Feiten
De slag om Zuid-Frankrijk
Kaland, Brinkman en de
plek van gebakken lucht
Loterij
Zaterdag 29 februari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKAAAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
2
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
Alleen Bernard Tapie kan Jean-Marie Le Pen stoppen en de socialisten redden
Onder daverend applaus beklimt
Bernard Tapie het podium tijdens
een verkiezingsbijeenkomst in
Orange. De lijsttrekker van Energie
Sud speelt bij de plaatselijke socia
listen een thuiswedstrijd. Verblind
door een schijnwerper vraagt Ta
pie de technici het licht in de zaal
aan te doen. „Ik wil mijn aanhang
kunnen zien." Een oude psycholo
gische truc die het nog steeds goed
doet, getuige de ovatie van de
ruim 600 bezoekers in de kille vei
linghal die de 'rode miljonair' ten
deel valt.
ORANGE/MARSEILLE HANS GERTSEN
Over drie weken gaan de Fransen naar de stembus om nieuwe regiobesturen te
kiezen. In de 22 regio's (vergelijkbaar met onze provincies) dreigt een politieke
aardverschuiving. lie traditionele partijen (socialisten, communisten, de Gaullis
tische RPR en de liberale UDF) staan volgens opiniepeilingen op (fors) verlies; de
twee groene partijen en het extreem-rechtse Front National zijn al bij voorbaat
tot de grote winnaars uitgeroepen.
De ecologisten komen landelijk vrijwel vanuit het niets op 14 procent uit; het
Front National zal ruim 13 procent gaan halen, zo schatten de deskundigen.
Vooral in Zuid-Frankrijk heeft de partij van Jean-Marie Le Pen veel aanhang.
In Frankrijk zijn alle ogen gericht op de regio Provence-Alpes-Cote d'Azur (PA-
CA). In de tweede regio van Frankrijk lijkt het op een nek-aan-nek-race tussen
het Front National, de rechts-liberale RPR/UDF-coalitie en de lijst Energie Sud
van Bernard Tapie (socialisten) uit te gaan draaien. Een verkiezingstrijd met een
hele grote inzet. Als Le Pen er in slaagt president te worden van de regio, ligt de
weg naar het Elysee open voor de man die de zes miljoen slachtoffers van de con
centratiekampen ooit 'een bagatel van de geschiedenis' noemde.
CORRESPONDENT
Tapie zal die avond de handen nog heel
wat keren op elkaar krijgen, ook al is zijn
boodschap nu niet bepaald positief. „Als
de verkiezingen morgen zouden worden
gehouden, zouden weverliezen", houdt
Tapie de zaal eerlijk voor. In de Vauclu-
se, een van de zes departementen van de
regio Provence-Alpes-Cote d'Azur, staan
de socialisten volgens peilingen met am
per 20 procent derde, ver achter het
Front National (27 procent) en de recht
s/liberale coalitie (UDF/RPR) van de zit
tende president van de regio, Jean-Clau-
de Gaudin (30 procent). Maar Tapie is
een vechtersbaas. „We geven ons niet
zomaar gewonnen. De wedstrijd is nog
maar nauwelijks begonnen. Met Olympi-
que Marseille ben ik ook vaak uit een
schijnbaar verloren positie teruggeko-
De eigenaar van Olympique Marseille en
Adidas, de man die het van jochie uit
een arbeidersmilieu in een Parijse voor
stad tot multimiljonair en parlementslid
wist te schoppen, laat geen gelegenheid
voorbij gaan om te onderstrepen dat hij
een winnaar is. En de enige hoop van de
socialisten. Alleen hij, Tapie, kan voorko
men dat lean-Marie Le Pen president
wordt van de tweede regio van Frankrijk
en dat de socialisten worden gedegra
deerd tot een derderangs partij.
Verbruid
De socialisten hebben het in Zuid-
Frankrijk zodanig verbruid dat ze niet
eens onder hun eigen vlag aan de verkie
zingen durven deel te nemen. Op last
van president Mitterrand hebben de so
cialisten in de regio zich, niet zonder
morren, achter Tapie en zijn lijst Energie
Sud geschaard.
