Cultuur Kunst
Weer studie
schilderij
van Newman
Toneelspel Orwell over en door zwervers
Hill-orgel Pieterskerk
op de monumentenlijst
'Oude muziek en dans'
leuk voor één keer
Bloemenroute langs gedichten
en schilderijen in Lakenhal
Geen samenhang bij ingetogen Orkater
Gedichten en zang
bij Verbaal Signaal
KOO^ER 1 BZZTÖH
DONDERDAG 26 MAART 1992
23
De Johnsons
C Regisseur Rudolf
3 van den Berg trekt
zich niets aan van de kri
tiek op zijn film De John
sons. Hij gaat zijn eigen
gang.
N HOORE ANNEMIEK
SASKIASTOELINGA
Oude boeken in Pieterskerk
leiden Drie dagen lang is de Pieterskerk omgetoverd in een an
tiquariaat. Op vrijdag 3, zaterdag 4 en zondag 5 april is daar voor
de zevende maal een boekendriedaagse. Aan de beurs nemen 37
antiquariaten uit Leiden en omgeving en overige delen van het
land deel. De openingstijden van de beurs zijn: vrijdag van 15.00
tot 21.00 uur, zaterdag en zondag van 11.00 tot 18.00 uur.
Courbois centraal op Filmdagen
utrecht Actrice Kitty Courbois zal met haar films centraal staan
in een van de speciale programma's tijdens de Nederlandse
Filmdagen die van 24 september tot en met 2 oktober voor de
twaalfde maal in Utrecht worden georganiseerd. Courbois debu
teerde in 1963 in 'Helden in een schommelstoel' van Frans
Weisz.
RECENSIE MONICA SCHIKS
Muziek en dans uit de Franse Barok met
Barbara Segal en Frank Perenboom, ba-
rokdans, Marianne Hund, zang en Carol
Pharo, davecimb^l. Gezien op 25/3 in de
Taffeh zaal, Leiden.
De oude muziek doet het goed,
maar toch ook weer niet zó
goed. Een hele avond gecon
centreerd luisteren naar voort
brengselen uit één specifieke
periode maakt het publiek wel
eens wat ongedurig. Veel en
sembles doen dan ook iets voor
het oog, mét of zonder succes.
Kostuums en dans toevoegen
aan een muziekprogramma in
Franse stijl van rond 1710 is dan
een logische stap verder.
Rondom een groot vierkant
podium, opgesteld aan de voet
van de tempel, zaten we dan
ook met spanning te wachten.
Uiteindelijk klonken er haastige
voetstappen die bleken te horen
bij een grijsgepruikte 'bedien
de'. Zijn voorkomen en 'toneel
spel' verwekten vrolijkheid in de
zaal.
Het gezelschap had ervoor
gekozen een beetje eenheid in
de avond te brengen door om
de verschillende clavecimbel-
werken, dansen en cantates een
verhaal te weven. Zo waren we
vóór de pauze getuige van een
intiem salonconcert bij een 'ele-
Niet alle vragen beantwoord
De Amsterdamse gemeenteraad beslist volgende week
woensdag over een vervolgonderzoek van het Gerechte
lijk Laboratorium naar de restauratie van Barnett New
man's schilderij Who's afraid of Red, Yellow and Blue.
AMSTERDAM «GPD
Het college van B en W vindt
verder onderzoek noodzakelijk,
omdat er nog vragen liggen over
de exacte samenstelling van de
verf waarmee de Newyorkse
restaurateur Goldreyer het be
schadigde doek heeft overge
schilderd.
Het Gerechtelijk Laboratori
um stelde vorig jaar november
vast dat Goldreyer daarbij een
zeer agressieve en moeilijk te
verwijderen verfsoort met alkyd
heeft gebruikt. De restaurateur
heeft het overschilderen met
alkyd-verf altijd krachtig ont
kend en diende daarom in janu
ari voor 225 miljoen gulden
schadeclaims in bij onder meer
Stedelijk Museum-directeur
Wim Beeren en hoofdrestaura
teur Elisabeth Bracht. Ook de
restauratiedeskundige prof.
Emst van de Wetering werd met
een schadeclaim geconfron
teerd omdat hij Goldreyer direct
na terugkeer van het werk uit de
Verenigde Staten van bedrog
beschuldigde.
