Gezelschapsspel voor ouderen
moeteen 'Oja-gevoel' oproepen
Leven en wonen
Overeenkomst tussen
aanleg van een
border en opvoeden
DINSDAG 31 MAART 1992
21
Twijfel aan nut
onderzoek
borstkanker
Bevolkingsonderzoek naar
borstkanker is misschien min
der nuttig dan vaak wordt ge
dacht. De tumoren die bij der
gelijk onderzoek worden gevon
den zijn namelijk niet alleen
kleiner, maar gemiddeld ook
minder kwaadaardig dan tumo
ren die op een andere manier
aan het licht komen. I en ded
van die gezwellen zou daardoor
vermoedelijk nooit, of pas veel
later, last hebben gegeven en
het leven van de vrouw niet
hebben bedreigd.
Dit blijkt uit een onderzoekspu-
blikatie in het gezaghebbende
artsenblad Britisch Medical
Journal. Het onderzoek werd
gedaan onder 251 vrouwen met
borstkanker in Turku, een ha
ven- en industriestad in het
zuidwesten van Finland. Bij 126
van hen WM de tumor ontdekt
Bij de overige 125 vrouwen was
de tumor op een andere manier
aan het licht gekomen. In het
eerste geval was de tumor ge
middeld niet alleen kleiner,
maar ook minder vaak uitge
zaaid en minder kwaadaardig
van karakter.
Vergeleek men tumoren van ge
lijke omvang uit beide groepen,
dan bleef dit verschil bestaan
Dit wijst erop dat het verschil in
kwaadaardigheid en uitzaaiing
niet alleen te wijten is aan het
feit dat de ontdekte tumoren
jonger en kleiner zijn. Bekend is
namelijk dat tumoren die langer
bestaan gemiddeld ook groter
zijn, een kwaadaardiger karak
ter krijgen en al vaker djn uitge
zaaid.
Tot dusver heeft bevolkingson
derzoek op borstkanker de
sterfte aan deze ziekte niet zo
sterk teruggedrongen als aan
vankelijk werd verwacht. Daar
om spreekt de hoogleraar vrou
wenziekten dr. J. L H. Evers uit
Maastricht in een commentaar
over „de door velen overschatte
waarde van het routinematig
screenen op mammacarcinoom
(borstkanker) met behulp van
mammografie (onderzoek van
de borsten)
Het Finse onderzoek zou hier
voor verklaring bieden Uiteer
der onderzoek was al bekend
dat tumoren die bij onderzoek
waren ontdekt, gemiddeld wat
kleiner zijn dan tumoren die
door de vrouw zelf of door art
sen werden ontdekt. Waar
schijnlijk komt dit. doordat tu
moren bij screening in een
vroeger stadium worden opge
spoord.
Dat deze bij het onderzoek ont
dekte tumoren ook minder
kwaadaardig zijn en minder
vaak zijn uitgezaaid dan tumo
ren die even groot zijn. maar op
een andere manier ontdekt, is
nieuw. „De geringe kwaadaar
digheid van bij dit onderzoek
ontdekte kankers kan verklaren
dat bevolkingsonderzoek op
borstkanker minder afname in
Inbouwmagnetron
De ijs
kast
moet als
niet te
boog
zijn. fo
Sinds de magnetron zijn intrede
heeft gedaan, vooral in combi
natie met traditionele oven-
functies, is een kookplaat voor
de meeste gebruikers niet vol
doende. Maar niet in elke keu
ken is genoeg ruimte om elk ap
paraat een plekje te geven. In
principe kun je ook een koelkast
met een inbouwoven combine
ren. maar dan mag de koelkast
toch niet hoger zijn dan onge
veer een meter. Anders kun je
de oven niet goed bereiken
Siemens brengt nu een koelau-
tomaat van 103 cm hoog met
een netto inhoud van 184 liter
en een driesterren-vriesvak van
19 liter. Deze kan samen met
een combi magnetron in een
ombouwkast worden geinstal-
laad
De magnetronoven heeft een
inhoud van 31 liter, is uitgerust
met elektronische bestunng en
te koop in wit, zwart en donker
bruin, of met een spiegelfront.