Energie Sud is een mengelmoes van pro
minente socialisten, zoals de mediage
nieke ministers Elisabeth Guigou (Eu
ropese Zaken) en lean-Louis Bianco (So
ciale Zaken), plaatselijke partijleden en
partijloze beroemdheden zoals de
couturier Daniël Hechter, de zanger En
rico Macias en niet te vergeten lijsttrek
ker Bernard Tapie zelf.
Tapie waakt er angstvallig voor om als
socialist te worden bestempeld. Energie
Sud is volgens hem 'een coalitie van pro
gressieve mensen, die de waarden die
Frankrijk groot hebben gemaakt verde
digen tegen de vermomde fascisten van
het Front National'.
Maar ondanks alle peptalk van Tapie en
de glamour van de ingehuurde be
roemdheden zijn de perspectieven voor
Energie Sud nog niet echt rooskleurig.
Sterker nog, een paar weken geleden
stond Tapie's lijst er beter voor. Toen
voorspelden de politieke koffiedikkijkers
een nek-aan-nek-race tussen Tapie, l.e
Pen en Gaudin. Nu lijkt het er op dat de
strijd vooral tussen Gaudin en Le Pen zal
gaan, ofwel tussen rechts en extreem
rechts.
Energie Sud ligt vijf tot acht procent ach
ter de twee koplopers. Een paar verbale
uitglijers hebben Tapie veel sympathie
gekost. „Als Le Pen een smeerlap is, zijn
ook degenen die op hem stemmen
Jean-Marie le Pen in een karakteristieke houding, met de Franse driekleur omhangen.
smeerlappen", zo zei Tapie enkele we
ken geleden. Dat heeft in Zuid-Frankrijk
veel kwaad bloed gezet.
„Een blunder van de bovenste plank",
zegt Yvan Gorry, woordvoerder van de
socialistische partij in het departement
Bouche-du-Rhóne (Marseille en omge
ving). „In een campagne is veel geoor
loofd, maar kiezers beledigen gaat te ver
en werkt bovendien contraproductief.
De meeste mensen die op het Front Na
tional stemmen, zijn brave burgers die
zich niet meer herkennen in de traditio
nele partijen. Door ze voor smeerlappen
uit te maken jaag je ze juist in de armen
van Le Pen."
Buchanan
„IJ gaat zeker naar het Front National?",
vraagt de Marseilliaanse taxichadffeur
spontaan als ik hem vraag me naar de
Place Sadi Carnet te vervoeren. „Neem
dit maar mee. Als U dit in uw hand
houdt, komt u zonder vragen binnen."
Hij drukt me een exemplaar in handen
van het weekblad Present. Een blik op de
voorpagina maakt onmiddellijk duidelijk
waar het blad staat.
Present brengt een uitgebreide ode aan
de Amerikaanse geestverwant van Le
Pen, Pat Buchanan. De ultra-rechtse te
genstrever van president Bush heeft im
mers het lef gehad het Amerikaanse
Congres 'een door Israël bezet gebied' te
noemen en 'Present' is het ook roerend
met Buchanan eens dat opvallend veel
journalisten tot 'de machtige joodse lob
by' behoren. Waar hebben we dat meer
gehoord?
Het hoofdkwartier van het Front Natio
nal aan de Place Sadi Carnet is goed be
waakt. Voor de deur staan twee vervaar
lijk uitziende skinheads met dito her
dershonden. De taxichauffeur krijgt ge
lijk. Present werkt als een soort wacht
woord en zonder vragen gaat de deur
voor me open. Binnen ziet het er minder
grimmig uit. In een zaaltje zitten zes
keurige dames van middelbare leeftijd
folders te vouwen. Het zou een hand-
werkclubje kunnen zijn. Het partijkader
is gehuisvest in een sjiek, modem ogend
kantoor dat behangen is met affiches
van de grote leider. 'Le Pen, Vïte' (Le
Pen, snel) en 'Frankrijk voor de Fransen'.
