Economie
VNO-voorzitter positief
over economische groei
Wao-schip wendt steven de goede kant op
'Afpakken geld en dagen
bij ziekte motiveert niet'
Meer kans op stress
voor secretaresses
Vervoersbond FNV:
Weg met tachograaf
Yemen op rand van
economische afgrond
Donderdag 16 januari 1992
Redactie: 023-150224
Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
NIEUWSLIJN
Van Houten uit de cacao-handel
De voormalige Nederlandse chocoladefabrikant Van Houten,
vanaf 1971 in Duitsland gevestigd en sinds 1990 eigendom van
Klaus Jacobs, gaat zich terugtrekken uit de handel in cacaobo
nen. Bovendien zal het bedrijf zich niet langer bezighouden met
de levering van cacaoboter en -poeder als halffabrikaat aan de
industrie. Van Houten wil zich vooral gaan toeleggen op interna
tionale activiteiten die zijn gericht op consumenten, waaronder
de verkoop van poeder voor hete chocolademelk in machines.
Minder groei 'Westduitse' economie
De reële groei van het bruto nationaal produkt (bnp) in het vroe
gere West-Duitsland is vorig jaar verminderd tot 3,2 procent, zo
heeft het Duitse bureau voor de statistiek gisteren bekendge
maakt. In 1990 was er nog een groei van 4,5 procent, het hoogste
niveau in veertien jaar. De toeneming van de particuliere con
sumptie halveerde vorig jaar tot 2,4 procent. Volgens de presi
dent van de Bundesbank, Helmut Schlesinger, zal de toeneming
van het 'Westduitse' bnp dit jaar verder afnemen tot 1,5 a 2,5
procent. In het gebied van de voormalige DDR voorziet hij een
groei van ongeveer 10 procent. Het Duitse begrotingstekort
steeg vorig jaar als gevolg van de kosten van de hereniging van
46,5 miljard mark tot 87 miljard mark, het hoogste niveau sinds
de oorlog. Het overschot op de handelsbalans van West-Duits-
land ging met 9,6 miljard mark omhoog naar 76,3 miljard mark.
Winst voor Hilton Hotels
De winst van het Amerikaanse concern Hilton Hotels, dat 270
hotels omvat, is in het vierde kwartaal van vorig jaar gestegen
van 27,3 miljoen dollar tot 29,6 miljoen dollar. Het resultaat in
het vierde kwartaal van 1990 werd belast door een voorziening
van 6,5 miljoen dollar voor mogelijke verliezen op onroerend-
goedtransacties. Over geheel 1991 daalde de winst van 112,5
miljoen dollar tot 84,3 miljoen dollar. Hilton schrijft dit toe aan
de economische recessie in de Verenigde Staten en de overcapa
citeit aan hotels.
Marktaandeel Opel kleiner
De omzet van de Duitse autofabrikant Opel, onderdeel van het
Amerikaanse concern General Motors, is vorig jaar met 15 pro
cent gestegen tot 27 miljard mark. De winst was ongeveer 1,33
miljard mark die in 1990 werd verdiend. De verkoop in Duits
land nam toe met 26 procent tot 720.000 stuks bij een groei van
de totale Duitse markt met 28 procent. Het marktaandeel daalde
daardoor van 17,4 tot 17,2 procent. Opel schrijft dit toe aan de
overschakeling van de Kadett op hef nieuwe model Astra. De to
tale produktie verminderde om dezelfde reden met 54.000 au
to's tot 995.000 stuks.
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
Schoonmaakpersoneel, horeca-
personeel, secretaresses, chauf
feurs en werknemers bij postbe
drijven, telefoon- en telegraaf-
bedrijven hebben een grotere
kans op stress in of door het
werk. Het aantal werknemers
dat het risico loopt om stress te
krijgen door een hoog werktem
po, een gebrekkige aansluiting dustrie.
tussen werk en opleiding, wei
nig promotiemogelijkheden en
lichamelijk zwaar werk, neemt
toe en bedraagt nu meer dan
een derde van de beroepsbevol
king. Dit blijkt uit een onder
zoek van het Leidse onder
zoeksinstituut NIPG/TNO
'Werkstress-risico's in bedrijf en
beroep'.
