OIL
8
>lVf— -
Honger naar vrijheid,
of dorst naar olie?
m
SCOTLANDS
ZATERDAG 4 APRIL 1992
lig blijken voor de argumenten uit Schotland?
„Dan stellen we hier een voorlopige regering
in en verklaren óns onafhankelijk", verklaart
Davidson fier. „Zo hebben ze dat ook in Li
touwen gedaan."
Dit nu vindt Bob Middleton, die namens
de Labour Party de functie van commissaris
der koningin voor de regio Aberdeen be
kleedt, klinkklare onzin. „Hoe kun je Schot
land nou met Litouwen vergelijken? Wij zijn
nooit door Londen onderdrukt. Er zitten 78
afgevaardigden uit Schotland in het Lager
huis, wat per hoofd van de bevolking meer is
dan uit Engeland. En in elke directiekamer in
Londen is tegenwoordig een Schot te vin
den."
De Labour Party en de in Schotland zeer
invloedrijke Liberalen willen geen onafhan
kelijkheid, maar autonomie. Ze willen Schot
land de status geven die de deelstaat Beieren
bij voorbeeld in Duitsland heeft, met inbe
grip van een parlement dat belasting kan hef
fen.
Middleton schildert de SNP-nationalisten,
die bij de laatste verkiezingen een kwart van
de stemmen kregen, af als een stelletje 'zelf
zuchtige racisten met fascistoïde trekjes'. De
commissaris der koningin: „Hun leider, Alex
Salmon, lacht altijd, maar is een gevaarlijk
man. In de jaren '50 blies het Schotse Repu
blikeinse Leger hier brievenbussen op, omdat
daar het hoofd van de koningin op stond. Als
de Conservatieve regering straks herkozen
wordt en doof blijft voor het Schotse verlan
gen naar autonomie, kunnen hier gemakke
lijk Noordierse toestanden ont-
Hoewel verdeeld over het juiste
antwoord op de Schotse crisis,
zijn Conservatieven en Labour
Party het over één ding eens: de
olie. Als de Schotten io nodig on
afhankelijk willen worden, zeg
gen beide partijen, zullen zij voor
elke druppel olie moeten vech-
De SNP gaat er van uit dat 90
procent van de olierijkdommen
in de Schotse wateren ligt, maar
daarvan is Londen niet over
tuigd. De Britse regering zou er
op staan dat de landsgrens, die
van zuidwest naar noordoost
loopt, in dezelfde richting in zee
wordt doorgetrokken. Daarmee
zou bijna de helft van alle gas- en
olievoorraden in Engelse wateren
vallen. Maar bovendien, zo wordt
door Conservatieven en Labour
fijntjes opgemerkt, kan Schotland
er niet helemaal zeker van zijn
dat de Shetland Eilanden onder
een regering in Edinburgh zou
den willen vallen.
„De Shetland-bewoners zijn
erg onafhankelijk", zegt Middle
ton. „Misschien zeggen ze nu dat
ze bij Schotland willen blijven,
maar als Schotland onafhankelijk
wordt, komt hun vlag er waar
schijnlijk anders bij te hangen.
Misschien willen ze zich wel aan
Noorwegen binden."
Een onafhankelijke Shetland-
archipel moet voor iedere recht
geaarde SNP-nationalist de
In navolging van Kroatië wil
nu ook Schotland onaflianke-
lijkheid. Bijna drie eeuwen
hebben de Schotten deel uitge
maakt van het Britse imperi
um, maar enkele weken gele
den spraken ze zich in een opi
niepeiling voor het eerst uit
voor onafhankelijkheid. Uit
honger naar vrijheid, zeggen ze,
maar in Londen wordt veron
dersteld dat dorst naar olie ook
een rol speelt. Rekenen de
Schotten zich niet te snel rijk? Is
het leeuwedeel van de olie niet
gewoon van de Shetlandjes?
nachtmerrie zijn die hem, badend in zijn
zweet, doet ontwaken. Als de Shetlandjes
zich onafhankelijk verklaren, zullen de nabu
rige Orkney Eilandjes dat voorbeeld zeker
volgen en zou Schotland beroofd worden van
nagenoeg al z'n olie. De olie-inkomsten voor
een Schotse minister van financiën zouden
dan worden gereduceerd tot de somma van
2,20 pond per Schot per jaar.
