Absolute meerderheid
centraal in Duitsland
CDA zocht stok om Pronk mee te slaan
Bankwerker en bezuiniger Béré krijgt zijn zin
Feiten Meningen
Japanse jaargetijden
VRIJDAG 3 APRIL 1992
2
Baden-Wiirttemberg en Sleeswijk-Holstein zondag naar de stembus
Zondag mogen twee miljoen inwoners van de Duitse deelstaat Sleeswijk-
Holstein en negen miljoen Baden-Württembergers bepalen of zij verder ge
regeerd willen worden door een absolute meerderheid. In het land van de
zuinige Zwaben verdedigt minister-president Erwin Teufel het laatste CDU-
bastion in de oude Bondsrepubliek- In het hoge noorden moet de sociaal
democraat Björn Engholm proberen dichtbij het droomresultaat van 1988
(55 procent) te komen.
BERLIJN HANS HOOGENDUK KM
CORRESPONDENT
Engholms kaarten zijn beter dan die van
Teufel. Voor beiden geldt echter dat indien
de absolute meerderheid niet wordt ge
haald, de liberalen klaar staan om voor de
ontbrekende zetels te zorgen. Vooropge
steld natuurlijk dat zij over de kiesdrempel
van vijf procent komen. Voor de Groenen in
Sleeswijk-Holstein, die vier jaar geleden
over de kiesdrempel struikelden, wordt het
ook nu weer kantje-boord. Hun partijvrien
den in het zuiden hoeven zich geen zorgen
.te maken. De rechts-extremistische DVU en
Reptjblikaner van de ex-SS-er Schonhüber
hebben in het noorden geen kans, maar in
het zuiden zijn de opiniepeilers daar niet zo
zeker van.
Terwijl de 51-jarige minister-president Teu
fel van Baden-Württemberg in de sociaal
democratische econoom Dieter Spöri een
serieus te nemen tegenstander heeft, zit
Engholm wat dat betreft op rozen. De bui
ten Bonn nauwelijks bekende staatssecreta
ris van defensie, Ottfried Hennig, is bepaald
niet de aangewezen man om de CDU er bo
venop te helpen. Zeker niet nadat eind vori
ge week zijn dubieuze rol bij de illegaletan-
ge week zijn dubieuze rol bij de illegale
Ideverantie aan Turkije aan het licht is g
kome
ge-
Engholm is overigens veel populairder dan
zijn SPD. Zijn grote verkiezingsman ifesta-
De sociaal-democraat Björn Engholm, die het
in Sleeswijk-Holstein makkelijker heeft dan
CDU-kandidaat Erwin Teufel in Baden-Würt-
tenberg. foto anp
ties, waar de belangstellenden voor pop,
rock en cultuur ook nog moeten betalen,
zijn keer op keer uitverkocht. De 'landsva-
der', zoals nij intussen steeds vaker wordt
genoemd, houdt er een kort verhaal. Hij re
kent steevast beschaafd af met de in zijn
ogen desastreuze politiek van de regering-
Kohl. Per slot van rekening wil Engholm in
1994 kanselier worden. Engholm, door zijn
politieke tegenstander vaak afgeschilderd
als de ideale schoonzoon komt bij alle lagen
van de bevolking goed over. Hij maakt ook
een veel minder verkrampte indruk dan bij
zijn optredens in Bonn als SPD-voorzitter.
De sociaal-democratische bries van vier
jaar Engholm heeft Sleeswijk-Holstein vrij
wel verlost van het Barschel-trauma. De il
legale trucs waarmee CDU-minister-presi-
dent Uwe Barschel aan de macht probeerde
te blijven, maar die uiteindelijk leidden tot
zijn zelfmoord in de badkuip van een Zwit
sers hotel, waren een harde klap voor de
democratie. De reactie volgde bij de verkie
zingen: SPD 55 procent, CDU 33.
Engholm pakte zijn kans en maakte van de
Barschel-bonus een behoorlijk stabiel Eng-
holm-aandeel. Met een economische groei
van vijf procent staat zijn deelstaat bijna
aan de top. Zoals het er nu naar uitziet kan
hij de verldezingsavond vol vertrouwen te
gemoet zien en zich daarna richten op de
volgende uitdaging: aantreden in 1994 te
gen Helmut Kohl.