De o\-en heeft de volgende
functies: conventionele boven-
en onderwarmte. variovlakgnll.
heteluchtsysteem en circulatrie-
grill. Het maximale magnetron
vermogen is 800 Watt.
TUIN
Veel ouderen doen graag spelletjes. Als vorm van hersengym
nastiek, maar vooral ook voor de gezelligheid. Des te opmer
kelijker dat er geen gezelschapsspellen bestaan die speciaal
op ouderen zijn toegesneden, vond Anneke Oosterman,
maatschappelijk werkster uit het Friese Hempen. Toen Oos
terman vorig jaar docente geheugencursussen werd, zocht ze
tevergeefs naar spelmateriaal voor ouderen. Ze ontwierp
daarom zelf maar een spel. Het resultaat is 'Vragenderwijs',
een geheugenspel voor ouderen.
POPKJE VAN DER PLOEG
„Als je een geschikt spel zoekt
voor ouderen, moet je met veel
dingen rekening houden", zegt
Oosterman. „Een dobbelsteen kun
je beter niet gebruiken, want als
die steen op de grond valt, is dat
voor ouderen lastig. En bij een
spel met vragen moeten de vragen
aansluiten op de wereld van oude
ren. Een spel als Triviant doet dat
niet; de vragen bij Triviant gaan
vooral over zaken die jongeren in
teresseren,* zoals popmuziek en
film."
Vragenderwijs' is net als Tri
viant een vraag- en antwoordspel,
maar een dobbelsteen komt er
niet bij kijken en de vragen zijn
veel meer gericht op het verleden.
Ze activeren het geheugen. „De
vragen moeten bij ouderen een 'o
ja'-gevoel oproepen, zonder dat
het oubollig wordt", zegt Ooster
man. Enkele voorbeelden: hoe he
ten Ard en Keessie' voluit? Wat zat
er in de Zilver Vloot?
Voor de Geheugencursussen be
dacht Oosterman al allerlei vra
gen, die een beroep doen op de al
gemene ontwikkeling en het ge
heugen. Pas gaandeweg ontstond
het idee om een echt spel op de
markt te brengen. „Iedereen die
met ouderen werkt, zal wel zelf
dingen verzinnen. Ik bedacht toen
dat je er net zo goed een produkt
van kunt maken, voor algemeen
gebruik."
Oosterman. testte het ontwerp-
spel met een groepje bewoners
van het verzorgingshuis Erasmus-
hiem. De bewoners waren en
thousiast, maar wezen Oosterman
ook op enkele kinderziekten. „Ik
heb nog wel het een en ander aan
gepast. Zo bleek dat ouderen vra
gen die puur op kennis gebaseerd
zijn, niet echt leuk vinden. Bij
voorbeeld de vraag 'waar ligt
Krakow'. Dat weet je of weet je
niet, zeggen ouderen dan. Derge
lijke vragen vinden ze gewoon niet
gezellig.
Hulpkaart
Het spel zelf gaat als volgt: per
ronde krijgt iedere deelnemer een
stapeltje van tien kaartjes, met
evenveel vragen. Om beurt moe
ten de spelers een vraag beant
woorden. Voor een goed antwoord
krijgen ze tien punten. Wie het
juiste antwoord niet weet. kan een
hulpkaart raadplegen. Het hulp
kaartje bevat een hint, die de spe
ler op het juiste spoor moet hel
pen. Zo geeft de hulpkaart voor de
vraag over 'Ard en Keessie' de in
formatie 'Ard S.-.-.-.-. en Kees V.-.-
prijs. Wie met dit hulpkaart
je de vraag oplost, scoort vijf pun
ten. De score van alle deelnemers
wordt met fiches op een spelbord
aangegeven.
hebben op allerlei onderwerpen,
kunnen alle deelnemers wel een
aantal vragen goed beantwoor
den. Oosterman: „Je hoeft er niet
intellectueel voor te zijn."
In totaal bedacht Oosterman
1200 vragen. „Dat* was een hele
klus. Op een gegeven moment
was ik er dag en nacht mee bezig.
Bij alles vroeg ik mij af of daar ook
een vraag voor het spel in zat."
Vragenderwijs' bevat uiteindelijk
600 vragen. De resterende 600 vra
gen kunnen als 'deel twee' afzon
derlijk worden aangeschaft."
