Feiten
'Er is altijd nog hoop'
Nigeriaanse delta drijft
op whisky en alikruiken
Griekse politiek wacht op uitslag proces Papandreou
Donderdag 16 januari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAKEUEN PAULUS
2
EN MENINGEN
WIM STEVENHAGEN
Grieken en Turken op verdeeld Cyprus blijven dromen van hereniging
„Vergeven, dat is prima. Maar vergeten, dat nooit," zegt
een 61-jarige bewoner van het Turkse deel van Cyprus.
Over een mogelijke oplossing voor de kwestie Cyprus
zegt hij: „Voor mij is het misschien te laat, maar ik wil
vrede voor mijn kinderen." Niettemin lijkt die vrede nu
dichter bij dan ooit te voren sinds de Turkse invasie in
1974 het eiland verdeelde.
NICOSIA NADIRE MATER
GEORGE PENINTAEX IPS
Op hoog internationaal niveau
worden momenteel besprekin
gen gevoerd om de kwestie Cy
prus tot een oplossing te bren
gen. Eind deze maand heeft de
Cyprische president George
Vassiliou een ontmoeting met
de nieuwe secretaris-generaal
van de Verenigde Naties, Bout
ros Boutros Ghali. Daarna vol
gen besprekingen tussen de
VN-topman en de Turks-Cypri
sche leider Rauf Denktash.
Afgelopen vrijdag verklaarde de
speciale afgezant van het Ame
rikaanse ministerie van buiten
landse zaken. Nelson Ledsky,
tijdens zijn bezoek aan Turkije
dat een vredesconferentie tus
sen de vier meest betrokken
partijen Griekenland, Turkije
en Turks- en Grieks-Cyprus
op handen is.
Maar de Cyprische president
was behoorlijk in zijn wiek ge
schoten door Ledsky's uitlatin
gen. Hij verzet zich tegen een
vier-partijenconferentie omdat
daarbij aan de onderhande
lingstafel geen plek is gereser
veerd voor de Cyprische Repu
bliek als internationaal erkende
staat.
Desondanks wint het idee van
een vier-partijenoverleg aan
steun. „We moeten misschien
nog weken of maanden wach
ten op vrede, maar geen jaren
meer," verklaarde onlangs Oz-
ker Ozgur, de Turks-Cyprioti
sche leider van de Socialistische
Vrijheidspartij.
Splitsing
Reeds decennia is het eiland in
de Middellandse Zee een twist
punt tussen de Grieks- en Turks
Cyprioten (respectievelijk 80 en
16 procent van de in totaal ruim
600.000 eilandbewoners.) In
1963, drie jaar na de onafhanke
lijkheid van Groot-Brittanoië,
braken gevechten uit tussen de
Griekse en Turkse bevolking,
waarbij duizenden het leven lie
ten. Daarop trokken de Britten
en de Verenigde Naties een
scheidslijn tussen beide groe
pen.
In 1974 volgde een invasie
vanuit Turkije na een door Grie
kenland geïnspireerde staats
greep tegen president en aarts
bisschop Makarios, waarbij het
noordelijk deel van Cyprus
werd bezet. Sindsdien is het ei
land in tweëen gesplitst. Over
een lengte van 180 kilometer
houden 2100 leden van een
tweede vredesmacht van de
Verenigde Naties (UNFICYP)
toezicht op de scheidslijn.
Die doorsnijdt ook de hoofdstad
Nicosia. In het zuidelijk deel ze
telt de Cyprische regering en
bevindt zich het commerciële
centrum van het eiland. Flet
noorden van Nicosia is de
hoofdstad van de Turkse Repu
bliek Cyprus, die in 1983 werd
uitgeroepen en alleen door Tur
kije wordt erkend.
De twee stadsdelen worden ge
scheiden door een smalle straat,
eens de hoofdstraat van de stad.
Nu is het onderdeel van het
stuk niemandsland dat onder
controle staat van Canadese
VN-troepen. Op sommige tafels
in de verlaten restaurantjes
staan nog steeds glazen en bor
den die er zijn achtergebleven
na de invasie. Nog steeds is de
straat gevaarlijk terrein, veel van
de huizen en winkels zijn voor
zien van booby-traps.