Metamorfose
Persmedewerkster Anne-Marie Chariot
is een typisch voorbeeld van wat de
Fransen Bon Chic. Bon Genre noemen.
'Goed gekleed en van goede komaf.
Zoals vrijwel het hele kader van het
Front National. De partij heeft de afgelo
pen jaren een gedaantewisseling onder
gaan. Het imago van ruwe schreeuwers,
heethoofden en straatvechters is bewust
afgezworen. Het kader is beleefd, zit
goed in het pak en weet een respectabele
indruk te wekken.
De metamorfose heeft de partij van Le
Pen geen windeieren gelegd, zoals pei
lingen en recente tussentijdse verkiezin
gen hebben aangetoond. Het Front is
'salonfahig' geworden, Jean-Marie Le
Pen voorop. Geen televisiezender waagt
het nog Le Pen over te slaan als politieke
leiders ergens hun mening over moeten
geven, al klaagt Le Pen nog steeds over
het feit dat hij schandelijk wordt gene
geerd door de media.
Anne-Marie Chariot heeft zojuist de
laatste opiniepeilingen binnen en ze
heeft weinig reden tot klagen. Het Front
staat in de hele regio PACA vrijwel gelijk
met de rechts-liberale coalitie van Gau
din en ruim voor op Tapie. In het depar
tement Bouche-du-Rhóne, de thuisha
ven van Tapie en Gaudin, gaat het Front
zelfs op kop. Onder leiding van Bruno
Megret, de tweede man van het Front,
gaat de partij van Le Pen 26 procent van
de stemmen halen tegen 24 procent voor
Gaudin en 21 procent voor Tapie, aldus
het onderzoeksbureau Sofres.
„In werkelijkheid staan we er nog veel
beter voor", zegt Chariot. „We worden in
peilingen altijd een paar procent onder
gewaardeerd. Veel mensen durven er
nog niet voor uit te komen dat ze op ons
stemmen. Bij echte verkiezingen doen
we het steevast beter dan was voor
speld."
Geen debat
Tapie is de enige politicus in Frankrijk
die Jean-Marie Le Pen ooit in een televi
siedebat 'afdroogde'. Le Pen lijkt een
herhaling te vrezen en wil dan ook niet
opnieuw met Tapie in debat. „Le Pen is
bang voor me", zegt Tapie. „Ik praat niet
met iemand die mijn kiezers beledigt",
zo luidt het excuus van Le Pen. De derde
'musketier', Jean-Claude Gaudin, heeft
ook niet veel trek in een rechtstreekse
confrontatie met de twee 'politieke
straatvechters'.
Gaudin's belangrijkste troef is zijn ac
cent. Hij laat niet na te onderstrepen dat
hij als enige uit de streek zelf afkomstig
is. Le Pen en Tapie zijn 'politieke para
chutisten' die niet weten wat er in de re
gio echt speelt. Een argument dat het
goed doet.
Op een pleintje aan de voet van de zetel
van de regionale raad in Marseille han
gen enkele tientallen mannen rond. Me
rendeels Noordafrikanen. Links en
rechts wordt gehandeld in tweedehands
kleding, derdehands schoenen en heel
echt lijkende fopgouden horloges.
„Is dit een soort rommelmarkt?", vraag
ik een dame in een belendende kranten
kiosk. Dat blijkt tegen het zere been.
„Het is een godvergeten schande. Die
buitenlanders rotzooien maar wat aan.
Dat gaat nu al maanden zo. Ik heb drie
brieven geschreven aan Vigouroux (de
socialistische burgemeester van Marseil
le, red.), maar die vindt het wel pittoresk,
geloof ik. En Gaudin zit er met zijn neus
bovenop zonder een poot uit te steken.
We moeten ons heil maar ergens anders
zoeken", zegt ze. Op de vraag waar, kijkt
ze me verbaasd aan. „Bij Jean-Marie-
luidt het blijkbaar vanzelfsprekende
antwoord.
