Feiten
MPLA plunderend weg uit Angola
Een vrouw als opperspion
President De Klerk op Amerikaanse toer
Russen verlaten Litouwen. Hoera
Donderdag 5 maart 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOS MA ALTAN ERDOGAN RONALD FRtSART (chef) ONNO HAVERSIANS PATRICK VAN DEN HURK 1
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDR1ET Vormgeving: DRIES DE BOERS
JAN PREENEN SJ AAK SMAKMAN
R 2
EN MENINGEN
Voormalige Portugese kolonie bankroet
De laatste door de voormalige Sovjetunie gesteunde re
gering in Afrika is bezig in te storten de MPLA-rege-
ring van Angola is op de vlucht. De leden vertrekken ech
ter njet met lege handen: kisten vol met rijkdommen ver
dwijnen spoorloos.
Een MPLA-soldaat begeleidt en beschermt een groepje burgers in 1976.
Toen keken de Angelozen nog op tegen de MPLA. Tegenwoordig kwij
nen de soldaten weg in kampen terwijl hun meerderen met gevulde
zakken de wijk nemen naar net buitenland. foto anp
WIM STEVENHAGEN
zo, OAT ms *2,40 T66EN
OKjetevRMep i?Ku<we£K,
/vywe WIJ iMtf Qt,
/MAflA-tH-
P/VllN KUMN&N
Uoouc giÊ8cHEKjME>i
TSqEN 0MÊ)EVJ6MSTE
§RARTTI op
UW HUlS"
Deskundigen verbijsterd over onthulling
LUANDA RICHARD DOWDEN
THE INDEPENDENT
In het vredesakkoord dat vorig
jaar mei werd getekend, staat
dat er dit jaar verkiezingen
moeten worden gehouden.
Naar alle waarschijnlijkheid in
september. De leiding van de
MPLA ziet de bui echter al han
gen en bereidt zich voor op een
nederlaag. Volgens diplomatie
ke kringen is er een sterke toe
name van het aantal Angolezen,
onder wie vele hooggeplaatste
functionarissen van de MPLA,
die in Portugal, de voormalige
kolonisator, een permanente
verblijfsvergunning aanvragen.
Bovendien zou de wet die het
bezit van diamanten verbiedt,
zijn ingetrokken om vooraan
staande leden van de regering
in staat te stellen de gestolen
diamanten het land uit te smok
kelen.
Ook de opbrengst van de ver
koop van een aandeel van tien
procent in een olieveld, die vol
gens president Eduardo dos
Santos 320 miljoen dollar (600
miljoen gulden) bedroeg, lijkt te
zijn verdwenen. Volgens de pre
sident is het geld gebruikt om
de economie draaiende te hou
den, maar de minister van fi
nanciën weet van niets. Diplo
maten in de hoofdstad Luanda
houden het er op dat het geld in
de zakken van MPLA-kopstuk-
ken is verdwenen.
IJnita, de rivaliserende partij die
financieel wordt gesteund door
de Amerikaanse regering, houdt
bijeenkomsten en organiseert
haar leden. De moraal is goed
en de woordvoerders zijn opti
mistisch over de toekomst. De
MPIA echter laat het hoofd
hangen. De partij heeft welis
waar een Brits pr-bureau inge
huurd om haar imago wat op te
vijzelen, maar de eigen minis
ters tonen weinig belangstelling
voor de training: ze komen niet
opdagen op afspraken die het
bureau maakt.
President Dos Santos, de leider
van de MPLA, zei onlangs in
een interview: „Het MPLA ziet
zichzelf als de waarborg voor
vrede en het democratische
proces. De partij heeft zich dus
vooral beziggehouden met het
opstellen van de regels van het
democratische spel. Als dit is
gebeurd, zal zij haar strategie
opnieuw uitstippelen en een
mandaat vooroereiden voor
haar campagne."
Corruptie
De MPLA is de afgelopen maan
den versplinterd en verder ver
zwakt. Alle groeperingen die
zijn vertrokken, hebben de cor
ruptie binnen het MPLA aan de
kaak gesteld. Diverse partijle
den, met name degenen die in
de oliesector hebben gezeten,
bezitten nu onroerend goed in
Europa en de Verenigde Staten.
