'Geen heavy metal,
maar heavy plettal'
Opnieuw conflict Lido en distributiemaatschappij
Cultuur&Kunst
Publikatie Indische
reisschetsen Berlage
maakt gemis goed
Maij: geen
toestemming
voor offer
aan de zee
Tentoonstelling over Lurelei
Ex-uitgever Polak
dreigt met proces
DINSDAG 17 MAART 1992
Maskers af in Lisse
lisse Het Ridderspoor Collectief brengt zaterdag 21 maart het
programma Maskers in Artopa aan de Grevelingstraat in Lisse.
Het programma bestaat uit een collage van podiumacts: dich
ters, musici, kleinkunstenaars, schrijvers en beeldende kunste
naars werpen één voor één hun maskers af. Twee griezelige ge
stalten maken duidelijk dat dat echter niet zonder slag of stoot
gaat. Het programma begint om 20.00 uur.
Benefietconcert Freddie Mercury
londen Op 20 april zal in het Londense Wembley-stadion een
Aids-benefïetconcert plaatsvinden ter nagedachtenis aan de op
24 november aan de gevolgen van Aids gestorven Queen-zanger
Freddie Mercury. Volgens de organisatoren is het concert, waar
aan in Londen zal worden meegewerkt door popgrootheden als
David Bowie, Elton John, George Michael, Annie Lennox, Seal,
Roger Daltrey, Ian Hunter, Robert Plant en Paul Young, nu al
uitverkocht. Via een satellietverbinding met Californie zal de
groep U2 zijn opwachting maken. Uiteraard zullen ook Mercu
ry's collega's van Queen, Brian May, John Deacon en Roger Tay
lor, van de partij zijn. Het concert zal live worden uitgezonden
door de BBC. In Nederland zal Veronica het concert uitzenden.
redactie: cees van hoore anne vt* r'. - -
leiden-wilfred simons
Tussen het Leidse bioscoopbedrijf
Lido/Luxor en de filmverhuurmaat-
schappij Meteor Films is een conflict
ontstaan. Het is al voor de tweede keer
binnen korte tijd dat de directie van
het theater met een verhuurmaat-
schappij ruzie maakt. In september
1991 was er al een hoogoplopend me
ningsverschil met Columbia Tri-Star,
wat tot gevolg had dat de produkties
van deze maatschappij enkele maan
den niet in Leiden te zien waren. Dat is
ook dit keer het gevolg; de Nederland
se film De Johnsons, die al enige weken
met succes in het hele land draait, zal
in Leiden niet in het Lido-theater te
zien zijn.
Meteor Films heeft De Johnsons ver
huurd aan het Kijkhuis, waar hij vanaf
27 maart twee weken zal gaan draaien.
Volgens directeur Maltha van Meteor
Films is het conflict ontstaan omdat
Lido de film niet tegen de gebruikelijke
condities wilde huren.
„Wij hebben aan alle bioscoopex
ploitanten 50 procent van de recette
voor de eerste drie weken gevraagd en
een glijdende schaal voor de weken
daarna. Dat zijn voor een film als deze
volstrekt redelijke condities en ieder
een is ermee akkoord gegaan, behalve
mevrouw Van Praag van het Lido-thea-
ter. Voor haar was het één week 'en
daarna zien we wel'. Wat andere film-
verhuurmaatschappijen doen, moeten
zij weten, maar wij gaan hierin niet
mee."
De directie van Lido zou hem zelfs
hebben gezegd dat wordt overwogen
in het geheel geen Nederlandse films
meer in het theater te draaien.
Maltha zegt de houding van het
Lido-theater onbegrijpelijk te vinden,
vooral omdat De Johnsons enkele we
ken lang de best bezochte film in Ne
derland is geweest. „Nu is hij van de
eerste plaats verdreven door JFK, maar
dat is natuurlijk begrijpelijk. Toch
draait de film in vele plaatsen in Ne
derland, waaronder Alphen aan den
Rijn, Den Haag en Gouda, nog steeds
heel goed."
De directie van het Lido-theater wil
op de uitspraken van Maltha geen
commentaar geven.
Meteor heeft voor de komende
maanden een groot aantal films op sta
pel staan, zoals de kinderfilm Babar,
die dus ook niet in Leiden zullen draai
en. Maltha: „We werken momenteel
aan een breed scala van films, niet al
leen actiefilms, maar ook thrillers, psy
chologische drama's, noem maar op.
