U
De Maas, een open riool
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA MARGOT KLOMPMAKER
ZATERDAG 15 FEBRUAR11992
VORMGEVING: FRED VAN GELDEREN MARCO KROES RUUD VOGELESANO
THEO HAERKENS
schoorsteen van de staal
fabriek Cockerille-Sambre ont
snapt een roodbruine wolk stof
dig zich langzaam verspreidt. Tientallen me
ters hoge staalconstructies bepalen het beeld
van het gigantische industriële complex in
Marchienne, e^n voorstad van Charleroi in
het zuiden van België. Het kanaaltje naar de
Sambre is bedekt met een dikke laag olie. Al
les oogt grauw.
Op een talud tussen de hoogovens zijn zes
mannen bezig met het planten van struikjes.
„Dertig tot veertig procent gaat dood, maar
elk jaar planten we nieuwe. Als we dat niet
doen wordt het in elk geval nooit meer
De man in de oranje overall weet ook wel
dat de struikjes nooit zullen uitgroeien tot
een bos, een park of iets wat daar ook maar
in de verste verte op lijkt. „Het is de vervui
ling, hè", voegt hij er aan toe.
Het stadje gaat schuil onder dikke buizen,
knarsende transportbanden en ijzeren brug
gen die kriskras van de ene kant van de weg
naar de andere lopen. Volgens apotheker P.
van Heuvel tieren astma en huidziekten hier
welig. „En als de astmatische klachten zijn
verdwenen, komt er eczeem voor in de
plaats."
Het stof van de fabrieken dringt
overal door. Demonstratief haalt
Van Heuvel zijn vinger over een
houten kast: „Vanochtend nog
schoongemaakt en nu al weer vuil."
De inwoners van Marchienne
hebben de strijd tegen het vuil op
gegeven. De huizen zijn vies en
grauw en van het station dwarrelen
de laatste verfresten naar beneden.
Alles is van een treurig stemmende
groezeligheid. Bomen of struiken
zijn er niet.
Toch wordt er weinig geklaagd.
„De mensen zijn het gewend. Vroe
ger hadden ze astma door het werk
in de mijnen en nu krijgen ze het uit
de fabrieken", aldus de apotheker.
Onleefbaar wil hij de situatie niet
ook al vertrekken veel
m verderop te gaan wo
nen. Alleen de Turkse en Marok
kaanse arbeiders met hun gezinnen
blijven. Het enige niet aangetaste
gebouw is de nieuwe bakstenen
moskee.
Zwart Land
Het industriegebied bij Charleroi
geldt als een van de smerigste van
België en wordt ni^t voor niets aan
geduid als pays noir', het zwarte
land. Overal staan schoorstenen.
Sommige roken voortdurend, ande
re laten in een vast ritme zware wol
ken rook en stoom ontsnappen die
alles aan het zicht onttrekken. Maar
daar blijft het niet bij.
De fabrieken gebruiken de Sam
bre, een van de rivieren die uit-
Nederlandse
waterwinning
in gevaar
mondt in de Maas, openlijk voor het lozen
van vloeibaar afval. Grote hoeveelheden olie,
zout, kankerverwekkende en giftige stoffen
worden erin gekieperd. Zonder vergunning
en zonder enige controle. De Maas verwordt
tot een open riool.
Stroomafwaarts in de buurt van Luik is het
geen haar beter. Over een lengte van meer
dan twintig kilometer lozen kunstmestfabrie-
ken en staalverwerkende bedrijven zoals
rechtstreeks in de Meuse. En waar de afvoer-
puipen onder het wateroppervlak in het wa
ter komen, slaan damp en stoom meters
hoog de lucht in.
Wat ooit aardige stadjes en dorpjes moeten
zijn geweest, met uitzicht op de kronkelende
rivier, is volledig verpest door de industrie.
Alles braakt rook of stoom uit, of vies water
dat kolkt en draait. De stank van zwavel over
heerst alles. Iedere kleur in de omgeving is
De milieu-organisatie Greenpeace heeft deze week in België monsters genomen v
de Maas. Het rivierwater is door lozingen ernstig verontreinigd.