Het college wil door het nieu
we onderzoek ook meer gege
vens krijgen over de samenstel
ling van de rode verfspat in het
blauw, het aantal verflagen
waaruit de rode 'onderlaag' is
opgebouwd en de mogelijkheid
het slotvemis en de nieuwe bo
venlaag weer te verwijderen.
Volgens de huidige restauratie-
ethiek moet elke deugdelijke
restauratie ook weer terug te
draaien zijn.
Mini-operaatjes kwamen gisteren tot leven in de Taffeh-zaal van het
Rijksmuseum van Oudheden. foto hielco kuipers
gant' gezelschap. Mooi en le
vendig uitgevoerd werden de
cantates van Clérambault en
Lully. Marianne Hund, met
pruik en waaier, had de barokke
handgebaren en oogbewegin
gen heel natuurlijk in haar vo-
cale voordracht ingepast. Zo
kwamen deze mini-operaatjes
tot leven.
Het voortreffelijke clavecim-
belspel van Carol Pharo werd
eigenlijk terloops aangehoord,
omdat iedereen zat te wachten
op de eerste danspassen. Gesti
leerd is de term die bij deze
dansbewegingen past. Dame en
heer draaien voortdurend op af
stand om elkaar heen en wui
ven sierlijk, voorgeschreven pa
tronen met hun handen. Spron
getjes brengen af en toe leven in
de brouwerij. Eindelijk zien we
dan eens de ware contekst van
al die menuetten en saraban-
LEIDEN ANNEMIEK RUVGROK
De Stichting Pieterskerk kan
subsidie aanvragen voor de res
tauratie van het vorig jaar aan
gekochte Thomas Hill-orgel. De
Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg heeft het op de monu
mentenlijst geplaatst waardoor
het orgel voor subsidie in aan
merking komt. De totale kosten
voor de restauratie van het En
gelse koororgel bedragen drie
ton.
De Stichting Pieterskerk kocht
het orgel vorig jaar aan, omdat
het grote Hagerbeerorgel in de
Pieterskerk op de nominatie
staat om gerestaureerd te wor
den. Daarna is het niet meer ge
schikt voor 'modem' repertoire
en koorwerk. Omdat ook dit or
gel op de monumentenlijst
staat, moet het in de oude Ha-
gerbeerstaat worden terugge
bracht. Dat maakte de aankoop
van het Hill-orgel, gebouwd in
1883 door een telg uit een be
kend Brits geslacht van kooror
gelbouwers, noodzakelijk.
des.
Na de pauze werden de dan:
sen vervlochten in een sketch,
waarin heer dame versiert en
tracht te bedwelmen teneinde
haar kouseband aan zijn trofee-
en toe te voegen. Veel en geestig
gebarenwerk maakte het ver
haal duidelijk.
Het nieuwe van de dans
maakte de avond interessant.
Maar een serie 'oude 'muziek-
-en-dans' zou vermoedelijk
toch snel gaan vervelen.
Gedichten en muzikale voor
drachten. Dat is de formule van
de dichtersmiddag Verbaal Sig
naal. Zondagmiddag 29 maart is
het weer zo ver. Dan treden in
De Burcht Dorpsoudste De Jong
en Lita Duskeviciu aan met
voordrachten en toneelachtige
optredens. Eugénie de Munck
zal haar gedichten presenteren
en wordt daarbij begeleid door
pianist Joost Bollinger. Het koor
Het Vrouwenhart verzorgt on
der leiding van Ellen Looyestein
het muzikale gedeelte van de
middag. Na dit programma is er
open podium. 1
Dorpsoudste De Jong is sinds
1982 werkzaam als podium-
Dalton Trevisan
Dalton Trevisan
Z schreef 'De zoete
vijandin', waarvan Orkater
in het LAK-theater een to
neelbewerking brengt. Op
de boekenpagina een re-
Teken- en
dichtwedstrijd
Anthuriums in een installatie zonder titel van Titia Ex: voorbeeld van hedendaagse kunst op expositie 'uit tijd
geplukt' in De Lakenhal. foto pr
Een speciale bloemenroute en
twee exposities van oude èn he
dendaagse schilderkunst en
poëzie. Dat staat bezoekers van
stedelijk museum De Lakenhal
te wachten van 11 april tot en
met 28 juni. Uit tijd geplukt',
bloemen in beeldende kunst en
poëzie is de titel van de ten
toonstelling die, mede dankzij
de Floriade die dan in Zoeter-
meer te zien is, geheel in het te
ken van de bloem staat
De exposities tonen oude en
hedendaagse beeldende kunst.
