Kunst
Paul Haenen: 'Ik doe
waar ik zin in heb'
Theaterspektakel
'Europera' in '93
in Pieterskerk
De lange weg naar roem
Een brok in de keel bij nieuwe
produktie Nederlandse Opera
Dinsdag 28 januari 1992
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: SIMON DE GRAAF
7
NIEUWSLIJN
Billie Jo Spears.
Concert Billie Jo Spears in Alphen
ALPHEN AAN DEN RIJN De country en western zangeres Bil
lie Jo Spears komt voor drie optredens naar Nederland. Op 21 fe
bruari geeft zij een concert in De Bron, aan de Troubadourweg
in Alphen aan den Rijn. Billie Jo Spears komt met haar eigen for
matie Owlkatraz naar Nederland. In het voorprogramma zal de
Nashville-zanger Freddy Weller optreden.
Vertelavonden in jeugdboekhandel
LEIDEN De Leidse Jeugdboekhandel Silvester wil ruimte bie
den aan vertellers en toehoorders om de traditie van het verha
len vertellen in ere te houden. Op 31 januari zal Anne Brands de
toehoorders meenemen naar het oude Wales tijdens de vroege
middeleeuwen voor een vertelling over een legende uit Koning
Arthur en de ridders van de ronde tafel. Op 14 februari vertelt
Katheleen van der Weerd een Iers volksverhaal en op 28 februari
vertelt Elly van Dijk een Roemeens sprookje. Alle avonden be
ginnen om 20.15 uur.
Tournee Russisch orkest afgeblazen
AMSTERDAM Het bestuur van de Haagse stichting St. Peters
burg/New Holland Foundation heeft besloten een Nederlandse
tournee van het St. Petersburg Philharmonic Society Orchestra
voorlopig uit te stellen. De tournee, die had moeten plaatsvin
den van 22 februari tot 10 maart, was georganiseerd ten bate van
ziekenhuizen in het voormalige Leningrad. Bedreigingen met fy
siek geweld aan het adres van de Nederlandse dirigent Marcel
Verhoeff, die ruim een Week geleden liet weten af te zien van een
gastdirigentschap tijdens de tournee, zouden de reden zijn voor
het uitstel.
Extra concert Mellencamp
ROTTERDAM John Mellencamp geeft op dinsdag 7 april een
extra concert in het Haagse Congresgebouw. De Amerikaanse
rockzanger en de organisator hebben hiertoe besloten, nadat
voor het 6 april geplande optreden op dezelfde speelplek binnen
de kortste keren was uitverkocht. De voorverkoop voor dit con
cert start aanstaande zaterdag.
Ter gelegenheid verenigd Europa
In 1993 zal, in de Pieterskerk in
Leiden, een groot theaterspek
takel worden uitgevoerd onder
de titel: Europera. De produktie,
een opera, wordt uitgevoerd ter
gelegenheid van het tot stand-
komen van de gemeenschappe
lijke markt in Europa. Het ver
haal gaat over de strijd om de
staatkundige en economische
macht. De uitvoeringen van de
opera zullen in maart 1993
plaatsvinden.
De produktie Europera, een
samentrekking van Europa en
opera, is vergelijkbaar met het
theaterstuk O Fortuna, geïnspi
reerd op de muziek van de Car-
mina Burana, dat tijdens de 5de
Leidse Uitdag in 1988 eveneens
in de Pieterskerk werd uitge
voerd. Voor O Fortuna werd
destijds een groot aantal orkes
ten, koren, toneelgezelschap
pen en balletscholen, die ge
woonlijk solistisch opereren,
bijeen gebracht.
De produktie Europera zal in
principe op overeenkomstige
wijze worden uitgevoerd. De
muziek wordt echter nieuw ge
componeerd door de compo
nist Kees Olthuis en het libretto
geschreven door Flip van Duijn
naar een oorspronkelijk idee
van Arthur Rörsch.
i Eur-
Brutale Winterbekentenissen in Leidse Schouwburg
Eind augustus slenterde hij over de Amsterdamse Uit
markt en constateerde met enige schrik dat de affiches
voor Brutale Winterbekentenissen al klaar waren. Op 1
oktober zouden de repetities beginnen en er stond nog
geen letter op papier. Met zijn vriend Dammie trok hij
zich een maand terug in Zuid-Frankrijk om te schrijven.