NIPG/TNO heeft voor het on
derzoek bestaande gegevens ge
bruikt over de leef- en werksitu
atie en de gezondheid van de
Nederlandse beroepsbevolking.
Deze gegevens zijn afkomstig
van het Centraal Bureau voor
de Statistiek (CBS). Het onder
zoek werd uitgevoerd in op
dracht van het ministerie van
sociale zaken.
Volgens onderzoekster I.
Houtman neemt de psychische
druk op de beroepsbevolking
toe. „Het percentage werkne
mers met klachten over het
werktempo nam toe van 38 pro
cent in 1977 tot 51 procent in
1989. Eigenlijk is de hele Neder
landse beroepsbevolking een ri
sicogroep als het om stress gaat.
Werknemers in de industrie, het
transport en in dienstverlenen
de functies hebben de meeste
kans op stress."
Het werktempo is volgens
Houtman het hoogst in de zake
lijke dienstverlening, de ge
zondheidszorg en het wegver
voer. Werknemers die hun werk
eentonig vinden en weinig pro
motiekansen hebben, zijn voor
al te vinden in schoonmaakbe
drijven, de metaalindustrie, het
wegvervoer en de grafische in-
Rinnooy Kan: Rapport commissie-Wolf son is 'behoudend'
Rinnooy Kan tijdens de opening van de bouwvakbeurs, eerder deze
week. De VNO-voorzitter probeerde gisteren tijdens zijn nieuwjaarstoe
spraak de sombere geluiden over de economie wat te doen verstom
men. »fOTO ANP
DEN HAAG ANP
De economische vooruitzichten voor 1992 zijn niet somber. Voorzit
ter Rinnooy Kan van het VNO corrigeerde gisteren in zijn nieuw
jaarstoespraak voor de pers het beeld dat 1992 met een economi
sche groei van 1,8 procent veel slechter zou zijn dan 1991 (2,2 pro
cent).
bestedingen moet de Nederlandse eco
nomie het dit jaar niet hebben.
Rinnooy Kan gaf gisteren in een no-
tedop het verlanglijstje van de werkge
vers voor het kabinetsbeleid in de ko
mende jaren. Aan de vereisten van de
Europese Monetaire Unie ten aanzien
van financieringstekort, rente, staat
schuld en inflatie zal Nederland kun-
voldoen. Mits er nog het nodige
de las-
Dat positieve gevoel overheerst ook in
het bestuur van de grootste organisatie
van de grote bedrijven in Nederland.
Halverwege dit jaar wordt een omslag
verwacht. Alleen de werkgelegenheid
zal wellicht wat later aantrekken.
Veel zal overigens afhangen van de
internationale economische situatie en
de wereldhandel. Van de binnenlandse gebeurt met terugdringen
tendruk en verkleining van de zogehe
ten wig, het verschil tussen bruto loon
kosten en het 'schone' salaris.
Met een verwijzing naar het recente
landenrapport van de OESO signaleer
de de VNO-voorzitter dat de wig in
procenten negen punten boven het ge
middelde van Euopa ligt en 13 punten
boven het gemiddelde van de indus
trielanden van de OESO.
De vakbeweging krijgt ook door dat
hier wat aan schort, aldus Rinnooy
Kan. Hij verwees naar een recente nota
van Industriebond-econoom Piet Vos
die grensoverschrijdende cao's bepleit
per bedrijfstak. Dat vergt niet alleen
verkleining van de wig, maar ook een
hogere produktiviteitsgroei in Neder
land, waarschuwde de VNO-voorzitter.