Belgische industrie kiepert gifafval zorgeloos in rivienvater
Phenix en - opnieuw - Cockerill grote hoe
veelheden zware metalen en ander giftig af
val in de rivier. In alle openheid. Uit een buis
met een doorsnede van minstens 1 meter
loopt tegenover het plaatsje Jemeppe een
constante stroom afvalwater van Phenix
De kerncentrale bij Tihange loost haar koelwater ii
nest voor het zuurstofgehalte en flora en fauna.
de Maas: fu-
FOTO MONI
QUE BAAN
verworden tot lichtgrijs, donkergrijs, bruin
grijs of geelgrijs. De enige uitzondering vor
men de grote aanplakborden langs de weg,
waarmee autofabrikanten in- vrolijke, felle
kleuren de allernieuwste modellen aanprij-
Giftig Slib
De Nederlandse overheid probeert
al twintig jaar de Belgen zo ver te
krijgen dat ze de vervuiling van de
Maas werkelijk aanpakken. Maar tot
nu is er van alle mooie afspraken
niets terecht gekomen. De laatste
tijd is het weer helemaal mis. De
kwaliteit van het water is zo slecht
dat het Waterwinningsbedrijf de
Brabantse Biesbosch al enkele we
ken is gestopt met het innemen van
Maaswater in zijn spaarbekkens. Af
gelopen week werd groot alarm ge
slagen wegens de aanwezigheid van
hoge concentraties z.g. methylpiri-
dines.
Voor de Belgen is het allemaal
geen probleem. De Vlamingen be
trekken hun water uit de schone bo
venloop van de rivieren of, net als
de Walen, uit ondergrondse bron
nen. Zo liggen op een tiental kilo
meters van het ernstig vervuilde in
dustriegebied van Luik de bronnen
van Chaudfontaine, waar het gelijk
namige mineraalwater vandaan
komt. Bovendien slaan de giftige
stoffen in het rivierwater pas neer in
het Nederlandse gedeelte van de ri
vier. Daar hopen ze zich op in de
vorm van giftig slib.
Toch vindt minister Maij-Weggen
van Verkeer en Waterstaat het te
vToeg om juridische stappen te on
dernemen. Zij ziet nog mogelijkhe
den om door middel van overleg
goede afspraken te maken over het
schoonhouden van de rivier. De be-
De industriegebieden bij Charleroi en Luik zijn
de smerigste van België. Staalfabrieken, galvani-
seerbedrijven en kunstmestfabrieken dumpen
grote hoeveelheden olie, zout, kankerverwekken
de en giftige stoffen in de Sambre een van de
rivieren die uitmondt in de Maas en in de
Maas zelf. Ook veel rioolwater uit Wallonië gaat
ongezuiverd de rivier in. Afgelopen week werden
hoge concentraties van z.g. methylpiridines in
het water aangetroffen. En dat terwijl de Maas
een belangrijk deel van Nederland van drinkwa
ter moet voorzien. Een mistroostig stemmende
reportage uit de Belgische Ardennen.
windsvrouw wijst er op dat juridische proces
sen veel tijd vergen en daar is uiteindelijk
niemand mee gebaat. Bovendien zouden ju
ridische stappen het verloop van de onder
handelingen ongunstig beïnvloeden.
Het probleem is echter dat de Belgische
nationale overheid, met wie formeel over
eenstemming bestaat over drie zogenoemde
Waterverdragen, geen greep heeft op Wallo
nië en wat daar gebeurt. De bevoegdheden
zijn overgedragen aan de regio's. In de Wa
terverdragen is onder meer afgesproken dat
de Belgen de waterkwaliteit van het Maas- en
Scheldewater drastisch verbetel^n, onder
meer door het aanleggen van zuiveringsin
stallaties. In ruil daarvoor helpt Nederland
mee de Schelde, de toegang tot de haven van
Antwerpen, beter bevaarbaar te maken
De voordelen voor de \1amingen zijn dui
delijk. Voor de Walen ligt dat volstrekt an
ders. Zij hebben geen enkel belang bij scho
ner Maas- of Scheldewater en al helemaal
niet bij verbetering van de haven van Ant
werpen. zonder dat daar voor hen iets tegen
over staat. En zo vormt de taal en cul
tuurstrijd tussen Vlamingen en Walen een
belangrijk obstakel bij het verbeteren van de
kwaliteit van het Maaswater.