Oosterman heeft geen subsidie
aangevraagd voor de produktie
van het spel. Wel schreef ze tevo
ren een groot aantal verzorgings
huizen, dienstencentra en instel
lingen voor ouderenwerk in Ne
derland aan, om te peilen of er be
hoefte zou zijn aan een geheugen-
spel voor ouderen. De reacties wa
ren positief. „Sommige instellin
gen vroegen meteen of ik een
exemplaar van het spel wilde op
sturen, terwijl het nog niet eens
klaar was."
Duizend
Om de produktie van Vragender
wijs' de eerste oplage bestaat
uit duizend exemplaren te kun
nen financieren, heeft Oosterman
geld moeten lenen. Lachend: „Ik
neb letterlijk alles op het spel ge.
zet." Er was enige vasthoudend
heid voor nodig om geld los te
krijgen bij een bank."
Oosterman, die voor de ontwik
keling van het spel 'Studio Ooster
man' in het leven heeft geroepen,
heeft uitgerekend dat ze met de
verkoop van enkele duizenden
exemplaren het spel kost 78
uit de kosten is. Ze hoopt dat
genoeg verzorgingshuizen en
dienstencentra bereid zijn het spel
te kopen. Warenhuizen heeft ze
niet benaderd, al sluit ze niet uit
dat ook jongeren Vragenderwijs'
een leuk spel vinden.
„De mensen die het zetwerk
voor de kaartjes hebben gedaan,
waren allemaal dertigers. Zij had
den veel schik met de vragen.
Sommige mensen zeiden dat ik
dat etiketje 'voor ouderen' er niet
op moest plakken, omdat jonge
ren het dan misschien niet willen
spelen. Maar dat vind ik niet juist.
Ik heb het in eerste instantie ont
wikkeld voor ouderen, en dat is
niets om je voor te schamen."
Zwart gelakte ijzeren meubels, gecombineerd met eveneens In zwart
uitgevoerd rotan vlechtwerk. foto
IJzeren meubels niet alleen voor terras
IJzeren meubelen, niets bijzon
ders, zegt u misschien. Die zijn
al zo oud als de weg naar Rome.
Inderdaad, de Romeinen ken
den bijna 2000 iaar geleden
reeds ijzeren meubelen, die ze
in huis gebruikten. Wij hebben
ijzer als meubelmateriaal eeu
wenlang uit onze interieurs ge
weerd. Wel gebruikten we ijze
ren meubilair voor tuin en ter
ras. maar daar bleef het bij.
Het echte ijzeren meubel is
opnieuw ontdekt door ontwer
pers en fabrikanten, onder meer
omdat dit materiaal zich uitste
kend leent voor recycling. Denk
bij ijzer niet aan onbuigzaam,
koud materiaal. Want omdat
het onder meer in platte stroken
en lange draden vervaardigd
kan worden, is het in alle vor
men te buigen waardoor zeer
decoratieve meubelen mogelijk
zijn. Aan de produktie komt
veel handwerk te pas. wat in de
ze tijd velen aanspreekt.
Ijzer kan goed gecombineerd
worden met een ander, wat
warmer aanvoelend natuurpro
dukt: rotan. Zittingen cn leunin
gen van ijzeren stoelen worden
dan ook dikwijls van rotan
vlechtwerk voorzien.
Ijzer is wel gevoelig voor
roest. Daarom worden meube
len van dit materiaal voorzien
van een roestwerende afwer
king. In veel gevallen zijn ze in
antiek wit of zwart gelakt. Of ze
worden voorzien van een groen
geoxideerde toplaag, waarmee
de indruk wordt gewekt dat ze
al eeuwen oud zijn.
Omdat gelakte ijzeren meu
belen gemakkelijk schoon te
maken zijn, worden ze vaak
voor in de keuken of voor een
eet hoek gekozen. Maar dat
neemt niet weg dat ze ook in
woon- en slaapkamer goed tot
bin recta komen Omdol ze
over het algemeen sierlijk en
luchtig van vormgeving zijn. le
nen ze zich uitstekend voor
kleine ruimten.
man
(rechts)
demon
streert
haar
spel.
