Financien
Laatste Renault rolt uit Arbeidersburcht
rv
ZATERDAG 4 APRIL 1992
32
BEURSEFFECTEN
VERKLARING DER TEKENS
Dalende aandelen
koersen in reactie
op een renteverla
ging, daar heeft geen enkele be
legger van terug. Dat gebeurde
deze week in Japan. Nadat afge
lopen woensdag de Bank of Ja
pan in alle vroegte de rente met
0,75 procent verlaagde tot 3,75
procent nog voordat de beurs
van Tokyo was opengegaan,
bleef de beoogde rally op de
aandelenbeurs uit. De lagere
rente had de Japanse aandelen -
beurs vaste grond onder de voe
ten moeten geven, maar het te
gendeel gebeurde: de beurs
stortte nog verder in het ravijn
van koersdalingen.
De dalingen van de afgelopen
week zijn de laatste in een reeks
van koersdalingen die de Japan
se aandelenbeurs sinds begin
1990 in haar greep heeft. Inmid
dels is de Nikkei-index meer
dan gehalveerd in vergelijking
met het hoogtepunt van 29 de
cember 1989 toen de Nikkei
38.916 punten noteerde.
Tot afgelopen woensdag was
er nog de hoop dat het met het
begin van het nieuwe boekjaar,
dat in Japan op 1 april start, be
ter zou gaan. Velen leefden bo
vendien in de veronderstelling
dat het absolute dieptepunt
voor de Nikkei-index rond de
20.000 punten zou liggen. Beide
dromen zijn voorbij, nu de Nik
kei niet ver meer van de 18.000
punten verwijderd staat.
Zelfs Japankenners zijn met
stomheid geslagen door de ge
beurtenissen. Verklaringen voor
de duistere krachten die de
koersen steeds verder omlaag
trekken zijn er genoeg, maar ze
gaan nu al ruim twee jaar mee
en beginnen zo langzamerhand
knap versleten te raken.
Natuurlijk vormt de afkoeling
van de Japanse economie een
factor in het geheel. Voorspel
lingen voor de economische
groei voor het nieuwe boekjaar
variëren van 1,7 procent tot
procent, groeipercentages die
voor Japanse maatstaven laag
zijn. De koersdalingen vormen
ten dele ook de nasleep van de
Financiële explosie van de jaren
tachtig, toen de Japanse beurs
de hele wereld versteld deed
staan met stijging op stijging.
Verder is er een verband met de
daJing van de onroerend goed-
prijzen en met de reeks politie
ke schandalen die de Japanners
over zich heen hebben gekre
gen.
Maar waarom is de Japanse
beurs volstrekt immuun geble
ven voor de reeks renteverlagin
gen sinds juli 1990? En waarom
zijn de koersstijgingen op Wall
Street (30,5 procent) het afgelo
pen jaar op geen enkele wijze
opgepakt in Japan? Het is en
blijft raar, op welke manier je
ook tegen Japan aankijkt.
De Japane economie koelt
welisyvaar af maar vertoont
geenszins het ziektebeeld dat
Westeuropese en Amerikaanse
economen plegen aan te duiden
als 'economische recessie'. Er is
nagenoeg geen werkloosheid,
de winkels zijn vol, de restau
rants afgeladen, de levensstan
daard hoog en de lonen zullen
dit jaar verder stijgen. Consu
menten hebben geen last van
hoge schulden en het aantal be
drijfssluitingen is laag vergele
ken bij normale recessies in
Amerika of Europa.
De Japanse economie vormt
de spil van het meest dynami
sche deel van de wereld. De
werklust die de Aziaten ten toon
spreiden, hun streven naar per
fectie en het vaak hoge oplei
dingsniveau, maken dit deel
van de wereld tot een schijn
baar niet te overwinnen concur
rent. Ook al begint de Japanse
samenleving steeds meer ken
merken te vertonen van zijn
westerse tegenhanger.
Criteria waar sociologen
graag naar kijken als criminali
teit, echtscheiding en zelfmoord
wijzen in deze richting; je merkt
het aan de jeugdcultuur en ver
der wil ook de Japanner meer
vrije tijd en niet meer zijn hele
leven bij dezelfde de baas wer
ken. Desondanks lijken de
groeimogelijkheden voor het Ja
panse bedrijfsleven nog lang
niet uitgeput.
