Leidsch Dagblad | 1992 | 5 maart 1992 | pagina 23

Cultuur

Theaterstuk Flairck
één lange optocht

Publiek schrikt nog steeds van Turks Fruit

Indianen
en vrouwen
centraal
bij STA A

Première 'Mitridate'

Donderdag 5 maart 1992 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASWA STOEUNGA Eindredactie: HENK VAN DER POST Vormgeving: SIMON DE GRAAF 23

BEELDENDE KUNST

RECENSIE MARTINE BALLAST

Expovbe schilderijen van Peter BarteH
en beeklhouwwericen van Riet Kolen
berg

Te z»en tot emd maart wo t/m ra 12-
17, vn| 19-21 uur Galerte Staa. Pnnses
Irenetaan 88

Alphen aan den Rjn

Indianen zijn voor de
schilder Peter Barrels voor
beelden van hoe mensen
zijn: "Krachtig, trots, mooi,
liefdevol en vooral intelli
gent." Zijn schilderijenreeks
'Shabono' bij Galerie Staa
toont zijn impressie van de
Yanomama indianen uit het
Amazone-gebied. Overigens
is Bartels daar nooit geweest.
Zijn thema's, zijn inspiratie
en betrokkenheid verkreeg
hij uit een boek en een flhn
Het is knap hoe hij deze
mensen zo trefzeker en echt
neerzet zonder ze ooit te
hebben aanschouwd. Negen
werken waarin het oerwoud
en haar inwoners tot leven
komen.

In 5 werken werkt Bartels
met een zelf bedachte tech
niek. Op een ondergrond van
mazoniet werkt hij met pas
telkrijt. Het effect is fresco
achtig. alleen de kleuren zijn
helderder. In deze vijf schil
derijen isoleert Bartels tel
lens en deel van ei n In
diaan. Bijvoorbeeld de rug of
de tors. De kleur van het li
chaam is okergeel, het haar
blauw zwart, lichaamslijnen
zijn groenig. De lendedoek is
blauw rood. Tegen een witte
achtergrond barsten deze
vlakvullende lijven van het
doek af. Ze zijn niet realis
tisch weergegeven. Er wordt
veel weggelaten, de vormen
zijn gesimplificeerd. Alleen
de essentie wordt in beeld
gebracht. En daarin schuilt
ook de kracht. De kracht en
de trots van deze indianen.

Waar Bartels iets heeft met
indianen heeft beeldhouw
ster Riet Kolenberg iets met
vrouwen. In haar 17 werken,
in stijl variërend van klassiek
tot geometrisch abstract laat
zij zien wat zij in vrouwen
bewondert: "Eerlijke trots
zonder zelfingenomenheid
en lichamelijke en geestelijke
vrijheid." 'Haar vrouwen'
stralen iets uit van mij M ffl
niet opzij!

De beeldjes zijn gemaakt
van diverse materialen: stea-
tiet, kristallino en marmer,
en zijn vrij klein. Vooral de
'Groene lofTer', gemaakt van
steatiet, heeft mij geraakt.
Het is een fladderend vrou
wenlichaam bedekt door een
jurk.De verhoudingen en de
uitstraling van het beeldje
zijn klassiek. Het figuurtje is
r.tui ru dra) t iroUfihdd en
zorgeloosheid uit. Ook 'Uit
bundig' boeit: uit een recht
opstaand rechthoekig stuk
steatiet is op een hoek een
vrouwenfiguur gehouwen.
Glad en gestyleerd met borst
en bilpartijen zwaar geac-

GBDtueeed den nH hoe zn

zich van het steen losmaakt,
i iri is een aood Tnflntfo*, een

onaf beeld, zoals Michelan
gelo er ook wel maakte. Niet
dat in \.""r ••••n .uit" dldtt t
(Be pel i i|t jeu berills

Aandacht voor Andriessen-jaar

VOORSCHOTEN Het Voorschotens Chr. Vocaal Ensemble zal
tijdens zijn komende concert ter ere van de 100ste geboortedag
van Hendrik Andriessen twee werken van deze Nederlandse
componist ten gehore brengen. Te Deum en Due Madrigali zul
len op 11 maart in de Moeder Godskerk ten gehore worden ge
bracht. Van zoon jurriaan zullen bovendien de vier Revius-liede-
ren worden uitgevoerd. Ook komen werken van Bach en Schu
bert aan bod. Het geheel staat onder leiding van Stephen Kave
laar. Solistische medewerking wordt verleend door de sopraan
Marijke Nieuwenweg, de tenor Geert Berghs en de bas Marcel
Moester. Aanvang 20.15 uur.