Uitverkoop
Die aspiratie heeft Teufel niet. Hij wil Ba
den -Württemberg voor de CDU behouden.
Sinds 20 jaar regeren de christen-democra
ten in deze altijd als voorbeeld voor vlijt en
groei geprezen deelstaat. Achtendertig jaar
al is de eerste man van CDU-huize. Maar
nu wordt de voor Baden-Württemberg bij
na ongehoorde vraag gesteld of het zou
kunnen gebeuren dat de CDU de macht na
5 april met een ander moet delen, ja zelfs in
de oppositiebanken zou kunnen belanden.
Teufel, die een jaar geletien de over door de
industrie betaalde snoepreisjes gestruikelde
Lothar Spath opvolgde, heeft nog geen echt
eigen profiel kunnen ontwikkelen. Om toch
te 'scoren' zet hij zich uit alle macht af te
gen de asielpolitiek van de SPD, heeft het
over de uitverkoop van de D-mark aan de
Europese monetaire unie en roemt, na
drukkelijk in het regionale dialect, de ijver
van zijn streekgenoten.
Dat doet het wel aardig, maar - en dat kan
De SPD timmert flink aan de weg in Baden-Württenberg, het laatste CDU-bastion in de oude Bondsrepubliek.
ook Teufel niet ontkennen: de groei is uit de
economie. En dat telt in Baden-Württem
berg. De deelstaat, die als geen ander af
hankelijk is van de auto-industrie en de toe
leveranciers, is wat economische groei be
treft naar de op een na laatste plaats gezakt.
„Op economisch gebied zijn we nog altijd
nummer één", roept Teufel desondanks te
gen iedereen die het horen wil.
Alleenheerschappij
Daar denkt zijn sociaal-democratische te
genstander, de gepromoveerde econoom
Dieter Spöri, uiteraard anders over. Onder
het motto 'Macht corrumpeert' trekt hij ten
strijde tegen de tientallen jaren alleenheer
schappij van de CDU en belooft het 'voor
beeldlandje' er economisch weer snel bo
venop te zullen brengen. Als laatste van
Willy Brandt's beroemde politieke kleinkin
deren Lafontaine, Schroder, Eichel, Eng
holm en Scharping, wil hij het minister-pre
sidentschap in een deelstaat.
Met behoudende ideeën verpakt in een op
tisch moderne campagne trekt hij door het
land. Waar vroeger de socialistische strijd
liederen weerklonken, davert nu de Scor-
pions-hit Winds of change' uit de luidspre
kers. Daar leek het enige tijd inderdaad
naar uit te zien. De opiniepeilingen wezen
enkele maanden geleden dik 40 procent
voor de CDU (min acht) en 39 procent (plus
zeven) voor de SPD. De liberalen, met hun
nieuwe voorman Klaus Kinkel (minister van
justitie in Bonn) leken, ook ten koste van de
CDU, uit het dal te kruipen. En de zeer ac
tieve Groenen hoeven zich niet te veel zor
gen te maken.
Maar in de laatste peüingen krabbelen de
christen-democraten weer overeind en blijft
voor de SPD alles zo ongeveer bij het oude.
De godvrezende, katholieke boerenzoon
Teufel lijkt het toch nog te redden tegen de
'lucky yuppie' Dieter Spöri. De uitdager
heeft alleen een kans als het onverwachts
toch tot een catastrofe voor de CDU mocht
komen en zijn partij de sterkste politieke
macht wordt.
TOM JANSSEN
STANDPLAATS TOKYO
HAAG HENRI KRUITHOF
Het was lang zoeken, maar uit
eindelijk vond het CDA in een
hoekje de stok om de hond te
slaan. Het hoekje was pagina
drie van het Algemeen Dag
blad, de stok een opmerking
van minister Pronk dat hij niet
verwachtte dat de hulp met de
ze generatie Indonesische poli
tici zou kunnen worden her
steld.