De koersdalingen betekenen
een serieus gevaar voor veel Ja
panse ondernemingen, waar
voor elke belegger maar al te
graag een ereplaats in zijn por
tefeuille inruimt. Door de dalin
gen zijn zij nu te koop tegen
sterk gereduceerde prijzen.
Een veel gebruikte maatstaf
voor het vergelijken van prijs en
kwaliteit van aandelen is name
lijk de koerswinstverhouding
(prijs van een aandeel gedeeld
door de nettowinst van een on
derneming). Zo is het aandeel
Fuji Photo Film door de enorme
daling van de Japanse beurs te
recht gekomen op een koers
winstverhouding van 14,3. Dat
is spotgoedkoop. Zijn Ameri
kaanse evenknie Eastman
Kodak, dat notabene door de
zelfde Fuji in zijn voortbestaan
wordt bedreigd, staat al tijden
op een koerswinstverhouding
van 23 24.
Met dit alles in het achter
hoofd zien we in Japan een aan
delenbeurs die gehalveerd is. En
de normale belegger - die nog
steeds wordt geacht onder het
motto laag kopen en hoog ver
kopen te handelen - wordt
doorgaans eerder geprikkeld
door koersen die 50 procent la
ger staan dan koersen die 50
procent hoger staan.
Wat nu, denkt de belegger. De
koersdalingen in Japan Dieden
kansen die je eenvoudigweg
niet kunt laten liggen. Maar te
gelijk is de twijfel over de voor
lopige richting van de Japanse
beurs de afgelopen week weer
in alle hevigheid opgelaaid. Er
zijn beleggers die de Nikkei
naar de 16.000 zien gaan. Er zijn
beleggers die wachten op een
zogeheten sell off fase; een fase
van algehele paniek, hoge om
zetten en forse koersdalingen
die het einde van de Japanse
beurscrisis definitief zullen be
zegelen. Veel beleggers blijven
daarom maar liever aan de zij
lijn totdat ze ervan overtuigd
zijn dat de beurs definitief de
weg omhoog heeft gekozen. Het
dieptepunt van de markt laat
zich niet voorspellen.
Beleggers die hun belangen in
Japanse aandelen niet op tijd
hebben afgebouwd, hebben het
relatief makkelijk. Voorlopig
slaan zij elke beursrubriek met
Japan als onderwerp liever over
en hoeven ze geen enkele Ja
panse aandelenkoers te bestu
deren. Want voor hen zit er niet
veel anders op dan rustig af te
wachten totdat de koersen in
Japan weer tot het oude niveau
zijn gestegen.
AMSTERDAM BRIGITTE SLOT
Brigitte Slot is werkzaam bij
het Institute for Research and
Investment Services, een sa
menwerkingsverband van de
Robeco Groep en de Rabobank.
BELEGGINGSFONDSEN
LOKALE MARKT
PARUS DAVID CRARY
De Franse autofabrikant Renault opende in
1929 in Billancourt bij Parijs de 'fabriek van
de toekomst'. Na ruim zes decennia, waarin
de vestiging uitgroeide tot een bastion van
de vakbonden en zo'n 1 miljoen arbeiders
er hun brood verdienden, is de verouderde
fabriek deze week gesloten.
De formele sluiting vond afgelopen dins
dag plaats, maar vrijdag namen de arbei
ders al afscheid van ae laatste auto, een wit
te 5. .Alsof je een begrafenis bijwoonde",
zei vakbondsman Daniel tabbe.
Al lang voor de bouw van de fabriek was
Renault bekend in Billancourt. In 1898
bouwde Louis Renault in een nabijgelegen
werkplaats zijn eerste auto. Daarna liet hij
aan de oevers van de Seine een fabriek
neerzetten waar in 1905 de eerste Franse
taxi's werden geproduceerd. Als een van de
eerste autofabrikanten in Frankrijk ging
Renault naar Amerikaans voorbeeld over op
de lopende band en de prikklok. Na de Eer
ste Wereldoorlog werd het bedrijfsterrein te
klein en kocht Renault 12 hectare grond op
het eiland Seguin, waar een moderne fa
briek van vijf verdiepingen verrees.