Tournee Nederlandse rockbands

ROTTERDAM - Onder de codenaam 'A little help from a friend'
gaan volgende week vele Nederlandse rockartiesten op pad voor
de Stichting Amsterdam Society for Aids Prevention (ASAP). Met
drie benefietoptredens in achtereenvolgens Utrecht, Rotterdam
en Amsterdam wordt tegelijkertijd de aandacht gevestigd op het
meerdaagse congres in juli in Amsterdam, dat in de Rotterdam
se Kuip (op de 23ste) zal worden afgerond met een internationa
le popmarathon. Tot de deelnemers behoren onder anderen
Huub van der Lubbe (De Dijk), Bob Fosko (Raggende Manne),
Ro en Iwan (van Gotcha!), Margriet Eshuys, Julya Lo'ko, Maarten
Peters en Hans Vermeulen.

Actrice Sandy Dennis overleden

WESTPORT - De Amerikaanse actrice Sandy Dennis is op 54-ja-
rige leeftijd aan kanker overleden. De karakter-actrice kreeg in
1966 een Oscar voor haar rol in 'Who's afraid of Virginia Woolf?'
de film naar het gelijknamige toneelstuk van Edward Albee. Ze
maakte ook furore op Broadway en kreeg twee achtereenvolgen
de Tony-onderscheidingen vóórhaar rollen in 'A thousand
clowns' en 'Any Wednesday'. Een deel van de film- en toneelcri
tici had weinig met Dennis pp en nam aanstoot aan haar nasale
stemgeluid en nerveuze uitstraling. Richard Burton, met wie zij
in Virginia Woolf speelde, omschreef haar eens als 'een van de
meest oorspronkelijke excentriekelingen die ik ken'.

PAGINA 24: Van vloten
en granaten en informatie
over theater, exposities,
musea en concerten.

Jeroen Bosch inspireert theatergroep

Voor Flairck heeft de titel van zijn nieuwe theaterproduk-
tie meer betekenissen. 'De Optocht' staat heel letterlijk
voor wat het publiek op het podium te zien krijgt: vijf
muzikanten die de indmk wekken dat er een hele stoet
voorbij trekt. De titel slaat ook op de middeleeuwse pro
cessies die Jeroen Bosch op zijn schilderijen uitbeeldde
en die hebben gediend als inspiratiebron voor de voor
stelling. En tenslotte is het thema symbolisch voor de
eeuwige optocht die Flairck uitvoert langs de theaters.
"We leiden al 14 jaar een soort circusbestaan", zegt Erik
Visser, muzikaal leider van de groep: "We maken van het
leven een soort optocht."

ALKMAAR KEES GROENENBOOM

Flairck heeft in die tijd nogal
wat verschillende bezettingen
gekend. "Alle violistes worden
zwanger." Voor Sylvia Houtza
ger, die meer dan tien jaar op
het podium het gezicht van de
groep bepaalde, was het moe
derschap aanleiding om te
stoppen. Ze werd vervangen
door Lorre Lynn Trytten, een
van oorsprong Amerikaanse
violiste die al geruime tijd in
Nederland woont. Voor de rest
bestaat Flairck anno 1992 uit
mensen van het eerste uur: Erik,
Hans en Annet Visser en Peter
Weekers,

Erik Visser is de constante
factor in het bestaan van de
groep, de enige die onafgebro
ken iid is geweest. Hij is ook de
belangrijkste componist. "Maar

het is niet zo dat ik partituren
schrijf en dat iedereen dan zijn
partijtje gaat instuderen. De in
dividuele leden zijn van zeer
groot belang. Vooral de solo-in
strumenten, de fluit en de viool,
hebben een wezenlijke invloed
op de muziek. Het klinkt een
beetje dramatisch, maar als er
iemand weggaat, is het alsof er
een arm wordt afgehakt. Het
duurt minimaal twee jaar voor
je zo op iemand bent inge
speeld dat je samen kunt im
proviseren op het toneel."

Zo zal ook Trytten, die voor
heen speelde met Willem Breu-
ker en eerste violiste was van
het Nederlands Ballet Orkest,
een eigen stempel op de muziek
van Flairck drukken. In het
vnieuwe programma doet ze dat
onder meer door de solo waarin
ze de hel verbeeldt. Moderne,

atonale muziek wordt gecombi
neerd met Bosch' middeleeuw
se opvatting van de hel.

