Glamour
op het
Boekenbal
WEEK
Johan Polak: 'Ik zou wel naar Australië willen emigreren'
Kunst
Catalogus redding
Nederlandse affiches
Tempoe doeloe in de Hortus Botanicus
'0EKEN
nsEH
WOENSDAG 11 MAART 1992
9
N HOORf ANNEMiEK RUYGRO
Duco van Weerlee signeert
OECSTGEESTDe in Leiden geboren en nu op Bali woonachtige,
auteur Duco van Weerlee signeert op vrijdag 13 maart, tussen
19.00 en 21.00 uur. zijn zojuist verschenen bundel 'Sambal Du
co' bij de Rijnlandse Boekhandel aan de Lange Voort 35 in
Oegstgeest. Over zijn reizen en ervaringen in Indonesië schreef
Van Weerlee eerder in 'Indische Koortsen' (1988) en 'Blauwe
Palmen' (1990).
Kunstaankopen gemeente Voorschoten
voorschoten De gemeente Voorschoten houdt vanaf 13 maart
een tentoonstelling van kunstwerken die het afgelopen jaar door
de gemeente zijn aangekocht. Voorschoten wil graag laten zien
op welke wijze thans een kunstcollectie wordt opgebouwd. De
tentoonstelling, die tot 6 april duurt, is dagelijks van 14.00 tot
17.00 te bezichtigen in het Ambachts- en Baljuwhuis aan de
Voorstraat 12.
Voorschotense Operettevereniging
voorschoten De Voorschotense Operette Vereniging Belcanto
geeft op 13, 14 en 15 maart, in het Cultureel Centrum aan de
Prinses Marijkelaan in Voorschoten, uitvoeringen van de operet
te lm weissen Rossl. De zaterdagavondvoorstelling is al uitver
kocht. Voor de andere dagen zijn nog kaarten verkrijgbaar bij
zuivelhandel Hofman aan het Noordeinde 15 in Leiden, bij Wi-
ban Sport in de Schoolstraat en de Melkhal in de Voorstraat te
Voorschoten. Op vrijdag begint de voorstelling om 20.00 uur en
op zondag om 14.00 uur.
Jazzbassist Red Callender overleden
new york De Amerikaanse jazzmusicus Red Callender is zon
dag overleden. Hij is 76 jaar geworden. Callender heeft in zijn
meer dan 50 jaar durende carrière als jazzbassist, tuba-solist,
componist en studiomusicus gespeeld met kopstukken uit de
wereld van de jazz, zoals Duke Ellington, Lester Young, Charlie
Parker, Dexter Gordon en Benny Goodman. Hij was zowel een
virtuoos in polkaklanken als in het genre van de free jazz. Als
een van de eerste zwarte musici slaagde hij er in de jaren vijftig
in door te dringen tot de filmstudio's van Hollywood. Hij werkte
mee aan een groot aantal film- en tv-produkties.
Een affiche uit 1914 van de Internationale Bakkerij Tentoonstelling in
het Paleis voor Volksvlijt. foto anp
amsterdam gpd
Met de officiële ingebruikname
van een geautomatiseerde cata
logus is deze week een eind ge
komen aan het zwervende be
staan van 72.000 affiches in de
depots van 14 grote Nederland
se archieven, musea en andere
instellingen.
De Rijksdienst Beeldende
Kunst (RBK) werkt sinds 1990
aan de inventarisatie van de af
fiches. Naar aanleiding van de
dreigende verkoop van een be
langrijke particuliere verzame
ling in 1989, oordeelde de RBK
dat het de hoogste tijd werd
voor maatregelen om dit be
langrijke deel van het culturele
erfgoed voor het nageslacht te
behouden.
Om praktische redenen zijn
de grote collecties van het Ste
delijk Museum en het Neder
lands Filmmuseum nog niet in
de catalogus opgenomen, maar
dat is alleen een kwestie van
tijd. Voor beheerders van klei
nere collecties organiseert de
RBK in mei een zesdaagse cur
sus zodat ook zij het beheer en
behoud kunnen verbeteren.
André Hirs van het Gemeen
tearchief Amsterdam vertelt dat
tijdens de twee jaar durende in
ventarisatie in Amsterdam is
ontdekt dat slechts 102 affiches
er slecht aan toe zijn, 504 stuks
kregen de kwalificatie 'matig'.
Van de als 'slecht' omschreven
affiches zijn er 47 dringend aan
behandeling toe omdat er lijm-
resten en plakband op zitten.
Dergelijke ontdekkingen zijn
ook in de andere collecties ge
daan. Het project betekent zo
een belangrijke impuls voor de
redding van affiches, die alge
meen worden beschouwd als de
meest aansprekende uiting van
de grote vaderlandse grafische
traditie.