Muur
Kostas, een Grieks-Cypriotische
bankemployé die in 1974 zijn
huis ontvluchtte, staat in zuide
lijk Nicosia en wijst naar de
overkant. „Elke dag zie ik mijn
huis op enkele meters afstand
van hier. Het ligt net in het
Turkse gedeelte. Maar ik kan er
niet heen. Een muur van prik
keldraad, barricades, zandzak
ken, mijnenvelden en zwaar be
wapende soldaten houden mij
van mijn huis gescheiden."
De afgelopen 18 jaar heeft Kos
tas deelgenomen aan de jaar
lijkse symbolische terugkeer-
marsen. In het zwarte geklede
vrouwen en familieleden van de
1619 personen die sinds de
Turkse invasie als vermist zijn
opgegeven nemen eraan deel.
De protesten lopen vaak uil op
een botsing met de politie en de
leden van de VN-vredesmacht.
In het Turkse deel van Nicosia
hoopt Ismail, een Turkse ober,
op het verdwijnen van de grens.
„Op sommige avonden tuur ik
vanaf mijn balkon naar de an
dere zijde... Ik ben zo nieuws
gierig hoe het er daar uit ziet,"
zegt hij.
De scheiding is niet alleen een
fysieke maar ook een economi
sche. De levensstandaard van
de 150.000 Grieks-Cyprioten
met een gemiddeld jaarinko
men van 17.000 gulden is hoger
dan die van de 35.000 Turks-
Cyprioten in Nicosia die het
met 5000 gulden per jaar moe
ten doen.
Op zoek naar werk zijn c
lopen jaren naar schatting
100.000 Turks-Cyprioten geëmi-
geerd naar Groot-Brittannie en
andere landen binnen het Britse
Gemenebest. Zij wijzen erop
dat hun banen zijn ingenomen
door de Turkse bezetter. Met ar
gusogen worden de 20.000 Tur
ken bekeken die zich sinds de
Turkse invasie in Noord-Cyprus
hebben gevestigd, naast de
170.000 Turks-Cyprioten.
Berlijn
Het resultaat is de scheiding
van een reeds verdeelde bevol
king. „De mensen afkomstig uit
Turkije zijn meer achtergeble
ven en ouderwetser vergeleken
bij de Turks-Cyprioten. Onze
relaties, zoals die tussen r
vrouw, zijn veel westelijker. De
Turken zijn meer gericht op het
Oosten. Bovendien heeft onze
gemeenschap een Britse in
slag," zegt een Turks-Cyprioot.
„Een snee brood, dat is het be
langrijkste voor iedereen in het
Turks-Cyprische deel. Onder
handelingen interesseren de
mensen niet meer,'-' zegt Omer
Basci, werkzaam bij een bank.
Zoals de meeste Turks-Cyprio
ten is hij voorstander van een
Cyprische federatie van twee
aparte staten, een Turkse en
een Griekse. Hij is echter be
vreesd voor de onvermijdelijke
discussies die gevoerd zullen
worden als de Grieks-Cyprioten
hun huizen opeisen die zijn
hebben moeten verlaten toen
de Turkse troepen oprukten en
een deel van het eiland inna-
Niettemin lijken de meeste be
woners van beide Nicosia's hun
eiland te klein te vinden om
verdeeld te blijven. Vooral nu
grotere steden zoals Berlijn en
Bayrut, die ook gesplitst waren,
weer herenigd zijn. De Cypri
sche president George Vassiliou
verwoordde het aldus: „De ont
manteling van tweedracht zaai
ende barrières zoals de Berlijnse
Muur toont aan dat er altijd
hoop is voor toenadering en
veranderingen ten goede."
ATHENEFRANS V
CORRESPONDENT
Tenzij op het laatste moment
nog tot enkele dagen uitstel
wordt besloten, valt vanavond
om zes uur de uitspraak in het
proces-Koskotas, dat een bij
zondere, 13-koppige rechtbank
negen maanden heeft bezigge
houden. De verdere gang van
zaken in de Griekse politiek
hangt daar voor een groot deel
van af.
Verdachten, op beschuldiging
van betrokkenheid bij het bank
schandaal, waren de socialisti
sche oud-premier Andreas Pa
pandreou (72), die niet ver
scheen, en twee van zijn vroe
gere ministers. Een derde, voor
malige vice-premier Agamem
non Koutsoyorgas, overleed na
een dramatische instorting op
het proces. Hij was de man te
gen wie zich het meest bezwa
rende bewijsmateriaal had op
gehoopt.
