Economie
rijk
Midden-Oosten is nog lang niet
Peking hervat economische hervormingen
Nieuw omkoopschandaal
steekt de kop op in Japan
'IRA wast miljoenen
wit op effectenbeurs'
Dinsdag 28 januari 1992
Redactie: 023-150224
IE BOS AAA Vormgeving: RUUD BLOKHUIZEN
JAKUTIA GOUD, een van de groot
ste Russische goudmijnen, dreigt haar
poorten te sluiten als de overheid de
prijzen voor edelmetaal niet snel ver
hoogt Volgens het persbureau Inter
fax heeft de directie al besloten tot
een tijdelijke produktiestop
DE PRUS van binnenlands gedistil
leerd wordt de komende weken ver
hoogd met een a anderhalve gulden
als gevolg van stijgende bedrijfskos
ten. Dat heeft het bedrijfschap voor
de detailhandel in alcoholhoudende
dranken gisteren bekendgemaakt
NIEUWSLIJN
Wereldhave en VIB mogelijk samen
De vastgoed-maatschappijen Wereldhave en VIB onderzoeken
de mogelijkheid tot vergaande samenwerking. Dat hebben beide
bedrijven gisteren bekendgemaakt. Aan welke vormen van sa
menwerking wordt gedacht, is nog niet bekend, aldus een
woordvoerder van Wereldhave. Wereldhave had vorig jaar een
eigen vermogen van 1,76 miljard gulden. VIB had in 1990 een ei
gen vermogen van 1,3 miljard gulden. De mogelijke samenwer
king past volgens Wereldhave in deze tijd, waarin grotere insti
tutionele beleggers een belang nemen in onroerend-goedmaat-
schappijen. Zowel in Wereldhave en VIB nemen institutionele
beleggers substantieel deel, aldus Wereldhave. Eén van de grote
re institutionele beleggers in Wereldhave is het pensioenfonds
PGGM.
Akkoord over Russisch gas voor Polen
Rusland en Polen hebben gisteren in Moskou een nieuwe over
eenkomst gesloten voor Russische gasleveranties. Polen kampt
momenteel met ernstige problemen in de industrie als gevolg
van een tekort aan gas. De produktie van de zware industrie en
de meeste chemische bedrijven ligt sinds vorige week donder
dag zelfs stil omdat zij het moeten doen met minder dan de helft
van de normale hoeveelheid gas. De produktie van onder meer
staal, keramische materialen, glas en kunstmest is daardoor on
mogelijk. De gasaanvoer uit Rusland ligt meer dan 40 procent
onder het voor 1992 overeengekomen niveau. Moskou zag zich
al op 1 januari gedwongen de leveranties te verminderen, maar
pas vorige week ontstonden er ernstige problemen doordat de
vraag naar gas voor verwarming in eigen land sterk toenam als
gevolg van een koudegolf.
londen «ap aandelenzwendel zou hebben
beziggehouden.
Het Ierse Republikeinse Leger Noordierse paramilitaire
(IRA) heeft via de Londense ef- groeperingen zouden jaarlijks
fectenbeurs miljoenen guldens een kleine 20 miljoen gulden
witgewassen, afkomstig van af- binnen krijgen, waarvan het
persing en intimidatie in grootste deel naar het IRA
Noord-Ierland. Dat heeft de vloeit. De Financial Times
Britse krant Sunday Telegraph meldde eerder dat het IRA het
gemeld. geld besteedt aan 500 actieve
Volgens de krant is de Britse vrijwilligers, wapenaankopen,
justitie in samenwerking met de schuilplaatsen en vervoer. Ook
politie van Noord-Ierland en de wordt een deel gebruikt als
Ierse republiek een ingewikkeld smeergeld,
financieel systeem op het spoor Behalve taxi-diensten vormen
gekomen, waarbij baar geld van alcoholverkoop, sociale clubs,
het IRA via de Londense beurs belastingfraude en nu ook de
zijn weg terugvindt naar de kas beurs de belangrijkste bronnen
van de terreurbeweging. Een Van inkomsten. Dit wordt nog
Britse firma met een jaaromzet aangevuld door intimidatie,
van meer dan 600 miljoen gul- waarbij inwoners van Noord
den zou als dekmantel funge- Ierland worden gedwongen te
ren. De Noordierse politie heeft betalen voor bescherming door
een man in hechtenis genomen, republikeinse paramilitairen,
die zich namens het IRA met
werkkkrachten zouden blijveren
leveren aan de Israëlische indu
strie en dienstensector. Maar
een staat Palestina zal daar be
grijpelijk weinig zin in hebben.
