Cultuur
'Er staan hier nog
kinderen op de stoep'
Hoe Wolkers in 44
Rembrandt lauwerde
Misschien hebben We
een Nogal aparte Stijl van Adviseren.
Donderdag 6februan1992
t: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINCA Eindredac
'ormgeving: RON VAN HAASTRECT
NIEUWSLIJN
Met K&O naar Toon Hermans
LEIDEN Voor de one-man-shovv 'Ik heb je lief van Toon Her
mans in het Nederlands Congresgebouw op 21 en 28 februari,
kunnen op het uit-bureau van K&O toegangskaarten worden ge
kocht. In de show geeft Hermans zijn visie op sport, reclame, ge
schiedenis en muziek en haalt hij herinneringen op aan vroeger.
De voorstellingen beginnen om 20.15 uur.
Licht op Chagall tijdens dialezing
VOORSCHOTEN In het Ambachts- en Baljuwhuis jvordt op 9
februari een dia-lezing over 'Het werk van Marc Chagall' gehou
den. In haar lezing probeert E. Reinhartz-Tergau de schilderijen
van de Russisch-Franse schilder vanuit zijn eigen geschriften te
belichten. De aanvang van de lezing in het Ambachts- en Bal-
juwhuis aan de Voorschotense Voorstraat is 12.30 uur.
Rondleiding 'Rembrandt en Lievens'
LEIDEN In het Stedelijk Museum De Lakenhal wordt op za
terdag 8 februari een rondleiding gegeven over de tentoonstel
ling Rembrandt en Lievens in Leiden. Aanvang 11.00 uur in de
hal van het museum aan de Oude Singel. De tentoonstelling is
nog tot en met 1 maart in De Lakenhal te zien.
Concert Ensemble Rossignol
WASSENAAR Het Ensemble Rossignol geeft zondag 9 februari
een koffieconcert in het Wassenaarse raadhuis De Paauw. Het
ensemble bestaat uit sopraan Tone Wik, cellist Markku Luola-
jan-Mikkola, Annette den Heijer (traverso) en Menno van Delft
(clavecimbel). Op het programma staan werken van Vivaldi,
Boccherini', Bemier, en Scarlatti. Het concert begint om 12.00
Tenorsaxofonist Junior Cook dood
NEW YORK De Amerikaanse jazzmusicus Junior Cook is zon
dag in zijn appartement in New York aan de gevolgen van een
hartstilstand overleden. Hij was 57 jaar. Cook was een tenor
saxofonist in de hardbop-traditie, met een persoonlijk gekleurd
expressief geluid. Hij is te horen op tal van platen, maar hij
maakte weinig opnamen als bandleider. Daardoor is hij bij een
groot publiek nooit echt doorgebroken. Dit voorjaar zou hij een
door Europa maken.
Film over Tijl Uilenspiegel
BRUSSELDe Vlaamse regisseur Stijn Coninx is van plan het
leven van Tijl Uilenspiegel te verfilmen. Deze verfilming is een
co-produktie tussen België (Kunst Kino), Nederland en Frank
rijk. Het verhaal wordt een tweeluik; in de eerste film is Tijl een
jonge knaap, in het tweede deel is hij volwassen. Het is nog niet
duidelijk of beide films tegelijkertijd zullen worden uitgebracht.
De acteur Marc van Eeghem zal de rol van Tijl Uilenspiegel ver
tolken. Wie de rol van Nele krijgt, is nog niet bekend. Hugo
Claus schreef het s
PAGINA 11 FILMHUIS
LISSE portret van een
filmhuis dat 'zijn eigen
broek wil ophalen'.
PAGINA 10. PLEUNI TOUW EN
JEROEN Krabbé lezen elkaar liefdes
brieven voor; een pareltje van eenvoud
Op deze pagina ook informatie over
theaters, concerten en exposities.
PAGINA 13. Hoe meisjes
oorlog voeren. Roman
van de Nigeriaanse schrij
ver Chinua Achebe
Kindertheater 'Ploef bestaat tien jaar
De geschiedenis van het Leidse kindertheater Ploef hangt
op het toilet van de voorzitter. Informatief behang. In 10
jaar zijn er 18 produkties gemaakt en hebben naar schat
ting 10.000 kinderen kennis gemaakt met het toneelspel
van Ploef. De voorzitter is nog altijd even enthousiast en
heeft inmiddels 20 volgelingen. Het jubileum wordt op
zaterdag 15 februari in de schouwburg gevierd met de
première van de kindervoorstelling 'Ma Koelbox op va
kantie'.