Vóór 1997, als de Europese Monetai-
bond wil de verlaging
geld tot 70 procent
het zieken
de eerste zes
Unie van start gaat, dient Nederland ziekteweken en het inleveren 1
2,5 miljard gulden op overdrachtsuit- kantiedagen bij ziekte volledig com-
gaven (subsidies, uitkeringen)
lastinginkomsten te bezuinigen, vindt
het VNO. De wig moet met negen pun
ten omlaag: kosten 28 miljard gulden.
In de belastingsfeer gaat het om vrij
stelling van het ondememersvermogen
in de vermogensbelasting (1 miljard),
afschaffing van kapitaalsbelasting (500
miljoen) en verlaging van de vennoot
schapsbelasting met vijf procent (2,5
miljard).
Rinnooy Kan riep de FNV-voorzitter
Stekelenburg op om de Voedingsbond
FNV op de vingers te tikken. Deze
afspraken.
ao-alspi*
le PvdA
penseren i
Het rapport
sie-Wolfson over het stelsel van sociale
zekerheid noemde Rinnooy Kan 'be
trekkelijk behoudend en traditioneel'.
„Zij proberen nieuwe herrie binnen de
PvdA te vermijden." Positief noemde
hij de voorgestelde hardere aanpak van
mensen die werk weigeren.
„Ongelukkig"' is Rinnooy Kan met
„oude stokpaarden als de loonkosten
subsidie" om meer mensen aan be
taald werk te helpen. „De ineffectiviteit
daarvan is al aangetoond."
Bouwbond-onderhandelaar Roel de Vries:
WOERDEN» JAN HARREN
„Het is aan de werkgevers om
uit te maken of en hoe roerig
het cao-seizoen zal zijn. Ik ben
absoluut niet bang dat er'een
gebrek aan actiebereidheid zal
zijn", zei FNV-voorzitter Johan
Stekelenburg maandagmiddag
in een nieuwjaarsbijeenkomst
van zijn organisatie. In
Woerden, bij de Bouw- en
Houtbond van de FNV, twijfelt
cao-onderhandelaar Roel de
Vries er ook niet aan dat zijn
achterban de steigers zal verla
ten als de bouwwerkgevers in
het cao-overleg niet toegeven.
Maar het steekt hem wel dat
hij bij Cees de Fouw, zijn colle
ga aan ondernemerskant, zo
weinig weerklank krijgt op
voorstellen waarmee hij echt
het belang van de hele be
drijfstak op het oog meent te
Natuurlijk, De Vries zit niet met
De Fouw en hun beider colle
ga's aan een onderhandelings
tafel omdat ze elkaar zulke aar
dige mensen vinden. De posi
ties zijn duidelijk: De Vries, zelf
van origine timmerman, zit er
voor de werknemers en De
Fouw, van de Koninklijke Volker
Stevin, zit er voor de werkge
vers. Maar De Vries kan het ge
voel hebben dat-ie door zijn
stoel zakt als hij een uur lang
zijn gedachten en voorstellen
over aanpak van ziekteverzuim,
verbetering van arbeidsomstan
digheden en motiveren van
werknemers heeft uiteengezet,
en De Fouw, achterover leu
nend, meldt dat hij daar voor
het overleg niet op heeft zitten
wachten.
Arbeidsvoorwaardelijke prik
kels. „Daar lijkt het ze alleen om
te gaan. Geen volledige doorbe
taling meer als je ziek bent,
maar slechts 70 procent. En
twee roostervrije (atv-)dagen in
leveren per keer dat je ziek
thuisblijft. Maar werknemers
die een heel jaar hard werken,
motiveer je niet, als je ze -
meteen geld en vrije dagen af
pakt bij de eerste de beste keer
dat ze zich ziek moeten mel
den".
„En dan bedoel ik écht ziek.
Geen flauwekul, maar echt ziek.
Iemand die oneigenlijk gebruik
maakt van de Ziektewet, of er
zelfs regelrecht misbruik van
maakt, moet je aanpakken.