De 57e Boekenweek is gisteravond in de Amsterdamse
Stadsschouwburg ingeluid met een 'Smaragdgroen Boe
kenbal' waar Gert Jan Dröge van Glamourland en zijn ca
meraploeg tot in de kleine uurtjes de handen vol aan
hadden.
amsterdam fran^oise ledeboer
In de tot de nok toe volgepakte
schouwburg mengde zich dit
keer een opvallend gevarieerd
gezelschap auteurs onder de
feestvierders: Hella Haasse, Xa-
viera Hollander, Doeschka
Meijsing, Boudewijn Büch en
Simon Vinkenoog. Maar ook
Remco Campert, Hugo Brandt
Corstius, Hugo Claus en Joost
Zwagerman leverden elk in ge
heel eigen stijl hun bijdrage aan
de hoge score bekende literaire
gezichten.
Uiteraard filmde Dröge ook
de schrijver van het Boeken
weekgeschenk A.F.Th. van der
Heijden en waren onder de
feestgangers verder minister
d'Ancona van WVC en haar col
lega Andriessen van economi
sche zaken te signaleren. CPNB-
voorzitter Hogervorst herinner
de in zijn openingswoord aan
de afwezigheid van de beoogde
eregast Pramoedya Amanta
Toer, de belangrijkste auteur
van het huidige Indonesië, die
de uitnodiging vanwege zijn
huisarrest niet had kunnen ac
cepteren. Ook de ambassadeur
van Indonesië had vanwege de
politieke omstandigheden afge
zegd, zo voegde Hogervorst
daar cynisch aan toe.
Willem Nijholt, Gerrie van der
Klei en Erik Breij verzorgden
een onderhoudend voorpro
gramma. waarin het Indische
thema van de Boekenweek van
allerlei nostalgische maar ook
schrijnende kanten werd be
licht. Ot en Sien in Indië maar
ook de oorlogsdagboeken van
Wim Kan passeerden daarbij de
revue. Al rond een uur of twaalf
begon het publiek met het
sloopwerk van de fraaie versie-
'ring van Joep Mutsaers en
Leontine Franssen, een traditie
die onlosmakelijk met het Boe
kenbal is verbonden. De Boe
kenweek begint vandaag en
duurt tot en met 21 maart.
Hella Haasse (m)
Het thema van de boekenweek
('het prachtig rijk van Insulin-
de') duikt de komende weken
op allerlei plaatsen in de Leid-
se binnenstad op. Er kunnen
Indische wandelingen worden
gemaakt, die voeren langs en
door de Leidse musea, de Hor
tus Botanicus, het Gemeente
archief, de openbare en uni
versiteitsbibliotheek. Vandaag
Tempoe doeloe in de Hortus
Botanicus.
leiden annemiek ruvgrok
Het is een drukte van belang in
Leidens bekendste tuin. Hoewel
de natuur in deze lentemaand
nog slaapt, de koningsvarens
nog stram en stijf in hun bruine
winterjas staan, beginnen de
hydrangea's al uit te botten. En
de mens verlangt naar het voor
jaar en snoeit, spit, plant en
heeft het druk. Tuinlieden alom,
met kruiwagens en gereed
schappen. Op hun knieën in de
grond wroetend, heen en weer
lopend tussen borders en per
ken, of even pauzerend.
In de kassen heerst een sere
ne rust. Daar merkt de bezoeker
niets van de kilte buiten. Hier is
een tropische atmosfeer, in de
ze boekenweek nog versterkt
door herinneringen aan 'Ons
Indië'. Tempo doeloe in de Hor-
Stans van der Veen, educatief
medewerkster van de Hortus, is
voor de samenstelling van de li
teraire wandeling in de boeken
gedoken. En via de literatuur
komt de Gordel van Smaragd
op deze middag een klein beetje
tot leven.
"Langs de boorden van het
meer, waar het water bijna niet
meer beweegt, drijven lopers en
tapijten van witte en roze teraté
een wondere, irisachtige
bloemsoort, 'de mooiste bloem
die ik ooit te zien zal krijgen
(Uit 'De Zondvloed' van
Jeroen Brouwers, 1988).
„Nathan kneep zijn ogen weer
toe en zag een Indische tuin
waar vogels vlogen, zoals op de
postzegels van tante Una uit
Nieuw-Guinea. Hij zag wilde
kembang sepatoe en water met
verse groene sprietjes en, zoals
altijd, bergen die op duinen le
ken, maar nu met een pluimpje
rook eruit. Net zoals op het
schilderij schuin boven het dres
soir."
(Uit 'Nathan Sid' van Adri-
aan van Dis, 1983).
„De dessa slaapt. De vuren
zijn gedoofd.
Nog hangt een zweem van
rook onder de boomen.