De uit 1979 daterende vrede
tussen Israël en Egypte heeft
nog altijd niet gezorgd voor de
levendige economische samen
werking en wederzijdse handel,
waarop vooral de Israëli's had
den gehoopt. Egypte weigert
zijn betrekkingen met de joodse
staat op te warmen zolang de
rest van de Arabische wereld
vijandig blijft. Dat is een van de
redenen. Een andere is dat eco
nomische samenwerking in het
Midden-Oosten eerder uitzon
dering dan regel is, ook tussen
Arabische staten onderling. De
landen in het gebied zijn tradi
tioneel geneigd tot protectionis-
Valse verwachting
Samen met Howard Rosen van
het Washington Institute for
Mideast Policy heeft Clawson
een rapport opgesteld met aan
bevelingen voor het op gang
brengen van economische sa
menwerking tussen Israël, Jor
danië en de nu nog bezette ge
bieden, tegen geringe kosten.
Israëli's en Jordaniërs zouden
volgens dat plan hun importbe
perkingen voor produkten uit
de bezette gebieden moeten
opheffen. Het toestaan van be
grotingsoverschrijdingen op de
Westelijke Jordaanoever en in
de Gazastrook, in combinatie
met toegang tot bankkredieten
en afschaffing van het rigide Is
raëlische vergunningenstelsel,
zou de economie kunnen sti
muleren. Toerisme zou kunnen
worden bevorderd door een vrij
verkeer van buitenlandse toeris
ten tussen Israël en Jordanië.
Het zijn geen nieuwe óf spec
taculaire adviezen. Misschien
juist daarom zijn ze het overwe
gen waard. Volgens Clawson
wekt de profetie dat vrede wel
vaart hjengt alleen maar valse
verwachtingen. „Maar vrede op
zichzelf is de prijs die we er voor
moeten betalen meer dan
waard."
Israël heeft nooit normale handelsrelaties met buren gehad
Oosten, dan is het nog maar de
vraag of het echt helpt. De Ara
bische landen en Israël zijn nu
al sterk geneigd buitenlandse
hulp te gebruiken om noodza
kelijke economische hervor
mingen uit te stellen. Het resul
taat is stagnatie of zelfs econo
mische achteruitgang. De
meeste economen zijn het er
volgens Clawson over eens dat
een herziening van hun binnen
landse economische politiek de
staten van het Midden-Oosten
meer welvaart zal brengen dan
economische samenwerking, in
elk geval op de kortere termijn.
Zowel Israël, Jordanië als Egypte
moeten concurrentie aanmoe
digen, het aantal monopolies
verminderen, het vergunnin
genstelsel vereenvoudigen, klei
ne ondernemingen helpen en
subsidies aan verlieslijdende
bedrijven staken.
Benelux
Het- idee dat Israël, Jordanië en
een Palestijnse staat een soort
'Benelux' zouden moeten vor
men geopperd door onder
anderen Arbeiderspartij-leider
Shimon Peres lijkt om natio
nalistische redenen moeilijk re
aliseerbaar. In zo'n samenwer
kingsverband zou Israëls econo
mie 90 procent van het totaal
volstrekt overheersen. Arabi
sche landen spreken aan de
vooravond van Moskou al over
„pogingen tot economische ko
lonisatie". Met name Jordanië
vreest Israëlische overheersing
in een systeem van open gren
zen.
Politieke overwegingen bepa
len hoe het Midden-Oosten er
na de vrede zal uitzien. Zo zal
een 'Benelux' niet kunnen voor
komen dat de Palestijnen, trots
op hun nieuw verworven zelf
standigheid, gaan werken aan
nationalistisch getinte, maar
economisch overbodige, projec
ten, zoals een eigen internatio
nale luchthaven. Strikt econo
misch gezien zou de beste ar
beidsverdeling binnen een Is-
raëlisch-Jordaans-Palestijnse
'Benelux' er een zijn waarbij de
Palestijnen laaggeschoolde
hono kono andrew hiogins
Met een rondrit per golf-kar door een
amusementspark, een boomplant-cere-
monie en een rit in een lift om het uit
zicht te bewonderen vanaf een gloed
nieuw ronddraaiend restaurant, heeft de
87-jarige Deng Xiaoping zijn antwoord
gegeven op de ineenstorting van het
communisme in de voormalige Sovjetu
nie: China is anders; het Chinese com
munisme functioneert goed.
