Gerrie van der Klei
terug in jaren dertig
Cultuur&Kunst
Rietveld-evenement is aantal jaren te laat
Bachs passiemuziek wint
nog steeds aan populariteit
Schilderij op reis
Volksbuurtmuseum in
Haagse Schilderswijk
DINSDAG 31 MAART 1992
Toch twee orkesten
in Oost-Nederland
arnhem gpo
Oost-Nederland houdt ook in
de toekomst de beschikking
over twee zelfstandige symfo
nieorkesten: in Arnhem een or
kest van 97 formatieplaatsen
dat geheel Oom-Nederland vu1
symfonische concerten gaat
voorzien en in Enschede een or
kest van 66 plaatsen voor het
'aanvullende symfonische aan
bod'. Beide orkesten gaan ook
de nieuw te vormen reisopera
begeleiden: het huidige Gelders
Orkest één produktie per sei
zoen, de Overijsselse collega's
vier produkties. Dit kwam giste
ren naar voren op een bijeen
komst van Het Gelders Olfcest
(HGO).
Morgen praten de provincie
besturen van Gelderland en
Overijssel met minister d'Anco-
na over deze constructie, waar
over volgens HGO-directeur
Hans Hierck achter de scher
men echter al overeenstem
ming is bereikt. De nieuwe
plannen zijn gelijk aan het alter
natief 'Een keuze voor kwali
teit'. dat de directies van Het
Gelders Orkest. Het Brabants
Orkest, het Limburgs Symfonie
Orkest en het Noord Nedfel
lands Orkest als reactie op het
advies van de Raad voor de
Kunst opstelden.
Dit alternatief plan lijkt lang
zaam maar zeker te zijn uitge
groeid tot een effectief compro
mis tussen de wensen van de
Raad enerzijds en die van de re
gionale orkesten anderzijds. Af
gelopen weekeinde al liet de Ka
mercommissie voor cultuur in
Maastricht doorschemeren een
voorstander te zijn van de in dat
alternatief geschetste positie
van het Limburgs Symfonie Or
kest.
'Viktor en Viktoria' in Leidse Schouwburg
Jazz-zangeres, musical-actrice en kleinkunstenares Ger
rie van der Klei speelt de hoofdrol in de voorstelling 'Vik
tor en Viktoria', een muzikale komedie van de Italiaan
Mario Moretti, die zich afspeelt in het Duitsland van de
jaren dertig. Het waren de jaren waarin Berlijn nog volop
vermaak produceerde, hoewel dat langzaam maar zeker
wrang werd naarmate de greep van de nazi's daarop
wurgender werd. Deze voorstelling, waarin verder Hugo
Metsers en Ricardo Sibelo, Eva van Heyningen en Wim
Rijken diverse dubbelrollen spelen, is zaterdag 4 april in
de Leidse Schouwburg te zien.
hoorn hans visser
De jaren dertig doen het overi
gens goed in de Nederlandse
theaters. Een aantal jaren gele
den trok 'Foxtrot' van Annie
M.G. Schmidt en Harry Bannink
volle zalen. Later werden 'Caba
ret' en 'A night at the Cotton-
club' een succes en nu staan er
rijen bij 'Josephine' en 'Funny
Girl'.
„De muziek uit die periode is
natuurlijk tijdloos", stelt Gerrie
van der Klei vast. „Misschien
heeft die interesse voor het zor
geloze amusement van voor de
oorlog nu ook weer te maken
met een soort escapisme, ev^n
weg willen uit deze tijd."
Zorgeloos was die tijd echter
allerminst. Dat blijkt ook uit
'Viktor en Viktoria', het wrange,
authentieke, maar met veel vro
lijkheid vertelde verhaal van de
filmster Renate Müller. Lang
zaam bezwijkt ze onder de druk
zich te moeten aanpassen aann
de nieuwe Duitse orde van Hit-
Ier en de zijnen. En daarmee is
ook Gerrie van der Klei met
haar publiek weer terug in de
sfeer van de jaren dertig.