Schilderijen en installaties van
onder anderen Ger van Elk, Erik
Andriesse, Hans van Hoek en
Mare Mulders worden aange
vuld met gedichten van Judith
Herzberg, Bert Schierbeek,
Hans Faverey en vele anderen.
Een bloemrijk vormgegeven
boek met afbeeldingen van de
geëxposeerde kunstwerken, 21
gedichten en twee essays over
de bloem in de kunst verschijnt
bij deze tentoonstelling.
Als aanvulling bij de expositie
van hedendaagse werken wor
den tot en met 11 oktober
bloemstillevens en gedichten
van rond de eeuwwisseling ge
toond. Kunstenaars als Floris
Verster (1861-1927) en Menso
Kamerlingh Onnes (1860-1925)
schilderden de bloem met een -
voor die tijd - ongekende vrij
heid wat betreft weergave van
het onderwerp en techniek. De
relatie tussen beeldende kunst
en literatuur was aan het eind
van de negentiende eeuw vaak
erg hecht. Kunstenaars en
schrijvers beïnvloedden elkaar
over en weer. Gedichten van
Frederik van Eeden en Willem
Kloos tonen aan dat hier sprake
is van een gemeenschappelijke
denkwereld. Door deze twee
tentoonstellingen kan de bezoe
ker een vergelijking maken tus
sen de wijze waarop bloemen
honderd jaar geleden en nu in
beeld worden gebracht.
Via de 'bloemenroute' wordt
het publiek langs verschillende
afdelingen in het museum ge
leid. Zo valt de functie van de
bloem op schilderijen van de
17de tot en met de 20ste eeuw
te ontdekken op meubilair, te-
geltableuas en voorwerpen van
zilver, porselein en glas.
Uit tijd geplukt' In Stedelijk
museum De Lakenhal, Oude
Singel 28-32 Leiden, te zien
van 11 april t/m 28 juni, 'oude
meesters' t/m 11 oktober,
dinsdag t/m zaterdag van
10.00 tot 17.00 uur, zondag
van 13.00 tot 17.00 uur.
Stedelijk Museum De Laken
hal staat van 11 april tot en
met 28 juni in bloei. Voor het
publiek betekent dat, behal
ve beeldende kunst en poë
zie om te bekijken en te le
zen, óók een mogelijkheid
om zélf met deze kunstuitin
gen bezig te zijn.
De Lakenhal schrijft name
lijk. in samenwerking met
het Leidsch/Alphens Dag
blad, een teken-, schilder- er
dichtwedstrijd uit i let is dc
bedoeling dat de deelnemers
zich daarbij laten inspireren
door de expositie 'Uit tijd ge
plukt' waarop de bloem cen
traal staat.
Wie aardig met penseel of
pen kan omgaan, wordt na
drukkelijk uitgenodigd om
uiterlijk vóór 10 mei een
schilderij, een aquarel, een
tekening en/of een gedicht
met als onderwerp bloemen,
voorzien van naam. adres en
telefoonnummer en onder
vermelding van 'Uit tiid ge
plukt' op te sturen of af te ge-
ven bU Dadelijk museum De
Lakenhal. Oude Singel 28-32,
Postbus 2044 2901 I 1 ei
den. Er zijn twee leeftijdsca
tegorieën: deelnemers van
onder de 16 jaar en deelne
mers van 16 tot pakweg 100
jaar.
Twee jury's onder voorzit
terschap van Doris Wintgcns.
conservator moderne kunst
van De Lakenhal en samen
steller van deze tentoonstel
ling, zullen de werken beoor
delen. Voor informatie over
de schilder- en dichtwed
strijd kan men terecht bij Ni
cole Roepers van De Laken-
hal, telefoon 2 1620
Op zondagmiddag 24 mei
reikt wethouder H. Koek in
Dc Lakenhal de prijzen uit
Winnaars van de eerste prij
zen kunnen ook rekenen op
publikatie van hun werk in
deze krant.
dichter. Hij legt de nadruk op
woordloze melodieën en klank
poëzie. Eugénie de Munck pu
bliceerde twee bundels in de li
teraire Liftserie: 'Hemelkelder'
(1987) en 'Kamer Buiten' (1991).
Zij combineert poëzie met mu
ziek. Joost Bollinger begeleidt
haar op de piano met Portugese
muziek.