Na bijna een jaar lang de publiciteit te
hebben geschuwd, dook Deng vorige
week op voor een vakantiebezoek aan
Shenzhen, een speciale economische zo
ne rondom Hong Kong. Maar in de de
mysterieuze wereld van de Chinese poli
tieke symboliek was dit geen gewoon
uitstapje.
Met zijn bezoek aan Shenzhen, één
van de vijf enclaves van heimelijk kapita
lisme langs de zuidkust van China, heeft
Deng een duidelijk signaal gegeven, zo
wel aan de buitenwereld als aan de leden
van zijn eigen, door facties verscheurde
communistische partij: alleen economi
sche hervormingen, en geen met harde
hand afgedwongen ideologische indoc
trinatie, kunnen het socialisme redden,
dat wil zeggen Dengs eigen visie van 'so
cialisme met specifiek Chinese trekken'.
„Dengs bezoek is veelbetekenend",
zegt Lee Yee, een ervaren China-waarne-
tner en redacteur van De Jaren Negentig,
een Hong Kongs tijdschrift. „Hij weet dat
economische ineenstorting aan de basis
stond van de desintegratie van de Sov
jetunie. En hoewel hij het niet kan zeg
gen en het ook naar zichzelf toe nauwe
lijks kan toegeven, weet hij dat alleen het
kapitalisme het communisme kan red
den. Het is de enige uitweg."
Dengs bezoek volgt op een serie arti
kelen in de officiële Chinese pers, waarin
wordt gesuggereerd dat economische
hervormingen, die door het bloedbad in
1989 op Tiananmen (het Plein van de
Hemelse Vrede) en door het hierop vol
gende straffe regime in het slop waren
geraakt, weer op gang zijn gekomen en
zelfs op het punt staan zich te versnellen.
Shenzhen werd ooit door Peking aan
gewezen als een vrijplaats voor econo
mische experimenten en heeft zich ver
volgens ontwikkeld tot een lichtend
voorbeeld voor de spectaculaire econo
mische veranderingen in de zuidelijke
provincies Guangdong en Fujian. Na
tien jaar ongebreidelde economische
groei is Shenzhen waarschijnlijk China's
rijkste stad, die kan bogen op een hyper
Deng Xiaoping (midden) krijgt tijdens zijn bezoek aan de speciale economische zone in Shenzen uitleg van zijn dochter Deng Nan. Het
was Dengs eerste optreden in het openbaar sinds een jaar. foto china news service
actieve aandelenbeurs, ruim 3.500 bui
tenlandse investeringsprojecten en een
toename in de industriële produktie van
maar liefst veertig procent in het afgelo
pen jaar.
De welvaart heeft geleid tot hordes
prostituées, weelderige corruptie, een
sterke stijging van de criminaliteit en
ideologische kopzorgen onder meer tra
ditionele partijkaders. Maar Deng is in
zijn nopjes, en alleen zijn mening telt.
Dengs bezoek aan Shenzhen, gevolgd
door een trip naar een tweede speciale
economische zone in het nabijgelegen
Zhuhai, wordt door velen in Hong Kong
opgevat als een teken dat de Chinese
communistische partij zodanig is ge
schokt door de gebeurtenissen in Mos
kou, dat de partijtop na twee jaar'wijfe-
len eindelijk een vaste koers heeft uitge-
zei
Depg afgeweken van zijn poli
tieke «vHiy ciguig dat China „niet zonder
dn wal» ie regeren. Maar steeds
meer tekenen wijzen erop dat Deng deze
politieke erfenis veilig wil stellen door
een nieuwe golf van economische her
vormingen.
Chinese leiders, zelfs premier Li Peng,
een onbuigzame technocraat die de lei
ding had over het bloedige optreden te
gen de demonstranten op Tiananmen,
roepen om 'snellere hervormingen' en
'vrijere gedachtevorming', oude slogans
die verboden waren in de verkilling die
na 1989 een eind maakte aan iedere
vorm van gedachtenwisseling en discus
sie. In een reeks nieuwjaarstoespraken
nam geen van de politieke leiders nog de
oude leuze 'vreedzame evolutie' in de
mond, waarmee vroeger tot vervelens
toe werd verwezen naar een vermeend
kapitalistisch komplot om het commu
nisme te vernietigen.
Na twee jaar te hebben aangedrongen
op een terugkeer naar maoïstische
strengheid en eenvoudige, revolutionaire
deugden, roepen Chinese kranten nu om
meer aandelenbeurzen, de herinvoering
van een faillissementswet waardoor iver-
liesdraaiende staatsbedrijven kunnen
worden gesloten, prijs- en loonhervor-
mingen en de afschaffing van het dub-
bellaagse valuta-systeem.
