Regio
Plan voor redding
van duingebied
VERBIJSTEREND
'Patiënten dreigen soms je huis
te verbouwen als je niet komt'
Uitgever Lisse finalist 'Manager van jaar'
Verboden versie O Fortuna
is al praktisch uitverkocht
Woensdag 26 februari 1992
Redactie: 071-161400 WILLEM SP1ERDUK MEINDERT VAN DER KAAU JAN WESTERLAKEN MONICA WESSEUNC ERIC JAN WETERINGS Eindredactie PAUL DE TOMBE Vormgeving: PIET KOOREMAN
19
Duinbehoud wil natuurlijk duin inclusief konijnen terug
Het aangetaste deel van het Nederlands duingebied moet
in dertig jaar tijd met meer dan de helft worden ver
kleind. Voorgesteld wordt de waterwinning, houtproduk-
tie en recreatie aan banden te leggen en de zeewering
milieuvriendelijker te maken.
De Leidse huisarts Crul: 'Een huisarts heeft ook arbeidsvreugd en emoties.' foto jan holvast
LEIDEN MONICA WESSEUNC
Dat staat in de notat van de
stichting Duinbehoud, getiteld
'De Nederlandse duinen in
2020'. Deze nota is geschreven
in opdracht van het ministerie
van landbouw en kan worden
gezien als een uitwerking van
het hoofdstuk 'duinen' van het
nationaal natuurbeleidsplan.
Dit stuk is vandaag tijdens een
duinsymposium in Den Haag
aangeboden aan staatssecreta
ris Gabor van landbouw.
De duinen zijn de afgelopen
deccenia aangetast door met
name waterwinning, recreatie,
houtproduktie, zeewering en de
jacht, bind vorig jaar al luidde
Duinbehoud de noodklok. Het
tij kan evenwel volgens de na
tuur- en milieubeschermers
worden gekeerd. Volgens Duin
behoud is van de 40.000 hectare
duin nu bijna 30.000 in min of
meer ernstige mate aangetast.
Deze oppervlakte moet in het
jaar 2020 tot 13.000 hectare zijn
teruggebracht.
LEIDEN MEINDERT VAN DER KAAL)
Wie nog een exemplaar van O
Fortuna in bezit wil krijgen,
moet snel zijn. Een enkele pla
tenwinkel heeft wellicht nog
een house-discoversie van de
compositie van Carl Orff in
huis. Sinds de erfgenamen naar
de rechter stapten, vlogen de
cd's over de toonbank. „Wij
hebben ze wel weer besteld,
maar of ze ook komen is zeer de
vraag".
Je vindt het een eerbewijs of
juist een verkrachting. De Am
sterdamse rechtbank had
maandag begrip voor de me
ning van de weduwe van Orff,
die vindt dat een deel van de
Carmina Burana van haar man
uit 1936. op ontoelaatbare wijze
wordt toegetakeld. Nu moeten
de platenmaatschappijen de
produktie van de twee versies
die hoog in de top-40 staan, on
middellijk stoppen. Ook de cd's
die al in de winkels liggen moe-
Van oudsher worden de duinen
gebruikt ais waterwingebied. Ri
vierwater wordt in het duinge
bied gepompt en er na zuive
ring er weer uitgehaald. De dui
nen vervuilen hierdoor en raken
overbemest. Duinbehoud wil de
waterwinning dan ook voor een
groot deel weghalen. Jaarlijks
wordt nu ongeveer 25 miljoen
kuub water gewonnen: Duinbe
houd wil dit met eenderde te
rugdringen.
Het duin ligt vol met fiets- en
voetpaden. Ook golfers en
zweefvliegers spenderen menig
uurtje in het duingebied. Duin
behoud is niet a priori tegen re
creatie, zolang die maar niet
grootschalig is. Van de vier
duin-golfterreinen, waaronder
een in Noordwijk, wil Duinbe
houd dat er twee verdwijnen.
Ook pretparken, kampeerterrei
nen en het racecircuit moeten
zo veel mogelijk naar terreinen
buiten het duin worden ver
plaatst.
De jacht wordt helemaal ver
boden. Sterker nog, er moeten
ten worden teruggehaald.
Dat laatste lijkt overbodig te
worden. Alles is al bijna weg.
Wel staan de twee bedoelde
versies, van de groepen Fortuna
(house) en Apotheose (disco),
reeds op verschillende verza-
mel-cd's. „Of die nu ook verbo
den worden, weet ik niet", zegt
een medewerkster van de leid
se platenhandel Gé Hofenk.
„Wij hebben officieel nog hele
maal niets gehoord. Wij wach
ten maar af wat er gaat gebeu-
Wel heeft zij bedenkingen te
gen de handelwijze van Orffs
weduwe. „De erfgenamen profi
teren in zekere zin wel van de
populariteit van die twee sing
les. De originele versie van de
Carmina Burana. die wij ook
weer in 10 tot 12 uitvoeringen
hebben, zijn net zo goed niet
aan te slepen. Dat is nooit zo
geweest."