Thans zijn de Shetlandjes verre van paradij
selijk. Wie na een 14 uur durende boottocht
voet aan wal zet in Lerwick, hel grootste ge
hucht, staat in een onbeschrijflijke negorij.
De grauwe en fantasieloze huizen gaan bijna
naadloos over in een loodgrijze hemel, die
ondanks permanente regenval maar niet wil
opklaren. Hoge winden maken korte metten
met elke flora die meer dan vijf centimeter
boven het door schapen kaalgevreten gras
uitsteekt, zodat de zeehonden in aantal de
bomen overtreffen. Er zijn zeker vijftig zee
honden.
Een beetje extra oliegeld zou op de Shet
land Eilanden geen schade kunnen aanrich
ten. Vijfhonderd jaar geleden werden de ei
landjes door een Deense koning met een roy
aal gebaar aan koning James III van Schot
land gegeven. De Deense vorst had net even
niet de 250.000 kronen die zijn Schotse colle
ga als bruidschat wilde, maar hij had nog wel
een paar onooglijke eilandjes. Die kon James
III wel zolang als onderpand krijgen.
Zelden heeft een vorst een grotere stupidi
teit begaan. Een paar jaar geleden deed de
Deense regering nog een doorzichtige poging
de eilandjes voor 250.000 kronen terug te ko
pen, maar toen hoefde het niet meer voor de
Britten. In de wateren van de eilanden blijkt
nu zo veel olie te zitten dat alle Shetlanders
163.000 pond (ruim een half miljoen gulden)
per jaar bij hun Inkomen uit de fok van scha
pen. pony's en ander gedierte
zouden kunnen voegen. De
vraag nu is of zij dit willen.
„Voorlopig niet", zegt Edward
Thomasson. „Ons ethos is sa
menwerken. niet tegenwerken.
Wij zijn voorstander van autono
mie voor Schotland, maar we
willen geen onafhankelijk Schot
land."
Heerser
Thomasson is heerser over de
22.000 Shetlanders. Hij combi
neert de functies van burge
meester en commissaris der ko
ningin, en heeft een kamer die in
vroeger tijden nog dienst heeft
gedaan als gevangeniscel en uri
noir. Hij heeft alles wat z'n hartje
begeert en lonkt niet naar onaif-
hankelijkheid.
Maar wat als de Schotten zich
onafhankelijk verklaren? „Daar
zijn wij niet voor. Met autonomie
hebben wij geen problemen,
maar onafhankelijkheid? Dan
zouden wij ons op onze positie
moeten bezinnen
Ook andere leidende figuren
op de Shetlandjes maken niet de
indruk onmiddellijk de wapens
te willen opnemen tegen de
Schotse horden, zodra die zich
van Engeland zouden losmaken
„Het enige wat wij willen is ei
genlijk een goedkopere veer
dienst", zegt Magnus Flaws, de
trotse voorzitter van de plaatse
lijke Shetland Movement. ..Als
mijn zwager een kalf in Aberdeen
whose hands
on the money
Een affiche van de Schotse Nationale partij. De nationalisten vinden dat
de Schotten meer moeten profiteren van de opbrengst van de rijke olie
vondsten in de Schotfee wateren. foto ap
1 tBf 9 duidend als sommige
,JL w mensen denken," sprak
Malcom Rifkind niet zonder trots in 1986.
„Als minister voor Schotland heb ik bijna
evenveel macht als een koloniale onderko
ning."
In Engeland is Schotland altijd gezien als
een wingewest. Maar in tegenstelling tot In
dia werd Schotland voornamelijk bevolkt
door schapen, die weinig aan de welvaart van
het imperium bijdroegen. Dat de Schotten in
het jaar 1707 bereid werden gevonden zich
bij Engeland aan te sluiten, was leuk meege
nomen, maar verder niet van historische be
tekenis. „Waarom zouden we zo veel drukte
maken over de Unie (met Schotland)?" vroeg
een Londense schrijver destijds. „Het voor
deel dat wij krijgen is hetzelfde voordeel dat
je hebt als je een bedelaar trouwt."
Tot op de dag van vandaag getuigen de En
gelsen van desinteresse voor de altoos in mist
gehulde contreien die zich noordelijk van
hun beschaving uitstrekken. Zelfs het voor
nemen van de Schotten om nu, bijna drie
eeuwen later, het huwelijk te ontbinden, ver
mag geen rimpels in de Theems teweeg te
brengen.