LEIDEN SASKIA STOELINGA
Het is een hechte club, die Pl-
oef-gemeenschap. Elke maan
dagavond wordt er geoefend.
En zo'n maand voor een pre
mière komt de zaterdag erbij
om te timmeren voor de decors,
te naaien voor de kostuums en
extra te repeteren voor het stuk.
Ploef betekent, zoals de vrouw
van de voorzitter, Ursula Lank-
hout dat verwoordt: 90% mou
wen opstropen en 10% spelen.
Ad Lankhout is dus de man
van het eerste uur. Hij vatte in
1981 het plan op om een kin
dertheater te beginnen. Als
hoofd van een basisschool in de
Merenwijk (De Valkenier) had
hij de toeschouwers voorhan
den. Het eerste stuk 'Ploef de
domme boef werd nooit ge
speeld. Het succes begon met
'Het Vreemde Songfestival',
waaraan drie volwassenen en
heel veel kinderen meededen.
Sindsdien zijn er eigenlijk geen
stukken meer opgevoerd waar
bij kinderen zijn betrokken.
„Kinderen konden niet 's
avonds repeteren."
Volwassenen gingen kinder
theater maken en besloten voor
de afwisseling af en toe ook an
der toneel te brengen. 'De Huis
tiran' van Godfried Bomans
voor volwassenen werd door
de lokale pers niet slecht ont
vangen. En ook de twee kinder
voorstellingen "t Koffertje van
Van Dalen' en 'Het Dansende
Ezeltje' kregen goede kritieken.
Inmiddels telde Ploef tien spe
lers, die in '84 besloten niet
meer al die 'ingeblikte' stukken
op de planken te brengen. „Een
wending. We gingen nadenken
over wat we deden", aldus
Lankhout.
Met veel zorg werd voor het
stuk 'De Droomreis van Klinge-
ling-Fu' gekozen. Hans van der
Veen, leraar Duits aan de Louise
de Coligny Scholengemeen
schap, vertaalde het en zijn col
lega Dick Dallinga tekende voor
de muziek. De schouwburg was
afgeladen vol met kinderen. Op
het aangewezen tijdstip kon
niet eens worden begonnen,
omdat de suppoost riep: „Er
staan nog kinderen op de
stoep."
Het jaar daarop 1986 om
precies te zijn stond er op
nieuw iemand op. Agaath
Krijgsman-Bokma schreef zelf
de kindervoorstelling 'Geertje
Giebel'. Een mijlpaal. De club
groeide uit naar 20 leden, het
merendeel afkomstig uit het on
derwijs. Voorzitter Lankhout
moest steeds meer voorzitten
en veranderde van school. In de
Stevenshof vond hij als hoofd
een nieuwe uitdaging. De basis
school De Zwaluw werd nu zijn
onderkomen.
De nieuwe baan van de voor
zitter betekende wel dat er naar
een andere repetitie- en opslag
ruimte moest worden uitgeke
ken, want in zijn oude school
konden ze niet meer terecht en
de nieuwe school bood die mo
gelijkheid niet. Het zwerven be
gon. De spelers zijn daar alle
maal even uitgesproken over:
„Ellende. Goede, niet al te dure,
repetitieruimten zijn er nauwe
lijks in Leiden." Stuk voor stuk
dromen ze van een eigen ruim
te met opslag. De decors, de
kledingstukken, de lichtpanelen
liggen nu her en der in hokken
over de stad verspreid. „Dat
kost energie en is tijdrovend."
Het woord toneel verzamelge
bouw - in navolging van het
muziekverzamelgebouw in Lei
den valt veelvuldig. „De ge
meente wil er alleen niet aan.
Nee, daar hoeven we niet veel
van te verwachten".
De ontwikkeling bij de toneel
vereniging zet zich voort. De le
den krijgen langzamerhand al
lemaal hun eigen specialiteit.
De een houdt zich met de tek
sten bezig, de ander richt zich
op het decor. Ook zijn er uitge
sproken voorkeuren voor kin-
der- of volwassenentoneel. Het
stuk 'Dwaasheid heeft haar ei
gen recht' voor volwassenen
wordt door het publiek heel
mooi gevonden. De spelers zijn
ook tevreden. Het kinderstuk
'Raponsje' van Grimm komt er
op basis van improvisaties. Er
wordt een regisseur van buiten
aangetrokken voor nieuwe im
pulsen en een andere inbreng.
De liefhebbers volgen een cur
sus stemvorming en grime „Dat
is heel belangrijk. Je moet
steeds hogere eisen stellen."