De vraag is waartoe de uit
spraak van de Amsterdamse
in de visie van Duinbehoud
nieuwe diersoorten in het duin
gebied komen. Voor een na
tuurlijk beheer van de duinen
worden grazers uitgezet. Op
Terschelling kan een bepaald
soort eland worden 'losgelaten',
elders de Schotse hooglander,
het Flordenpaard en de IJsland
se pony. Bijvoederen moet zo
veel mogelijk worden voorko
men: dat schaadt de natuurlijke
ontwikkeling.
Defensie heeft nu 1700 hecta
re van het duingebied in ge
bruik als militair oefenterrein.
Minstens de helft hiervan moet
in het jaar 2020 als natuurbe-
schermingsgebied zijn inge
richt. Alleen de militaire terrei
nen die echt aan het water
moeten liggen en niet kunnen
worden verplaatst naar de be
bouwde kom of de Maasvlakte,
mogen van Duinbehoud in de
duinen blijven.
De duinen zijn vrij belangrijk
als produktiegebied voor hout.
Op een oppervlakte van 6000
hectare staat naaldbos inge
plant. Dit lijkt op natuurgebied,
maar is volgens Duinbehoud
juist absoluut niet natuurlijk.
De stichting wil dan ook het
areaal naaldbos in 2020 met ten
minste 60 procent hebben ver
minderd.
rechtbank leidt, want de twee
op de popieest geschoeide be
werkingen van het klassieke O
Fortuna zijn niet de enige. Zo is
daar ook Fortuna's Climax van
de groep Paranoiax. Er is wat
fantasie nodig om daar nog het
bombastische O Fortuna in te
horen, maar het is jatwerk.
„Een beetje enge situatie,
toch wel", zegt Tom Schuur-
mans van de Leidse platenhan
del Plato. Zelf is hij een verwoed
'sampler', wat wil zeggen dat hij
met een computer een of meer
tonen van bestaande nummers
opneemt en vervolgens be
werkt. „Je kunt dat in kleine
stukjes doen, zodat het niet
meer herkenbaar is. Maar je
kunt ook langere delen nemen,
zoals bij de house-versie van O
Fortuna. Wat is dan nog jatten?
Ik geloof niet dat er tegenwoor
dig nog muziek wordt gemaakt
zonder dat delen met behulp
van een sampler zijn gemaakt."
LEIDEN JAN WESTERLAKEN
„Leiden heeft huisartsen die
hun praktijk zouden neerleggen
als ze.wat anders konden gaan
doen. Ze hebben geen plezier
meer in hun werk. Tal van ne
gatieve ervaringen met patiën
ten hebben daarvoor gezorgd.
Want in Leiden is precies het
zelfde aan de hand als in andere
steden. Een huisarts kan zijn
zaakje niet zo maar sluiten. Hij
moet leven, heeft schulden.
Noem maar op. Daar heeft hij
geld voor nodig. Dus blijft hij
vaak tegen z'n zin in z'n
praktijk uitoefenen."
De Leidse huisarts B. Crul, be
stuurslid van de regionale huis
artsenvereniging Leiden en om
geving. kent de problemen
waarmee het Nederlands Insti
tuut voor Onderzoek van de
Eerstelijnsgezondheidszorg, gis
teren naar buiten kwam. Mij
trad op als woordvoerder bij de
Landelijke Huisartsen Vereni
ging (LHV) namens de huisart
sen uit zijn regio.
Leiden heeft nog geen proble
men om opvolgers te vinden
voor huisartsen die hun praktijk
neerleggen. „Maar", zegt Crul
onmiddellijk, „we krijgen wel
steeds minder sollicitaties. Het
is niet zo moeilijk: als je moet
kiezen tussen een praktijk in de
grote stad of een op het platte
land. Dat neemt niet weg dat
Leiden een leuke stad is. De be
volking is heel gevarieerd. En
dat maakt het leuk om hier in
huisartsenpraktijk té hebben. Je
hoort ontzettend veel. Ik denk
dat de huisarts zo langzamer
hand een van de weinig overge
bleven vertrouwenspersoon
voor zijn patiënten is. Gemoti
veerde artsen kunnen het daar
best moeilijk mee hebben. Dan
ben je, vooral als huisarts die
met z'n patiënten meeleeft,
kwetsbaar. In het verleden is het
in Leiden voorgekomen dat
hiervoor de praktijk werd neer-
gelegd."