Ik heb vandaag in het geluk Adembenemend van de tube-
In de kas zijn nog citaten te
lezen van o.a. Multatuli, Hella
Haasse en Louis Couperus. Ook
een zekere Rumphius wordt ge
noemd. Deze man ging in de
17de eeuw naar de Molukken
en beschreef daar alle planten
die hij tegenkwam. Hij deed dat
met steeds grotere voortvarend
heid omdat hij langzaam blind
werd. Hij had pech: het schip
waarop zijn manuscript terug
voer naar Nederland, verging.
Rumphius moest opnieuw bc-
Hoe moeizaam sterft het hart
toch aan zijn droomen.
De weg is stil. De donkre ta
marinden
Buigen een koepel in de zoele
nacht.
Hier kan verlangen slechts
verlangen vinden:
Een enkel mensch, die een
zaam is en wacht.
En langzaam ga ik, tot het
plots gebeurt;
Een zwakke windzucht uit het
roerelooze,
Zodat opeens de nacht naar
bloemen geurt,
ginnen, en aangezien hij inmid
dels bijna blind was. deed hij
het uit het blote hoofd.
De wandeling is bijna ten ein
de. De bananenboom (pisang)
en de hibiscus (kembang sepa
toe) maken weer plaats voor de
steile narcissen die buiten bo
ven de grond rillen. Grauwe Ne
derlandse werkelijkheid.
De literaire wandeling door
het kassencomplex van de
Hortus Botanicus kan tot 26
april worden gemaakt op ma
t/m vr van 9-16.30 uur, zo
10.30-15 oiur, vanaf 1 april is
de Hortus ook op zaterdag
open, de kassen van 10.30 tot
Buiten is het druk en koud, in de kassen v
King John voor
eerste keer
in Nederland
recensie maarten baanders
Voootefcng Kcxwng Jan' door Ale*
d Elect nque
Genen 10/3. Schouwburg Leiden I
Ook grote toneelschrijven*
schrijven wel eens /wakke
stukken. Deze verdwijnen
naar de achtergrond, maat
omdat de naam van een
groot schrijver eronder staat
gebeurt het dikwijls dat zo'n
stuk de nieuwsgierigheid van
een theatermaker opwekt
De interesse wordt vooral ge
wekt door de aanwezigheid
van een thema dat voor onze
tijd toch nog veel/eggend
kan zijn. Een grondige be
werking moet het stuk dan in
een eigentijdse vorm gieten
Dat zoiets tot groot succes
kan'leiden. bewees anderhalf
jaar geleden De Trust, du-
een spectaculaire uitvoering
gaf van Tsjechovs 'Platono\
Dit seizoen heeft Alex d l
lectrique 'King John' van
Shakespeare op het repertoi
re genomen. Dit koningsdra
ma. dat de strijd en de poli
tieke intriges tussen Enge
land en Frankijk om het bezit
van stukken land. alsmede
de rol van de paus in dit con
flict uit de dt-rlu-ndr eeuw
behandelt, is nooit eerder in
Nederland opgevoerd. Dra
matiek en lijn zijn in dit stuk
minder overtuigend dan in
andere werken van Shake
speare. Wel heeft het een in
teressant thema. nl. dat de
wereld geregeerd wordt door
eigenbelang.
Alex d'Electrique heeft een
drastische bewerking van
'Koning Jan' gemaakt. Het
stuk is sterk ingekort en
doorspekt met vermakelijk
commentaar zowel op de
rommelige structuur die het
stuk kenmerkt als op de
langdradigheid van Shake
speare in het algemeen ('Ro
meo en Julia... To be or not
to be... Romeo en not to be
was genoeg geweest). Dr
verheven taal van Shake
speare botst met de moderne
ordinaire uitdrukJdngen, die
de vertalers/bewerkers kijj
van den Bosch en Henri van
Zanten erin hebben aange
bracht.
Dit proéede is helaas ie
weinig toegepast om werke
lijk een stempel op deze pro-
duktie te drukken. Voorts
zien wc het voor Alex dTJcc-
trique kenmerkende over
rompelende theaterwerk:'
veel gegooi met modder en
w.c.-rolTen. spectaculaire at
tributen zoals een enorme
gasbrander dje een metalen
tafel verhit, masten met lam
pen en luidsprekers die ais
een soort strijdwagerts fun-,
geren.
Het is allemaal heel over-"
weldigend. maar de vraag is;
wal wil Alex d'Electrique in
deze tijd met deze 'drama
turgische ramp', zoals King
John' genoemd is? Wat de
groep ermee lijkt te willen
uitdrukken is gcmarchan
deer in de politiek is vies. Dit
thema is niet revolutionair,
maar met een mooie vorm
geving kan er goed theater
van gemaakt worden.