Daar hoeft geen discussie over
te worden gevoerd. Daar moe
ten we ook meer aan doen.
Maar iemand die een ongeluk
heeft gehad of een stevige griep
heeft opgelopen, mag je zo niet
straffen".
Het ziekteverzuim in de bouw
is veel te hoog, gemiddeld 12
procent, en het moet omlaag.
„Maar laten we wel in het oog
houden dat we in de bouw wer
ken. Alleen al door de aard van
het werk zullen we nooit aan
verzuimpercentages kunnen
Volgend Houtman kleven er
wel wat beperkingen aan deze
gegevens en daardoor ook aan
de uitkomsten van het onder
zoek. „Niet aan bod komen bij
voorbeeld de relaties en contac
ten op het werk en die kunnen
ook een belangrijke oorzaak van
stress zijn. Ook weten we niet in
hoeverre werknemers mogelijk
heden hebben om zelf wat aan
een hoog werktempo te doen.
De mate waarin werknemers
zelf invloed hebben op de in
houd van hun werk en de eisen
die aan hen worden gesteld, be
paalt in belangrijke mate de
kans op stress. Hoe groter die
regelmogelijkheden bij het
werk, des te minder de kans op
stress."
„Opvallend is bijvoorbeeld
dat hogere leidinggevenden een
enorm hoog werktempo heb
ben, een van de factoren die
stress kunnen verzoorzaken.
Maar ze hebben toch niet veel
gezondheidsklachten. Dat komt
waarschijnlijk omdat leidingge
venden veel meer ontplooiings-
en promotiemogelijkheden
hebben, hun werk niet eentonig
vinden en weinig fysieke risico's
hebben."
Roel de Vries twijfelter
overleg niet toegeven.
Roel de Vries.
FOTO CPD SJAAK RAMAKERS
komen zoals ze die bijvoorbeeld
kennen in het bankwezen, of bij
de verzekeringsmaatschappijen.
Maar we moeten er wel alles
aan doen om het zo ver moge
lijk omlaag te krijgen".
Voor Roel de Vries zijn 'ar
beidsvoorwaardelijke prikkels'
zoals de werkgevers die hebben
voorgesteld, niet nodig. „Trou
wens, een zekere mate van prik
kel is er al. Wie ziek is op een
dag die voor hem of haar als
(van te voren in het werkrooster
vastgelegde) atv-dag geldt, is die
vrije dag gewoon kwijt".
De hele vakbeweging, en niet
alleen de club van De Vries, legt
in haar voorstellen om het ziek
teverzuim en (langdurige) ar
beidsongeschiktheid te bestrij
den, nadruk op verbetering van
de arbeidsomstandigheden, be
tere controle en begeleiding van
mensen die zijn uitgevallen.
„Het doel van de verzuimbe
strijding kan zich toch niet con
centreren op verslechteringen
in het inkomen van de werkne-
mers?"
De Vries erkent volmondig
dat in de bouw al veel is gedaan
aan verbetering van de arbeids
omstandigheden. Zo is elk be
drijf ook verplicht zich aan te
sluiten bij een bedrijfsgezond
heidsdienst. En iedereen die
nieuw als werknemer de bouw
inkomt, moet zich aan een keu
ring onderwerpen waarin wordt
bekeken of hij (of zij) het werk
wel aan Ran.
Maar er kan zo veel meer, „en
er is nog zo veel meer nodig".
„Een klein voorbeeld: in veel
andere landen is het heel nor
maal, soms zelfs verplicht, dat
een torenkraan (en vaak ook
kleinere) een personenliftje
heeft. Al zou je het alleen al
doen voor de wat oudere kraan
machinisten. Maar hier weige
ren de werkgevers. Hoe lang
heeft het ook niet geduurd
voordat er behoorlijke cabines
boven in die kranen kwamen?
En wat hebben we niet te stel
len gehad met pogingen om
lichtere cementzakken te krij
gen?"