De jaren dertig werden gekenmerkt door
voortdurende arbeidsonrust, die soms ge
paard ging met geweld. Zo beklommen de
arbeiders de muren om hun broodtrom
mels naar beneden te gooien, terwijl in
1938 de politie er aan te pas moest komen
om stakers te verwijderen die het niet eens
waren m<;t de ingevoerde langere werktij
den. De fabriek werd in de volksmond niet
voor niets de Arbeidersburcht genoemd.
De vakbonden, met de communisten
voorop, voelden zich verraden toen Ren
ault-topman Raymond Levy in november
1989 de arbeiders per videoband liet weten
dat Billancourt binnen drie jaar de poorten
zou sluiten. ,,De Misdaad" luidde de kop
boven het bericht waarmee de communisti-
PARALLELMARKT
STAATSLENINGEN
MEEST ACTIEVE FONDSEN
Berghuizer Papierfabr
Biogrond Beleggingsfonds
Can Overs Prof (Can/)
Commerz Obligatie F
De Drie Electronics Beheer
Delta Lloyd Dollar Fonds
Delta Lloyd Ecu Fonds
Delta Lloyd Mix Fonds
Delta Lloyd Rente Fonds
Delta Lloyd VastRoed Fonds
Dico International
DOC data
Dutch Take Over Targets
EHCO KLM Kleding
Equity Law Aand Ned 1
LAL Akt Beheer Ned (2)
LAL Gulden Rente Fonds
E A L Kapitaalmarkt Rente
Fonds
E.A L. Portfolio Ned (3)
Europ.Dev.Cap.Corp.
German City Estates
Gouda Vuurvast Holding
Great Western Resources
HCA Holding
Helvoet Holding
Homburg Holding
'iPNA
Khne Heit/
LCI Computer Group
Yevas, Cert 1 7% Cum pref
Noways Electronics Int
New Europe Hotels
Newtron Holding
Ordina Beheer
Pan Pacific Winkelcentra
PAC Groep
Phoenix Beheer 'B'
Pie Medical
Public Storage Int
Rood Testhouse
Si mac Techniek
Sligro Behi-i-r
3045
11817
29.70
46.80
56.70
10,90
29.00
118.00
96.30
96.20
96.40
95.10
95.20
96.30
12.20
62.50
60.10
70,90
105,30
102.60
27,70
109.20
69,00
46,50
77,00
0,18
46,10
129,50
47.10
38,00
1.15
3.10
580,00
42.50
5.70
41.20
39,90
4780.00
89.70
58,20
48.50
6.30
20,50
1.70
16.50b
11,00
74,20
990.00
4.90
10,80
6,60
13.00f
48,20
1,101
135,00
241,00
4,30
53.30
10,90
27.50
77,60
14,60
32,50
103,00
72,00
42,00
76.50
0.21
46,20
130.20
46.50
38,80
43.70
52.00
5580.00
86.00
58,80
49,00
6.70
18,90
1,90
17.90
10,80
76,20
650.00
6,10
11.90
7.20
13,90
MEEST ACTIEVE Fl
53.40
11.00
30.00
127,00
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
5,80
45.90
39.60
70,90
74.70
106,50
105,20
77,50
14,50
32.40
71.10
37,50
72,00a
0.19b
45.70
130,10
46.70
39.00
0.70
3.90
45,30
4.30
43.90
52.50
5610.00
82,00
58.50
48,80
6,60
18,00a
1,80
18.30
10.70
77,10
655.00
Nederland 19851
Nederland 19861
Nederland 1988
Nederland 1987
1986-92/96
1982 88/92
1980-91/00
1982 88/92
1982-88/92
1987-93/97
1982 88/92
1985-89/92
1980-86/95
1986-90/93
1990 p 2000
19791 II 85 94
1983-89/93
19901/11 p 2000
199011 p,2000
1983 90/94
19841 90/94