„Ik heb altijd veel muziek uit
die dagen gezongen. Maar mijn
rollen, in 'Foxtrot', 'De zoon van
Louis Davids' en ook de 'Nelson
Revue' hebben niets te maken
met een voorkeur. Ik speel nu
opnieuw in een voorstelling
over de jaren dertig, maar alleen
omdat regisseur Rosamaria Ri-
naldi mij graag in de hoofdrol
wilde hebben. Ze heeft net zo
lang gewacht tot ik vrij was."
„Muziek is mijn vak en de
muziek in deze "Viktor en Vikto
ria' heeft eeuwigheidswaarde.
De muziek voor deze voorstel
ling heb ik zelf mogen uitkie
zen. Daar zit dus repertoire van
Marlène Dietrich bij, Gershwin-
achtige stukken voor de dans en
natuurlijk wat nummers die
Renate Müller bekend hebben
gemaakt."
Van der Klei speelt Renate
Müller, die een film opneemt
waarin ze Viktoria, een werkloos
actrice is. Om aan werk te ko
men 'vermomt' Viktoria zich als
een acteur in travestie. Ze krijgt
werk in een cabaret. Alles gaat
goed, tot een bewonderaar de
ware sekse ontdekt.
„Het publiek ziet in onze
voorstelling hoe de film wordt
opgenomen, maar is ook getui
ge van het leven buiten de film.
Ik denk dat het stuk daardoor
ook aantrekkelijk is om te zien.
Veel decorwisselingen zijn er
niet, wel werken we veel met
licht. Bovendien zal het filmmi
lieu zeker tot de verbeelding
spreken."
Het gegeven van "Viktor en
Viktoria' is gebaseerd op de op
nameperiode van de gelijkna
mige speelfilm. Renate Müller
speelde in 1933 onder regie van
Reinhold Schünzel daarin de
hoofdrol. In de jaren vijftig
kwam er een remake en in de
jaren tachtig heeft Blake
Edwards er met Julie Andrews
ook een film op gebaseerd.
„Maar ons stuk gaat in de eerste
plaats over de manier waarop
mensen zich moeten conforme
ren aan een veranderende situ
atie waarin hun vrijheden
steeds verder worden beperkt.
Ook Renate Müller, een geliefd
filmster, heeft dat ervaren. Zelf
was ze geen nazi, maar in 1933,
toen Hitier aan de macht kwam,
werd er toch steeds meer druk
op haar uitgeoefend om films te
maken zoals Goebbels die graag
zag. Ze moest zich steeds ster
ker aan de nieuwe orde confor
meren, maar kwam daardoor
ook meer en meer in een emo
tioneel conflict met zichzelf te
verkeren."
„Bovendien had ze een jood
se minnaar. Die is naar Enge
land ontkomen, maar toen ze
zelf weg wilde, kreeg ze geen
uitreispapieren. Ze raakte aan
de drank en de drugs, werd daar
vervolgens voor opgenomen en
sprong in 1937 uit het raam van
een ziekenhuis."
Genie van der Kiel: „Ik heb altijd veel muziek uit de jaren dertig gezongen." k>to»gpd
Lunchconcert Herman van Rooi jen
leiden De pianist Herman van Rooijen verzorgt donderdag 2
april het lunchconcert in de Kapelzaal van K O. Hij voert Ariet
ta con variazioni van Haydn en de Sonate nr. 3 opus 5 van
Brahms uit. Het concert begint om 12.45 uur.
Drs. P bij Chanson Noire
leiden Winnaar van de Gouden Harp, schepper van een uniek
repertoire zoals 'De gezusters Karamazov', 'De Kommensaal' en
"Veerpont': Hein Polzer oftewel Drs. P. Hij komt zondagmiddag
5 apnl naar Leiden om het Chanson Noire, het open podium
voor beginnende zangers en andere beoefenaars van de klein
kunst, op te luisteren. Om 15.00 uur in The Duke aan de Oude
Singel.
Luigi De Laurentiis overleden
rome» De Italiaanse filmproducent Luigi De Laurentiis is giste
ren op 75-jarige leeftijd overleden. Hij maakte sinds het einde
van de Tweede Wereldoorlog 36 films en werkte eerst samen
met zijn broer Dino voordat hij in de jaren vijftig een eigen be
drijf oprichtte. Luigi was specialist in lichte komedies en produ
ceerde verscheidene films van de grote Italiaanse komiek Toto
en komedies zoals Macaroni.