Paul Haenen: „Als het niet klaar had moeten zijn, was ik
er ook niet aan begonnen. Ik werk alleen maar goed on
der druk. Eigenlijk ben ik aartslui."
Helemaal te vertrouwen is die
uitspraak niet, want de agenda
van Paul Haenen duidt eerder
op ernstige werkverslaving dan
op de vermeende luiheid. Elke
week heeft hij zijn eigen tv-pro-
gramma op de vroege VPRO-
zondagavond; een paar avon
den per week trekt hij het land
door met zijn solo-programma
Een heldere avond; samen met
Dammie van Geest stelt hij het
maandblad Mens Gevoelens
samen en dan houdt hij zich de
laatste weken nog intensief be
zig met de voorbereidingen van
zijn nieuwe stuk, dat morgen in
de Leidse Schouwburg te zien
Een workaholic wenst hij zich
desondanks niet te
eerder een slachtoffer van de
gebeurtenissen. „Ik zal een gat
in de lucht springen als alles
achter de rug is. Het is wel heel
bevredigend werk, zeker het
schrijven van een stuk. Maar,
het liefst doe ik niets, een eindje
fietsen of wat rondhangen in
het café. Het is wel zonde van
de tijd. En als ik eenmaal aan
het schrijven ben, heb ik ook
veel plezier. Maar ik moet ge
dwongen worden door een
deadline."
Hij is al een paar keer naar
try-outs gaan kijken en vertelt
dat hij hoe langer hoe minder
weet waar Brutale Winterbeken
tenissen nu eigenlijk over gaat:
„Steeds zie ik er andere dingen
in. Ik vind het zonde om de sy
nopsis te vertellen. Heel in het
kort gaat het over een verstopt
gezin dat zich gelukkiger voor
doet dan ze blijken te zijn. Ik
heb bewust gekozen voor een
sober stuk, spektakel heb je al
genoeg op de tv."
Problematieken
Op de vraag waarom er zoveel
huwelijksleed en familieproble-
matieken in zijn toneelstukken
voorkomt, terwijl hij zelf toch
bepaald geen modaal gezinsle
ven leidt, antwoordt paul Hae
nen niet zonder ironie: „Het is,
denk ik, prettig als er spannin
gen zitten. In mijn stukken ko
men alle mogelijke soorten ver
houdingen aan de orde, soms
ook die tussen twee mannen
zoals in Bemoeizucht. En het
zijn altijd extreme gezinnen
waar geen peil op valt te trekken
en waarin alles door elkaar heen
loopt. Alles lijkt normaal, maar
overal en altijd loeren de dub
bele bodems."
Ook in Brutale Winterbeken
tenissen is het familie-model
weinig alledaags te noemen.
Een man die samenleeft met
Paul Haenen: „Ik schrijf niet alleen om te amuseren."
twee vrouwen, zijn ex- en zijn
huidige echtgenote en boven
dien nog met een zoon en een
dochter uit verschillende huwe
lijken. Het lijkt aanvankelijk al
lemaal in de grootste harmonie
te verlopen, maar intussen...
„Vanaf het begin zijn er merk
waardige uitschieters die je
doen vermoeden dat er iets
broeit. Na de pauze barst het
pas goed los." In gemeenschap
pelijk overleg wordt besloten el
kaar nu eens de waarheid te
zeggen en binnen de korste ke
ren verandert het overbeschaaf
de gezelschap in gemene intri
ganten.
Boodschap
Een stuk met een 'boodschap'?