FOTO
PAUL
Barkrukken om van te watertanden
et begint met een droom, een illusie. En
I dan volgt de tijd van zorgen, vormen en
-JL. koesteren. Tot slot het eindresultaat: héél
anders dan de oorspronkelijke droom. Tot zover de
overeenkomst tussen het werken aan een border en het
opvoeden van een kind. Er is ook verschil: aan de bor
der kun je blijven knutselen, jonge mensen stellen dat
met recht niet meer op prijs.
Terug naar de droom, het begin van de border. Wil het
eindresultaat ook maar iets weghebben van de droom,
dan verdient het aanbeveling om planten te'kiezen die
zich op de gegeven grond, in de gegeven situatie (zon-
schaduw enz.) thuisvoelen.
Observatie van al wat groeit en bloeit in buurtuinen en
plantsoenen helpt in dezen beter dan snuffelen in boe
ken.
Een tweede voorwaarde voor een mooie border is een
goede rangschikking qua hoogte. Dus de allerhoogste
planten achterin, halfhoge in het midden en laag aan
de rand.
Dan is er nog de keuze van kleuren. Veilig en op het
ogenblik zeer geliefd is de border in een kleur, in vele
nuances. Deze borders kunnen heel mooi en stijlvol
zijn, maar er zijn ook veel tuinliefhebbers die van lekker
bont houden. Hou er bij de kleurkeuze wel rekening
met de bloeiperiode. Daarmee vergissen zich velen. Op
papier staat het zo mooi, die roodbloeiende phlox met
op de voorgrond witte iberis. Maar helaas is de iberis al
uitgebloeid en gewoon donkergroen eer de phlox be
gint te kleuren. In theorie lijkt wat hier staat niet zo
moeilijk, maar in de praktijk zijn er wat haken en ogen,
veroorzaakt door het weer.
Een late nachtvorst kan er voor zorgen dat de hortensi
a's, die zo mooi gerangschikt waren tussen andere
bloeiers, groen blijven omdat de bloemknoppen bevro
ren zijn. Een nat en somber voorjaar laat de margrieten
veel te lang en te hoog worden, zodat ze achterliggende
vaste planten afdekken en ga zo maar door.
Het blijft dus elk jaar weer rangschikken en wijzigen in
de stille hoop dat het eens een zoTnerlang bloeiende
border met fraai op elkaar afgestemde planten wordt.
Een notitieboekje 's zomers goed bijhouden kan bij dit
streven helpen.
Voorlopig bestaat het werk uit het onkruidvrij houden
(met de hand) en het tijdig aanbrengen van steun voor
de hoge planten. Een tonlanstok midden in de plant ge
stoken met lussen eromheen die de takken vasthoudt
kan redelijk mooi zijn, rijshout tussen hoge planten,
vroeg geplaatst, lijkt even te storen maar geeft in de
loop van de zomer vrijwel ontzichtbaar steun. En een
jarig goed kan er de hele zomer voor zorgen dat er kleu
rige plekken bijkomen.
Hoezo, heeft een barkruk vier poten
en een zittinkje? Ooit drie opeenge
stapelde kratjes als barkruk gezien? Of
een stuk design van hout en metaal
waar je je vingers bij aflikt? Of een
houten sculptuur waarop je amper
durft te gaan zitten? Maar één ding
hebben ze gemeen en dat is dat ze
hoe dan ook gebruikt kunnen worden
als barkruk.
Ontwerpers uit Nederland en België
lieten hun fantasie los op de barkruk.
Het mag dan gewoon zijn, het eindre
sultaat was dat zeker niet.
Maak een barkruk. Dat was de sim
pele 'opdracht' eind vorig jaar van Fa-
briCati in Rotterdam en The Frozen
Fountain in Amsterdam. Beide gale
rie-winkels, die zich vooral bezighou
den met woonexperimenten, hebben
vele ontwerpers aan het werk gekre
gen. En hoe! Metaal, hout, stof, hard
board, steen: alle denkbare materia
len kwamen eraan te pas. En wat de
vormgeving betreft: alle mogelijke
vormen werden benut.