STANDPLAATS WASHINGTON
Ik woon toch een eind weg, u
kunt me dus niet in m'n gezicht
uitlachen en daarom kan ik me
wel veroorloven een kleine
zwakte toe te geven; zo nu en
dan doe ik mee aan een loterij.
Dat is in Califomië begonnen.
Daar was ik twee jaar geleden
op reportage. Op de dag dat ik
er aankwam, was het gelijk ook
de laatste dag dat je loten kon
kopen in de wekelijkse staatslo
terij daar.
En iedereen deed dat, want de
j.u kpot was opgelopen tol hel
hoogste bedrag ooit: 69 miljoen
dollar, 140 miljoen gulden dus.
l.aat ik het maar toegeven: in
een moment van zwakte kocht
ik ook vijf loten van een dollar
elk.
tot en met 51 zes i
te kruisen. Ik gebruikte de leef
tijd van mijn vrouw, de geboor
tedagen van mijn kinderen, an
dere privé-getallen en dacht: dit
zit geramd.
Die nacht kon ik slecht slapen,
want de volgende dag zou De
Trekking zijn. Wat zou de aller
duurste fles wijn zijn die je kunt
kopen? Zou het leuk wonen zijn
in Costa Rica? Wat kostte dat
schilderij met die irissen van
Vincent van Gogh ook weer?
Dat soort vragen hield me wak
ker. Ik had ook een kort onder
houd met de Voorzienigheid
waarin ik toezegde eventueel
overblijvende fondsen te beste
den aan het lenigen van gevari
eerd leed, zoals ae honger in
Afrika en de financiële crisis in
het intramurale eerste-lijnswerk
ik laatst nog zo n inte
ressant stuk in de Volkskrant
had gelezen.
Helaas, de volgende dag bleek
dat mijn vrouw de verkeerde
leeftijd had en dat ook mijn kin
deren op de verkeerde dagen
waren geboren. Want bijna al
mijn getallen waren fout.
Sindsdien doe ik zo nu en dan
nog wel eens mee aan de loterij,
maar alleen als de jackpot een
aantrekkelijke hoogte heeft be
reikt. Want ik ga geen vijf dollar
besteden als ik daar maar 3 mil
joen dollar mee kan winnen of
zo. Dan kan ik dat geld net zo
goed verstandig beleggen. Het
moet wel minstens 20 miljoen
zijn. want daarmee kun je ten
minste iets doen.
I let was daarom dat ik op 13 fe
bruari in mijn thuisstaat Virgi
nia voor vijf dollar vijf loten
kocht. Want de jackpot die
groeit als een paar keer achter
een niemand zes getallen goed
heeft was opgelopen tot 27
miljoen dollar.
Ik had een nieuw systeem. In
plaats van leeftijden gebruikte
ik steeds de eerste zes getallen
die ik in willekeurige krante-ar-
tikelen tegenkwam. Briljant,
nietwaar?
Nee, niet echt. Want op de 15e,
de dag van de trekking, bleek
dat ik helemaal NIETS goed
had, wat óók heel knap is, maar
waarvoor men helaas geen prijs
ontvangt.
Maar nu weet ik hoe het komt.
In een artikel in The New York
Times van 25 februari staat dat
een groep Australische inves
teerders de markt heeft verziekt.
Want wat is het geval? In Virgi
nia moet je zes uit 44 r
kiezen. Met zoveel r
AMSTERDAM WOUTER GORTZAK
Komt er een kabinetscrisis? Er
komt geen kabinetscrisis! Wie
gisteren nog schreef over de
mogelijke ondergang van het
derde kabinet-Lubbers, voor
spelt het vandaag alweer een
vrolijker toekomst. En morgen
is achterhaald wat heden nog
wijsheid leek. Aan de caroussel
van de coalitiepartners CDA en
PvdA valt nauwelijks nog een
touw vast te knopen. CDA'ers
vallen aan en de sociaaldemo
craten reageren pas als het niet
anders meer kan. „M'n geduld
raakt op", zegt vice-premier
Kok dan, en „het CDA moet kla
re wijn schenken". Als de pre
mier dan in de wijnkelder duikt
en de fles ontkurkt lijkt het ka
binet weer gered. Tot de volgen
de christendemocratische aan
val weer om een sociaaldemo
cratische reactie vraagt. Onder
tussen staat detjppositie bui
tenspel. Als WD-leider Bolke-
stein zijn deuntje wil meeblazen
zet Lubbers hem in de hoek. „U
moet geen gebakken lucht ver
plaatsen", houdt de premier
hem voor, „maar serieuze voor
stellen doen en daar een meer
derheid voor werven".
