Droogte in Sahel fataal
voor stand purperreiger
MILIEUTIP
Over leven
Trio padden waagt oversteek
Vakantie of werken
in natuurreservaat
Sensatie en drama
in de dierenwereld
Koffiebeker
Enschede De Technische Universiteit Twente pakt het probleem
van plastic koffiebekertjes uiterst resoluut aan. Vanaf begin april
worden geen gewone bekers niet meer verstrekt. Ze worden ver
vangen door harde, duurzame plastic bekers. Iedereen krijgt één
beker en wie die kwijt is kan voor twee gulden een nieuwe ko
pen. Verspreid over het gebouw staan spoelbakken. Om de be
ker echt te kunnen afwassen moet-ie af en toe mee naar huis ge
nomen worden.
De universiteit gebruikt jaarlijks twee miljoen wegwerpbekers,
omgerekend 6300 kilo puur plastic afval. Wegwerpbekers wor
den gemaakt van polystyreen (benzeen en styreen) en het fabri
cageproces kost erg veel energie.
Polder in beeld
katwuk De Vogel werkgroep Katwijk houdt vrijdag 27 maart een
'muzikale' dia-avond over de natuur. De eerste serie geeft een
beeld van de polders Bankeyk, de Galg, de Kamphuizerpolder en
het Gat van Valkenburg. De dia's zijn geschoten in de jaren ze
ventig. Veel van de getoonde natuur is dus inmiddels verdwe
nen, een deel herkennen we nu nog. Op muziek van R. Strauss
worden vervolgens meer dan 500 opname van de alpen getoond.
Commentaar is bij deze plaatjes overbodig. De bijeenkomst
wordt gehouden in Tripodia in Katwijk, is gratis toegankelijk en
begint om 20.00 uur.
Usselmeer wetland
edam Het Usselmeer moet voor het einde van dit jaar worden
aangemeld als beschermd natuurgebied met de status van 'wet
land'. Als de regering zich niet hard maakt voor deze internatio
nale natuurgebiedstatus zal de Vereniging tot Behoud van het
Usselmeer (VBIJ) dit bij het Europese hof gaan afdwingen. Dat
zegt VBU-voorzitter Nico Papineau Salm. Het Usselmeer voldoet
aan de eisen (onder andere het voorkomen van bepaalde per
centages vogels) om zo'n 'nat natuurgebied' te worden. Het
Waddengebied en het Zwanewater zijn voorbeelden van erken
de wetlands.
We gebruiken met zijn allen elk
jaar stapels papier. Kranten,
tijdschriften, verpakkingen en
ga zo maar door. Papier, ook
schrijfpapier, kan worden her
gebruikt. Daarvoor moet het
wel apart worden ingezameld.
Gooi papier daarom niet bij het
huisvuil, maar houd het apart.
Nieuw papier maken kost bo
men, vacl energie, water en ook
chloor. Allemaal milieubelas
ting, en dat terwijl het zo een
voudig te voorkomen is.
r DONDERDAG 26 MAART 1992
De pagina 'Over leven'
handelt over allerlei za
ken die natuur en milieu
betreffen. Reacties op of
tips voor deze pagina
zijn welkom bij Monica
Wesseling, telefoonnum
mer 071-161442.
Nieuwe kijkhut
watervogels
N OORD WD K
Op het landgoed Nieuw-Leeu-
wenhorst tussen Noordwijk en
Noordwijkerhout is op de oever
van de vijver een vogelkijkhut
'geplaatst. De vijver is een be
langrijke broed- en pleister
plaats voor 'gewone' en bijzon
dere eendsoorten. Zo bezoeken
geregeld slob-eenden, winter-
tallingen en smienten de vijver.
In vorstperioden zijn zelfs zaag-
bekken en aalscholvers gesigna
leerd.
De vijveroevers zijn de afgelo
pen jaren dichtgegroeid. Voor
de dieren is dit gunstig omdat
het een rustige broed- en foura-
geerplaats betekent. Vogels be
spieden was er echter niet meer
bij. De Vereniging voor Natuur -
en Vogelbescherming Noord-
wijk heeft in het kader van haar
25-jarig bestaan het Zuidhol
lands Landschap, eigenaar van
het landgoed, een vogelijkhut
cadeau gedaan.
De hut is voor iedereen toe
gankelijk en is te bereiken door
vanaf de ingang aan de Gooweg
in zuidelijke richting te lopen.
De hut staat op de noordzijde
van de oever. Bezoekers die
geen donateur zijn van het
Zuidhollands Landschap moe
ten een kaartje kopen.
de zilk De dagen lengen, de temperatuur
wordt hoger, de padden zijn op trek. Op
veel plaatsen in de regio zijn de afgelopen
weken weer de borden geplaatst die auto
mobilisten waarschuwen voor oversteken
de padden. Her en der worden zelfs pad-
den-overzet-actie gehouden. Jaarlijks wor
den immers honderden zo niet duizenden
padden platgewalsd.