Rauw

Visser verdiepte zich voor 'De
Optocht' in het werk van Jeroen
Bosch en in de muziek uit diens
tijd. "We wilden onze muziek
deze keer wat Nederlandser
maken. Vanaf het begin hebben
we veel gedaan met Oost-
europese ritmes, Ierse melodie-
en en dergelijke, nu wilden we
eens laten horen waar we eigen
lijk vandaan komen. Maar de
volksmuziek is in Nederland ei
genlijk uitgestorven. Je moet
zo'n beetje teruggaan tot de 15e
eeuw tot je iets vindt waar je
iets mee kunt doen."

"Het grappige is dat de mees
te mensen bij middeleeuwse
muziek denken aan een spi-
netje en een blokfluit, maar die
instrumenten zijn uit een latere
periode. De muziek uit de mid
deleeuwen is eigenlijk zeer
rauw. Door het gebruik van an
dere toonsystemen klinkt het
ons ook vreemd in de oren. Dat
soort afwijkende toonsystemen
hebben we gebruikt, en we ge
bruiken een aantal instrumen
ten uit die tijd, zoals de krom
hoorn, de draailier en de schal
mei. We spelen geen middel
eeuwse muziek, we hebben ons
er door laten inspireren."

Flairk: "We maken van het leven een soort optocht" foto opd

Ingrijpend

Flairck heeft van de nieuwe pro-
duktie letterlijk een optocht ge
maakt. Om beurten verdwijnen
de spelers achter het projectie
doek om aan de andere kant
weer op te komen met een an
der instrument. Daardoor wordt
de illusie gewekt van een steeds
doorgaande stroom muzikan
ten. Een optocht die zich ook in
de tijd afspeelt: de muzikale
processie die hoort bij de schil
derijen van Bosch mondt ten

slotte uit in de muziek die past
bij de praalwagens van het car
naval van nu. Ze vloeien uit el
kaar voort zoals het carnaval
wortelt in de middeleeuwse
voorjaarsstoeten waarmee de
winter moest worden verdre-

Voor Flairck gaat de betekenis
van het thema dieper dan die
van een aardige vondst waaraan
een theaterproduktie is op te
hangen. "We hebben eigenlijk
altijd gezocht naar zaken die

rechtstreeks verbonden zijn met
ons bestaan. Je zou de afgelo
pen jaren als een voortdurende
optocht kunnen zien van het
ene naar het andere theater.
Het is een manier van leven die
voor ons allemaal heel ingrij
pend is geweest."

"Toch is het ook een leuke
manier van leven, we houden
allemaal van reizen. We hebben
inmiddels een circuit opge
bouwd van theaters waar we ie
der jaar voorstellingen geven.

Dan zie je bijvoorbeeld mensen
in de zaal zitten die voor het
eerst kwamen toen ze 6 waren
en die nu 20 zijn en op het con
servatorium zitten. Dat soort
dingen maakt het leuk om dit te
doen."

Flairck ls morgenavond In
cultureel centrum De Rank In
Noordwljk; op 31 maart staat
de groep met 'De Optocht' ln
de Leidse schouwburg.

PAGINA 26 EN 27: De

'Indische' boekenweek
begint volgende week nu
alvast een roffel op de ga
melan.

NIEUWSLIJN

ACHTERGROND

CORRESPONDENT UTRECHT ROB VAN DER HULST

Raad voor de Kunst schept tweedeling

De Raad voor de Kunst scheidde deze week
een 'volledig kunstenplanadvies' aan de
minister van WVC af. Daarin worden na
drukkelijke keuzes gemaakt, omdat de to
tale subsidieaanvragen 40 miljoen boven
de begroting liggen. Volgens de voorzitter
van de Raad, oud-politicus mr, I. dc Ruiter,
waren de keuzes pijnlijk en moeilijk.
Dat valt echter in het niets bij de pijn die in
het oosten en zuiden van ons land geVoeld
kan gaan worden. Als de Raad voor de
Kunst namelijk zijn zin krijgt, dan zal Fo
rum Filharmonisch in Enschede (onder
deel van Opera Forum) in zijn geheel wor
den opgedoekt en het Limburgs Symfonie
Orkest in Maastricht ook.

De Raad voor de Kunst heeft het blijkbaar
niet de moeite waard gevonden om het Ne

derlandse orkestaanbod in zijn totaliteit
aan een kritische beschouwing te onder
werpen. Alle Randstedelijke orkesten wor
den namelijk gewoon doorgesubsidieerd.
Oftewel, de Randstad behoudt zijn contin
gent van elf symfonieorkesten, waarvan ne
gen in de provincie Noord-Holland.