Voor ons is Leiden als zodanig niet be
langrijk, maar voor de bioscoopganger
is het natuurlijk niet leuk."
Dit laatste wordt beaamd door lan
Boer, de uitbater van het Kijkhuis. „Het
is een schandaal als deze film, een Ne
derlandse produktie en een echte pu
blieksfilm, niet in Leiden te zien zou
zijn. Daarom heb ik hem gehuurd, al is
het eigenlijk niet het soort film dat ik
gewoonlijk draai."
Boer hoopt, dal het publiek dat ge
woonlijk het Lido-theater bezoekt,
naar het Kijkhuis wil komen. De thea
ters bedienen gewoonlijk twee geschei
den circuits, ..maar aan die ver
menging moet het publiek dan maar
wennen aldus Boer. Hij hoopt niet,
dat er nu opeens vijfhonderd mensen
per avond voor zijn theater staan: „Die
kunnen er natuurlijk nooit in."
'i.'f
Het Minangkabausch huis, een van de schetsen van Berlage gemaakt
,op zijn Indische reis.
leiden «jan rusdam
Architect H.P. Berlage reisde in
1923 drie maanden door het
toenmalige Nederlands-Indië.
Hij was er uitgenodigd om le
zingen te houden en adviezen
te geven. In opdracht van het
rijk zou hij bovendien een rap
portage maken over de restau
ratie van tempelruïnes op mid
den-Java.
Berlage, gefascineerd door de
oosterse cultuur en architec
tuur, was vervuld van de reis die
hij, op 67-jarige leeftijd, ging
maken. „Het viel mij moeilijk te
gelooven nu werkelijk op reis te
zijn naar het Oosten, aan de
vervulling van een wensch, wel
altijd gekweekt, maar niet be
reikbaar geacht", zo noteerde
hij bij aanvang van de reis in
zijn dagboek.
Zijn fascinatie bracht Berlage
ook tot uitdrukking in een boek,
'Mijn Indische reis, gedachten
over cultuur en kunst', dat in
1931 verscheen. Hij beschrijft
daarin zijn ervaringen en opvat
tingen. Eerst heel nuchter: „Een
reis is immers niet meer dan de
controle op het reeds door foto
en film gewekte beeld; en bij het
werkelijk zien volgt dan onwille
keurig een stilzwijgend 'o ja'."
Maar, al snel blijkt hoe verbou
wereerd de bouwmeester was
door de bijzondere schoonheid
van het land.
Berlage legde zijn indrukken
niet alleen vast op schrift, maar
ook in ten minste 54 tekenin
gen, waarvan er zich nu 46 in
het archief van het Nederlands
Architectuurinstituut bevinden.
Van deze tekeningen zijn er 36
op klein formaat en, op één na,
in zwart-wit in Berlages boek
verschenen. Het architectuurin
stituut heeft nu een fraaie cas
sette uitgebracht met de 46 te
keningen uit het archief, op wa
re grootte en in kleur afgedrukt
op losse bladen. Daarnaast zijn
de acht tekeningen opgenomen
waarvan het origineel niet be
kend is, maar waarvan wel een
zwart-wit reproduktie bewaard
is gebleven.
De tekeningen worden toege
licht met fragmenten uit Berla-
ge's reisverslag en opvattingen.
In notities geeft de architect
duidelijk blijk van de kritische
visie die hij koesterde ten op
zichte van Nederland als kolo
niale mogendheid. Uit een foto
Zangeres Plattel nieuw fenomeen in muziekland
Ze rookt graag een sigaar, drinkt daarbij een goed glas
cognac, maar onüeent haar allergrootste plezier aan het
maken van muziek. Plattèl uit Arnhem is een nieuw feno
meen in de wereld van de popmuziek. Eerder deze
maand werd in het Amsterdamse theater de Kleine Ko
medie haar debuut-cd 'In a gentle way' gepresenteerd.
arnhem «job boot
gemaakt op de laatste dag van
zijn bezoek aan Bali, blijkt hoe
ongemakkelijk hij zich voelt in
zijn witte tropenpak, waarin hij
er uit ziet als een koloniale be
windvoerder.
Overal waar hij kwam had
Berlage zijn schetsboek bij zich.
Hij tekende monumenten als de
Borobudur, maar ook het
straatleven in tal van steden qn
dorpen op Java, Bali en Suma
tra. Voor de beroemde bouw
meester zelf was het bezoek aan
Indië een studiereis en waren
zijn tekeningen in de allereerste
plaats architectuurschetsen. Ze
brengen, soms gedetailleerd de
stijl en ornamenten van de
bouwkunst tot uitdrukking.