Haenen: „Het is onzin om te
beweren dat je geen boodschap
hebt. Iedereen die een film
maakt of een boek of toneelstuk
schrijft, heeft iets te melden. Ik
wil het alleen liever niet onder
woorden brengen. Ik schrijf niet
alleen om te amuseren, maar
als ik probeer te formuleren,
wat ik dan teweeg zou willen
brengen, wordt het griezelig. Als
ik dat hardop zou zeggen, zou
ik niet meer hoeven te schrij-
Op het lijf
Paul Haenen heeft het stuk op
het lijf geschreven van drie ou
dere acteurs: Ingeborg Elzevier,
Ann Hasekamp en Ton Lutz. Is
het een voordeel als je van te
voren weet wie een rol gaat spe
len? Paul Haenen: „Het helpt
wel, maar aan de andere kant
legt het je ook beperkingen op.
Als je het niet weet, ben je vrijer.
Nu heb je toch steeds de uit
straling van die mensen in je
hoofd. Onderling verschillen ze
ook nogal. Ton Lutz is bijvoor
beeld wat introverter dan Inge
borg Elzevier: die pakt meteen
de dubbele bodem op. Nu heb
ik vaker voor Elzevier geschre
ven, vroeger bij Centrum al, dus
zij kent mijn werk heel goed."
Paul Haenen zegt niet volgens
bepaalde structuren te willen
schrijven. „Ik wil doen waar ik
zin in heb. Ik heb liever dat iets
mislukt dan dat ik iets na pro
beer te maken, zoals bij de om
roepen al die buitenlandse se
ries worden nageaapt. Weerzin
wekkend vind ik dat. Dat wil ik
voorkomen: liever een eerlijke
mislukking dan een laffe kopie."
De afgelopen drie zondagen werd ons een kijkje in de keuken van het Leids Cabaret Festival gegund. In de te
genover de schouwburg gelegen Droomfabriek werden twintig audities gehouden. foto henk bouwman
Veertiende Leids Cabaret Festival
LEIDEN WUNAND ZEILSTRA
Op zoek
De castingcommissie v
opera is thans op zoek
neelspelers en -speelsters, zan
gers en zangeressen, musici en
leden van het Corps de Ballet.
Speciaal op zoek zijn ze naar
solisten voor een aantal belang
rijke rollen, een bas/bariton,
een alt en sopranen. Behalve de
zangkunst zullen deze solisten
ook het toneelspel onder de
knie moeten hebben.
Aanmeldingsformulieren voor
Europera zijn te verkrijgen bij
Jan Lau, tel. 071-125055. In het
comité van aanbeveling hebben
burgemeester Goekoop, CDA-
ffactievoorzitter Brinkman,
commissaris van de koningin S.
Patijn, Annie M.G. Schmidt en
Bernard H ai tink zitting geno-
De veertiende aflevering van het Vara Leids Caba
ret Festival staat voor de deur. Op 17 en 18 febru
ari zijn de voorronden in de Leidse Schouwburg.
De halve finale heeft plaats op 20 februari en de
grote finale die tenslotte een winnaar moet ople
veren, is op zaterdag 22 februari.
De organisatie van het festival selecteert uit de
vele aanmeldingen 10 groepen of solisten voor de
voorronden. Daarna neemt een professionele jury
de beoordeling van het aanbod van dit jaar over.
De deelnemers van het veertiende Leids Caba
ret Festival zijn deze week bekend gemaakt: het
zijn 'Sasja Spanjersberg', 'De Gemeentereiniging',
'Hartevrouwen/Schoppenheren', 'Robi Kekba',
'Kamelot', 'Dood Spoor', 'Bloedend Hart', 'Tim
van der Sluijs' (een deelnemer van vorig jaar die
een herkansing krijgt), 'Kerel en Karei' en 'Elsin-
ga, Van Veelen en Alkema'. Het aantal solisten is
dit jaar in de minderheid. Zeven groepen tegen
over drie solo-optredens, hetgeen door Marijke
Reijnders, organisatrice van het festival, als 'goed
nieuws' wordt bestempeld.
De afgelopen drie zondagen werd ons een kijk
je in de keuken gegund, wat de organisatoren van
het Leids Cabaret Festival zoal krijgen voorge
schoteld. In de tegenover de schouwburg gelegen
Droomfabriek werden namelijk op drie achter
eenvolgende zondagmiddagen zo'n twintig audi
ties gehouden. Het was in zekere zin een terug
keer naar de romantiek uit de begintijd van het
festival op de bovenverdieping van Augustinus
aan het Rapenburg.