198411 90/94
1987-92/95
1989-95/99
1983-84/93
1984 90/94
1985-91/95
1983-89/93
1985-91/95
1977-78/92
1982-89/93
198591/00
1984-91/00
19851 91/95
1986-90/93
1989p 1999
198911 p 1999
1989p 1999
1987 p, 1993
19891 lip 1999
'p 1999
91/95
I 92/96
1998
79/93
1994
p 1998
5.1996
5 1999
5.1997
Nederland 1986 p
Nederland 1987 p 1997
Nederland 1987-98/02
Nederland 1988 p 1994
Nederland 1988 94/98
Nederland 1967-78/92
Nederland 1987 p 1994
1991
108.50
100,65
105.10
100.25
100.95
103,05
100.15
100,00
103,79
99.90
99,55
102,14
102.13
102.27
99,30
100.72
100.72
98,80
99,10
99,60
98.83
98.51
98,82
95.60b
94,60
97,33
98.45
93.75
93.65
92.25
96,58
91,15
90,85
95,05
95,45
90.53
97.30
94,13
93.75
90,93
93.08
93,39
91,90
95.30b
108.20
100.30
105.90
99,90
104,35
100.05
99,55
102,82
102.85
102,82
99,60
101,40
101,40
99,35
99,30
99.60
99,15
99,10
99,10
98.60
97.10
96,15
97,40
98,00
94.65
94.50
93,35
97,00
92,26
91,95
95,90
94.85
91.83
93.75
91.65
93.07
88,10
95.40
92.20
99,30
94.08
92,72
95,90
97,30
108,25
100.30
105,80
100.15
102.50
99.93
104.70
100.10
99,55
103.03
103.06
103.06
99,60
101.62
101,70
99.25
99,25
99,70
99,00
99,70
99.15
99,05
98.80
99.00
98,25
99,10
97,00
92,34
91,97
MEEST ACTIEVE FONDSEN
ABN Amro Europe Fund
ABN Amro Far East Fund
3N Amro Liquid Groednds
IN Amro Netherlands Fund
ABN Amro OOI Groedonds
Aegon Aandelenfonds
Aegon 'savrngplus'
Alg. Beleggingsfonds Albefo
Aldollar Bond Fund US/
Algemeen Fondsenbezit
Alliance Fund
Amro North American Fund
Asia Pacific Growth Fund
Asian Selection Fund
Asian Tigers Fund
Austro Hungary Fund US/
Euro(The)Spam Fnd Ltd US
GIM Global Convertible Fund
Goya Fund
Holland Fund
Holland Europe Fund
Holland Obligatie Fonds
Holland Pacific Fund
Holland Selectie Fonds
IDS Mutual
sche krant L'Humanite de voorgenomen
sluiting veroordeelde. De communistische
vakbond CGT kondigde staJcingen aan om
de plannen te dwarsbomen. Andere vak
bonden kwamen echter met de directie
overplaatsings- of afvloeiingsregelingen
overeen, waardoor werkonderbrekingen
uitbleven.
Eind jaren dertig was Renault-Billancourt
de grootste Franse autofabriek, met 37,000
mensen in dienst. Jaarlijks verlieten 50.000
auto's, bussen, vrachtwagens en tractoren
de fabriek. Maar de Tweede Wereldoorlog
werd een zwarte bladzijde in de geschiede
nis van de fabriek. Louis Renault collabo
reerde met het nazi-gezinde Vichy-regime
en lokte daarmee geallieerde bombarde
menten uit, die 80 procent van zijn fabriek
in puin legden. Wegens de collaboratie nam
de regering na de oorlog de fabriek over.
Renault herrees uit de as maar is altijd
staatseigendom gebleven.
Malaysia Capital Fund US/
Mess Oblig. Dividend Fonds
Mexico (The First) Income F.