Troepen van MPLA en Unita
hebben zich verzameld in vijftig
kampen, die zijn verspreid over
het hele land en onder toezicht
staan van de Verenigde Naties.
De gedisciplineerde strijders
van Unita zouden hun kampen
goed leiden, terwijl de MPLA-
troepen, zonder geld en in som
mige gevallen zonder voedsel,
aan hun lot worden overgela
ten. VN-functionarissen in de
kampen zeggen dat als de oor
log weer begint, de Unitatroe-
pen zo weer kunnen onderdui
ken in het oerwoud, terwijl van
de MPLA-troepen niets zou
overblijven.
De rivaliserende bevrijdingsbe
wegingen in de strijd tegen de
Portugese overheersing in An
gola, de Movimento Popular de
I ihertacao de Angola en de
Uniao Nacional para a Inde-
pendéncia Total de Angola,
nebben zestien jaar lang een
bittere oorlog gestreden, een
plaatselijke koude oorlog die
werd onderschreven door de
supermachten. De MPLA bezet
te de hoofdstad, de kust en de
steden. Unita, dat haar basis
had in het zuidoosten van het
land, vocht een larfge, vernieti
gende guerrillacampagne.
Volgens het Amerikaanse mi
nisterie van buitenlandse zaken
heeft de Sovjetunie tijdens de
jaren tachtig voor twee miljoen
dollar aan wapens in Angola ge
pompt. Veel van dat wapentuig
staat verlaten op het platteland.
Op het vliegveld van Luanda
staan een stuk of tien gevechts
helikopters en verschillende
MiG-gevechtsvliegtuigen kapot
en nutteloos in de brandende
Het enige grote wapenfeit van
de MPLA en haar Russische en
Cubaanse bondgenoten de
nederlaag van de Zuidafrikaans
Defence Force (SADF) in 1988 in
de slag van Cuito Cuavanale
is bijna vergeten. Die slag leidde
tot een door bemiddeling van
de Amerikanen tot stand geko
men overeenkomst, die weer
leidde tot de terugtrekking van
Zuid-Afrika uit Namibië en haar
onafhankelijkheid, in ruil voor
de terugtrekking van 55.000 Cu
baanse troepen uit Angola.
Toen leek het erop dat de MPLA
er geen moeite mee zou hebben
het Unita te verslaan, die het
vanaf dat moment zonder de
steun en bescherming van
Zuid-Afrika moest doen. Maar
de Verenigde Staten zetten die
steun aan de Unita.voort en
toen het leger van de MPLA in
1990 door het zuiden trok om
ze te verjagen, trokken de Uni-
ta-strijders zich terug en ver
schenen weer vanuit het buur
land Zaïre. Bewapend met
Amerikaanse anti-tank- en anti-
vlicgtuigraketten, sneden zij
spoedig de hoofdstad af.
De Sovjetunie, niet in staat de
steun aan haar voormalige
bondgenoot voort te zetten,
drong er bij de MPLA op aan
vrede te sluiten met Unita. Een
marxist in Luanda, terugkijkend
op de roerige geschiedenis van
Angola, zegt: „Wij hebben het
van de apartheid gewonnen,
maar we zijn verslagen door het
kapitalisme."
Failliet
Toen Angola in 1975 onafhan
kelijk werd, was het een rijk
land. Olie, diamanten en vele
andere mineralen, twee natuur
lijke havens aan de westkust
van Afrika en een spoorlijn naar
de mijnen in Zaïre maakten van
het land een doelwit voor de
Amerikanen, Russen en Zuid
afrikanen.
Maar nu is het land failliet. De
schuld staat op 8,7 miljoen dol
lar, waarvan vier miljoen aan de
voormalige Sovjetunie voor wa
pentuig. De president zei on
langs dat 'militaire schulden ge
woonlijk niet worden gehono
reerd', waarmee hij bedoelde
dat ze niet zullen worden afbe
taald. Volgens westerse diplo
maten in Luanda betaalt de re
gering geen rente over leningen
op de middellange termijn en
maar weinig over die op de kor
te termijn. Zij zeggen dat 80
procent, misschien meer, van
de olieproduktie van 500.000
vaten per dag is verkocht op de
termijnmarkt. De mijnwerkers
in twee grote diamantmijnen,
Andrade en Lucapa, zijn in sta
king en de mijnen hebben dit
jaar nog geen diamant opgele
verd.