CDA-woordvoerder De Hoop
Scheffer was buitengewoon fel
in zijn bewoordingen, om de in
CDA-kring niet erg geliefde
PvdA'er te kapittelen. „We zijn
niet uit op het hoofd van mi
nister Pronk, maar hij moet zijn
hoofd zelf van het hakblok ha
len", zei een CDA-woordvoer
der in de wandelgangen. Met
andere woorden: Pronk moet
diep in het stof buigen, want
anders staat zijn positie op het
spel.
Op hoge toon eiste De Hoop
Scheffer dat Pronk zich in de
toekomst zal onthouden van
uitspraken die de irritaties in
Indonesië verder zal opvoeren,
want anders.... In elk geval is
vanaf nu alleen CDA-minister
Van den Broek verantwoorde
lijk voor de mensenrechten.
Pronk moet zijn mond houden.
Pronk bungelt nu politiek,
vergelijkbaar met de positie die
WD-minister Van Aardenne na
de RSV-enquëte had. Toen was
het CDA-fractievoorzitter Bert
de Vries die de minister een
'voorwaardelijk groen licht' gaf.
Van Aardenne heeft daarna po
litiek niet meer kunnen func
tioneren. Zover zal het met
Pronk misschien niet komen,
maar het heeft zijn positie wel
danig verzwakt.
De CDA-fractie gaat hiermee
erg ver. Want om de politieke
positie van één van de belang
rijkste PvdA-ministers op het
spel te zetten, om één mis
schien niet zo'n gelukkige uit
spraak in een kran te-in terview,
daar moet meer achter zitten.
En dat is dan ook zo. Om te
beginnen vindt een groot deel
van de CDA-fractie dat ze zich
te lang te veel heeft moeten in
houden tegen de PvdA. Gedu
rende bijna een jaar heeft het
CDA, om het de in moeilijkhe
den verkerende coalitiegenoot
niet nog moeilijker te maken,
zich vrijwel onthouden van kri
tiek op de PvdA. Vooral de
rechtervleugel van de CDA-
fractie kreeg daar steeds meer
moeite mee.
Daarnaast is het CDA nog al
tijd niet vergeten dat de in ei
gen kring zo gewaardeerde mi
nister Braks om de visserijk
westie het veld moest ruimen.
Het was de PvdA die aan de
wieg stond van dat besluit. In
CDA-kring is daarover altijd
volgehouden dat de PvdA daar
voor eens de rekening moest
betalen.
Welnu, de deurwaarder
stond donderdagnacht voor de
deur. Er moest nu betaald wor
den. Pronk moest en zou voor
het CDA buigen. Hij maakte
echter niet meer dan een knikje
richting De Hoop Scheffer. Hij
zei dat ook hij de effecten van
zijn uitspraak in het Algemeen
Dagblad betreurde, maar nam
ze geenszins terug. Hij noemde
de politieke waarschuwing van
het CDA 'niet terecht'.
Toen kon De Hoop Scheffer,
na alles wat hij de afgelopen
dagen over minister Pronk had
gezegd, niet meer terug. Hij
waarschuwde de minister hele
maal aan het slot van het de
bat: als de minister niet zou le
ren van het gebeurde, zal hij
het CDA weer tegenover zich
zou vinden.
Het derde kabinet-Lubbers
verkeert daarmee sinds don
derdagnacht in de gevarenzo
ne. De venijnige sfeer van het
debat zal zeker effecten hebben
op de toekomstige samenwer
king tussen CDA en PvdA. De
woedende reacties van de soci
aal-democraten tijdens en na
het debat zijn evenzovele voor
tekenen van een naderend ein
de.
Of dat ook werkelijk zal ge
beuren zal in belangrijke mate
afhangen van het politiek lei
derschap van mensen als Lub
bers, Brinkman, Kok en Wölt-
gens. PvdA-woordvoerder Van
Gijzel zei tijdens het debat dat
hij na de eerste uitspraken van
De Hoop Scheffer eerder deze
week het gevoel gekregen had
dat het Zwarte Piéten was be
gonnen. Aan de WD kan hij
gaan vragen hoe goed het CDA
dat spel beheerst.