Agaath Krijgsman en Christa
Hoekema hebben met hun kin
deren de afgelopen jaren veel
kindertoneel bekeken. Ze zijn
nu een beetje ingevoerd in deze
wereld. Steeds meer dringt zich
de vraag op: welke richting gaan
Toneelgroep Ploef. Staand v.l.n.r.: Hans van der Veen, Christa Hoekema, Paul de
Koek en Helga Bosman. Zittend: Marian Hoekstra en Ad Lankhout: „Goede kinder
stukken zijn moeilijk te vinden. Ze zijn oubollig of te moralistisch." foto holvast
we uit. „Goede kinderstukken
zijn moeilijk te vinden. Of ze
zijn te oubollig of te moralis
tisch. Wij kiezen gewoon voor
een leuk verhaal waarbij emo
ties kunnen worden getoond."
Beiden erkennen dat dit niet
echt vernieuwend is. Maar ze
vragen zich ook af of amateurs
zich daaraan wel moeten wa
gen. „Onze tijd is beperkt. Wij
willen kinderen vermaken en
zijn daartoe in staat. Van dat ta
lent maken wij gebruik. Van
amateurs kun je niet alles eisen.
Dat betekent overigens niet dat
wij niet kritisch zijn. Bij elk stuk
dat je schrijft vraag je je af of je
verhaallijn klopt, of er niet te
veel figuren in zitten. Af en toe
heb je de neiging om in het be
lang van de vereniging zoveel
mogelijk rollen te creëren. Dat
kan heel verwarrend werken.
Ook moet er niet teveel tekst in
zitten. Zoveel mogelijk laten
zien met zo weinig mogelijk
tekst, dat is ons devies."
Een voorstelling, of die nu
voor kinderen of voor volwasse
nen is, wordt gemiddeld acht
keer gespeeld. Op aanvraag,
voor ziekenhuizen, voor vereni
gingen, voor speciale avonden
maar ook in de schouwburg, het
Microtheater Imperium, Stads
gehoorzaal of het LAK-theater.
„Dat loopt goed", zegt Ad Lank
hout. We hebben echt een
naam opgebouwd."
De komende tien jaar hoopt
de ploeg daarvan te profiteren.
„Die stijgende lijn moeten we
doortrekken." Het leven van de
spelers zal er overigens niet rus
tiger op worden. Het ene stuk is
nog niet in première of de repe
tities voor de nieuwe voorstel
ling, waarin 7 heksen voorko
men. zijn al weer in volle gang.
„Het tempo ligt hoog", consta
teert het laatst toegetreden lid
Paul de Koek. „Na tweeëneen
half jaar zingen in een koor. wil
de ik ook iets met mijn lijf
doen." Dat is hem gelukt. In het
jubileumstuk Ma Koelbox heet
hij Wouter Wiebel.
('Ma Koelbox op Vakantie';
zaterdag 15 februari Leidse
Schouwburg. Aanvang 14.30
uur. Kaarten aan de schouw
burg verkrijgbaar).
De 'cast' van Tsjechov. V.l.n.r. Ryan van den Akker, Armand Pol, Frans Spek, Nicole Berendsen, Ine Kuhr,
Boudewijn de Groot, Marcel de Groot, Johan Ooms en Lenette van Dongen.
foto jan swinkels
noot is er hier ook, zoals in het
bekende 'Vanrporgen vloog ze
nog', maar is minder overheer
send door het flinke speltempo.
Robert Long en Dimitri Fren
niet de handeling voor een kor- kan zingen en komt in de uit
te beschouwing bijna stopzet- eenlopende rollen goed voor de
ten, maar juist omgekeerd het dag. Dat maakte het geheel tot
verhaal met helder taalgebruik een smaakvolle produktie,
voortstuwen. En gelukkig be- waarvoor een zeer goed bezette
kei Frank hebben namelijk de staat 'Tsjechov' voor zeker drje- Leidse Schouwburg gisteravond
gave om liedjes te schrijven die kwart uit liedjes. De gehele cast enthousiast applaudisseerde.
Leiden, 14 juli 1944. Het is vroeg
in de morgen. De zon komt op
boven het Galgewater. Op het
Noordeinde klinken voetstap
pen. Twee jongens, samen
zweerderig fluisterend, zijn op
weg naar de Weddesteeg, naar
het geboortehuis van Rem
brandt. Op deze dag, maar dan
ettelijke honderden jaren gele
den, klonken daar de eerste kre
ten van een ventje dat later het
licht van de wereld zou vast
houden op zijn schilderijen: op
deze dag werd Rembrandt ge
boren. Tenminste, dat denken
de twee jongens, maar ze zijn
één dag te vroeg. Ze begeven
zich naar het huis met de ge
denksteen en merken hun ver
gissing op. Hun geliefde schil
der werd geboren op 15 juli.