„We zien hier meer buitenlandse journalis
ten dan Engelse", verklaart Gordon Caseley
van de oliemaatschappij Conoco te Aber
deen. „Het Schotse streven naar onafhanke
lijkheid wordt in Londen niet erg serieus ge-
Verongelijkt haalt hij de voorpagina van
The Times te voorschijn, Londens meest eer
biedwaardige krant. „Vanochtend meldden
ze het ontslag van Brian Townsend, die
hoofdvoorlichter was van de Conservatieve
Partij in Schotland", zegt hij. „Weet u wan
neer Ttfwnsend ontslag nam? Een week gele
den! Wij Schotten weten alles van Engeland.
Maar nieuws uit Schotland bereikt Londen
met een vertraging van zeven dagen."
De reden waarom Townsend ontslag nam,
was juist die Engelse arrogantie. „We (de
Conservatieve regering) moeten ophouden
de Schotten af te schilderen als overgesubsi-
dieerde, bedelende en lichtgeraakte vechters
bazen", schreef hij. „Ik geloof dat deze bena
dering van het Schotse probleem fout is en
dat ze onze politieke tegenstanders te veel
kansen voor open doel biedt."
Grap
Sinds mensenheugnis zijn de Schotten niet
bijster gesteld op hun zuiderburen. Als er ge
voetbald wordt, steunen de Schotten slechts
twee teams: het eigen nationale team en ie
der willekeurig elftal dat tegen Engeland
speelt.
Een Schotse grap: toen God bijna klaar was
met de schepping, sprak hij naar verluidt tot
de aartsengel: „En nu wil ik nog een land ma
ken dat in schoonheid alle andere overtreft.
Het heeft ongenaakbare bergen die rijk zijn
aan delfstoffen. Het heeft schapen in over
vloed en wateren vol vis. En het heeft een zon
die in de zomer nauwelijks ondergaat."
„Maar is dat wel eerlijk?", reageerde de
aartsengel Gabriël tamelijk naïef. „Waarom
zou een enkel land al het goede moeten krij
gen?"
„Ho, niet zo snel met je oordeel", sprak
God. „Wacht maar tot je ziet wie ik het als
buren geef."
Hoewel die delfstof ten tijde van deze dia
loog nog niet bekend was, schonk God de
Schotten ook olie. En boze tongen beweren
dat het niet zozeer hun afkeer van de Engel
sen is die de Schotten tot seperatisme be
weegt, als wel hun dorst naar olie.
De rekensom is snel gemaakt, althans door
professor Alex Kemp van Aberdeen Universi
ty. Devoot gezeten te midden van dossiers
die tot het middel zijn opgestapeld, pro
feteert de bebrilde geleerde: „Ik voorzie een
aanzienlijke toename van de olie- en gaspro-
duktie op de Noordzee. De opbrengst kan
stijgen van de huidige 7 tot 8 miljard pond
tot 14 miljard pond in de tweede helft van dit
decennium. Voor een onafhankelijk Schot-
De Shetland-ei landen zijn verre van pa
radijselijk. Hier de haven van Lerwick,
het grootste gehucht. De wateren rond
de eilanden blijken boordevol olie te
zitten. foto ap
Burgemeester Thomasson van de Shetland-ei-
landen: „Ons ethos is samenwerken, niet te
genwerken. Wij zijn voorstander van autono
mie voor Schotland, maar we willen geen on
afhankelijk Schotland." foto ap
'Maar wat doen
de Shetlandjes?'
land zou dat een toename van de belasting
inkomsten betekenen tot 5 miljard pond."
Het zijn dit soort rekensommen die de
Schotten met geestdrift voor onafhankelijk
heid vervullen. De Scottish National Party
(SNP) weigert de oliekaart openlijk uit te spe
len, maar volgens professor Kemp leidt het
geen twijfel dat olie een voorname rol speelt.
Thatcher
Hoewel in de jaren '70 de SNP ook al voor
onafhankelijkheid ijverde, heeft ze pas de
laatste maanden de wind plotseling in de zei
len gekregen. In twee opiniepeilingen spra
ken de Schotten zich in januari voor het eerst
in meerderheid uit voor onafhankelijkheid.
Ruim 50 procent wilde Schotland helemaal
losmaken van Engeland en nog eens een
kwart was voorstander van autonomie bin
nen het Verenigd Koninkrijk. Slechts één op
de vijf Schotten wilde handhaving van de sta
tus quo, die inhoudt dat Schotland vanuit
Londen wordt bestuurd.