Cabaretfestivals zijn de laatste jaren tot evene
menten uitgegroeid waar de media met grote gre
tigheid op af komen. Nieuw talent dat daar op
valt, komt direct in het professionele circuit te
recht. Er staan inmiddels dan ook grote belangen
op het spel. Het is echter allemaal veel kleinscha
liger begonnen.
De weg naar roem is lang. De meeste aspirant-
-cabaretiers lijken daar niet mee te zitten, gezien
het enthousiasme waarmee het aanstormend ta
lent in het stampvolle Art Café De Droomfabriek
zich op zijn vijftien minuten durende auditie
stortte.
Veel van wat zich aandient, is puur schuifdeu-
renwerk. In deze beschermde omgeving kan dat
geen kwaad. Het sfeertje is immers prima, on
danks of misschien juist wel dankzij de chaos van
mensen waar toeschouwer en aankomend artiest
zich moeizaam een weg banen. Op een professio
neel podium zou van dat enthousiaste amateuris
me evenwel in vele gevallen weinig tot niets over
blijven. In dat opzicht zijn de audities leerzaam.
Het stemt je milder, als de spoeling tijdens het
festival eens een jaartje wat minder zou blijken te
zijn.
Onvoorstelbaar, wat sommige mehsen voor
een optreden van vijftien minuten denken nodig
te hebben. De changementen zijn soms complete
verhuizingen. Het mag de pret niet drukken, er
valt geen onvertogen woord. En alles wordt boven
de hoofden van de aanwezigen naar binnen ge
sjouwd.
Dat varieert van muziekinstrumenten en tassen
met kleding en rekwisieten tot zelfs een complete
slaapbank en vogelkooi. Het is kennelijk onmis
baar voor de act; zelfs als iemand drie grote bon
gos binnensleept en er in totaal nog geen vijf mi
nuten gebruik van maakt. Da's pas echte liefde
voor de kunst. Als alles eenmaal wonderlijk ge
noeg toch weer op zijn plaats is gekomen, roep
Marijke Reijnders 'We gaan dóór', en een ni
kanshebber mag een kwartier lang zijn geluk be
proeven.
In vijftien minuten laten zien wat je kunt,
ker niet gemakkelijk. Dan mag je verwachten da
men uiterst efficiënt met die beperkte tijd zou
omgaan. Bij gebrek aan ervaring wil dat echter
nog wel eens tegenvallen.
Niettemin hebben de audities in De Droomfa
briek de nodige verrassingen opgeleverd. Maar
liefst zes van de tien festivaldeelnemers hebben
hun plaatsing aan hun auditie te danken. De ove
rige vier zijn geselecteerd op grond van hun op
treden elders in het land, dat door de organisatie
is bezocht.
Traditiegetrouw zal de VARA radio-opnamen
van de finale maken. Daarnaast zal het VARA-
-programma 'Uitgelicht' van Jan Blom op zater
dag 22 februari door middel van interviews en
sfeerimpressies aandacht besteden aan het festi
val.
RECENSIE ROB VAN DER HILST
Gezien: Première 'Die Frau ohne Schat
ten'. opera van Richard Strauss/Hugo von
Hofmannsthal. Nieuwe produktie van De
Nederlandse Opera op ma. 27 jan. 1992
Volgende voorstellingen: 30 januari, 3, 6,
9,12,15.18 en 21 februari.
Amsterdam
De dubbele bodems van Ri
chard Strauss' opera 'Die Frau
ohne Schatten' (de vrouw zon
der schaduw), een iets meer
dan drie uren durende sprook
jesopera (zuivere speeltijd) wa
ren glashelder weergegeven
waar het het decor, kostuums
en het dramatisch handelen be
trof. Strauss' evocatieve muziek
liet natuurlijk ook niets te raden
over.