De padden 'verhuizen' omdat de paar-
en legtijd weer aangebroken is. De vrouw
tjes zetten hun eieren in het water af nadat
ze kort tevoren door de mannetjes zijn be
vrucht. Sommige mannetjes kunnen niet
wachten tot het water is bereikt. Deze
twee mannetjes maken het wel erg bont:
ze hebben hetzelfde vrouwtje op het oog.
Met zijn drieën op elkaar vordert de over
steek maar heel langzaam.
Overigens zijn padden en kikkers niet
bepaald eikaars evenbeeld. De pad heeft
wratten en leeft op droge plaatsen, de
gladde kikker zoekt het vocht op. Er gaan
geruchten dat de pad slimmer zou zijn dan
de kikker.
FOTO MARTIJN DE )ONCE
Verpakkingen
Bijna een kwart van de inhoud van onze vuilniszak bestaat uit ver
pakkingsmateriaal. I'apier, karton, plastic, blik en glas. De stroom
afval kan gemakkelijk worden ingedamd. Koop artikelen zo moge
lijk onverpakt: de, veelal onvermijdelijke, papieren verpakkingen
moeten bij het huisvuil. Een eigen boodschappentas meenemen bij
het winkelen maakt plastic tasjes overbodig.
Blikjes
De deksel van blikjes bier of frisdrank zijn meestal vervaardigd van
aluminium. Dat kan niet worden gescheiden en kan dus alléén op
de afvalhoop. Dat kost nogal wat grondstoffen en energiè. Dranken
in glas is beter. StatiegeldÓesscn worden hergebruikt. Door te kie
zen voor glas ben je goedkoper uit. Voor weggooi verpakkingen be
taal je twee keer: bij aankoop en bij vernietiging.
Wegwerpglas dat in de glasbak wordt gegooid, wordt omgesmol
ten. Kurken, doppen en deksels moeten van de flessen en potjes
worden afgehaald voor ze in de container gaan.
Reinigingsdienst Leiden
Twintig procent minder nesten in Nieuwkoops plassengebied
De Nieuwkoopse
Plassen. Geen rei
ger te zien. Ze zit
ten er nog wel,
maar hoe lang
nog? De droogte in
de Sahellanden
veroorzaakt een
flinke daling in het
aantal nesten van
purperreigers.
FOTO
LOEK ZUYDERDUIN
milieu
boekrecensie richard mooyman
'Overleven in de natuur" door David At
tenborough Uitgeverij Bosch Keuning,
Baam ISBN 90 246 4854 8 Prijs 49.50
Een orka die zich op het strand werpt om
een zeeleeuw te grijpen, een vrouwtjes
vleermuis die in hordes om eten zeurende
jongen in een grot haar eigen baby weet
j te terug te vinden, een koekkoek die stie-
I kern haar ei legt in het nest van een kleine
zangvogel
Diergedrag zit vol sensatie en drama,
zo stelt Sir David Attenborough in zijn
nieuwste boek 'Overleven in de natuur'
Hij is ook de maker van de onlangs door
de EO uitgezonden gelijknamige natuur-
sene, waarop dit fraai geïllustreerde boek
is gebaseerd
Attenborough gaf ruim twaalf jaar ge
leden zijn baan op ah directielid van de
Britse BBC om zich volledig te kunnen wij
den aan het maken van natuurfilms en het
schrijven van natuurboeken „Ik stond tot
mijn knieèn in uitwerpselen van vleermui
zen in een grot in Borneo, En dat had mijn
voorkeur", zo zei hij ooit over zijn eerste
opdracht nadat hij het kantoor vaarwel
had gezegd
Dit enthousiasme klinkt jaren en ontel
bare expedities later nog onverminderd
door in zijn films en boeken Atten
borough vertelt op boeiende wijze hoe
dieren vanaf hun geboorte tot de dood
problemen moeten oplossen, of het nu
spitsmuizen zijn of olifanten Hoewel hij
ruim geput heeft uit het werk van onder
zoekers, is 'Overleven in de natuur" niét
technisch of saai geworden Het boek tin
telt van het leven.
Het aantal purperreigers in
het Nieuwkoopse piassen-
gebied is het afgelopen jaar
met twintig procent ge
daald. Oorzaak is de ver
droging van de rivierdelta's
in het Sahelgebied (Afrika).