Carnaval in Tropeninstituut
amsterdam In het Tropeninstituut in Amsterdam worden van 6
april tot en met 4 mei foto's van het Braziliaans carnaval ten
toongesteld. Grafisch ontwerpster Sabine Jonker maakte de fo
to's. In haar opnamen gebruikt ze tweedimensionaliteit als een
versterkend element. De menselijke figuren zijn bijna onzicht
baar geworden. Recente sculpturen en olieverfschilderijen van
Nic Jonk zijn van 4 tot en met 30 april bij Jaski Art Gallery in Am
sterdam te bezichtigen.
utrecht »gpd
Het grootste kunsthistorische
project ooit gewijd aan de ont
werper/architect Gerrit Rietveld
(1888-1964) krijgt in november
van dit jaar gestalte in Utrecht
Een tentoonstelling met 60 ori
ginele meubels, 55 maquettes
van woning-ontwerpen, 350 te
keningen en 200 foto's is van 28
november tot en met 21 februa
ri is te zien in het Centraal Mu
seum. Daarna reist de expositie
onder meer naar Parijs (Centre
Pompidou) en New York (Gug
genheim). Gelijktijdig verschijnt
een volledige oeuvrecatalogus
(600 pagina's), waarin 700 ont
werpen geïllustreerd zijn opge
nomen, evenals een literatuur
overzicht en een aantal be
schouwingen over zijn werkter
reinen.
Het enorme project - behalve
tentoonstelling en publikatie
komt er ook een wetenschappe
lijk symposium, zijn er educa
tieve projecten en zal de derde
Rietveld-lezing worden ingepast
- komt eigenlijk een aantaJ jaren
'te laat'. Al in 1983 ontstond het
idee om bij gelegenheid van de
honderdste geboortedag van de
Utrechtse ontwerper in 1988
een grote overzichtstentoon
stelling te organiseren. Maar het
materiaal dat moest worden on
derzocht (onder meer 7523 bla
den archiefmateriaal bij het Ne
derlands Architectuur instituut
en even zoveel in het archief
van mevrouw Schroder, voor
wie Rietveld zijn beroemdste
huis heeft gebouwd) was zo
omvangrijk, dat deze datum bij
lange na niet werd gehaald. Al
het archiefmateriaal is thans
wèl onderzocht; het resultaat
daarvan maakt een wezenlijk
bestanddeel uit van de publika
tie.
Het Centraal Museum, waar
van het zogeheten Rietveld-
Schröderhuis (Nederlands enige
project op de wereldmonumen
tenlijst) deel uitmaakt, en het
Nederlands Architectuurinsti
tuut werken nauw samen in de
realisering van de tentoonstel
ling. De collecties van beide in
stellingen, aangevuld met die
van het Stedelijk Museum (on
der meer de bekende slaapka
mer) vormen de basis van de
tentoonstelling. Ze wordt uitge
breid met bruiklenen, onder
meer van particulieren. De be
langstelling daarvoor is opval
lend: de betekenis van het eve
nement is kennelijk zo groot,
dat men het er voor over heeft
om meubelen langer dan een
jaar te missen.
De expositie werkt met een
begroting van 1,1 miljoen gul
den. De deelnemende musea
zijn in gelijke mate financieel
verantwoordelijk. Het Centraal
Museum is nog in onderhande
ling met sponsors en stichtin
gen. Gemeente en provincie
Utrecht hebben inmiddels sub
sidies beschikbaar gesteld.
Evenals het ministerie van wvc,
dat 130.000 gulden bijdraagt in
de kosten van het onderzoek en
de publikatie. Deze wordt sa
mengesteld door Ida van Zijl,
plaatsvervangend directeur van
het Centraal Museum/conser
vator toegepaste kunst, en Ma
rijke Küper. wetenschappelijk
medewerkster. Het boek (dat
behalve in het Nederlands ook
in het Frans en Engels ver
schijnt) wordt vormgegeven
door Walter Nikkels. Een 'we
tenschappelijk raad' begeleidt
het project.