De Rotterdamse Lita Duske
viciu is een ionge podiumdich
teres die debuteerde in Tejatro
Popular in Rotterdam. Het
Vrouwenhart, onderdeel van
Het Zingend Hart, brengt mu
ziek van Eisler en Monteverdi
ten gehore.
Verbaal Signaal begint om
14.30 uur.
Ria Marks (voor) en Martine Berghuijs, Wouter Brave en Die van duin in
'De zoete vijandin' van Orkater. foto hans meerman
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
De zoete vijandin door Orkater naar ver
halen van Dalton Trevisan Spel Wouter
Brave, Marbne Berghuijs, August Willem-
sen, Die van Duin, Ria Marks. Sarah Stiles
en Thijs van der Poll Gezien 25/3 LAK
Leiden Aldaar nog H zien t/m 28/3
Een melancholiek sfeerbeeld wil
het gezelschap Orkater in dc
nieuwe produktie 'De zoete vij
andin' oproepen. Deze veelzeg
gende titel is ontleend aan ver
halen van dc Braziliaanse
schrijver Dalton Trevisan. Het
thema daarvan is met de woor
den van tekstschrijver L Nijgh
samen' te vatten als EOetB
oorlog van 't minnen'. Liefde en
begeerte slaan om in haat door
de sleur van trouw. Zo worden
in die zin twee echtelieden be
schreven als 'beulen, veroor
deeld elkaar te folteren', want er
zijn in de loop der tijd door de
vele irritaties van alledag 'on
herstelbare woorden' gezegd.
De voorstelling van Orkater.
een graag geziene gast in het
LAK met steevast volle zalen,
heeft dit sfeerbeeld op verschil
lende niveaus in theatertermen
willen vertalen. Veelal droeve
klanken van violiste Sarah Stiles
en gitarist Thijs van der Poll bc
geleiden het geheel. August Wil-
Icmsen, vertaler van Trevisans
werk, speelt hier het personage
van de verteller. Ter illustratie
van diens verhaal dansen Wou-
ici Brave en Martine Berghuijs
een in liefdespijn gedrenkte
tango, hetgeen wordt afgewis-
idd mn si em's waarin 11 van
Duin en Ria Marks elkaar be
vechten en beminnen.
De laatstgenoemden brengen
in hun dialogen toch nog af en
toe wat ironische distantie. Een
vrijscène bijvoorbeeld wordt als
het ware voorzien van 'ondcrii-
tels' die afstandelijk het verloop
van de strijd beschrijven, of na
het smartelijke betoog van een
diepongelukkige echtgenote
volgt het nuchtere commentaar.
„Kijk. dat vind ik nu overdre
ven."' Verder is de voorstelling-
zeker voor Orkater begrippen -
vrij ingetogen.
De afzonderlijke niveaus zijn
Op /H h/til soms WM min,
soms wat minder - de moeite
waard. Toch levert de som der
delen helaas niet echt iets ex
tra's op. Ook Orkatcr is het niet
gelukt om het vertel-, spel- en
dansniveau tot een nieuw ge
heel te sneden Win efaifiM
lend nó elkaar komt (verhaal
fragment je. dansje, dialoogje),
zou eigenlijk meer de suggestie
van samenhangende gelijktij
digheid moeten hebben. Maar
dat is kennelijk ontzettend
moeilijk.
SIGNEERACTIE 10 SIGNEERACTIE
1 april bij Kooyker... 5 april bij Adriaan van Dis
PETER USTINOV
signeert
De oude man en meneer Smith
Woensdag 1 april 1992
van 16.30 uur tot 17.30 uur
bij: Boekhandel Kooyker
Breestraat 93, Leiden
LONDEN CEES VAN ZWEDEN
Zestig jaar geleden kon George Orwell
geen uitgever vinden voor 'Down and
Out in Paris and London', het autobio
grafische verhaal van zijn leven als
zwerver in beide hoofdsteden. Na twee
mislukte pogingen het manuscript te
slijten, liet de Britse schrijver het achter
bij een vriendin. „Gooi het maar weg",
zei hij. „Maar bewaar de paperclips.
Die zijn geld waard."