Omgeving
En als je Leiden met de omge
ving vergelijkt? Crul: „Daar is
het veel rustiger in het weekein
de of in de nachtdienst. De fi
nanciële drempel kan een rol
spelen. Maar in de stad zijn 's
nachts nog allerlei mensen op
de been. Leiden is gewoon an
ders dan Leiderdorp. Neem
Noordwijk. Het kent een nacht
leven. er zijn veel bars. Kortom,
de huisartsen hebben het er
druk."
Crul noemt het vervelend dat
iedereen 'op een huisarts mag
schelden'. Hij zegt: „Laat de
mensen er eens bij stilstaan dat
de huisarts, net als zij. ook maar
een mens is. Elke tien minuten
komt er een patiënt met zijn
verhaal. Die huisarts gaat er al
tijd van uit dat de waarheid
wordt gesproken. Blijkt achteraf
dat er is gelogen, dan kan dat
behoorlijk frustrerend werken."
Die huisarts heeft ook ar
beidsvreugd en emoties, bena
drukt Crul. „Voor de patiënt is
het belangrijk dat de huisarts lol
in z'n vak heeft. Maar dat ont
breekt wel eens als er te veel
vervelende dingen voorvallen.
Het leuke is juist dat contact
met de mensen. Als de huisarts
uitstraalt dat hij opgebrand is,
dan heeft dat zijn weerslag op
de patiënt Hoe je dat moet ver
anderen? Ik weet het nog niet
De huisarts knjgt wel eens met
agressie te maken. Als je 's
nachts je bed uit wordt gebeld
door iemand die niet kan sla
pen, dan krijg je zelf maag
klachten. Zoiets is niet acuut.
Wordt er bovendien nog eens
een dreigement geuit dat ze je
huis komen verbouwen als je
niet komt, dan ga je al met een
flinke portie adrenaline in je
bloed naar die patiënt. Wat
denk je van de volgende och
tend? De patiënten kunnen de
pineut zijn. omdat de dokter die
nacht nodeloos slecht heeft ge
slapen."
Zuinig
Nederland moet zuinig zijn op
de huisarts, zegt Crul. „in een
paar grote steden zijn er al geen
opvolgers meer te vinden. Ik
verwacht dat dit alleen nog
mm I éi la aao ara
stige ontwikkeling."
Over wat er moet gebeuren
om dat te verbeteren, merkt de
Leidse huisarts op dat er in de.
huisartsenopleiding aandacht
geschonken moet worden aan
wat de huisarts mag verwachten
van zijn vak. Huisartsen moeten
met elkaar praten als er proble
men zijn en beter leren omgaan
met lastige patiënten Boven
dien moet. volgens Crul. het on
eigenlijk gebruik van de avond-,
nacht en weekenddiensten
worden beperkt.
'Ondergronds
bouwen HSL
minder duur
Vervolg van pagina 1
DCN HAAG RAUL VAN DPI KOOU
Ondergronds bouwen is niet al
leen beter voor het milieu, maar
het zou ook nog eens goedko
per kunnen zijn dan boven
grondse aanleg. Dat stelt ir. W.
Leeuwenburg van het ministe
rie van verkeer en waterstaat in
een artikel in het blad Mobili-
iniM hnlt
Een woordvoerder van het
ministerie van verkeer en wa
terstaat benadrukt daarentegen
dat ondergronds bouwen nog
helemaal tn de kinderschoenen
staat in Nederland „We hebben
wel interesse in de techniek en
hebben daarom bet voortouw
genomen bij de studie. We wil
len er echter voor waken dat het
interview een eigen leven gaat
leiden
In Japan bestaan al wel de
nodige ondergrondse verbin
dingen, maar dat zou niet hoe
ven te betekenen dat het ook
hier ook zomaar kan. De stuur-
groep die dat gaat onderzoeken
bestaat uit ambtenaren van de
gemeente Rotterdam en de mi
nisteries van verkeer en water
staat. economische zaken,
volkshuisvesting, ruimtelijke or
dening en milieu, mensen van
de Technische Universiteit. NS
en het bedrijfsleven. Ze bekij
ken niet alleen financiële en
technische zaken, maar ook of
voor ondergronds bouwen
nieuwe wetten nodig zijn.
In het verleden is al eens een
werkgroepje naar Japan ge
weest. bestaande uit vertegen
woordigers van het bedrijfsle
ven en een ambtenaar van Ver
keer en Waterstaat.
Voorburgs verzet
tegen bouw GAVI
DEN HAAG»
Behalve de gemeente leids-
chendam gaat nu ook Voorburg
dwars liggen bij de bouw van de
vuilverbranding op Vpenburg
Voorburg verleent het Samen
werkingsverband Afvalverwijde
ring Zmd Holland Wi-M (8AVA)
geen toestemming voor het af
voeren van afvalwater van de te
bouwen afvalinstallatie GA VI
via het rioleringsstelsel van
Voorburg. De SAY'A heeft gerea
geerd met het aankondigen van
een procedure bij de Raad van
State
leidschendam heeft de voor
bereidingen rond de bouw van
de GAVI stilgelegd in afwach
ting van een onderzoek door
het bureau Berenschot. Dat on
derzoekt of een nieuwe afval
verwerkingsinstallatie nog wel
nodig is Ook hiertegen is het
SAVA bij de Raad van State in
beroep gegaan.