De gemeente Utrecht heeft,
om van de Rietveld-manifesta
tie een succes te maken
270.000 gulden beschikbaar ge
steld om tien Rietveld -wonin
gen in Utrecht in de oorspron
kelijke staat te restaureren. Dat
betekent dat bewoners een aan
taJ bouwkundige voorzieningen
moeten accepteren, die niet in
alle opzichten comfort-verho-
gend zijn. Zo blijven de stalen
ramen gehandhaafd, evenals
het enkele glas en wordt in een
aantal gevallen de uitwendige
regenafvoer weer binnenshuis
gebracht om het lijnenspel van
Rietvelds ontwerpen te herstel
len. De gerestaureerde panden
zullen deel uitmaken van de
reeds bestaande Rietveld-route,
drie er van zullen ook van bin
nen te bezichtigen zijn. De res
tauratie begint op 16 april en is
begin november voltooid.
Oscarwinnaars
Beste acteur: Anthony Hopkins:
'The Silence of the Lambs'.
Beste actrice: Jodie Foster:
'The Silence of the Lambs'.
Beste regisseur: Jonathan
Demme: 'The Silence of the
Lambs'.
Beste film: 'The Silence of the
Lambs' (producers: Edward
Saxon, Kenneth Utt en Ron
Bozman).
Beste vrouwelijke bijrol: Mer
cedes Ruehl: 'The Fisher King'.
Beste mannelijke film:Jack
Palance: 'City Slickers'.
Beste originele scenario: Cal-
lie Khouri: 'Thelma and Louise'.
Beste bewerkte scenario: Ted
Tally: 'The Silence of the
Lambs'.
Beste buitenlandse film: 'Me-
diterraneo' (Gabriele Salvato-
ries, Italië).
Beste artistieke leiding:
'Bugsy' (Dennis Gassner: artis
tiek leider en Nancy Haigh: de
cors).
Beste camerawerk: 'JFK' (Ro
bert Richardson).
Beste montage: 'JFK' (Joe
Hutshing en Pietro Scalia).
Beste make-up: 'Terminator
II: Judgement Day' (Stan Winst
on en Jeff Dawn).
Beste titelsong: 'Beauty and
the Beast' (Alan Menken en Ho
ward Ashman).
Beste tekenfilm: 'Manipula
tion' (Daniel Grieves).
Beste geluid: Terminator II:
Judgement Day' (Tom Johnson,
Gary Rydstrom, Garry Summers
en Lee Orloff.
Beste korte actiefilm: 'Session
Man' ((Seth Winston en Rob
Fried).
leidenDit 'Gezicht op Leiden vanuit het Noordoosten' van Jan van Goyen gaat een verre reis maken. Het schilderij, dat In bezit is van stedelijk museum De Lakenhal, wordt van au
gustus tot en met februari volgend in drie musea in Japan tentoongesteld Op de exposities, die onder de naam Tussen fantasie en werkelijkheid' door de Rijksdienst Beeldende
Kunst worden verzorgd, zijn bruiklenen uit vele vooraanstaande Nederlandse musea te zien. foto laxinhai
AMSTERDAM FRAN£OtSE LED EB OER
In de weken voor Pasen is Ne
derland in de greep van een
muzikale traditie die nog steeds
aan populariteit lijkt te winnen:
in alle hoeken en gaten van ons
land trekken de uitvoeringen
van de Johannes en Matthaus
Passion van Johann Sebastian
Bach als regel volop belangstel
ling. Landelijke cijfers over de
hoeveelheid uitvoeringen en
bezoekers blijken niet beschik
baar. De groeiende populariteit
van de concerten in de Grote
Kerk van Naarden is echter
veelzeggend, vermoedt Aafje
Kok van de Nederlandse
Bachvereniging. „Dit jaar geven
we daar nog drie uitvoeringen,
volgend jaar worden dal er vier
we willen zo min mogelijk men
sen teleurstellen.