Het bewijsmateriaal tegen de
andere drie heeft de publieke
opinie, die dag-in-dag-uit het
proces op de televisie kon vol
gen, niet kunnen overtuigen.
Dat komt voor een groot deel
doordat de centrale Figuur in
het schandaal, de 36-jarige
bankdirecteur George Koskotas,
die later in een eigen proces zal
moeten terechtstaan, als getui
ge a charge een reeks beschul
digingen opdiste die hij niet kon
bewijzen en waarvan er enkele
als onwaar konden worden ont
maskerd.
Niet alleen ter linker zijde, ook
van rechts wordt toegegeven
dat het een tactische fout was,
vooraf zoveel gewicht toe te
kennen aan Koskotas' getuige
nissen. Deze betroffen voorna
melijk omkoping. De schilder
achtige types die met veel te
genstrijdige verhalen kwamen
over het transport van 90 mil
joen drachmen (900.000 gul
den) in een luierdoos, verzwak
ten dit deel van de aanklacht
verder.
Een ander punt van beschuldi
ging betrof het op grote schaal
storten van gelden van staatsbe
drijven op Koskotas' Bank van
Kreta, toen reeds duidelijk was
dat deze in moeilijkheden ver
keerde. Het zou geen verbazing
wekken als Papandreou hieraan
schuldig wordt bevonden, iets
waar twee van de drie aankla
gers, allebei van de rechtse re
geringspartij Nieuwe Democra
tie, op aandringen.
Op grond van de aanvankelijk
parlementaire procedure zijn de
aanklagers alledrie afgevaardig
den. De derde (van de Alliantie
van Links en Vooruitgang, die
zich inmiddels bijna helemaal
van het proces heeft gedistian-
teerd) heeft voor Papandreou
op alle punten vrijspraak ge
vraagd, al of niet wegens gebrek
aan bewijs.
Deze aanklager, die met zijn
verhoren en requisitoir de
meeste indruk op het publiek
heeft gemaakt, vroeg ook vrij
spraak voor de andere twee. Ve
len achten het mogelijk dat Pa
pandreou en zijn minister van
verkeer Petsos inderdaad vrijuit
gaan, maar dat oud-minister
van financiën Tsovolas een ver
oordeling krijgt vanwege de wat
ongebruikelijke schikking die
hij met een hoteleigenaar had
getroffen betreffende diens
schulden aan de fiscus.
De luidruchtige en hyperventi
lerende Tsovolas, die bijna alle
zittingen bijwoonde, is door zijn
optreden de held geworden van
de populistische vleugel van de
socialistische partij (PASOK).
Deze wil grote demonstraties
beleggen voor het geval hij
wordt veroordeeld. Reeds heeft
(qfctfTE, ^6K\lAl£OMTTEkKIhiqE^ UIT P£ 2<5S1E £Qj~~J
OM pÊ. VEAZoay^SSTAAT
TE WwtfÊN «HOUPEN HEEFT
V£ GqiMlSSiÊ. WOIF50K)
WACHT PAT p£
ABONEMA KARL MAIER
THE INDEPENDENT
Lawrence Karibi Bob-Manuel, de 80-jarige Alabo
(opperhoofdman) van de oude havenstad Abone-
ma, leunt wankelend over zijn veranda en spren
kelt een paar druppels whisky op de grond. Hij
brengt een offer aan de plaatselijke godin die
langs de oevers van de kronkelende rivierarmen
bij de Niger-delta wordt vereerd.
Rond 10 uur 's ochtends schenkt de Alabo een
rondje whisky voor functionarissen van de Natio
nale Nigeriaanse Volkscommissie en het VN-
Fonds voor Volksactiviteiten, die na een 30 minu
ten durende tocht in een aluminium bootje
vanuit Port Harcourt in Abonema zijn aangeko
men voor een steekproefsgewijze controle op de
volkstelling. Zoals overal op het Nigeriaanse plat
teland is een beleefdheidsbezoek aan de opper
hoofdman de verplichte eerste stop.