De ontwerpwedstrijd, opgezet met
Witte vlieg op de gedurende de winter overgehouden
geraniums. Dat is het prpbleem van H. BOERSMA UIT
HAARLEM. Op de allereerste plaats: aantasting door in-
sekten of ziektes duidt erop dat de plant het niet naar
zijn zin heeft.
Witte vlieg is een als vlieg vermomde bladluis. Spuiten
met brandnetelgier is het beste. Zet verse brandnetels
in een pan mét water. Laat dit 24 uur staan en spuit
met dit prikkelende aftreksel de belaagde planten. Maar
doe er na het spuiten meteen een plastic zak over om te
voorkomen dat de weggevlogen luizen terugkeren. Na
vijf dagen houden ze het wel voor gezien. Mocht er
toch nog een vlieg terugkeren, zuigen we die weg met
de stofzuiger. Wie niet aan brandnetels kan komen, kan
tabaksaftreksel (giftig voor mens en dier) gebruiken.
Meng 20 gram fijngemaakte tabak met een liter water
en laat dit 48 uur trekken. Voeg een theelepel groene
zeep toe om een en ander beter te laten uitvloeien en
spuit hiermee. Verder weer afdekken en eventuele na-
komers wegzuigen.
Gelukkig is het nu tijd om een einde te maken aan de
winterse zorg voor geraniums. Haal ze uit de pot of bak
schud alle oude aarde uit de wortels en pot opnieuw op
in goede potaarde in inmiddels goed schoongeboende
potten. Kort te lange takjes in en stek deze eventueel.
De graniums mogen pas na half mei naar buiten tenzij
ze elke keer als er nachtvorst dreigt binnengehaald
worden.
Aromatherapieparels
het oog op het vijfjarig bestaan van
beide zaken, heeft in totaal zo'n hon
derd barkrukken opgeleverd, die stuk
voor stuk opvallen door vormgeving
of materiaalgebruik. „Een verrassen
de kwaliteit." zegt Dick Dankers van
The Frozen Fountain.
Alle inzendingen zijn door de zes-
koppige jury, onder aanvoering van
Jan des Bouvrie en Gerard van 'den
Berg. beoordeeld op materiaalge
bruik, originaliteit en functionaliteit.
„Er worden toch heel veel leuke din
gen gemaakt in Nederland," oordeel
de Van den Berg. Ook de Amerikaan
se designer Harry was enthousiast
over de kwaliteit van de inzendingen:
„Leuk om te zien hoe zoiets simpels
als een barkruk wordt geïnterpre
teerd.
Zij kozen het ontwerp van de Eind-
hovcnaar Eduward Sweep tot
'barkruk '92'. Een ranke kruk, uitge
voerd in hout en staal maar onmis
kenbaar een barkruk; daarover kan
geen misverstand bestaan.
Clandassen
Schotse clans hebben hun eigen
ruit en beschikken zelfs over
originele clandassen. Graham of
Montrose, Menzies, Buchanan.
Scott Ancient. Jacobite, MacLa-
ren, Watsonèt zijn er te veel om
op te noemen. Bovendien zijn
er nog een speciale dassen voor
de jacht, voor 'normaal' en voor
een avondje uit. De prijs:
24.50. Gezien bij: Yné Stoepe
In Grou.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in de natuur een
vraag op? Greet Buchner zal proberen voor u het antwoord
te vinden. De vraag kunt u opsturen naar Damiate Dagbla
den, Postbus 507,2003 AP Haarlem t.a.v. de redactie LE
VEN EN WONEN.
Een deel van de ingezonden ontwerpen.
Om thuis eens lekker uit te pro
beren: aromatherapiebadparels.
Er zijn vier verschillende, gevuld
met 3 procent essentiële olie,
opgelost in kokosolie. Men kan
kiezen uit opwekkend (geel,
verkwikt lichaam en geest), ver
frissend (blauw, verfrist de geest
en stimuleert het lichaam), ont
spannend (oranje, helpt een
vermoeid lichaam te ontspan
nen) en rustgevend (bruin,
helpt het lichaam tot rust te ko
men en werkt vochtregulerend
op de huid). De parels kosten
1,- per stuk. In de aromathe-
rapielijn vindt men ook de pro-
dukten bad- en massage-olie,
verschillende etherische oliën
en hoofdhuidoliev Gezien bij
The Body Shop.