PARUS HANS GERTSEN
lapanners hebben een extra re
den om zich zorgen te maken
over de gevolgen van het broei
kas-effect. Hun innerlijke seiz
oenskalender zou er wel eens
door van slag kunnen raken. Ja
panners claimen graag een spe
ciale gevoeligheid voor de na-
tuuri <'ii met name voor de wis
selingen van de seizoenen. Ne
derlands enthousiasme voor de
eerste crocus of zelfs het eerste
kicvietsei is er niets bij. Japan
ners vereren hun jaargetijden.
Niet spontaan, maar eerder ce
remonieel. Het Japanse leven is
doortrokken van de verwijzin
gen r
rdes
De
dichtkunst gaat hierin het verst,
i en traditionele ii.uku', een ge
dicht van drie regels, is niet
compleet zonder een verwijzing
naar het seizoen. Eigenlijk geldt
hetzelfde voor het schrijven van
brieven. De opening bevat stee
vast een toespeling op de hitte
of juist de kou, vallende blaad
jes of ontluikende bloesems.
Van een dichter wordt natuur
lijk een oorspronkelijke kijk op
de natuur verwacht. Een lapan-
se brievenschrijver is van die
plicht ontslagen. E.r zijn hand
zame boekjes te koop, die ook
uitgebreid worden geraad
pleegd ('hoe schrijf ik een
brief), waarin voor elke maand
een tiental suggesties wordt
aangedragen voor een toepas-
selijke opening.
Ook krijgt het verstrijken van de
i zijn culinaire neer
slag. Wij kennen in december
specifiek snoepgoed als peper
noten en borstplaat. In Japan
gaat dat het hele jaar door, met
typische lekkernijen voor
Nieuwjaar, voor onder de ker
senbloesem, ter verkoeling in de
zomer en voor bij de verkleu
rende herfstbladeren in het na
jaar. Een zichzelf respecterend
restaurant zal ook in de opmaak
van haar menu een hint van het
seizoen meegeven.
De verering van de wisseling
der seizoenen kent ook zijn
minder poëtische variaties. Zo
versiert elke winkeliersvereni
ging in Japan haar straat in het
voorjaar met knalroze plastic
kersentakken. Tegen de zomer
worden die vervangen door
plastic grashalmen, in de herfst
volgen de rood bruine herfst-
takken van plastic. In de winter
maak je dan kans op een heuse
bamboestengel met pijnboom-
takken. de Japanse tegenhanger
van de kerstboom.
Het onbetwiste hoogtepunt in
deze cyclus is de eerste helft van
april, wanneer de kersenbomen
bloeien. Elke klas, elke club en
elk bedrijf belegt wel een mid
dagje om te zingen en te drin
ken onder de kersenbloesems.
Deze sakiira laat niemand on
beroerd. De een vindt dat er een
erotische magie uitgaat van
zo'n naaktbloeier in volle tooi,
de ander wordt juist aangegre
pen door de kortstondigheid
van deze uitbundige schoon
heid. Langer dan tien dagen
houdt de sakura het namelijk
niet uit.
Er zijn Japanners die beweren
dat de sakura de reden is dat in
Japan het nieuwe jaar in april
begint. Het fiscale jaar begint in
Japan in april, het schooljaar
begint in april en op 1 april
treedt de nieuwe lichting recru-
ten aan in het Japanse bedrijfs
leven voor een loopbaan die de
rest van hun leven zal duren.
Een perfecte gelegenheid voor
de nieuwkomers om te verbroe
deren met hun Collega's of hun
ouderejaars.
Stel nu eens dat door het broei
kaseffect de sakura steeds vroe
ger bloeit. Niet alleen is dan het
excuus weg om het nieuwe jaar
eens met een flinke zuippartij te
beginnen, maar ook zijn de
dichters hun april-referentie
kwijt en 'hoe schrijf ik een brief
handleidingen zijn op den duur
achterhaald. NHK, de Japanse
tegenhanger van de NOS, heeft
aan deze dreigende verstoring
van Japans innerlijke seizoens
kalender al een documentaire
gewijd.
olukkig viel er deze maand in
Tokyo meer dan twintig centi
meter sneeuw, een troost voor
Japans cultuurpessimisten.