De MPLA heeft de treurige staat
van haar economie altijd aan de
oorlog geweten, maar nu heeft
zij geen excuus. Afgezien van
olie produceert het land bijna
niets en het voedsel is buitenge
woon duur. De enige populaire
held van de partij, luitenant-ko
lonel Antonio dos Santos Fran
ca Ndala, de stafchef die het le
ger door de oorlog heeft geleid,
heeft geprobeerd uit de MPLA
te stappen en omschrijft zich
zelf als een professionele mili
tair die bereid is iedere regering
te dienen.
Het enige dat de partij mis
schien kan redden, is de angst
voor Unita. De meedogenloze
en wrede staat van dienst van
de beweging en haar omarming
van de 'negercultuur' roept
vrees op bij de blanke Angolese
stedelingen en degenen van een
gemengde Europese en Afri
kaanse afkomst. Unitaleider Jo
nas Savimbi dreigde onlangs in
een agressieve toespraak alles
wat de MPLA heeft opgebouwd
te vernietigen en het land
vanuit het niets weer op te bou
wen. Er ging een huivering door
Luanda en het dreigement gaf
voedsel aan de angst dat er mis
schien helemaal geen verkiezin
gen worden gehouden in Ango
la.
VERTAUNG LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Het was een historisch ogen
blik. In Londen begon vorige
week een vrouw aan een baan
die nog nooit eerder iemand
van het zwakke geslacht heeft
gehad, noch in Engeland, noch
in enig ander westers land. Het
is een topbaan, met een salaris
van tweeëneenhalve ton en een
limousine met chauffeur. Maar
er was geen persconferentie,
geen gelegenheid om foto's te
maken. Er was zelfs geen pers
verklaring. De baan is dan ook
hoogst geheim: directeur-gene
raal van de contraspionage
dienst MI5.
Toen de benoeming van Stella
Rimington eind vorig jaar be
kend werd gemaakt, waren des
kundigen verbijsterd. In Ameri
ka weet iedereen wie aan het
hoofd staat van de CIA, al was
het alleen maar omdat de per
soon in kwestie zich gaarne
mag laten interviewen. Maar de
Britse MI5 had nog nooit de
identiteit van haar opperspion
onthuld. Sterker nog, tot voor
kort konden journalisten die de
indentiteit van spionnen ont
hulden worden opgesloten.
Niet dat de MI5 in het kader van
de glasnost de media bedolf on
der een lawine aan gegevens
betreffende mevrouw Riming
ton. De nieuwe MI5-baas werkt
al 22 jaar voor de contraspiona-
gedient dat was zo ongeveer
alle informatie die de persver
klaring bevatte.
Maar met die informatie kon
den de Britse media ten minste
aan de slag. De buren werden
geïnterviewd, een oude onder
wijzer werd opgespoord, en in
middels weet de natie ietsje
meer.
Stella Rimington woont in een
bescheiden woning in de Lon-
dense wijk Notting Hill, waar zij
met de buren ruziet over een
heg. Op de lagere school was zij
schrander, hoewel niet briljant.
In elk geval schrander genoeg
om in Edinburgh af te studeren
in Engels, waarna ze nog een
cursus voor archivaris deed. Een
krant omschreef die combinatie
als de perfecte opleiding tot
spion.
De opperspionne heeft ook het
leven geschonken aan twee kin
deren, die nu echter bij de va
der wonen. Hoe de media daar
achter kwamen? De vader, van
tafel en bed gescheiden van zijn
carrière-vrouw, deed zelf een
persverklaring uitgaan. De tekst:
„Mijn vrouw is een erg aardig
en recht-door-zee persoon, en
het land mag blij zijn haar in die
positie te hebben".
Naar verluidt heeft Stella Ri
mington, die tegen de 60 loopt,
haar sporen bewezen in de
mijnwerkersstaking halverwege
de jaren '80. Toen zou zij erin
zijn geslaagd om vakbondslei
der Arthur Scargill en andere
'subversieve elementen' af te
luisteren, hoewel niet zonder
dat zij dat merkten.