MK Internat. Ventures NV
Mondibel
Natural Resources Fund 1/5
Natural Resources Fund 1
NMB Dutch Fur
NMB Geldmarkt Fonds
NMB Global Fund
NMB Obligatie Fonds
NMB Renlegroei Fonds
NMB Vast Goed Fonds
New Asia Fund
Nomura Warrant Fund
Obam, Beieggmgsmij
Rentalent. Beleggingsmij
Rentotaal NV
RG America Fund
RG Divirente Fund
RG Europe Fund
RG Florente Fund
RG Pacific Fund
RG Strat. Portefeuille groen
Rodin Prop. Shore M
Rolinco(pref.
Schroders Int. Prop. Func
Sci/Tech SA
Suez Liq Groeifonds
Technology Fund
VSB Mix Fund
VSB Rente Fonds
WBO Intern. Beleggmgsmi|
Wereidhave
20M Florida part. US/
1400
7540
.65233
16932
1275
62400
7212
89606
1324
20926
37702
1991
68.00
52,70
160,50
80,00
172,10
31.80
5.20
77,00
58.00
50.50
26.50
222,00
10.50
62.20
75.70
28.30
49,50
57.40
3,90
55,00
34,50
39,00
10,00
10,00
185,00
65,80
100,20
7,50
121,00
296.00
47.00
5.80
53,00
65,00
60,00
62,00
94,00
51.00
120.80
98,50
79,50
17.50
81,80
538,00
31,00
107,80
67.20
7.40
142.50
17.50
8100,00
6500,00
9,00
462,00
5,60
114,30
21,50
53.82
45.40
35,20
6,00
1.05
234,50
13.05
19.70
82.00
30,70
111.20
55,70
53,20
3,90
144.50
34,70
98,00
48,20
90.50
112.30
90,10
53,80
50,20
46,90
95,00
70,80b
29,50
14,00
19.20
160,00
218,00
77.70
292.00
15,00
76,00
29,50
65.40
110,30
59,40
51.20
108.00
68.00
114,50
78,50
46.30
vorige
73.00
51.20
162.80
86.70
176.70
35.30
5,35
80,50
63,30
83,40
25,90
61,00
10.40
194,00
69.20
103.80
50,90
34,20
6.50
72,00
60,00
94,00
52,90
45,50
84,00
16,50
64,50
72,90
9.30
150.00
16.60
8100.00
6500.00
9.20
460.00
236.00
1175.00
110.50
36.40
118.00
38.10a
5.50
0.49
254.00
11.50
21.60
92.00
29.60
113,50
56.20
54,10
3,90
151,10
35.50
19.20
135,00
186,00
81.50
280.00
18,00
77,60
31,50
110.00
106.50
64,90
112.50
HOOFDFONDSEN
MEEST ACTIEVE FONDSEN
ABN AMRO Holding
In Fund
Ir Fonds
AEGON
ld, Kon.
Akzo
AMEV
Bols, Kon Distill Lucas
Buhrmann-Tetterode
CSM
DAF
Dordtsche Petr.lnd Mi|
DSM
Elsevier
Fokker Vtiegtuigenfabnek
Intern Nederlanden Groep
Koninklijke Luchtvaart Mi,
Kon Nederl Papierfabr
Kon. Nederl. Petroleum Mi|
Nedlloyd Groep
92,63
96,10
97.30
166185
32344
47009
51387
49220
94668
3493
31782
58530
81008
6014
89823
68126
137615
111600
99971
90230
164846
333617
28534
33830
270964
463900
83805
115287
66756
34059
21325
109411
89,70
99.00
29,60
32,30
156.50
43.70
57.40
55.50
45,70
40.30
47.50
93.20
56,80
95.00
86.20
149.80
194,30
55.30
47.70
46.00
96.30
22.40
132,30
105,80
112.00
33,60
35,70
186.70
50.80
69.00
61.00e
52.00
35.70
43.20
78.70
45.90
36,10e
182,50
82,50
42,90
MEEST ACTIEVE FONDSEN
Ahrend Groep
Air Holland
Amsterdam Options Traders
Atag Holding
Athlon Groep
Automobiel-Ind. 'Rotterdam'
A.l. 'Rotterdam' conv c pr
Batenburg Beheer
23,40
110.60
114.30
29.50
34.30
194.00
69,20
103.20
49,20
33.50
6.70
125.70
322.00
49.00
73.00
48.00
124.50
92.00
84,00
65.30
508,00
28,60
67.50
72.80
9.30
141.80
16.50
6400.00
7.90
116.90
22.00
10.40
77.10
230,00
1150.00
110,80
117.00
46.00
38.10
5.40
0.49
250.00
11.60
21.70
88,00
29.60
113.40
56,20
54,20
105.30
49.20
97.20
29.00
13,50
181,80
19,20
129,00
173,00
81.50
263,00
17,50
59.70
52.70
110.00
66,50
112.00
73.20
Burgman Heybroek
Calvé-Delft
Calvé-Delft Pref.