ELBRICH FENNEMA CORRESPONDENT
De nieuwe Franse premier,
Pierre Bérégovoy, heeft ten
minste drie politieke bijnamen.
In de Franse pers wordt hij af
wisselend 'Mijnheer Francfort',
'Vader van de Bezuinigingen' en
'Pinay van links' genoemd. Drie
bijnamen die de 66-jarige Béré
govoy de afgelopen jaren heeft
verdiend als minister van finan-
De eerste wijst op de vestigings
plaats van de Duitse centrale
bank en haar tsrakke monetaire
beleid, de tweede naar zijn acti
viteiten als bewindsman, en der
derde naar een in Frankrijk
spreekwoordelijk geworden mi
nister van financiën. Pinay sa
neerde begin jaren zestig het
door een op hol geslagen infla
tie aangetaste Franse geldstel
sel, zoals Lieftinck dat na de
oorlog in Nederland deed.
Bérégovoy is vooral de man die
de Franse socialisten met de
markteconomie heeft weten te
verzoenen en die de Franse
economie grondig heeft gemo
derniseerd. Het is voor een be
langrijk deel aan hem te danken
dat de Franse economie anno
1992 ia monetair opzicht bui
tengewoon gezond is. De infla
tie is lager dan in vrijwel alle an
dere landen van de Europese
Gemeenschap. En ook het be
grotingstekort kan de vergelij
king met de meeste EG-lidsta-
De kersverse premier in de ministersbank in het Franse parlement.
ten ruimschoots doorstaan.
Geen wonder dat de Parijse ef
fectenbeurs gisteren positief re
ageerde op zijn benoeming tot
eerste minister.
Op Financiën heeft Bérégovoy
de socialisten verzoend met de
wereld van de beurs en bewe
zen dat ook socialisten het land
economisch kunnen runnen.
De enige smet op het politieke
blazoen van 'Béré' is de grote
werkloosheid. Volgens zijn te
genstanders is dat de prijs die
Frankrijk betaalt voor een sterke
franc. Die kritiek wijst de be
windsman zelf overigens van de
hand. Zodra de wereldecono
mie weer aantrekt, wordt dat in
Frankrijk zichtbaar in heel veel
nieuwe banen, zegt hij.
De politieke carrière van Bérég
ovoy is in veel opzichten uniek.
AJs een van de weinige Franse
politici is hij van bescheiden
komaf en heeft hij niet het
geijkte opleidingspatroon ge
volgd. Terwijl vrijwel alle toon
aangevende Franse politici een
van de beroemde 'Grandes Eco-
les' hebben gevolgd, is Bérégo
voy autodidact. Van origine
bankwerker wist hij zich via
avondstudie en tomeloze inzet
op te werken tot een leidingge
vende functie bij het genationa-
liseeerde'gasbedrijf Gaz de
France. Tegelijkertijd werkte hij
aan zijn politieke carrière als
vakbondsman en bestuurslid
van diverse socialistische orga
nisaties.
De beloning volgde in 1981. De
kersverse president Mitterrand
benoemde Bérégovoy tot secre
taris-generaal van zijn kabinet.
Een jaar later werd 'Beré' minis
ter van sociale zaken onder pre
mier Mauroy. In die functie
voerde hij enkele belangrijke
hervormingen door, onder an
dere de 39-urige werkweek.
Toen Bérégovoy in 1984 minis
ter van economie en financiën
werd, werd hij met gemengde
gevoelens ontvangen op dat
sleuteldepartement. Maar al
snel nam hij alle twijfel over zijn
capaciteiten en kennis weg.
Toen hij in 1988, na een ge
dwongen onderbreking van
twee jaar in de oppositiebank
jes, hetzelfde ministerie weer in
handen kreeg, ontvingen zowel
de ambtelijke top als beurskrin-
gen hem met gejuich.
Vorig jaar werd Bérégovoy 'su
perminister' in het kabinet-Cre-
sson. Naast economie en finan
ciën Icreeg hij ook het technolo
giebeleid in zijn portefeuille.
Een troostprijs, aangezien hij
het eigenlijk op het premier
schap had voorzien. Maar am
per tien maanden later is het
hem dan toch gelukt.