AMSTERDAM JAN HARREN
De wettelijke maatregelen worden pas
op 1 juli getroffen, maar nu al lijkt een
kentering zichtbaar in het aantal men
sen dat in de wao loopt. De getallen lo
pen weliswaar nog op, maar de stijging
(26.000) was vorig jaar al belangrijk
kleiner dan in 1990 (37.000).
Directievoorzitter dr. W. Boersma
van de Gemeenschappelijke Medische
Dienst (GMD) is dan ook niet pessi
mistisch over de toekomst. „Tegen het
jaar 2000 - en hoe ver weg is dat nou
nog? - zal het aantal wao'ers zo zijn ge
daald dat het geen wezenlijk probleem
meer vormt."
Volgens Boersma waren in de twee
de helft van vorig jaar al gunstige effec
ten merkbaar van maatregel»
werkgevers en vakbonden in cai
overeengekomen om het aantal
wao'ers terug te dringen. Nog voordat
het kabinet zijn eerste nieuwe wetge
ving door het parlement heeft, ziet het
er dus naar uit dat het schip van de
3 de steven al aan het wenden is.
Overigens worden sinds 1987, toen
die het sociale-zekerheidsstelsel werd her
zijn zien, steeds minder mensen volledig
afgekeurd. Dat heeft te maken met het
schrappen van de zogenoemde 'verdis
contering'. Die zorgde er tot 1987 voor
dat iemand die gedeeltelijk arbeidson
geschikt was verklaard, toch een volle
dige wao-uitkering kreeg als het hem
Een belangrijk aspect is volgens of haar niet lukte passende arbeid te
Boersman ook de veranderende men- vinden. Na het schrappen
taliteit. Men wil niet r
rechtkomen. De artsen en de arbeids*
deskundigen van de GMD merken het
in hun contacten met langdurig zieke
mensen. Was het vroeger heel gewoon,
tegenwoordig is het steeds meer: „Ik
hoef de wao toch niet in?"
discontering was dat afgelopen. Ge
deeltelijk arbeidsongeschikten kregen
voortaan gedeeltelijke wao-uitkerin-
gen.
Boersma wil er absoluut geen ge
heim van maken dat 'zijn' artsen en ar-
beidsdeskundigen destijds moesten
wennen aan de veranderingen. Im
mers, de GMD-artsen adviseren be
drijfsverenigingen over de mate van ie
mands arbeidsongeschiktheid. Daar
naast ondersteunen ze bedrijven bij
het herplaatsen van uitgevallen werk
nemers en zorgen ze voor herscholing
van gedeeltelijk arbeidsongeschikten.
Door het verdwijnen van de verdiscon
tering moesten ze van de ene op de
andere dag een veel hardere polis toe
passen. De kleine lettertjes op de ach
terkant van de wao-polis waren im
mers heel wat strakker geworden.
„Ik schaam me er allerminst voor
om te zeggen dat als er twintig jaar op
manier X is gewerkt en er komt op 10
december een mededeling dat het op 1
De Vervoersbond FNV wil af van de tachograaf in vrachtauto's en
bussen. Dit apparaat, dat rij- en rusttijden, snelheid en afgelegde
kilometers registreert, is te fraudegevoelig. Chauffeurs zelf zullen er
wel eens mee sjoemelen, maar de werkgevers pakken de fraudege
voeligheid aan om hun mensen te lang achtereen te laten rijden
Dat heeft een bondswoordvoerder gisteren bevestigd.
De tachograaf werd in 1974 juist ingevoerd om de lange rijtijden
te beperken. In zijn nieuwste bulletin meldt de FNV-bond acht ma
nieren om ermee te frauderen. Liever ziet de vervoersbond dat de
tachograaf wordt vervangen door een moderne boordcomputer.
Die is wel ffaudebestending en maakt het onmogelijk te knoeien
met werktijden, rijsnelheid of rusttijden. Maar omdat deze compu
ter ook kan vastleggen of de chauffeur bijvoorbeeld even thuis kof
fie gaat drinken, moeten er met de werkgever goede afspraken wor
den gemaakt over wat nu eigenlijk gecontroleerd gaat worden.