Opmerkelijk is dat, in tegen
stelling tot de huidige 'artist-im
pressions' of architectuurfoto's,
geregeld mensen en straattafe
relen in de tekeningen voorko
men. De reisschetsen zijn dan
ook meer dan een verzameling
gebouwen die door de bouw
meester werden geobserveerd
en als een vorm van documen
tatie aan het papier toever
trouwd. Ze geven op impressio
nistische wijze weer wat zich
aan oosterse schoonheid en ge
heimzinnigheid aan Berlage
openbaarde.
Adri Duivesteijn, directeur
van het Nederlands Architec
tuurinstituut, noemt het in een
voorwoord bij de cassette „op
merkelijk dat een publikatie van
deze reisschetsen zo lang op
zich heeft laten wachten. Berla
ge wordt immers wereldwijd er
kend als de grootste bouwmees
ter die Nederland in de afgelo
pen eeuw heeft gekend. Van an
dere grote architecten van onze
eeuw, zoals Frank Lloyd Wright
en Le Corbusier, is inmiddels
iedere schets gepubliceerd. De
nalatenschap van Berlage wordt
weliswaar zorgvuldig beheerd
en is toegankelijk voor onder
zoek, maar nog altijd is een
aanzienlijk deel van zijn oeuvre
niet gepubliceerd op een wijze
die er recht aan doet. Voor wat
betreft Berlages Indische reis is
met het verschijnen van deze
cassette aan dat gemis een ein
de gekomen."
De Indische reis van H.P.
Berlage, cassette met 46 teke
ningen en een essay van Joris
Molenaar. Nederlands Archi
tectuurinstituut, 125 gulden.
Plattèl heeft haar repertoire
aanvankelijk in eigen beheer en
dus voor eigen rekening opge
nomen. Maar een grote platen
maatschappij raakte bij het be
luisteren van enkele nummers
bezeten van het ontluikende ta
lent van deze multi-muzikale
zangeres en componiste. Een
platencontract was snel gete
kend.
„Ik blijf met beide benen op
de grond staan", luidt het nuch
tere commentaar van Plattèl.
„Ik voel me zeer vereerd met al
le loftuitingen, maar ik realiseer
me maar al te goed dat het nu
aan het publiek is om te oorde
len over mijn liedjes."
Opera-opleiding
Plattèl is 31 jaar. Ze schrijft al
twaalf jaar liedjes, is geschoold
in het theater, maar komt uit
het onderwijs. „Ik heb jaren
voor de klas gestaan. Muziekles
gegeven. Maar daar ben ik ver
schrikkelijk op afgeknapt, door
dat muziekonderwijs als een
rotvak wordt behandeld, sluit
post is. Dat frustreert op den
den haag gpd
De Alkmaarse kunststichting
Cargo krijgt van minister
Maij (Verkeer en Waterstaat)
geen toestemming om een
beeld gevuld met 20.000 bro
den als nationaal geschenk
aan de zee te offeren. Dat
heeft de minister geant
woord op vragen van de
PvdA-Kamerleden Valk en
Van Gelder.
De minister verwijst naar
de Wet verontreiniging zee
water. Volgens Maij betekent
de voorgenomen 'lozing' een
nodeloze belasting van het
zeemilieu.
De orhvang van de lozing,
met voedingsstoffen die an
ders geschikt waren voor var
kensvoer, komt overeen met
40.000 tot 50.000 'inwonerse
quivalenten', te vergelijken
met een hoeveelheid huis
houdelijk afvalwater van een
gemiddeld dorp gedurende
één maand.
Tegen het kunstwerk van
Cargo zijn tot aan de slui
tingsdatum, eind vorige
week, 1200 bezwaarschriften
en 33.000 handtekeningen
ingebracht. Het merendeel
daarvan is terzijde gelegd,
omdat religieuze redenen of
een verwijzing naar de hon
ger in de wereld geen beoor-
delingsgronden vormen.
Bezwaarmakers als de stich
ting Natuur en Milieu, die de
Wet Verontreiniging Zeewa
ter hanteerden, zijn wel in
het gelijk gesteld.
duur zo hevig, dat je er maar
beter mee kunt stoppen."
