een eiland
in het Zwaimeer, 600 kilometer
naar het zuiden. De monikken
van een klooster daar hebben
het verhaal aan Hancock ver
teld.
Zeventig jaar later, nadat de
christelijke heerschappij op
nieuw was ingesteld, werd de
ark teruggebracht naar Aksum.
In de 11de
de Kerk
gebouwd
die werd
door
werd i
n de Heilige Maria
aor de ark maar
in 1535 vernietigd
islamitische krijgs
heer, Ahmed de Linkshandige
genaamd. De ark werd opnieuw
gered en in veiligheid gebracht
op het eiland Daga Stephanos
in het Tanameer. Een eeuw la
ter werd de ark teruggebracht
naar Aksum en werd er een der
de Kerk van de Heilige Maria
gebouwd om haar te huisves-
Maar in 1965 beval de laatste
keizer van Ethiopië. Haile Selas
sie, dat er een speciale nieuwe
kapel moest worden gebouwd
om haar onderdak te bieden. Zij
werd verhuisd toch heeft
Haile Selassie, aldus zijn klein
dochter tegen Hancock, de ark
nooit gezien of heeft hij ge
vraagd hem te mogen zien.
In Ethiopië is het volgens de
religie absoluut verboden dat
mensen de ark zien. Inderdaad
lijken slechts enkele tientallen
personen de ark in de afgelopen
paar honderd jaar te hebben ge
zien. Dat zijn de successievelij
ke bewakers van de ark. De hui
dige drager van dit ambt is een
monnik van in de vijftig, Abba
Fameray, die de ark beschrijft
als een met goud bedekte doos
van net iets meer dan een meter
breed en ongeveer 70 centime
ter hoog op draagstokken.
Tot nu toe hechten archeolo
gen en historici geen geloof aan
de bewering van Ethiopië dat
het land de ark bezit. De officië
le opstelling van de Ethiopische
kerk dat de ark daar in 1000
v.Chr. vanuit Jeruzalem is ge
bracht door Solomons zoon
Menelik is historisch een on
houdbare theorie.
Maar Hancocks hypothese,
die wordt ondersteund door
zijn nieuwe onderzoek, kan lei
den tot een nieuwe conclusie.
„Ik vind zijn argumenten zeer
overtuigend. Hij houdt een
goedberedeneerd pleidooi", al
dus prof. Richard Pankhurst van
het Instituut voor 1 thmpiv hr
Studies aan
Addis Ababa.
Wortels steun
voor kunstgebit
NIJMEGEN ANP
Het is niet verstandig om voor
een eerste kunstgebit alle tan
den en kiezen te trekken. Als er
een paar wortels blijven zitten
kunnen die fungeren als pijlers
onder de prothese. Het kunst
gebit blijft dan langer vastzitten
en de patiënt kan er beter mee
bijten. Dat is de conclusie van
een onderzoek door de tandart
sen R. Jonkman en J. Plooij naar
verschillende soorten gebitspro
thesen. waarop ze aan de Ka
tholieke Universiteit Nijmegen
promoveerden.
Ongeveer een kwart van de
mensen met een kunstgebit
heeft er problemen mee. De on
tevredenheid over het onderge
bit is het grootst. De onderkaak
slinkt bij mensen zonder tan
den namelijk vier keer sneller
dan de bovenkaak.
In een groot onderzoek naar
de effecten van het toepassen
van drie verschillende soorten
volledige kunstgebitten hebben
Jonkman en Plooij drie groepen
patiënten vergeleken. De pro
theses werden direct geplaatst
nadat de laatste eigen tanden
en kiezen van de patiënten wa
ren getrokken.
De eerste groep kreeg een
volledig kunstgebit. De tweede
ook, maar bij deze patiënten
werden de twee wortels van de
onderhoektanden niet verwij
derd. Zo'n kunstgebit heet een
'overkappingsprothese'. Groep
drie kreeg eveneens een over
kappingsprothese. maar na ne
gen maanden zetten de tandart-
se kapjes op de wortels van de
hoektanden en werden in het
gebit magneetjes bevestigd.
Bij de patiënten met de over-
kappinsprothese nam het slin
ken van de onderkaak met on
geveer de helft af. Ook de 'bijt-
kracht' van deze patiënten is
groter. De kapjes en de mag
neetjes zorgen er voor dat het
ondergebit nog vaster en dus
comfortabeler zit.
De mensheid moet in de toe
komst rekening houden met
voedseltekorten omdat sinds
1945 meer dan een tiende van
de vruchtbare grond in de we
reld is beschadigd. Door erosie
en andere oorzaken verdwijnt
jaarlijks 25 miljard ton aarde, zo
staat in een rapport van het
Milieuprogramma van de Vere
nigde Naties.
Naast erosie noemt het rap
port inefficiënte landbouwme
thodes, verstedelijking, ontbos
sing. vervuiling en overmatige
begrazing als oorzaken. Des
kundigen vrezen dat de wereld
met permanente voedseltekor
ten te maken krijgt als het ver
lies van vruchtbare grond door
zet en de wereldbevolking tege
lijkertijd groeit tot de geschatte
10 milianl mensen m 20 ,u
Sinds 144", is 1.2 miljard hr<
tare grond aanzienlijk tot ern
stig beschadigd: 10,5 procent
van de vruchtbare grond op
aarde en in oppervlakte gelijk
aan hm.i en India vmu n
den haag henk hellema
De Groningse bioloog dr. A. J.