De purperreiger overwin
tert in de woestijn. Het
Nieuwkoopse gebied is,
met 80 van de 200 nesten
die Nederland telt, nog
steeds het belangrijkste
broedgebied van de pur
perreiger in ons land.
nieuwkoop monica wesseling
Het aantal purperreigers mag
dan afnemen, dit jaar wordt
voor het eerst een nest van zil
verreigers verwacht. Zilverrei
gers zijn in Nederland nog zeld
zamer dan purperreigers. De
grote 'zilveren' vogels zijn gere
geld gesignaleerd in het Nieuw
koopse gebied. Een en ander
blijkt uit een toelichting op het
jaarverslag van de Vereniging
tot Behoud van Natuurmonu
menten.
De Nieuwkoopse plassen zijn
in beheer bij* Natuurmonumen
ten. Aan het verdwijnen van de
purperreiger kan deze organisa
tie niets doen: de oorzaak ligt in
Afrika. Beheerder F. Alta van de
Nieuwkoopse plassen: „Soorten
verdwijnen en soorten verschij
nen. Het zou me niet verbazen
als over een aantal jaren de pur
perreiger vervangen is door een
grote kolonie zilverreigers."
Flora en fauna gedijen goed
in het Nieuwkoopse gebied,
constateert Alta. Het hoog
heemraadschap van Rijnland
heeft een aantal maatregelen
genomen om het fosfaatgehalte
in de plassen te verminderen.
De algengroei is echter nog
steeds te hoog en het komende
jaar worden hiervoor extra
maatregelen genomen.
Natuurmonumenten heeft in
Zuid-Holland 4189 hectare in
eigendom/beheer. De Nieuw
koopse plassen vormen, met
1097 hectare, veruit het grootste
gebied. Ook de Vlietlanden (68
hectare) is 'van' Natuurmonu
menten. De Vlietlanden bestaan
voor een groot deel uit (dotter
bloem) hooilanden. De verzu
ring die overal in Nederland (en
de rest van de wereld) 'wild om
zich heengrijpt' heeft ook in dit
natuurgebied grote kwalijke ge
volgen. De gevarieerde vegetatie
dreigt verloren te gaan door het
steeds zuurder worden van de
grond en het water. Door bekal-
king en begreppeling wordt de
komende tijd geprobeerd dit
verzuringsproces een halt toe te
roepen.
Beschermen
Natuurmonumenten koopt ge
bieden aan, mede om bijzonde
re soorten planten en dieren te
kunnen beschermen. In gebie
den van Natuurmonumenten
kan immers een beheer worden
gevoerd dat behoud en be
scherming van flora en fauna
centraal stelt. De lepelaar is een
van die beschermde dieren. De
ze vogel heeft vorig jaar op
nieuw niet in het Naardermeer
gebroed, waarschijnlijk als ge
volg van plunderende vossen.
Het aantal nesten in het Zwa-
nenwater nam toe van drie tot
zestien. Vossen roofden echter
ook hier weer eieren en jongen
uit de nesten.
Het aantal broedende roer
dompen in de natte gebieden
van Natuurmonumenten nam
toe, maar met enkele andere
reigersoorten ging het minder
goed. Zo nestelden zich nog
maar een of twee paar woud-
aapjes in het Vechtplassenge
bied. Landelijk komen er nog
slechts tien paar of minder
Natuurmonumenten kan te
rugblikken op een goed jaar.
Het aantal leden verdubbelde
als gevolg van ledenwerfacties
tot bijna 600.000. Ook het aan
tal terreinen kon worden uitge
breid. Staatssecretaris Gabor
(natuurbeheer) overhandigde
Natuurmonumenten afgelopen
zaterdag tijdens de algemene
ledenvergadering een cadeau
tje. Hij zegde een kwart miljoen
gulden extra toe voor het plan
Goudplevier in Drenthe, waarbij
landbouwgronden in de Balin-
ger- en Mantingerzand in de
oude staat worden terugge
bracht. Natuurmonumenten
heeft daar al 180 hectare in be
zit
reck)»
De Vereniging voor natuur- en
milieu-educatie IVN organiseert
elk jaar werkvakanties van een
week in de natuur. De vakanties
zijn bestemd voor jongeren van
15 tot en met 30 jaar en worden
meestal georganiseerd in na
tuurreservaten. Deelnemers aan
de werkweken helpen de be
heerders met arbeidsintensieve
karweitjes en met werk op ter
reinen waar geen machines
kunnen komen.