Calvé-Delft Cert.
Centrale Suiker My
Cindu International
CVG. Gem.Bez
Desseaux. Tapijtfabriek
Dorp Groep (v.
Draka Holding
idem div'91
HAL Trust '8'
HAL Trust Units
HCS Technology
Heineken Holding 'A'
Hoek's Mach - Zuurst fabr.
Holland Sea Search Holding
Hollandia Kloos
Holl Beton Groep (HBG)
Hoop Effectenbank, van der
Hunter-Douglas
IHC Caland
Infotheek Groep
Kas-Associ
Kempen Holding
Klene's Suikerwerkfabriek
Kondor Wessels Groep
Kon Bijenkorf Beh KBB
Koppelpoort Holding
Krasnapolsky Grand Hotel
Moeara EnimCert o
Naeff
NAGRON Nat.Grondbez.
Rationale Investeringsbank
Nedlloyd Groep div'92
Noril
Nutricia Gem Bez
Océ vd Grinten div.92
Omnium Europi
Orco Banl
OTRA
Palthe
Pirelli Tyre Holding
Randstad Holding
Ravas
Reesinl
Samas-Groep
Sarakreek Holding
Staal Bankiei
Stad Rotterdar
Telegraaf Holdingmijde
TextielgroepTwentf
ulever 7% Cum.Pref
ir 7% Cum. Pref Cert
)ilever 6% Cum Pref
West Invest Fortress
West Invest Fortr Wins'
Wester Suikerraff Adi
272638
40413
3485
17152
25790
38620
2487
18900
7218
1350
41562
14237
9460
4800
10050
51150
2900
1558
14688
113955
3972
2037
11660
C\ Uw doel-
<■-* groep is gei'n-
teresseerd in
uwadverten-
O tie op deze
LrT
"**- plaats. Reser-
veer via onze
advertentie-
afdeling.
10.40
3.25
430,00
110,90
46.50
46,00
84,90
115,00
135,00
346,00
1,06
32,50
204,00
75,50
56.00e
23.50
25,80
31,00
11.40
2300,00
1112,00
800,00
1117,00
5.70
24.00
29.90
140.00
19,00
24.30
38.40
38.30
24.00
25.50
217.00
79,80
53.30
93,50
5,55
28,70
38.00
98,50
37,90
182,00
196,00
124,00
121,00
12.60
12.80
0.90
137.00
228.00e
0.46
408.00
189,00
7.10
1,90
33.70
9.10
798.00
29,80
70.90
395,80
190,00
51.00
75,50
37,90
4890,00b
1165,00
150000,00
15000,00
16000,00
475.00
49,00
586,00
21.50
146,30
155,00
294.50
51.00
18,80
124,00
143,00
39,50
28,00
69,00
35.50
14,00
1580,00
50,90
41.90
48.60
17,00
38.30
88,00
84.50
19,10
119,80
68,00
173,00
850,00d
103.00
77,00
49,00
66.00
3.50
441.50
60,00
23,50
14,50
20,00
114,00f
94,10
240,00
31.10
Roche ziet winst
56 stijgen
De winst van het Zwitserse far
macieconcern Roche is vorig
jaar met 56 procent gestegen
van 948 miljoen frank tot 1.48
miljard frank (1,82 miljard gul
den). Het dividend wordt ver
hoogd van 21 tot 28 frank per
aandeel, zo heeft het concern
gisteren meegedeeld. Het goede
resultaat is onder meer te dan
ken aan de koersdaling van de
Zwitserse frank ten opzichte
van de belangrijkste andere va
luta's.