M. Driessen werd onlangs door
de Nederlandse Organisatie
voor Wetenschappelijk Onder
zoek uitverkoren voor een Pio
nier-subsidie. Een subsidie die
slechts wordt toegekend aan
een zeer beperkt aantal 'uitne
mende onderzoekers met baan
brekende ideeën'. De subsidie
400.000 gulden per jaar ge
durende vijfjaar is vooral be
doeld om onderzoekers in staat
te stellen een eigen onder
zoeksgroep te laten vormen.
Met het geld denkt Driessen
vier of vijf medewerkers te kun
nen aantrekken.
Daarmee kan hij zich vol
overgave storten op het onder
zoek waarvoor hij het geld
kreeg: het onderzoek naar de
manier waarop grote molecu
len als eiwitten van binnen de
cel naar buiten worden getrans
porteerd.
„In een cel zitten honderden
eiwitten. Een aantal daarvan
moet buiten de cel worden ge
bracht. De grote vraag is: hoe
gebeurt dat? Het is bekend dat
de cel omgeven wordt door een
vlies, een membraan, en daarin
Elektronen-microscopische foto van enkele blaasjes, omgeven door eer
kunstmembraan. De kleine puntjes zijn uitstekende membraan-eiwit
ten. FOTO RU G
zitten geen gaten waar de eiwit
ten en andere verbindingen, 'zo
maar' doorheen kunnen. Het
moet dus op een andere manier
gebeuren. In grote lijnen ken
nen wij die 'andere manier'; het
gebeurt via twee andere eiwit
ten die zich in de membraan
zelf bevinden."
Driessen heeft al de nodige
sporen op dit onderzoekster
rein verricht. Enkele jaren gele
den promoveerde hij op een
onderzoek naar het transport
van relatief kleine verbindingen
als suikers door de celmem
braan van melkzuurbacteriën.
Vervolgens verbleef hij een
jaar bij prof.dr. Bill Wickner in
Los Angeles, de 'godfather', zegt
hij. van het onderzoek naar het
eiwittransport door de celmem
braan.
„Wij weten dat voor het ver
voer van een bepaald eiwit
vanuit de cel naar buiten mini
maal vier andere eiwitten nodig
zijn. Naast de twee genoemde
eiwitten in de celmembraan
zijn dat twee 'chaperon-eiwit-
ten' die er in de cel voor zorgen
dat het te transporteren eiwit
naar de membraan wordt ge
bracht. Wij weten ook dat het
eiwit zich in de buurt van de
celmembraan eerst 'uitvouwd'.
Elk eiwit heeft zich op een be
paalde manier opgevouwen -
het is niet een rechte keten,
maar een héél klein kluwentje.
Maar als rechte keten ('een kra
lenketting') passeert het de cel
membraan. Maar hoe gebeurt
dat precies? Vormen de mem
braan-eiwitten een soort ka
naaltje dat op een bepaald te
ken open en weer dicht gaat?
En op welk teken gebeurt dat
dan? En - wat wij zelf als een
zeer belangrijk onderdeel van
het onderzoek beschouwen -
hoe staat hel met de energie die
daarvoor nodig is?
De vier transport-eiwitten
zoals deze in de darmbacterie
E. coli voorkomen, zijn al geïso
leerd en gezuiverd. Ook hun ge
netische code in het DNA is
ontrafeld. „Via recombinant
DNA technieken kunnen wij
deze eiwitten dus in grote hoe
veelheden aanmaken. Daarvan
maken wij dankbaar gebruik
om het ingewikkelde proces
van het eiwit-transport stap
voor stap te kunnen uitpluizen.
Wij doen dat namelijk niet aan
de bacterie zelf. maar aan mi
croscopisch kleine blaasjes (de
grootste is 0,5 micron, ofwel
0.0005 mm) die omgeven zijn
door een kunstmatig 'celmem
braan'. In dergelijke kunst
membranen kunnen wij bij
voorbeeld alleen die eiwitten
stoppen die wij willen bestude
ren. Wij kunnen er ook eiwitten
in stoppen die door ons zijn
veranderd
Zijn onderzoek is fundamen
teel van aard, zegt Driessen na
drukkelijk. Maar dat wil niet
zeggen dat de resultaten op den
duur geen praktische betekenis
kunnen hebben. Met grote inte
resse zal de biotechnologie-in-
dustrie het Groninger onder
zoek volgen. „Nog steeds
kampt men daar met het pro
bleem op welke wijze men ei
witten zo optimaal mogelijk uit
bacteriën of andere cellen kan
halen, zonder dat deze cellen
kapot gaan." Daarnaast denkt
hij dat zijn onderzoek ook meer
inzicht zal geven in de manier
waarop virussen zich zich door
de membraan van hun gast
heercellen 'werken'.
1?
't6~-
De Groningse bioloog Driessen krijgt in totaal 2 miljoen gulden voor zijn celonderzoek.
!Wd!!i!l!'ii!i!i!!i|l)ll!!'lili^riMrili!»!iiiii,ii:ti['ii:iBI!