De vraag blijft waarom een
vrouw aan het hoofd van dc En-
gelands grootste inlichtingen
dienst (2300 spionnen) is ge
plaatst. Het Conservatieve La
gerhuislid Rupert Allason, die
onder de naam Nigel West spio-
nageboeken schrijft, had daar
de volgende verklaring voor:
„Vrouwen zijn altijd heel goed
geweest in spionage. Zonder al
te seksistisch te willen zijn,
moet je vaststellen dat mannen
roddelen om hun gehoor te im
poneren terwijl vrouwen rodde
len over trivialiteiten en hun
echte geheimen bewaren".
Een raketeenheid van het voormalige Sovjet-leger blies dinsdag als eerste de aftocht uit Litouwen. foto ap
AMSTERDAM ONNO HAVERMANS
Het was tijdens de Olympische
Winterspelen. De ijshockey-
ploeg van Tsjecho-Slowakije
Boekte een nipte zege op die
van het Gemenebest van Onaf
hankelijke Staten, de latere
olympische kampioen. Tennis-
trainer/publicist Martin Simek
sc hrcef een juichend cursiefje in
Het Parool. De geboren Tsjech
vond het kinderachtig, zo gaf hij
ruiterlijk toe, maar hij kon het
niet laten. Oost Europa is al
twee jaar 'vrij', de communisten
zijn verslagen en de Sovjetunie
is niet meer, maar toch. De
Tsjechen verslaan de Russen,
i foera.
Een dergelijk gevoel bekruipt
me bij de foto van voertuigen
van het voormalige Rode Leger,
die in kolonne Litouwen verla
ten. De Baltische staten, Est
land, I-etland en Litouwen, zijn
al weer een half jaar onafhanke
lijk Ze hebben grote moeite
zichzelf te bedruipen, de ener
gie is op de bon, het aanbod in
de winkels is nog altijd schaars
en vooral weinig gevarieerd,
maar ze zijn vrij!
Toch zat al die maanden een
hinderlijke smet op die vrijheid.
Na het vertrek van de gehate
'zwarte baretten', het elitekorps
'van het Sovjet ministerie van
binnenlandse zaken, verbleven
nog altijd duizenden gewone
soldaten in het Balticum. En
ook al hielden zij zich veelal
schuil in hun kazernes, de aan
wezigheid van de bezetters viel
niet uit het straatbeeld weg te
poetsen.
Maar deze week begon het niet
meer Rode Leger dan toch. met
een week vertraging, aan de af
mars. Een raketeenheid van de
luchtafweer, die sinds 1944 in
de buurt van Vilnius was gele
gerd, blies als eerste de aftocht.
Generaal Valeri Mironov. op
perbevelhebber van de Noord-
West-groep van het GOS-leger,
zei dat de volledigeterugtrek-
king binnen vijf jaar zijn beslag
kan krijgen.
De Russen verlaten Litouwen.
Hoera!
Baby's knuffelen en een kopje koffie bij bejaarden
JOHANNESBURG
PETER VAN NUUSENBURG
Hij zou het contact met de kiezers zijn
kwijtgeraakt en daarom hadden de stra
tegen gekozen voor een campagne-Ame
rikaanse stijl. En dus raast president De
Klerk nu als een wervelwind door Zuid-
Afrika om de blanke kiezers over te halen
om bij het referendum van 17 maart zijn
hervormingsbeleid te steunen en niet te
zwichten voor de extremistische lokroep
van zijn rivaal, de aarts-reactionaire
Konservatieve Partij (KP).
Veertien dagen lang moet hij baby's
knuffelen, koffie drinken met bejaarden,
arbeiders en boeren op de schouders
slaan, zakenlui en studenten toespreken
en meeleven met huisvrouwen die moe
ten zien rond te komen van een steeds
krappere beurs. De in grote getale opge
trommelde pers moet er voor zorgen dat
zoiets belangrijks de wereld niet wordt
onthouden.