Het zal de Raad voor de Kunst dus een
worst wezen dat er kaalslag wordt gepleegd
wat betreft de orkestvoorziening van de
buiten-Randstedelijke provincies. Het inte
resseert de Raad niet dat een ensemble als
het Limburgs Symfonie Orkest in het diep-
zuidelijke deel van ons land voedingsbo
dem is voor een heel muziekklimaat in die
regio dat zelfs het niveau v an de amateuris
tische muziekbeoefening beïnvloedt. De
negen provincies blijken voor dc Raad in

wezen een soort van wingewest te zijn om
leuke plannetjes die uit dc Randstad af
komstig zijn, tc kunntjn financieren. En de
'regio' is een nieuwe afzetmarkt.
De Randstedelijke gerichtheid van de Raad
is niet onverklaarbaar, De meeste leden
voor de Raad voor dc Kunst zijn bestuurlijk
(thans of vroeger) dan wel sociaal nauw met
Randstedelijke muziekinstellingen ver
kjioopt. Zoiets speelt altijd een rol. De Raad
voor de Kunst heeft met zijn officiële advies
Kunstenplan 1993-1996 alleen de (gesubsi
dieerde) muziekbeoefening in de Rand
stand een dienst bewezen Ten aanzien van
bet 'landelijke' muziek en opera-aanbod is
het een kwestie van eersterangs voorzie
ningen voor de Randstad, tweederangs
voor dc rest. Schandalig.

Bij de Nederlandse Opera gaat
vanavond in het Muziektheater
Mozarts jeugdwerk 'Mitridate,
rè di Ponto' in première. In zijn
derde regie voor het gezelschap
doorbreekt artistiek leider Pierre
Audi, evenals in de succesvolle
eerste produktic 'Misse'. de
klassieke lijstopstrlling van het
theater. Dc zangers slaan voor
aan op een uitgebouwd podium
om de verwikkelingen van het
familiedrama zo dicht mogelijk
bij het publiek te brengen,

Audi ziet 'Mitridate' als een
psychologische thriller over ge
moedsbewegingen: „In dc ope
ra word je echter geconfron
teerd met een aantal kunstmati
ge regels die weinig ruimte la

ten voor een psychologische be
nadering van de personages. Ik
zoek daarom in de muziek naar
de momenten van rust en
kracht en probeer vast te hou
den aan een soort geconcen
treerde neutrale weergave van
het werk.

Dc hoofdrollen worden ge
zongen door oude hekenden bi)
dc Nederlandse Opera. Bruce
Ford is Mitridate. Susan Pattrr-
son vervult de rol van Aspasia.
voor Sifarc is Ric hard Croft aan
getrokken en Famare wordt
vertolkt door Jochcn Kownlski

De voorstellingen van 'Mitri
date' (Muziektheater, Water -
looplein, telefoon kassa 020-
6255455) worden uitgevoerd
M tb 12. IS, 17, 20. 23. 26 en
29 maart en I april.

De op één na beate
manier om kennio te maken
met AIiele keukeno.

Het prachtige Miele Keukenboek ligt voor u klaar
Als u het komt ophalen, is de beste manier
natuurlijk om u door ons. als ervaren keuken
adviseurs. een persoonlijk advies te laten geven.

Miele-Keuken-Centrum "Leiden" Miele-Keuken-Centrum Ruud Philipsen
Korevaarstraat 11 Denneweg/hoek Hooistraat 2.

tel 071 - 149859 tel [phone]

Solo-optreden van Sjoerd Pleijsier

ALKMAAR KEES GROENENBOOM

Na afloop van de première in
Zwolle kwam er een vrouw van
in de dertig naar hem toe, die
vertelde hoe ze van de voorstel
ling in de war was geraakt, net
als twintig jaar geleden van het
boek. „Het boek had ze destijds
weggelegd, omdat ze aanvoelde
dat ze dat van haar gerefor
meerde ouders niet zou mogen
lezen. In de zaal kreeg ze een
zelfde reactie. Maar ze vond het
wél een fantastische voorstel
ling."