Het voornamelijk uit beroeps-
imahi bfwande knnr n or
kest van de Nederlandse
Bachvereniging behoren voor
muziekminnaars tot het neusje
van de zalm. Ze hebben een
faam opgebouwd die inmiddels
ook tot buitenlandse oren is
doorgedrongen. Behalve de in
totaal zeven ultVOarilMBO m
Naarden. Amsterdam. Utrecht
en Aardenburg brengt dat de
vereniging dit jaar ook voor
twee concerten in Antwerpen
en Parijs.
Bach (1685-1750) heeft vol
gens de overlevering vijf passie-
muzieken geschreven. Naast de
'Matthaus' en 'Johannes' waren
dat de Marcus- en Lucaspassie
en een pavsie naar een vrije
tekst van zijn tijdgenoot Chris
tian Picander. De iocaspassie is
ons overgeleverd in een hand
schrift van Bach, maar is vrijwel
zeker niet door hem gecompo
neerd. De Marcus- en 'Pican
der-passie zijn niet bewaard
gebleven, al hebben muziekhis
torici een groot gedeelte aan de
vergetelheid ontrukt door de
ontdekking van hergebruikte
fragmenten in zijn Trauerode'
en andere cantates.
De Nederlandse Bachvereni
ging heeft vanzelfsprekend ook
de Johannes Passion op het re
pertoire. maar besteedt net als
de talrijke andere (amateur)ko-
ren- en orkesten in het land de
meeste tijd aan uitvoeringen
van de Matthëus Passion. Deze
voorkeur wordt algemeen toe
geschreven aan de mildere en
menselijkere toonzetting van de
'Matthëus' als uitvloeisel van
het Matteüs Evangelie. Alleen al
de symbolen van de BNHfo
ten zijn in dit verband veelzeg
gend: het symbool van Matteüs
is de engel, dat van Johannes de
adelaar.
In het Matteüs Evangelie ligt
het accent op lezus als mens
zijn leven en lijden raken de ge
lovige direct en emotioneel, ter
wijl in het Johannes Evangelie
Christus vooral wordt be
schouwd als heersende Zoon
van God. Dat verschil is al direct
in de openingskoren te beluiste
ren. De Johannes Passion ge
bruikt beadntivtogn tb Hiq
onze Heerser en "Ware Gods-
zoon', de kruisiging wordt ten
slotte gezien als triomf en ver
heerlijking van de Zoon van
God. In de Matthëus Passion
wordt Jezus aangesproken als
'Lam', horen we vooral OW
verdriet, medelijden en boete-
doenhn rn ls lotuWgtagbe
doeld om onze schuld te veref
fenen.
Johannes Passion: 12 april,
14.15 uur, Concertgebouw
Amsterdam. Uitvoerenden:
Koninklijk Concertgebouwor
kest, Nederlands Kamerkoor
en solisten onder leiding van
Frans Hrüggen.
Matthëus Passion: 15 april.
19.30 uur, Concertgebouw.
Uitvoerenden: The Amsterdam
Baroque Orchestra, Neder
landse Bachvereniging en so
listen onder leiding van Ton
Koopman.
dfn haag gro
dse bevolking heeft ooit in
een arbeiderswijk gewoond. Die
grote groep mensen bij elkaar
vormt tevens de doelgroep van
een nieuw museum dat in
maart 1993 zijn deuren opent:
het Volksbuurtmuseum Het
complex in aanbouw - een ont
werp van de Haagse architect
Jan Brouwer - is te vinden in het
hart van een arbeidersbuurt bij
uitstek: de Haagse Schilders-
Het nieuwe museum wil de
geschiedenis van arbeiderswij
ken in Nederland belichten en
daarnaast - op den duur - gaan
fungeren aLs oen schëkcl tussen
wetenschap, historici en 'de gr
wone burger'. „Er worden ont
zettend veel wetenschappelijke
onderzoeken gedaan naar net
leven in arbeiderswijken. Die
onderzoeken verdwijnen jam
mcr genoeg meestal vrij snel in
een bureaula Door exposities
en symposia voor oen breed pu
bliek kunnen we de resultaten
op een leuke manier aan de ge
wone burgers presenteren",
zegt lohn Duivestcijn, toekom
süg directeur van het museum