Gisteren waren Johannesburg en om
streken aan de beurt. De 'Blitzkrieg' be
gon ietwat vertraagd het vliegtuig van
De Klerk uit Kaapstad was te laat bij
bejaardenhuis Herfstland in Kempton
Park. een voorstad van Johannesburg.
Acht bejaarden hielden trouw met hun
pro-De Klerk-plakkaten en -buttons de
wacht bij de ingang, maar zagen op het
geplande tijdstip niet hun held verschij
nen, maar wel een bus waar het interna
tionale perscorps uitrolde.
De bedremmelde bejaarden kregen mi
crofoons, bandrecorders en notitieblok
ken onder de neus geduwd met het
klemmende verzoek de politieke situatie
te beschouwen en de uitslag van het re
ferendum te voorspellen. Onderwijl eis
ten fotografen en cameralieden een stra
lende lach voor de mensen in de VS, Eu
ropa en Japan.
Ze steunden De Klerk en zijn Nationale
Partij (NP), omdat die de belangen van
de blanken het best behartigen, legde
P. J. van Zijl (79) geduldig uit. De KP had
geen toekomstvisie en wilde terug naar
een verleden dat nooit bestaan had. Zou
hij ANC-leider Nelson Mandela als presi
dent aanvaarden? Hij dacht niet dat hij
dit zou meemaken of dat het ooit zou ver
zou komen, maar als het onvermijdelijk
was. nou dan moest het maar.
Verdere ongetwijfeld vruchtbare gedach-
tenwisselingen over onder meer ae ver
houding tussen NP- en KP-aanhangers
in Herfstland „We zijn één grote fami
lie", aldus Van Zijl werd door de
komst van de president verstoord.
De Klerk stak eerst de patiënten in de
ziekenboeg een hart onder de riem en
sprak vervolgens de naar schatting 300
man in de Grote Zaal toe. De president is
van nature nogal lang van stof en ook nu
was zijn boodschap verpakt in de brij
van de tekstschrijver die geen maat weet
te houden.
De portee kan echter als volgt worden
samengevat. 'Wie op 17 maart voor zijn
beleid kiest, steunt niet de communis
ten. zoals de KP zegt, maar de enige kans
op een vreedzame toekomst. Een stem
op de KP is een stem voor het verleden,
een stem voor chaos en duisternis. Wij, u
en ik, hebben het grootste deel van ons
leven al achter ons. Maar we hebben
kinderen, kleinkinderen en zelfs achter
kleinkinderen. Aan hun toekomst moe
ten we op 17 maart denken. Ons plan is
geen zelfmoordplan, maar het enige
overlevingsplan'. De bejaarden hadden,
afgaande op het applaus, ook nog wel
zin in hun eigen toekomst.
De Klerk draagt routineus deze bood
schap uit met de nodige aanpassingen
voor elk specifiek gehoor: een extra dosis
economie voor de zakenlui, een popu
lairdere toon voorde 'gewone man'.
Op de Rand Afrikaanse Universiteit vond
het enige incidentje van de dag plaats.
Student oogheelkunde Hanco Ferreira
(20) voorspelde De Klerk dat 'de toom
Gods op jouw en je regering zal neerda
len. Waarom? 'Omdat De Klerk bij de
De Klerk lachend,
handenschuddend en
baby's knuffelend op
campagne. »fotoap
onderhandelingen met het ANC met de
anti-christ heeft verkeerd en gebeden
heeft met leden van andere religies'.
Hoewel de vervloeking authentiek oud
testamentisch klonk, zul je hem vergeefs
in de bijbel zoeken, wist een wijsneuzeri-
ge medestudent die anoniem wenste te
blijven.
Of De Klerk met deze bliksemoptredens
een bezoek duurt hooguit 20 minuten
de banden met de kiezers weer weet
aan te halen, is nog maar de vraag. Een
ontmoeting met tante 'Swannie Swane-
póel', de bescheiden weldoenster van
door het leven geteisterde medemensen,
ging hem slecht af. Hij was te afstande
lijk, wist de juiste snaar niet te raken en
miste het talent voor het ongedwongen
praatje met haar.
Maar écht contact, dat is waarschijnlijk
onmogelijk in een campagne-Ameri
kaanse stijl.