Abonema, dat zoiets betekent als 'hou van je ei
gen mensen', is in feeststemming. De volkstelling
is gunstig uitgepakt en het havenstadje aan de ri-
is opgewaardeerd tot een regionaal bestuurs
centrum. En nu hopen de plaatselijke autoritei
ten dat Abonema haar oude positie als belang
rijkste palmolie exporterende haven zal kunnen
herwinnen. Die oude glorie verging toen de ha
ven in het begin van de jaren '70 werd verlaten
als gevolg van de oorlog in Biafra.
Dorpjes en kleine havens zoals Abonema vorm
den ooit de bruggehoofden voor de slavenhandel,
totdat Groot-Brittannië in 1807 de handel in
mensen verbood. Nog enkele jaren daarna bleven
schepen van Spaanse, Portugese en Amerikaanse
slavenhandelaren de belangrijkste havens in de
delta aandoen, maar uiteindelijk slaagden Britse
oorlogsbodems erin de bevolking te dwingen
over te schakelen van de handel in mensen op de
handel in palmolie.
In plaats van verscheept te worden naar Brazilië,
Cuba en de VS werden de laatste slaven die voor
de handel waren gevangen kruiers in de Nigeri
aanse delta.
Een bezoek aan Abonema is niet compleet z
der een trip naar de rustieke palmolie verwer
kingsfabriek en de drie enorme opslagtanks langs
de oever. Om er te komen moet je letterlijk over
de alikruiken lopen. Deze kleine, eetbare zeeslak
ken zijn alomtegenwoordig in de Nigerdelta.
Niets van de alikruik wordt weggegooid. Het vlees
van de slak vormt de basis van een populaire
soep en de schaal wordt vermengd met asfalt en
gebruikt als wegdek. Enorme bergen lege
alikruikschalen liggen in de woonwijken, waar
vrouwen het avondmaal bereiden voor de deur
van hun houten, Portugees aandoende huizen.
Na de whisky bij opperhoofdman Karibi Bob-Ma-
nuel, wordt de 15 man sterke delegatie van de
Nationale Nigeriaanse Volkscommissie door een
groep regionale bestuurders, traditionele stam
hoofden en volkstellingsfunctionarissen naar bet
palmoliecomplex geloodst. Wanneer blijkt dat
een agent van de veiligheidsdienst van de federa
le regering zich bij de groep heeft gevoegd, schei
den de Nigerianen hem de huid vol en sturen
hem weg. Nigerianen kampen met een reeks pro
blemen die het gevolg zijn van extreem grote ar
moede, een teruglopende levensstandaard en
corruptie. Maar hoewel het land door het leger
wordt geregeerd, laten Nigerianen zich niet snel
intimideren door een centrale autoriteit.
Deze mentaliteit wordt door velen gezien als de
uiteindelijke reden voor de ondergang van Nige
ria: het land is niet te regeren. Maar deze houding
heeft ook iets verfrissends, waarmee Nigeria zich
onderscheidt van de rest van Afrika, dat zich ge
makkelijker laat koeioneren.
In Abonema maakt de veiligheidsagent dat hij
weg komt. Teneergeslageri slentert hij over de
alikruiken naar het strand. Waarschijnlijk beseft
hij dat hij nu een fantastische lunch van gegrilde
vis, gestampte bataat en explosief-scherpe peper
soep misloopt. Want één ding hebben de Nigeri
anen gemeen met de rest van Afrika: grote gast
vrijheid.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
hij zelf op pleinen van Athene
enkele menigtes toegesproken.
„Niet dan over mijn lijk zal ver
oordeling plaatsvinden", riep
hij daar. „En dat meen ik."
Mocht ook Papandreou worden
veroordeeld, dan zal de PASOK
zorgen voor een 'aardbeving' in
het hele land, zo heeft zij reeds
aangekondigd. Als de veroorde
ling gepaard gaat met verlies
van politieke rechten, zullen
ook de plaatsvervangers in het
betreffende district (Pyrreus 2)
zich terugtrekken van de lijst,
zodat daar tussentijdse verkie
zingen moeten worden gehou
den.
Een andere ontknoping zou er
uit kunnen bestaan dat de 'mis
drijven' waarvan de drie wor
den beschuldigd op de laatste
procesdag alsnog verjaard wor
den verklaard. De strengste van
de twee rechtse aanklagers
heeft daar, merkwaardig ge
noeg, in zijn requisitoir voor ge
pleit. Het zou een enorme anti
climax zijn. maar het zou het
politieke klimaat in Griekenland
wel ten goede komen.