Nou ja, wat doet die datum er
toe. Ze brengen de lauwerkrans
aan. Met een potje gluton wordt
nog een lofdicht boven de ge
denksteen geplakt. En dan -
wegwezen! Het is oorlog en de
WA-man staat zijn laarzen al te
poetsen.
Een van die twee jongens is
de schrijver en beeldhouwer Jan
Wolkers. In de NRC van twee
weken geleden schreef hij een
sprekgaat
vooral over koken
en stijl. Wint uw nieuwe
keuken moet een handige
werkplek zijn. afgestemd op
SieMatic Keukencenter Leiderdorp
Meubelplein 9, Leiderdorp, tel 071-412615 (1' etage Mijnders Meubelen)
Openingstijden mo 13 00-17 30. dit/m vrij 9 30-17 30, zot tot 17 00 uur, do avond koopavond
7 koken en uw stijlgevoel
SieMahc maakt keu
kens in 14 prijsklassen
Het 180 pagina 's dikke
SieMahc kcukenideeenboek
krijgt u gratis.
SieMatic
't Liefst een SieMatic.
bevlogen artikel over Rem
brandt, het mooiste artikel dat
ik over de schilder heb gelezen.
In dit stuk gaat hij in op het
merkwaardige huldeblijk.
De jonge Wolkers verwacht
nogal wat belangstelling voor
zijn 'heldendaad'. Als hij de vol
gende dag, dus de vijftiende juli,
gaat kijken, ziet hij geen oploop
in de Weddesteeg, hij ziet niks.
niemendal. Wolkers schrijft in
zijn artikel: „Dat kon Rem
brandt niet aangedaan worden.
Deze grootse daad mocht niet
onopgemerkt blijven. Veront
waardigd spoedde ik me naar
huis en schreef een brief aan
het Dagblad voor Leiden en
Omstreken. Onder de kop
'Rembrandt gelauwerd' wordt
hij de volgende dag geplaatst.'
Wolkers doet in die brief alsof
hij een voorbijganger is die de
kleine huldiging op die veer
tiende juli in alle vroegte heeft
opgemerkt. In de brief beschrijft
die voorbijganger en abonnee
van het Dagblad voor Leiden en
Omstreken de 'ceremonie' en
hij besluit met:
't Heeft mij ontroerd. Ik ben
een groot bewonderaar van de
schilderkunst en vooral van
Rembrandt. Dat er deze dag in
Leiden i>an officiële zijde niets
aan gedaan wordt, beschouw ik
als een miskenning. Des te meer
spreekt het daarom, dat een
paar Leidse jongelui, oiulanks
deze officiële miskenning beseft
hebben wat Rembrandt voor
Nederland, en in het bijzonder
voor zijn geboortestad Leiden
betekent'.
Met deze voorbijganger, zo
schrijft Wolkers, heeft hij zijn
eerste literaire personage het le
venslicht doen zien. En 'naar al
le waarschijnlijkheid ook de
eerste NSB-er in de Nederland
se literatuur'. Want, zo rede
neert de auteur, welke oprechte
Rembrandt-bewonderaar zou er
nu van officiële zijde erkenning
willen hebben voor Rembrandt,
als we beseffen dat het stadsbe
stuur van Leiden destijds voor
het grootste gedeelte uit NSB-
ers bestond?
De brief waarop Wolkers
doelt, staat inderdaad in het
'Dagblad voor Leiden en Om
streken'. Ik heb hem opgezocht
in de leggers die de Koninklijke
Wolkers in zijn jonge jaren.
Bibliotheek in Den Haag heeft
van deze krant. Geen dichterlij
ke vrijheden dus van de auteur.
Maar toch heeft Wolkers zich
vergist. De brief is opgenomen
in het Dagblad voor leiden en
Omstreken van 15 iulL Als Wol
kers, alias de voorbijganger, de
brief pas op 15 juli heeft ge
schreven, lijkt het me erg sterk
dat die brief dezelfde dag nog in
de krant zou hebben gestaan.
Hij schrijft zelf ook dat zijn epis
tel pas 'de volgende dag' werd
geplaatst. De brief moet dus
eerder zijn geschreven. Al op de
veertiende, of misschien wel op
de dertiende. Misschien vormde
die brief al meteen een onder
deel van het huldigingsplan van
de twee jongens. Wolkers doet
het voorkomen alsof hij in een
opwelling werd geschreven, als
reactie op het uitblijven van be
langstelling voor de huldiging.