In Zuid-Holland staan dit jaar
twee werkvakanties op het pro
gramma. Van 10 tot en met 22
augustus wordt er gewerkt op
het landgoed Vlietlanden bij
Maasland, van 24 augustus tot
en met 5 september gaan ze in
IN 'T VELD
Ik ben dol op een speciaal soort
bloemen. Planten die al heel
vroeg in het voorjaar opduiken
onder struiken en bomen. Elk
jaar weer, zonder dat je er naar
om hoeft te kijken. Er groeien
verschillende van deze voor
jaarsbodes in mijn tuin. Het
speenkruid bijvoorbeeld, dat
net als de boterbloem behoort
tot de ranonkelbloemen. De
naam ranonkel is afgeleid van
het Latijnse woord voor kikker
en dat slaat op de plaats waar
het speenkruid het liefst groeit:
aan de rand van sloten en beek
jes. Maar ook in vochtige, rijke
bossen met vruchtbare grond is
dit gele, fel glanzende bloempje
te vinden. U moet voor de aar
digheid eens een bloem om
draaien. Onder de acht, tien of
twaalf gele kroonblaadjes prij
ken maar drie groene bescher
mende kelkblaadjes.
Ook het longkruid staat te pron
ken in de tuin. De bloemen van
dit plantje zijn rozerood als ze
pas uitkomen, maar worden
langzaam maar zeker blauw
paars. Hoewel de bloemen er
aan de buitenkant precies het
zelfde uitzien, kent het Idng-
kruid toch twee soorten bloe
men. Eén met lang bloemdra-
den en stamper en een soort
met korte meeldraden en een
korte stamper. Of er nu een
vroege tuinhommel op bezoek
komt met een lange zuigbuis
om nectar op te zuigen óf een
graalbijtje met een korte snuit,
dat maakt niets uit. In beide ge
vallen heeft het longkruid een
goede kans om bevrucht te wor
den.
Ik heb ook een lievelingsvoor-
jaarsbloeier, de bosanemoon.
Net als bij het longkruid wordt
de eerste energie helemaal in de
bloemen gestoken, voordat de
bladeren aan de beurt komen.
Bij de meeste planten moeten
de Lingewaal (bij Leerdam) aan
de slag.
De Vlietlanden is een recrea
tiegebied met veel zogeheten
schraalgraslanden en brede
vaarten. De waterstand is niet
verlaagd. Rendabel hooien is
niet mogelijk en daarom doen
de vrijwilligers van de IVN dit.
De uiterwaarden en de bui
tendijkse gronden van de Linge
laten natte broekbossen, riet
landen, graslanden en grienden
zien. Staatsbosbeheer heeft hier
een groot aantal kleine natuur
gebiedjes in beheer. Het werk in
de Lingewaal bestaat in de eer
ste plaats uit hooien van de stei
le dijkhellingen, en het rooien
van een bos.
Kosten: 92,50. Inl.: 020-
6228115.
de bladeren eerst voor voldoen
de energie zorgen om bloemen
met alles erop en eraan te kun
nen produceren. Bij voorjaars-
bloeiers is dat vorig jaar al ge
beurd en is voedsel opgeslagen
in bolletjes,'knolletjes of - zoals
bij de bosanemoon - in wortel
stokken.
Wanneer je eind januari of be
gin februari per ongeluk zo'n
wortelstok blootgraaft, dan zie
je de witte bloemknoppen al
helemaal gereed liggen. In
maart komen ze boven de
grond, met een knik in de
bloemstengel waardoor de
bloemknoppen nog naar bene
den hangen. Maar al gauw ont
vouwen de beschermende
blaadjes zich. Het bloemsten-
geltje is dan zo'n centimeter of
tien lang. Als de zon schijnt,
gaat het anemoontje helemaal
open en laat het zijn witte
bloemblaadjes en zijn helderge
le meeldraden zien aan ieder
insekt dat voorbij komt. Dat zijn
er in het vroege voorjaar nog
niet zo veel en daarom kan de
anemoon heel lang blijven
bloeien, drie tot vier weken
zelfs. Behalve als het donker is,
of bewolkt. Want dan houdt de
anemoon zijn bloempjes pot
dicht. Dan komen er toch geen
insekten voorbij.
In de weken dat het bosane-
moontje bloeit, wordt de bloem
twee keer zo groot. En datzelfde
gebeurt met het stengeltje, dat
dus zo'n twintig centimeter lang
wordt. Als de anemoon eindelijk
is uitgebloeid, komen die extra
lange stengels, met aan het eind
een vruchtje, op de grond te lig
gen. Het volgend jaar kun je dat
goed zien. Dan staat er om de
plant een kringetje nieuwe bos-
anemoontjes. En zo kruipt die
mooie voorjaarsbloeier jaar na
jaar mijn hele tuin door.
TON INT VELD
Een orka valt jonge zeeleeuwen aan op het strand van Patagonië.
FOTO DAVID A TTENBOROUCH PRODUC TIONS LONDON