Met 'Down and Out in Paris and
London' is het toch nog goed geko
men. De vriendin negeerde Orwells ad
vies, vond een uitgever voor het boek
en dezer dagen trekt de toneelversie
ervan, met figurantenrollen voor echte
zwervers, volle zalen. Het stuk opende
in het Franse Chalons-sur-Saöne en
kwam via een aantal Engelse steden in
Londen terecht, waar het door de
Plain's Plough Company in de Ri
verside Studios wordt opgevoerd. Later
dit jaar gaat het naar Parijs.
De naam 'Orwell' stond zelfs in
Frankrijk borg voor een overweldigen
de belangstelling. Hoewel een aantal
dialogen tussen Londense zwervers in
het Engels werd gevoerd, was er in
Chalons-sur-Saóne elke avond een
stormloop op de kaartjes voor 'Dans la
deche a Paris et Londres' (de Franse ti
tel).
Eenmaal op Britse bodem, beperkte
de stormloop zich niet tot de kaartjes.
In Birmingham. Bradford, Salisbury en
Londen meldden zich voor de figuran
tenrollen duizenden mensen aan. van
wie sommigen zelf een kommervol be
staan als dakloze leidden.
Het idee leek orgineel een toneel
stuk over en door zwervers. Toch
wenst de Plain's Plough Company het
stuk niet als zodanig aan te prijzen.
„Wij willen de zwervers niet uitbui
ten", zegt Chris Taylor van het toneel
gezelschap. „De wet verbiedt ons in dit
land om acteurs die geen lid zijn van
de vakbond, te betalen. Al wat wij de fi
guranten kunnen geven, is dus een on
kostenvergoeding
In Londen meldden zich 400 mensen
aan voor de figurantenrollen na een
oproep door een plaatselijk radiosta
tion. Er werden geen audities gehou
den, en allen werden gewoon aange
nomen. De figuranten krijgen niet be
taald. maar hoeven ook geen teksten te
leren. Voor zover zij op de planken hun
mond opendoen, is dat geïmprovi
seerd. Om iedereen aan bod te laten
komen, mag elk van de figuranten
maar een week meespelen.
Zwervers
Met de opvoering van Orwells bock
poogt Plaine's Plough Company de
aandacht te vestigen op het lot van de
i lot dat sinds de jaren '20
wezenlijk is veranderd. Volgens
een lage schatting van Shelter, een En
gelse daklozenorganisatie, waren er in
1990 niet minder dan 3 miljoen Britten
zonder eigen huis. De meesten van
hen leven onder deplorabele omstan
digheden in vervuilde en verwaarloos
de pensions, waar iedere vorm van pri
vacy en geborgenheid ontbreekt. Al
leen al in Londen slapen dagelijks bijna
3000 mensen op straat.
Die getallen waren in Orwells tijd
vergelijkbaar. Zelf had Orwell uit vrije
wil voor zijn zwervend bestaan geko
zen. Hij had een opleiding genoten aan
's werelds beroemdste jongenskost-
M hooi 1 ton oflege, en BH M be
middelde zus bij wie hij desgewenst
kon intrekken. Pas vier jaar na het ver
schijnen van 'Down and Out' zou hij in
"The Road to Wigan Pier' (1937) uitleg
gen dat schuldgevoelens over zijn poli
tie werk in Burma hem dc straat op
hadden gedreven.
„Ik was mij bewust van het immense
gewicht van de schuldschreef hij. „Ik
moest boeten voor wat ik gedaan had.
Ik moest zelf ten onder gaan in dc
niana en één lijn mal onderdruk
ten tegen de tirannen... Het scheen mij
toe dat mislukking dc enige deugd
Orwell streek als 25-jarige Jongeman
neer in Parijs, waar hij in een hotel
werk vnn<l .ils bordrnu.iwr I en |a«ir
later keerde hij. uitgemergeld cn ziek.
terug naar Engeland. Een baantje als
leraar, dat hem was beloofd, ging ech
ter met (IfKir en Oml k;\.im .inder
maal terecht tussen de 'down-and-ou-
ters' (zwervers).
Orwells boek werd voor het toneel
stuk aangepast door Nigel Gearing. Ge
vraagd of Orwell aangenaam verrast
zou zijn dat zijn aanvankelijk zo onfor
tuinlijke bock nu volle zalen trekt, zegt
Gearing: „Ik hoop dat hij zou hebben
goedgekeurd wat wij doen. Dc nog
steeds bestaande armoede en ongelijk
heid hebben de vragen die UJ Opwilip
des te Indringender gemaakt