Bovendien maakt zo'n objectieve registratie een eind aan conflic
ten tussen chauffeurs en hun bazen over het aantal werkelijk ge
werkte uren. De bondswoordvoerder „Bijna alle werkgevers plegen
uren te schrappen uit de weekstaat van de chauffeur, vooral de
wachttijden aan de grenzen. Met zo'n boordcomputer is gewoon
duidelijk hoeveel gereden en gewerkt is."
januari heel anders moet, dat dat dan
op 2 januari nog niet lukt. Ook de GM-
D'ers hebben moeten leren volgens de
nieuwe regels te werken. Sommigen
hebben het daar moeilijker mee dan
anderen."
En de polis wordt nog harder. Straks
eist men van de (gedeeltelijk) arbeids
ongeschikte veel meer aanpassingsver
mogen om ander werk te aanvaarden.
Boersma: „Er zal ontzettend veel wor
den gevraagd van mensen die hun ei
gen werk niet meer kunnen doen.
Vroeger werden we afgeschilderd als
genadeloos wanneer we tegen iemand
zeiden dat hij niet kon worden afge
keurd. zelfs niet gedeeltelijk. Dat kon
straks weieens heel gewoon worden."
Groot hulppprogramma noodzakelijk
BRUSSEL IPS
Yemen heeft ongeveer twee
miljard gulden nodig om het
land de komende drie tot vier
jaar voor economische ineen
storting te behoeden. Dat
heeft de onderminister van
planning en ontwikkeling van
Yemen, MutaherAl Saeedi, ge
zegd in Brussel.
Onderminister Saeedi was
deze week in Brussel voor de
vierde bijeenkomst van het co
mité Yemen-Europese Ge
meenschap (EG). Dit comité
komt iedere zes maanden bij
een om de voortgang van ae
samenwerking tussen Yemen
en de EG. te bespreken. Het sa
menwerkingsverband bestaat
sinds 1985.
De bijeenkomst was de eer
ste sinds de hereniging van de
marxistische Democratische
Volksrepubliek Yemen (Zuid-
Yemen) en de Arabische Re
publiek Yemen (Noord-Ye
men) in mei 1990. Vanwege de
Golfcrisis waren andeje bij
eenkomsten geannuleerd.
Het Golfconflict heeft grote
gevolgen gehad voor Yemen.
De Wereldbank schat dat het
land ten gevolge van de Golf
oorlog 4.5 miljard gulden aan
buitenlandse inkomsten heeft
verloren.
Yemen's dubbelzinnige hou
ding tijdens de Golfcrisis
het land stemde in de Veilig
heidsraad tégen het gebruik
geweld tegen Irak en zijn
verzet tegen de aanwezigheid
van buitenlandse troepen in
de regio, bracht het land op de
rand van de economische af
grond. De betrekkingen met
buurland Saudi-Arabië ver
slechterden eveneens snel.
In september 1990 trok
Saudi-Arabië de rechten van
Yemenitische gastarbeiders in.
Als gevolg hiervan keerden
800.000 Yemenieten terug
naar hun land. De plotselinge
terugkeer leidde tot zeer ern
stige economische en sociale
spanningen. Yemen moest het
stellen zonder de inkomsten
van de gastarbeiders. De werk
loosheid steeg met 36 procent.
„Ei
iére.
grote gezinnen", aldus
Saeedi.
De noodzakelijke hulp moet
bestaan uit zowel hulp op kor
te termijn als lange-termijn-
hulp. De snelle hulp zou kun
nen bijdragen aan de opvang
van de teruggekeerde gastar
beiders uit de Golfregio. De
lange-termijn-hulp moet
nieuw kapitaal in de kapotte
economie injecteren, waar
door herstructurering van de
economie mogelijk wordt.