Gebakken lucht? Heeft Bolke-
stein dan geen gelijk als hij on
enigheid tussen de coalitiepart
ners constateert? Misschien
slaat hij de plank inderdaad mis
als het om het kabinet gaat. De
ministers en staatssecretarissen
tonen weliswaar weinig elan,
maar Lubbers heeft z'n minis
ters nog wel steeds op één lijn.
In Tweede en Eerste Kamer
echter zijn PvdA en CDA be
paald mopperig en lopen de op
vattingen soms fors uiteen.
Niet dat het steeds om princi
piële geschillen gaat. Er zijn in
de politiek vaak platvloerser
overwegingen in het geding dan
beginselen en daaruit afgeleide
verkiezingsprogramma's. Lub
bers veegde senator Kaland, de
CDA-fractievoorzitter in de Eer
ste Kamer, daarom de mantel
uit. Hij verweet hem opportu
nisme omdat hij zich „tot tolk
maakte van een bepaalde groep
ontevredenen in de samenle
ving", „zijn eigen fanclub cre-
eerde" en „burgers naar de
mond praatte". Met zo'n verwijt
heeft Lubbers natuurlijk het
grootste gelijk van de beginse-
lenmarkt. Toch klinkt het uit
zijn mond een beetje schijnhei
lig. De premier weet immers als
geen ander dat ook de politicus
een berekenend burger is, voor
wie de opiniecijfers en verwach
te stembusuitslagen zo mogelijk
nog belangrijker zijn dan begin
sel, verkiezingsprogram of re
geerakkoord. Als het hem zo
uitkomt laat ook Lubbers de
oren hangen naar de cijfers van
de opiniepeiling.
Beheersbaar
Dat Lubbers Kaland de oren
waste laat zich overigens begrij
pen. Want de premier beseft dat
de dwarsliggende senator im
mers een proces op gang heeft
gebracht dat moeilijk beheers
baar is en dat het voortbestaan
van het kabinet bedreigt. En
Lubbers wil niets liever dan zijn
derde periode tot een goed ein
de te brengen.
Probleemloos zal dat zeker niet
gaan. De premier wès onom
streden, hij lijkt aan gezag te
hebben ingeboet, zijn macht is
tanende. Drijft Lubbers te zeer
op zijn routine, zijn gezag en
macht voor hem te vanzelfspre
kend geworden, woont hij te
lang in zijn Torentje? De glans
gaat eraf als iemand voortdu
rend de zelfde rol moet spelen.
Mitterrand in Frankrijk en Feli
pe Gonzales in Spanje kampen
met hetzelfde probleem, de
conservatieven in Engeland
durfden met boegbeeld Maggie
Thatcher nieuwe verkiezingen
niet aan. Het is dus allerminst
uitgesloten dat de premier in
derdaad wat doffer oogt dan
voorheen.
zijn er 7 miljoen denkbaije com
binaties van zes. En de Austra
liërs hadden stromannen her en
der in Virginia loten met bijna
al die combinaties laten kopen.
Ze waren tot 5 miljoen geko
men, toen de lottokantoren
dichtgingen. Als ze wat meer
tijd hadden gehad, zouden ze
alle zeven miljoen mogelijke
cohibinaties hebben gekocht.
Maar veel gaf het niet, want bij
de vijf miljoen zat het winnende
lot. Kassa! Vijf miljoen beleggen
27 miljoen vangen.
Kijk. dus nu doe ik nooit meer
mee aan de loterij hier. Voor mij
is de lol er goed af. Tenzij een
van de lezers toevallig zeven
miljoen dollar over heeft...