„Al tijdens m'n onderwijsja
ren schreef ik liedjes, onder
meer voor het Vocaal Ensemble
waarvan ik deel uit maakte. De
samenwerking met de andere
leden van dat Ensemble verliep
niet altijd even soepel, omdat ik
er een eigen kijk op na houd,
die niet altijd door anderen
wordt gedeeld. En dan heb je de
poppen aan het dansen. Ze
hebben me uit het ensemble
geknikkerd vanwege mijn ei
genwijze gedrag."
Plattèl besloot hierna in Am
sterdam een opera-opleiding te
gaan volgen. Maar al snel kwam
ze tot de slotsom dat opera niet
de enige muzikale manier is om
de in haar bruisende dramatiek
en passie vorm te geven.
Op haar debuut-cd 'In a
gentle way' staan acht eigen
composities waarin verschillen
de muziekstijlen zijn terug te
vinden: klassiek, jazz en funk.
Zelf zegt ze daarover: „Geen
heavy metal, maar heavy plettal.
Ik wil me onder geen beding in
een hokje laten drukken. Plak
me geen etiket op. It's me! Be
grijp je. Het is muziek, die re
flecteert hoe ik me voel."
Plattèl beschikt over een
krachtige, volle stem, waarmee
ze flink kan uithalen, maar ook
heel subtiele nuances aan
brengt. „Ik wil emotie in mijn
liedjes leggen. Als de rillingen
niet over mijn eigen rug lopen,
dan is het gewoon niet goed. Er
moet iets met mezelf gebeuren,
vind ik. Alleen dan kun je dat
gevoel overbrengen op het pu
bliek. Als ik niks met een song
heb, verdient hij de prullemand
en daarin verdwijnt hij dan
ook."
Plattèl is geboren in Rotter
dam, heeft zestien jaar in Fries
land gewoond maar opereert nu
vanuit Arnhem. Boven een
kroeg, zodat ze het musiceren
ook tijdens nachtelijke uren on
gehinderd en ongestoord kan
voortzetten. „Er komt genoeg
herrie naar boven, ik mag ge
rust eens wat terugdoen
meent de zangeres, die zorgvul
dig, maar met beleid aan haar
carrière werkt Als er geen pla
tenmaatschappij bereid was ge
vonden om haar nummers op
cd uit te brengen, dan had ze
niet geaarzeld daartoe zelf over
te gaan. Ook al is de kostenfac
tor een lastige bijkomstigheid.
„Ik heb me echt in de schulden
moeten steken om deze num
mers op te nemen. Maar dat
deert mij absoluut niet. Ik vind
dat je risico's moet durven ne
men. Anders kom je niet vooruit
in het leven."
Zangeres Plattèl: „Ik blijf met belde benen op de grond staan."
leiden cees van hoore
ARCHIEFFOTO ANP
Sylvia de Leur en Jasperina de Jong in het cabaret Lurelei: bejubeld en verguisd.
amsterdam anp
Als in 1960 'Pini' de Jong auditie doet bij het Ca
baretgezelschap Lurelei overtuigt ze niet echt. De
mannen hebben echter behoefte aan een vrouw
bij de groep en besluiten haar toch een kans te
geven. De dan 22-jarige Jasperina de Jong mag de
plaats innemen van Adèle Bloemendaal die de
groep in het voorjaar verlaat. Met de komst van
Jasperina de Jong groeit Lurelei uit tot een caba
retgezelschap dat taboes doorbreekt en door het
publiek wordt bejubeld en verguisd.
Aan de hand van kranteknipsels, foto's, beeld
en geluidmateriaal is in het Nederlands Theater
Instituut (Nthl) in Amsterdam tot en met 17 mei
een tentoonstelling te zien rondom de spraakma
kende cabaretgroep die in 1958 werd opgericht.
De tentoontelling is getiteld 'Lurelei: de geschie
denis van een cabaret'.
Eric Herfst, Jasperina de Jong en Guus Vleugel
vormden in de jaren zestig het vaste drieman
schap van Lurelei. Om hen heen wisselde de sa
menstelling van de medewerkers. Jonge cabare
tiers als Frans Halsema, Sylvia de Leur, Adele
Bloemendaal, Maria Lindes. Marjan Berk. Kees
van Kooten, John Lanting. Gerard Cox, Rudi van
Houten, Rogier van Otterloo en Ruud Bos maak
ten korte of langere tijd deel uit van de groep.
Duidelijk is dat de programma's van de groep
in de loop van de tijd steeds scherper werden. Zo
veroorzaakte Lurelei in 1965 met een aantal tv-
uitzendingen de nodige commotie, met vragen in
de Eerste Kamer en een initiatief van een aantal
'bezorgde Nederlanders' om het programma van
het scherm te krijgen. Hetgeen succes had.