„Ons uiteindelijke doel is het overtui
gen van mensen die niet in het socialis
me geloven", schreef het Volksblad in
november. „Als we rond he( eind van de
ze eeuw een comfortabele levensstan
daard hebben bereikt, zullen mensen die
niet in het socialisme geloven er anders
over gaan denken."
Dergelijke opvattingen reflecteren een
nieuwe gemeenschappelijke opvatting in
Peking: de ineenstorting van het socialis
me in de rest van de wereld pleit voor
snelle hervormingen in China, niet voor
maoïstisch traditionalisme.
Een nieuw omkoopschandaal
dreigt in Japan de kop op te ste
ken, dat wellicht het einde zou
kunnen betekenen voor de nog
niet zo lang geleden aan het be
wind gekomen premier Kiichi
Miyazawa. Het schandaal zou
in omvang het Recruit-schan-
daal van drie jaar geleden over
treffen, dat toen leidde tot het
ontslag van ex-premier Noboru
Takeshita en de top van de re
gerende Liberaal Democrati
sche Partij (LDP).
In het nieuwe schandaal is de
Japanse expeditie-onderneming
Shagawa Expresse betrokken,
die volgens de Japanse media
400 miljard yen (ruim 5,4 mil
jard gulden) aan smeergelden
heeft betaald aan zowel de LDP
als aan verscheidene oppositie
partijen. Tien procent van dat
bedrag zou rechtstreeks in de
zakken zijn terechtgekomen
van 100 politici en hoge functio
narissen van de LDP, onder wie
leden van de fractie van Miya-
Het nieuwe schandaal komt
in het kielzog van de arrestatie
van ex-minister Fumio Abe, een
naaste medewerker van premier
Miyazawa, die ervan wordt ver
dacht voor 1,5 miljard yen
(ruim 13 miljoen gulden) aan
steekpenningen te hebben aan
genomen van een inmiddels fal-
fiet gegane bouwonderneming.
Abe werd op 13 januari gear
resteerd en zit nog altijd vast.
De ex-minister is de eerste poli
ticus in zestien jaar die wegens
fraude terecht zal moeten staan.
Als voormalig directeur-gene
raal van de bouwmaatschappij
Hokkaido zou Abe geheime do
cumenten hebben gegeven aan
de bouwonderneming Kyowa,
die grond wilde aankopen voor
de bouw van een enorm stadion
in Noord-Japan.
De voormalige secretaris-ge
neraal van Miyazawa's fractie in
de LDP staat bekend om het
luxueuze leven dat hij leidt. Hij
De Japanse premier Kiichi Miyazawa.
strooit met geld en van hem is
verder bekend, dat hij een actri
ce en de vrouw van een Sovjet
minister met geschenken heeft
overladen.
Premier Miyazawa heeft in
middels in het parlement zijn
excuses aangeboden. Maar de
oppositie in het parlement nam
er geen genoegen mee en eist
dat Miyazawa, die in 1988 al
eens moest aftreden in verband
met het Recruit-schandaal, zijn
functie neerlegt.
-Volgens politiek analist
Masao Kunihoro is het Abe-
schandaal te vergelijken met het
Lockheed-omkoopschandaal,
dat in 1985 de kop kostte van
premier Kakuei Tanaka. Deze
zou toen ruim 6 miljoen gulden
aan smeergelden hebben geïn
casseerd van het bedrijf Maru
beni.
Miyazawa staat al enige tijd
onder druk. Hij heeft bij het
laatste debat in december een
aantal belangrijke zaken, zoals
de rol van Japan bij vredesope
raties, in het par
lement niet kun
nen doordruk-
ken. Verwacht
wordt, dat de op
positie het nieu
we omkoop
schandaal de ko
mende dagen in
het parlement
aan de orde zal
stellen en Miya
zawa zodanig on
der druk zetten,
dat hij zal moe
ten aftreden.
Dit is een situatie
die Miyazawa
koste wat kost wil
vermijden. Zijn
enige optie is
mee te werken
aan het onder
zoek van het
openbaar minis
terie door meer
informatie te ge
ven over het
schandaal rond
Abe. Door Abe tot zondebok te
maken hoopt Miyazawa dat de
aandacht van hem wordt afge
leid, meent Kunihoro.
Het gigantische Shagawa-om-
koopschandaal zal de regering-
Miyazawa wellicht ook dwingen
om de kwestie van de politieke
hervormingen weer ter hand te
nemen. Maar dat Miyazawa er
in slaagt om de corruptie in de
partij middels een reeks van
wetten aan banden te leggen,
lijkt onwaarschijnlijk.