HENK DAM CORRESPONDENT
Premier Lubbers tijdens het debat over de uitspraken van senator Ka-
land, dinsdag in de Tweede Kamer. foto anparthur bastiaanse
Toch houd ik het erop dat een
ander proces nog fnuikender is
voor Lubbers' geprolongeerde
leiderschap. Iedereen weet dat
de premier bezig is met zijn
laatste rondje Catshuis. Daarna
geeft hij vrijwillig de leidsels uit
handen. Het merkwaardige is
nu dat volgelingen hun leider
zo'n vrijwilligheid niet in dank
afnemen door op hun beurt te
wachten, maar al eerder aan de
leidsels rukken. Tot dan toe ge
hoorzame volgelingen rebelle
ren. De ambitieuze kandidaat
opvolger poetst aan het eigen
profiel, bij voorkeur met bijbe
horend, afwijkend beleid. Dat
leidt er vaak toe dat de leider,
eerder dan hem lief is, de gang
van zaken niet meer onder con
trole heeft. Dat bedreigt Lub
bers, die wel wil terugtreden als
premier maar die geen zin heeft
in een kabinetscrisis. Hij hoopt
daarna op een eerste plaats in
de Europese hiërarchie, staat
internationaal goed aange
schreven en mag ervan uitgaan
dat hij daar in 1995 terecht
komt. Maar de ondergang van
een door hem geleid kabinet
kan zijn vooruitzichten aantas
ten. Lubbers zal dus het kabinet
overeind willen houden, zelfs
als dat het CDA stemmen kost.
Het eigen perspectief zal hem
meer waard zijn dan CDA-zetels
in de Tweede Kamer.
Verliezen
Lubbers' volgelingen zijn aarze-
lender over voortzetting van ka
binet en kabinetsbeleid. Ze be
zien de cijfers van de opiniepei
lingen met toenemende zorg. In
het veldslag om de wao, vorige
zomer, waaraan de PvdA electo
raal (althans in de opiniepeilin
gen) bijna te gronde ging, bleef
het CDA vrij gemakkelijk over
eind. Maar in 1992 gaat het de
christendemocraten minder
naar den vleze. Ze verliezen in
de peilingen. Daarvoor achten
ze een keten van oorzaken ver
antwoordelijk. De ziektekosten
verzekering kost burgers met
middeninkomens meer geld
dan voorheen, de burger schrijft
dat toe aan de plannen van
PvdA-staatssecretaris Simons,
daarom is de burger ontevreden
over het kabinet, omdat het een
CDA/PvdAkabinet is zijn bur
gers dus ook ontevreden over
het CDA, dat leidt tot verlies in
de opiniecijfers en tot winst
voor de WD „omdat de chris
tendemocraten de nivellerings
drift van de PvdA geen halt
toeroepen."
Komt er een kabinetscrisis?
Lubbers wil z'n kabinet houden,
maar komt niet als premier te
rug. Daarom houdt zijn achter
ban minder rekening met zijn
wensen en opvattingen. Waar
om zou Brinkman, waarschijn
lijk Lubbers' opvolger, zich veel
gelegen laten liggen aan een ka
binet dat toch al weinig popu
lair is? Eigen profiel en stem
busresultaat zijn voor hem be
langrijker. Om dat goede resul
taat bij verkiezingen is het ook
andere CDA'ers in de eerste
plaats te doen: ze zitten met de
PvdA wel in één boot maar hou
den niet echt van de sociaalde
mocraten. Zo vormen Brink
mans profiel en de opiniecijfers,
meer dan het kabinetsbeleid, de
sleutel tot de huidige Haagse
problemen. Brinkman die scho
ten voor de boeg afvuurt. De
CDA-eerste kamerfractie die de
christendemocratische onlust
gevoelens scherper formuleert
en zo het klimaat schept waar
binnen het kabinet ten val kan
worden gebracht. Het is gebak
ken lucht die Bolkcstein met
welgevallen opsnuift, maar die
voor de PvdA een steeds onaan
genamer aroma krijgt.