Acteur Sjoerd Pleijsier (38)
had niet verwacht dat 'Turks
Fruit' als theaterbewerking nog
zulke emoties zou oproepen.
Toen Wolkers' roman in 1969
uitkwam, veroorzaakte de niets-
verhullende manier waarop hij
het liefdesleven van de ik-per-
soon en Olga beschreef nogal
wat opschudding. Ook de film
die in 1972 naar het boek werd
gemaakt, heeft stof doen op-

Pleijsier: „Je denkt dat de
mensen daar twintig jaar na da
to wel aan gewend zijn geraakt.
Maar de voorstelling roept toch
weer dezelfde reacties op: het
publiek is verbijsterd, enthou
siast, gechoqueerd. Er was een
mevrouw die vertelde dat ze het
stuk letterlijk adembenemeiTd
vond, haar keel werd er door
dichtgesnoerd. Ik denk dat het
komt doordat het onderwerp zo
herkenbaar is voor iedereen. Ie
dereen heeft wel een verloren
liefde of kent zo'n soort situatie.
Daarom is het gevecht van de
hoofdpersoon zo indrukwek
kend."

Pleijsier schrok toen de Poolse

ten. Het boek begint in het he
den: 'Ik was aardig in de rotzooi
terecht gekomen nadat ze bij
me weggegaan was.' Daarna be
gint de hoofdpersoon meteen
over het verleden tc vertellen.
Dat gegeven is gebruikt voor de
rest van de voorstelling: het ver
haal springt steeds heen en
weer in de tijd."

Wolkers zelf zag Turks Fruit'
in zijn huiskamer op Texel.
Pleijsier speelde daar voor de
schrijver en zijn vrouw. „Hij was
zeer enthousiast, terwijl het he
lemaal niet goed ging. Spelen in
een huiskamer, met veel te veel
licht, en dan nog voor de man
die het allemaal geschreven
heeft en die ik al jarenlang be
wonder, dat is een nerveuze si-

'Turks Fruit' is een van mijn
lievelingsboeken. Het is het eer
ste echt literaire werk dat ik als
17-jarige las. Het is een oerhol-
lands boek met een klassiek
verhaal, dc verloren liefde. Lief
de kan ook te groot zijn en dan
is de ellende ook te groot."

Met het taalgebniik, dat bij
het publiek dus nog schokreac-
ties teweeg brengt, heeft Pleij
sier geen moeite. ,,lk realiseer
me dat helemaal niet. Ik maak
geen onderscheid tussen woor
den. 'Godverdomme' vind ik ei
genlijk best mooi klinken, het
heeft een mooi ritme. Zo bekijk
ik de taal."

Speellijst: 7 maart I>e Vest,
Alkmaar, 12 maart Cult. Cen
trum, Amstelveen, 20/21 maart
Dc Waag, Delft, 28 maart De
Tobbe, Voorburg, 9 april De
Meervaart, Amsterdam, 21
april t/m 3 mcl Schouwburg,
Amsterdam.

Sjoerd Pleijsier en Jan Wolkers: „Hij was zeer enthousiast terwijl het helemaal niet goed ging." foto cpd

regisseur Zdzislaw Wardejn ver
leden jaar bij hem kwam met
het idee een solovoorstelling te
doen, die hij zou regisseren.
„Turks Fruit is toch een van de
belangrijkste naoorlogse werken
uit de Nederlandse literatuur en
er is een heel beroemde film
van gemaakt. Een toneelbewer
king maken van een boek met
zo'n status, daarmee kun je heel
gauw op je bek gaan. En in je
eentje op het toneel staan, wat
ik nog nooit heb gedaan, is ook
niet niks. Wolkers schrok trou
wens ook toen we het hem

voorlegden. Hij moest het alle
maal nog maar eens zien. Maar
ik heb uiteindelijk toch ja gp-
zegd, omdat ik een grenzeloos
vertrouwen heb in Wardejn."

Pleijsier kent de regisseur, die
het grootste deel van het jaar in
Warschau werkt, van de toneel
school. Wardejn was daar zijn
docent. Drie jaar geleden werk
ten Pleijsier en Huub Stapel met
hem samen in 'De emigranten'
van Slavomir Mrozek. Wardejns
verlangen om Turks Fruit' om
te vormen tot toneelvoorstelling
werd gevoed door het succes

van een serie radio-uitzendin
gen in Polen, waarin hij het
boek voorlas.

Zijn bewerking is toegespitst op
de relatie tussen de beeldhou
wer en diens vrouw, zijn ideale
liefde. De andere Figuren uit het
boek spelen op het toneel een
kleinere rol I teksl die is over
gebleven, is echter letterlijk die
van Wolkers. Dat zegt iets over
de dramatische kwaliteit van
zijn taalgebruik.

„Dc dramaturgie van het
boek is ook al heel theatraal,
met alle flashbacks die erin zit-