Comfortabele lederen fauteuil "Statief. In 15 actuele kleuren Normaal 1999^
Tol en mei 7 maan as voor de verbijsterende pnp van 1499.-
'Meubelen'
U ontdekt elke keer een andere Bijenkorf (ÏJ
USSE JAN WESTERLAKEN
Schoorvoetend geeft hij het toe.
Een Nederlandse uitgever, die
zich met niet wetenschappelijke
boeken op de buitenlandse
markt waagt, is uniek. „Ik ben
gewoon naar beurzen gegaan.
Nu hebben we goede contacten
met Joegoslavië, Duitsland,
Amerika en Engeland."
Henk Wagner is directeur van
uitgeverij Rebo Productions in
Lisse. In tegenstelling tot andere
kleine uitgevers houdt Rebo het
hoofd goed boven water hou
den. „Als je maar durft te ver
nieuwen. je nek durft uit te ste
ken. Dan is er best geld te ver
dienen", vertelt Wagner.
De resultaten bleven niet on
opgemerkt. Via het Manage
ment Team belandde hij samen
met vijf andere ondernemers in
de finale 'verkiezing manager
van het jaar'. Vreemd vindt Wa
gner het overigens niet, dat hij
in de finale is gekomen. „Dat is
niet alleen mijn verdienste",
zegt hij, „maar van het team. Er
werken 31 man bij ons op wie je
stuk voor stuk kunt rekenen."
De verkiezing tot manager
van het jaar. waarom doet Wag
ner daaraan mee7 „Ie krijgt be
hoorlijk wat publiciteit. En nog
gratis ook. Dat is goed voor de
uitgeverij. Boeken lenen zich
voor relatiegeschenken. Mis
schien leest een ondernemer,
die zo'n geschenk nodig heeft,
onze naam." Wagners uitgeverij
geeft elk jaar tussen de 200 en
300 titels uit. Vijftig ervan
neemt Zuidhoek Produkties.
een dochter van Rebo. voor zijn
landse boeken en bracht die sa
men met andere uitgevers in de
boekhandel. Zo leerde hij de
buitenlandse uitgeverswereld
kennen. Kort daarna ontdekte
de uitgever uit Lisse het gat in
de markt: internationale sa
menwerking. „Wij maken de
boeken in Nederland en verko
pen die aan het buitenland in
de taal van dat land
Wagner zegt bij het bepalen
van de verkoopprijs van een
boek niet uit te gaan van de
kostprijs. Telkens vraagt hij zich
af wat het publiek er voor over
zou hebben Rebo richt zich
volledig op de verkoop van zijn
boeken Alles wat er verder no
dig is (het schrijven van teksten.
drukJien enz.) wordt buitens
huis gedaan. Om de omzet ver
der te vergroten heeft Wagner
eind vorig jaar de boekenclub
Boek Mail opgericht.
Hij zelf levert er een voorbeeld
van hoe zijn uitgeverij 'werkt
„Binnenkort geven we een boek
over de motor Harlcy Davidson
uit. Met andere uitgevers in Eu
ropa zoek ik contact om te kij
ken of zij er belangstelling voor
hebben We praten erover en
dan bepalen we of we uitgeven.
Is er interesse dan kunnen we,
bij voorbeeld. 100.000 exempla
ren laten drukken terwijl ik er
voor de Nederlandse markt
maar 10 000 nodig heb. Ie be
Iierkt de drukkosten, omdat al-
een de zwart wit tekst hoeft te
worden gewisseld De markt in
Nederland blijft zo voor Rebo
rendabel, omdat er goedkoop
wordt geproduceerd."
Uitgever Henk Wagner Je moet je nek durven uitsteken." foto wim dijkman
rekening. Het oeuvre: kinder
boeken (met videobeelden en
gesproken bandjes) en vrije-
tijds en algemene informatieve
boeken. Rebo, zegt Manage
ment Team, heeft zich waarge
maakt op een relatief kleine
markt En dat is te danken aan
de afwijkende ideeën van Wag
ner over uitgeven. Wagner, die
ruim tien jaar terug boekhande
laar was, kocht en verkocht gro
te overschotten-boeken die uit
gevers niet kwijt konden In die
jaren besloot hij geld opzi| te
li-ggen vooreen eigen uitgeverij.
Aldus geschiedde. Wagner
kocht de rechten van buiten