De uitwerking van Alex
d'Elrr tnque is echter erg ma
ger. Het vieze politieke spel
wordt aanschouwelijk ge
maakt door veel viezigheid te
laten zien. Het onderhande
len om hei tat vm lm
gaat gepaard met het schui
ven van modder op een tafel
Er is veel te zien wat. strikt
genomen, nog niet eerder op
het toneel vertoond is. maar
al het visuele geweld is niet
voldoende om Alex d'EJectn
que overtuigend te maken.
Uitgever in ruste geschokt over 'Leidseveiling van zijn brieven aan Reve
„Ooooh, ik zou wel naar Australië willen
emigreren! Dit is diep droevig, een zeer lul
lige daad. Wat er in die brieven van mij aan
Gerard Reve staat, is behoorlijk openhartig.
Ik hoop nu maar dat ik geen derden in
moeilijkheden breng. Of ik die brieven nu
zelf terug ga kopen? Welnee, natuurlijk niet,
dat zou belachelijk zijn. Dan ben ik net die
papegaai die tijdens een inboedelveiling op
zichzelf ging bieden."
Johan Polak, voormalig directeur van het
gerenommeerde Amsterdamse uitgevers
huis AtheneumPolak, is over de grootste
schok heen. Zijn reactie druipt van de iro
nie. Gerard Reve heeft deze week 481 brie
ven die Polak hem in de periode 1963
1978 heeft geschreven ter veiling aangebo
den bij het Leidse antiquariaat Burgersdijk
Niermans. Ame Steenkamp. eigenaar van
dit antiquariaat, zal de brieven binnenkort
voor de richtprijs van tussen de vijfen
tienduizend gulden ter veiling brengen.
„Maar ze zijn natuurlijk veel meer waard.
De stijl van Polak is uitmuntend, zijn hu
mor is spits. Af en toe kan hij heel vilein uit
de hoek komen. Uit deze verzameling blijkt
wel dat er nog een andere Polak bestaat dan
degene die wij kennen."
Joop Schafthuyzen, vriend en zaakwaar
nemer van Gerard Reve, hoopt dat andere
mensen nu nog wat plezier heieven aan de
brieven. „Polak is, op zijn Hollands gezegd,
toch een persoonlijkheid. Ik vind het een
beetje raar dat hij zijn misnoegen over een
en adder nu zo publiekelijk heeft laten blij
ken. Misschien staan er inderdaad wat lulli
ge dingen in die brieven. Nou ja. so what.
Als je sommige mensen runderen vindt,
druk je je misschien wat harder uit en in
een brief ligt dat dan vast. ja."
De brieven laten zien hoe Gerard Reve op
aandringen van Johan Polak als auteur
langzamerhand de overstap maakt van uit
geverij Van Oorschot naar AtheneumPo-
laic. Doelend op zijn eigen homoseksualiteit
en die van Reve, wijst Polak er op dat Van
Oorschot een auteur als Reve toch „nooit
kan begrijpen". In zijn pogingen de succes
auteur van 'GAVO'. zoals Geert van Oor
schot consequent wordt genoemd, af te
troggelen, gaat Polak soms heel ver. In het
jaar 1963 schrijft# hij bijvoorbeeld: „Ook
voor geheime- uitgaven ben ik best te in
den. alleen moeten wc zorgen dat ze werke
lijk geheim blijven." Af en toe zou hij wel
een 'smeekmasturbatie' willen uitvoeren op
de stoep van Reve. éls hij hem maar in zijn
fonds krijgt. Deze 'NhlQWVOrM1 torent wat
hem betreft hoog uit tussen „dwergjes als
Hooft en Nabokov."
De brieven maken duidelijk dat Reve zich
constant zorgen maakt om zijn financiële
situatie. In het midden van de jaren zeven
tig ontstaat bij Polak het idee Reve's Verza
melde Werk uit te geven. Het zal er niet
meer van komen. Reve stapt over naar Else
vier. de uitgeverij die volgens Polak „een
grauwsluier" over het image van de auteur
heeft geworpen.
Maar de definitieve breuk tussen Polak en
Reve moet aan iets anders worden toege
schreven. Polak: „Gerard had destijds een
vriendje aan wie hij nogal wat erotisch ge
tinte brieven had geschreven Toen de ver
houding uit was geraakt, wilde Gerard du-
brieven terug. Die jongen weigerde dat. uit
angst dat (ierard er een boek van zou ma
ken. Ik heb in die kwestie bemiddeld Die
jongen heeft kopieën van de brieven aan
(»crard gestuurd; in een soort contractje
hebben we afgesproken dat ze niet gepubli
ceerd mochten worden Gerard heeft dat
wel gedaan Er was wel het een en ander in
vrranderd. maar insiders wist.-n pWCtWOM
welke jongen het hier ging. Zoiets kon met.
vond ik. Daarom herb ik met (ierard gebm
Gn Ik KXI Zn n jongen nu DOgl
ming nemen."