Illustratief voor de desinteresse van de Bel
gen in de kwaliteit van het water is wel dat zij
de waterkwaliteit op geen enkele manier me
ten. De Waalse minister van leefmilieu Guy
Uitgens stelde deze week zelfs dat Nederland
de zwartepiet naar België doorschuift om de
De industriegebieden bij Charleroi
en Luik behoren tot de smerigste
van België. Allerlei bedrijven
dumpen grote hoeveelheden olie.
zout kankerverwekkende en gifti
ge stoffen in de Maas.
FOTO MONIQUE BAAN
eigen problemen met de drinkwatervoorzie
ning te verdoezelen.
Goochelen
De afspraken tussen Nederland en België
passen in het Noordzee-actieprogramma,
een EG-plan om de kwaliteit van het water in
de Noordzee drastisch te verbeteren. Het
heeft ertoe geleid dal de kwaliteit van het
Rijnwater de afgelopen jaren sterk is verbe
terd. Volgens de Stichting Reinwater, die al
sinds jaar en dag actie voert voor schonere ri
vieren, zijn de Belgen op grond van deze in
ternationale afspraken verplicht te zorgen
voor een schonere Maas. ..Onderlinge afspra
ken tussen België en Nederland zijn in feite
achterhaald. We vragen iets wat de Belgen
tóch al moeten doen", vat woordvoerder
Wim Verhoog samen.
De Belgen proberen met een absoluut mi
nimum aan hun verplichtingen te voldoen.
Ze goochelen met getallen om de vervuiling
te bagatelliseren en zijn al tevreden als bra
sem, voom en andere karperachtige vissen
kunnen blijven leven. Dat is niet zo moeilijk,
omdat de hoeveelheid water van de Maas die
bij het plaatsje Eijsden de Nederlandse grens
over komt. sterk wisselt. In de wintermaan
den, als het volop heeft geregend, passeert er
per seconde wel BflO kubieke meter water In
een zomer waarin het weinig regent, is dat
soms maar rwintig tot dertig kubieke meter
En het laat zich raden dat de kwaliteit van dót
water vele malen slechter is.
De kwaliteit wordt niet alleen bepaald door
de samenstelling, maar ook door de tempe
ratuur. En aangezien veel fabrieken, maar
ook enkele kerncentrales in Wallonië Maas
water innemen om te koelen, stijgt de tem
peratuur van de rivier snel enkele graden.
Dat is funest voor het zuurstofgehalte en gaat
ten koste van flora en fauna.
De Walen liggen er niet wakker van. Me
vrouw I. Cloosterman woont al zes jaar op
een woonboot schuin tegenover de kerncen
trale in Tihange, zo n twintig kilometer wes
telijk van I-uik. ..Vroeger zaten de vissers hier
allemaal op de kade van de watersportvcreni
ging", wijst ze. terwijl ze de eendjes brood
toewerpt. „Tegenwoordig zitten ze allemaal
aan de kant van de centrale, want daar is het
water wanner en groeten de vissen harder. Ze
worden wel zó groot", lacht ze. terwijl ze haar
armen spreidt.
Cloosterman weet heel goed dat het water
ernstig is vervuild, maar dat is geen reden om
uit te zien naar een andere ligplaats, „Zolang
je het maar niet drinkt kan het geen kwaad.'
In de zomer, als de kinderen van de boten
bezitters bi| het zwemmen wat van het vuile
water binnenkrijgen, worden ze wH eens
ziek. Maar verder is het niet erg, meent ze.
Zelfs de vissen hebben er geen last van.
„Laatst heeft mijn man hier nog een forel ge
vangen. Nou, hij was heerlijk hoor, niets op
aan te merken."