Op de tentoonstelling zijn ongeveer 200 minu
ten geluid, liedjes en sketches te horen en te zien.
De vroegste opnames dateren uit 1961. Tegelij
kertijd met de tentoonstelling verschijnt een cd,
samengesteld door Wim lbo, met werk van Lurel
ei onder de titel 'Wie is er bang voor Lurelei'. Tij
dens het Amsterdams Klei nkunstfesti val is op 19,
20, 21 en 25 maart een theaterprogramma
rondom Lurelei te zien.
Verwijten over veiling brieven aan Reve
Schafthuizen: „Via-via hoorde
ik dat HP/De Tijd afgelopen za
terdag een gesprek zou nebben
met Polak, lie heb toen gevraagd
of ik bij dat gesprek aanwezig
mocht zijn. Dat mocht. Ik heb
Polak inderdaad uitgescholden
en ik moet zeggen dal was een
bevrijdend gevoel. Vijftien jaar
tang heb ik nta l rm hem ge
sproken en eindelijk kon ik eens
reageren op al die doordachte
leugens die hij de wereld in
stuurt. Die leugens ga ik hier nu
niet allemaal herhalen. Het was
een welles-nietesgesprek. Ik ben
nu eigenlijk uitgepraat en wacht
het tegenoffensief van Polak wel
af. Ik ga moedig voorwaarts."
Polak: „Joop Schafthuizen
wierp mij allerlei dingen voor
de voeten. Ik zou 32 brieven van
Reve hebben afgetroggeld, brie t
ven die hij aan Carmiggelt had
geschreven. Dat materiaal zou
ik hebben verkocht. Ach, ik heb
wel eens wat losse brieven van
Reve, zomaar voor dc aardig
heid, aan bevriende verzame
laars gegeven en misschien zijn
er op die manier een paar in de
handel gekomen, maar van een
verkoop mijnerzijds is nooit en
te nimmer sprake geweest. Als
hij doorgaat met deze laster,
ben ik bereid tegen hem te pro
cederen. I let is toch bijna crimi
neel hoe die man heel het Revr
archief loopt te versjacheren!
lachwekkend is het, maar tege
lijkertijd in- en in droevig.
Triest, dat Reve op deze manier
wordt vertegenwoordigd
emiel fangmann
„Als Joop Schafthuizen door
gaat met zijn beschuldigingen,
ben ik bereid om tegen hem te
procederen." Dat zegt Johan
Polak, de voormalige Uitgever
van het werk van Gerard Reve,
in een reactie op een tumultu
euze ontmoeting tussen hem en
Reve's zaakwaarnemer Joop
Schafthuizen. Schafthuizen op
zijn beurt: ..Als johan Fotak
mijn naam nog eenmaal publie
kelijk in de mond neemt, dan
zwaait er wat voor hem."
De ontmoeting tussen de
twee kemphanen had afgelopen
zaterdag plaats in het Leidse
antiquariaat Burgersdijk Nier-
mans, waar in mei 481 'open
hartige' brieven worden geveild
die Polak aan Gerard Reve heeft
geschreven. Polak vreest dat
derden door de inhoud van de
ze brieven kunnen worden ge
schaad. De ex-uitgever schrijft
nogal vrijelijk over de homo
seksualiteit van Reve en hem-
zeif. Boveadtao gun tal van
collega-uitgevers, zoals Van
Oorschot en Elsevier, over de
tong. Schafthuizen, die de brie
ven ter veiling aanbood, trekt
zich daar niets van aan en zet
de veiling door. Hij zou Polak
tijdens de ontmoeting, die werd
georganiseerd door net week
blad i Qpj i ta 11 j ihebben uitge
scholden voor 'paardekop en
'rat'. Deze week doet HP/De
i Ijd ventag van hel gwptek.
VOOR HET EERST hchben bonden en wrrtg/ tr-rm n
principe-akkoord bereikt over een landelijke cao voor alle 1200 or
kestmusici in Nederland. Alleen de werknemers van het Koninkli)
ke Concertgebouw houden hun eigen cao. I)e gezamenlijke cao.
die al vanaf 1958 is bevochten, treedt per 1 april in werking. In de
orkesten-cao is een loonsverhoging afgesproken van 3.5 procent
per 1 april 1992. Verder krijgen de musici een bedrag ineens van
300 gulden.