Maar wat als die brief één dag
eerder werd geschreven? Is-ie
dan nog wel zo spontaan?
Het is een vies krantje, dat
Dagblad voor leiden en Om
streken. Het wordt uitgegeven
door de Arbeiderspers, die in
het begin van de oorlog in han
den van Rost van Tonningen
was overgegaan. Bijna alle kran
ten in die tijd hadden moeten
huigen voor de bc/ctter, maar
dit periodiek gaat wel erg diep
door de knieën. Wolkers besefte
dat het daghlad niet kosher was.
want in) mnrijft in liet NIK -«tuk
dat hij tegen de voorbijganger,
de abonnee van die krant, zou
willen roepen: „Stik in Rem
brandt en verdwijn!". Hij noemt
hem een 'Droogkwast' en een
'artistieke uitslover'. Dat kan al
lemaal wel zo zijn. dacht ik, tet
wijl ik dit las, maar die voorbij
ganger houdt wel net als Wol
kers erg veel van Rembrandt
Zo'n zak was hij dus nu ook
Waarom vroeg Wolkers, alias de
voorbijganger, om erkenning
van officiële zijde? Ik kan me
voorstellen dat een Hollandse
jongen in die tijd eerder zou
schrijven dat hij Rembrandt zelf
maar heeft gelauwerd omdat ht|
niet wil dat de NSB-ers met hun
poten aan 'zijn' schilder zouden
zitten. Maar ja, dan was de brief
natuurlijk niet geplaatst in dat
dagblad. In de vorm waarin hij
nu is geschreven, hadden de
jonge Wolkers en zijn vriend de
meeste kans op aand.u ht WK>1
kers noemt de voorbijganger nu
een NSB-er en maakt er een li
terair personage van. Daarmee
dekt hij zich, geheel onnodig
vind ik. zoveel jaren na dato in
voor een jongensgrap. Weet u
wat ik denk? Ik denk dat 'jon
gensgrappen' helemaal niet zo
doordacht zijn en dat de brief is
bedoeld zoals hij is geschreven
Twee jongens willen aandacht
vuur een stunt I n van wie «In
aandacht nu ook komt. dat
maakt hen op dat moment niets
uit.
Boudewijn
de Groot
'debuteert'
met glansrol
TONEEL
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Tsjechov, musical van Robert Long en Di
mitri Frenkel Frank Spel: Boudewijn de
Groot. Ryan van den Akker, Lenette van
Dongen, Jan Elbertse, Ine Kuhr, Johan
Ooms en anderen
Gezien 5/2 Leidse schouwburg.
Te zien: 6/2 en extra voorstelling op 24/2.
Leiden
Om van een gevestigde artiest
als Boudewijn de Groot te zeg
gen dat hij debuteert, klinkt
merkwaardig. Toch is het zo. De
bekende zanger van zo vele
gouden hits stond al talloze ma
len op alle mogelijke podia,
maar nog nooit als hoofdrolspe
ler in een- musical. Dankzij de
heren Ix>ng en Frenkel Frank
heeft hij bij zijn 'debuut' een
prachtrol gekregen.
Zijn zangkwaliteiten kan hij
in dit- verhaal over Tsjechov
meer dan goed aanwenden. De
heldere en perfect zingbare tek
sten gaan hem vanzelfsprekend
probleemloos af. De verhaallijn
zit echter technisch zo vakkun
dig in elkaar dat hij zich als ac
teur niet eenmaal hoeft te force
ren. Hij kan en mag vrij gewoon
doen, de musical-bewerking
vertelt de laatste zestien jaren
uit het leven van Tsjechov on
der het afstandelijk beschou
wende oog van de direct be
trokkene.
Naarmate de dood van de
hoofdpersoon in de voorstelling
nadert, wordt het speltempo
trager en de liedjes gevoeliger.
Ruimschoots aan bod komen
zijn visie op zijn schrijverschap
en op het huwelijk en de liefde,
zijn latent revolutionaire idea
len en de gemengde gevoelens
bij Stanislavski's regieopvattin
gen van zijn stukken.
Dat meer biografische gedeel
te wordt in het eerste bedrijf
door wat luchtiger scènes met
hier en daar zelts een bijna ca
baretesk accent voorafgegaan.
Tsjechovs bezoek aan het kan
toor van de censor bijvoorbeeld
is een schitterend cabaretnum
mer geworden. De gevoelige