De vraag is waarom de Schotten, die twin
tig jaar geleden reeds de eerste olieplatforms
voor hun grillige kusten zagen verrijzen, nu
pas in meerderheid het onafhankelijksideaal
gingen omarmen. Lindsay Patterson, lector
aan de Universiteit van Edinburgh, kan het
antwoord daarop in twee woorden samen
vatten: Margaret Thatcher.
„In de jaren '50 hadden de Conservatieven
hier een meerderheid", zegt Lindsay. „Bij de
laatste verkiezingen, in 1987, kregen ze nog
maar 12 van de 78 Schotse zetels. Thatcher
heeft de Schotten van zich vervreemd. Ze
Jiief tal van organen op waarin de Schotten
invloed konden uitoefenen op het bestuur
van hun scholen en ziekenhuizen en ze voer
de hier de poll tax een jaar eerder in dan el
ders. Maar haar beleid deed de Schotten niet
alleen in walging afkeren van de Conservatie
ve regering, maar van heel Engeland."
Hoewel de zucht naar onafhankelijkheid
de Schotten nog niet de straat op heeft ge
dreven, worden de signalen sterker. The Sun,
doorgaans een kritiekloze volgeling van de
Conservatieve regering, voert in zijn Schotse
editie een niet aflatende campagne voor
Schotse onafhankelijkheid. Die campagne
werd op 23 januari ingeluid met een voorpa
gina die de Schotse vlag bevatte en de op
roep: 'Sta nu op en wees morgen opnieuw
een natie.'
Olifant
Volgens James Davidson, SNP-kandidaat
voor het Lagerhuis bij de komende verkiezin
gen, is onafhankelijkheid slechts een kwestie
van tijd. „De huidige Unie (met Engeland) is
onhoudbaar", zegt hij. „Er zijn slechts 5 mil
joen Schotten tegen 52 miljoen Engelsen. Wij
liggen in bed met een olifant, en die olifant
vertoont koloniale trekjes."
Maar als de dikhuiden in Londen ongevoe
OLIE- EN GASRESERVES
BRITSE SECTOR NOORDZEE
Roep om onafhankelijkheid in Schotland wordt steeds groter
I
Volgens een Schotse grap schonk God Schotland een prachtig landschap, maar onaangename buren. De vondst van olie maakte
verkoopt, houdt hij van de 110 pond er 65
over. De rest Is hij kwijt aan transport. Wij
willen dat de Britse regering de veerdienst
subsidieert."
De meest radicale geluiden zijn nog te be
luisteren in de plaatselijke Conservatievege
meenschap. „AJs Schotland onafhankelijk
wordt betekent dat voor ons niet alleen dat
we onder Schots bestuur zouden vallen,
maar ook onder een socialistisch bestuur",
meent Grace HaJcrow. „Schotland stemt in
meerderheid op Labour, en dat benauwt een
hoop mensen. Een Schotse onafhankelijk
heidsverklaring zou daarom voor ons .het
sein kunnen zijn voor een campagne nijgen
de Schotten."
Rekenen
Terwijl de Shetlanders hun afwegingen tna
ken. wordt in Edinburgh al driftig gerekend.
„Op dit moment wordt er door de Britst W-
gering jaarlijks 18 miljard pond uitgetrokken
voor Schotland", zegt Lindsay Pattcrson-vnn
de plaatselijke universiteit. „De belastingop
brengst hier is 15.5 miljard, zodat een ScjuH-
se regering maar 2 tot 3 miljard te kort! zou
komen. Dat zou geen overdreven begrotings
tekort zijn. Misschien is een onafhankelijk
Schotland zelfs haalbaar zonder de olie in
komsten
Alex balmond, leider van de SNP, re (cent
zich op een andere manier rijk. „Schotland",
zo zegt hij, „wordt door Zuid-F.ngeland in het
moeras meegesleurd. Wij moeten bloeden
voor de economische crisis in Zuid-Enge
land. Als wij een eigen Schotse munteenheid
hadden, zouden wij een veel lagere /entcvoot
hebben, wat een stimulans zou zijn voor on
ze economie."
Hardop spreekt Salmond niet over olie.
„Het enige wat we willen is dezelfde status
ais Nederland. Als ik naar Nederland ga en
tegen de mensen zeg dat ze niet onafhanke
li|k mogen zijn. zou ik uitgelachen worden.
Waarom word ik dan in lxwden wel uitgela
chen?"