Geen peilloos verdriet, intens
berouw of vreugde. Geen
woelende inkeer of Strauss
heeft er precies op het juiste
moment de juiste noten in de
juiste orkestratie voor geschre-
Als het op de verstaanbaar
heid aankomt het fraaie
operalibretto is van Strauss'
meervoudige operapartner
Hugo von Hofmannsthal was
het gisteravond echter moeiza
mer gesteld. De Duitse regisseur
Hany Kupfer had namelijk het
gehele podium, ter grootte van
een half voetbalveld, onder de
toneeltoren van het Muziekthe
ater gebruikt. Dat is dus vragen
om akoestische moeilijkheden.
Vooral omdat hij daarop een
doorzichtig, piramide-achtig
stalen bouwwerk (circa 28.000
kg, de kosten bedragen circa
een half miljoen gulden) had
opgesteld, dat door middel van
een hydraulisch plateau kon
stijgen, dalen en ronddraaien.
Voor de zangsolisten werd dat
dus meestal een kwestie van
evenwicht bewaren.
Dit gevoegd bij het op volle
sterkte bemande Nederlands
Philharmonisch Orkest, dat on
der de opzwepende leiding van
zijn chef-dirigent Hartmut Han-
chen deze operapremière wer
kelijk deed gloeien en bloeien,
en de bepaalde niet-accentloze
uitspraak van sommige zangers
en zelfs van het koor van de Ne
derlandse Opera, maakte dat de
eenvoudige bezoeker was aan
gewezen op de synopsis van
Strauss' meesterwerk.
Het verhaal van 'Die Frau oh
ne Schatten' lijkt aanvankelijk
te gaan over een 'bekend' ech
telijk probleem: dat van de hu
welijkstrouw. De oorzaak is het
feit, dat het paar geen kinderen
krijgt.
De wereld van het keizerpaar
(hij: tenor Brian Hilt, zij: so
praan Ellen Shade) speelt zich
voornamelijk af op de eerste tot
en met de vijfde 'verdieping'
van Kupfers', weliswaar hinder
lijk krakende maar in elk geval
ingenieus draaiende staalpira-
mide. Een intriges smedende
voedster wijst de keizerin op de
mogelijkheid om zwanger te
worden via de eenvoudige tex-
tielverver Barak (bariton John
Bröcheler). Zijn vrouw (sopraan
Deborah Polaski) moet dan wel
enige dagen afstand doen
De (letterlijke) tweede laag:
wanneer deze familie Barak in
beeld komt, stijgt de piramide
en komt het onderste podium
in het vizier. Een schitterende
visualisatie, mede vanwege het
uitgekiende belichtingsplan.
De opera mondt uit, na de et
telijke sprookjesachtige verwik
kelingen met een valk, via kun
stige visioenen in het herstel
van huwelijkstrouw tussen bei
de echtparen. In het winnen
van vruchtbaarheid en vooral in
een bejubelen van menselijk
heid. Want van straf, wraak en
ten is geen lichte kost. Duitsers
pakken gewichtige thema's nu
eenmaal groots en bij voorkeur
op zijn allerdiepzinnigst aan. In
de regie van Harry Kupfer groeit
deze nieuwe produktie van De
Nederlandse Opera echter uit
tot een intens pleidooi: voor het
leven en tegen de dood.
Een nogal 'zware' kwalifica
tie? Neen, ondanks allerlei scè-
nische en muzikale schoon
heidsfoutjes, die nu eenmaal
aan opera-premières eigen zijn,
greep de voorstelling mij van
meet af aan bij de keel. Met de
bekende brok als daarbij beho
rend verschijnsel. Echt, het is
niet niks om als volwassen
mens, door dat intense appèl
van zoveel muzikale en visuele
rijkdom, regelrecht in een echte
sprookjeswereld te worden ver
plaatst.
Een therapeute geeft aanwijzingen voor een betere houding aan violistes van het Nederlands Philharmonisch
Orkest (NedPhO). De nieuwe operaproduktie 'Die Frau Ohne Schatten' van het NedPhO bestaat uit 90 bla
den muziek. Lang geconcentreerd zitten geeft bij tal van musici zulk fysiek ongemak dat de leiding van het
orkest haar werknemers in de gelegenheid stelt om gebruik te maken van een mensendieck-therapeute en
masseur. foto anp