Premier Takeshi Kaifu werd
eind vorig jaar tot aftreden ge
dwongen toen hij probeerde om
drie wetsvoorstellen die corrup
tie onmogelijk moesten maken,
door het parlement heen te
drukken. Kaifu was de enige
man in de LDP die 'brand
schoon' was toen hij in 1989
premier Noboru Takeshita op
volgde nadat deze had moeten
aftreden in verband met zijn
diepe betrokkenheid in het Re
cruit-schandaal.
„Wij geloven dat de zegen
van vrede het Midden-
Oosten in een paradijs kan
veranderen." De Israëli
sche premier Yitschak Sha
mir legde het er dik boven
op toen hij vorig jaar okto
ber de vredesconferentie
van Madrid toesprak. „We
voorzien een periode van
grote economische voor
uitgang", profeteerde hij,
„die een eind zal maken
aan ellende, honger en an
alfabetisme".
jeruzalem ad bloemendaal
correspondent
De eerste stap op de weg naar
het paradijs moet vanaf morgen
worden gezet in Moskou. Daar
begint dan de Multilaterale Vre
desconferentie over het Mid
den-Oosten, met deelname van
(bijna alle) Arabische landen,
westerse landen, Israël, Rus
land, China en Japan. Hoewel
de Palestijnse delegatie wel in
Moskou verblijft, is het ondui
delijk of zij de komende dagen
aan de onderhandelingstafel zal
aanschuiven, waar.zal worden
gesproken over wapenbeheer
sing en regionale economische
samenwerking.
Oorlogvoerende staten kun
nen normaal gesproken na af
loop van hun conflict terugval
len op de economische relaties
zoals die voorheen bestonden.
Maar in het Midden-Oosten zijn
er tussen Israël en zijn buurlan
den nooit normale betrekkin
gen geweest. Die moeten dus
van de grond af aan worden op
gebouwd.
Een kwestie die absolute
voorrang zou moeten krijgen, is
de verdeling van water in het
vanouds door droogte geteister
de gebied, al was het alleen
maar omdat conflicten daarover
in de toekomst tot een nieuwe
oorlog kunnen leiden. Maar de
afwezigheid in Moskou van Sy
rië voorspelt weinig goeds. De
door Israël bezette Syrische Go
lan Hoogte is een van de be
De citrusfruitteelt is een van de belangrijkste pijlers van de Israëlische economie. Daarnaast produceert het
land ook ander fruit en groenten. Dat gebeurt ook in de woestijn, met behulp van kassen als op de foto. foto
langrijkste waterbronnen voor
de drie aangrenzende landen.
Tot de andere discussiepunten
behoren regionale infrastruc
tuur, handelscontacten, milieu,
landbouw en industriële plan
ning.
Zonder vrede lijkt weinig mo
gelijk, maar zal het Midden-
Oosten daarna werkelijk een
economisch paradijs worden?
Alleen een onverbeterlijke opti
mist zal het Shamir nazeggen.
Dr. Patrick Clawson, een
econoom van het Foreign Policy
Research Institute in Philadel
phia, is niet zo'n optimist. Hij
meent dat vrede in het Midden-
Oosten niet noodzakelijk tot
economische voorspoed leidt.
In de eerste jaren na het sluiten
van vredesverdragen kan het
met de economieën zelfs berg
afwaarts gaan, zo waarschuwde
hij deze maand in een gastcolle
ge voor de Universiteit van Tel
Aviv.
Dat er in vredestijd veel geld zal
vrijkomen de zwaarden wor
den immers omgesmeed tot
ploegscharen is volgens
Clawson een populair misver
stand. Een Israëlische terugtrek
king uit bezet gebied zal weder
zijds wantrouwen niet wegne
men. En moderne veiligheids
voorzieningen, zoals electroni-
sche waarneming door satellie
ten en grondstations, zijn pe
perduur. De Palestijnen op hun
beurt zullen de infrastructuur
die de Israëli's achterlaten, wil
len verbeteren en uitbreiden.
Het antwoord op dit soort
problemen is bijna automa
tisch: buitenlandse financiële
hulp. Daarom hebben de orga
nisatoren van de multilaterale
onderhandelingen kapitaal
krachtige partijen als de Vere
nigde Staten, de Europese Ge
meenschap en niet in de laatste
plaats Japan opgetrommeld.
Maar de lijst van bedelaars in de
wereld groeit met de dag, terwijl
de rijke landen zuiniger worden
door hun binnenlandse econo
mische moeilijkheden.
Zelfs als er veel geld beschik
baar komt voor het Midden-
