Feiten
Lena's weg naar rijkdom: sex met westerlingen
'God is groot, we wachten af
Beproeving voor El Salvador
Blauwhelmen naar Salvador
Woensdag 15 januari 1992
Redactie: 023-150225
IE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAKEUEN PAULUS
EN MENINGEN
FlS-aanhangers Algerije houden zich angstvallig stil
Zwijgend kijken de drie
voor zich uit. Hun gezich
ten staan somber. Hun ui
terlijk laat geen twijfel bet-
aan over de politieke voor
keur. Pluizige baarden en
gehaakte kapjes vormen
het keurmerk van de Alge
rijnse fundamentalisten,
verenigd in het Islamitisch
Reddingsfront (FIS). Het
drietal, gezeten aan een ta
fel voor een moskee in het
centrum van Algiers, is tot
geen enkele politieke uit
spraak meer te verleiden.
„Nee, we zeggen niets",
zegt een van hen. „God is
groot, we wachten wel af."
ALGIERS» TACO SLAGTER
Die bescheiden opstelling is, in
vergelijk met de strijdbaarheid
van de FIS-aanhangers een
week geleden, op z'n zachtst ge
zegd nogal opvallend. Toen
schreeuwden honderdduizen
den fanatieke moslims zich nog
naar de overwinning op de 'on
gelovige barbaren' die Algerije
zowel materieel als moreel in
het verderf hadden gestort. Zo
zeker waren de FIS-leiders en al
die opportunistische armoed
zaaiers ervan dat via vrije parle
mentsverkiezingen de koran en
de sharia (islamtische wetge
ving) voor altijd de leefwijze
de Algerijnen zouden bepalen.
En daarmee, zo geloofden de
steunbetuigers aan een islami
tische staat, zou een einde ko
men aan de massale werkloos
heid, de gigantische woning
nood en de voortwoekerende
corruptie binnen alle lagen van
het overheidsapparaat.
Maar de legertop maakte het af
gelopen weekeinde van de
droom van het FIS een illusie.
Tenslotte hadden de islamieten
bij de eerste verkiezingsronde,
eind vorig jaar, al 188 van de
430 parlementszetels veroverd.
Na het aftreden van president
Chadli Bendjedid annuleerde
de Hoge Veiligheidsraad (een
presidentieel adviesorgaan van
leger en sleutelministeries) ech
ter de tweede ronde en ver
klaarde de eerder behaalde ver
kiezingsresultaten ongeldig. Bo
vendien dreigde het nieuwe re
gime onmiddellijk de noodtoe
stand af te kondigen, zodra het
FIS haar aanhang tot oproer
zou aanmoedigen.
Angst zet topn
Die onheilspellende boodschap
is tot op dit moment goed be
grepen. In de straten van de Al
gerijnse hoofdstad vertonen de
barbus (baarden) zich sinds be
gin deze week nauwelijks meer.
De FIS-leiding weigert elk com
mentaar op de gespannen situ
atie. Buitenlandse verslaggevers
worden nog slechts in het por
tiek van het hoofdkwartier te
woord gestaan. Geen buiten
staander mag meer de burelen
van de fundamentalisten betre
Het Algerijnse straatbeeld biedt opvallende tegenstellingen,
wen in tradltionale chador worden op de voet gevolgd door t
westerse snit geklede landgenotes.
den. En de kem van de conver
satie beperkt zich slechts tot de
zin: we beraden ons. Duidelijk
is dat angst nu de toon zet.
Bang als de fundamentalisten
zijn voor de ontbinding van hun
partij en de vrees dat onwelge
vallige uitspraken ten aanzien
van de nieuwe machtshebbers
tot massale arrestaties zullen
leiden.
Ogenschijnlijk heerst er dan ook
kalmte in de hoofdstad. Als elke
dag is de 'Rue l'Arbi Benmhidi',
de belangrijkste winkelstraat, en
het omliggende centrum druk
bevolkt. Tot de bedelstaf ver
oordeelde slachtoffers van de
Algerijnse onafhankelijkheids
oorlog slepen zich al dan niet
op kunstbenen langs het pu
bliek; straatventers in elastiek
en veiligheidsspelden wijzen
gezapig op hun waar en onge
sluierde vrouwen staan lang stil
bij de etalages van schoenen
winkels en modezaken. Schrik
barende prijzen weerhouden
hen echter van de koop.
Alhoewel leger en politie zich
afzijdig houden in het cen
trum surveilleren slechts wijk
agenten is de sfeer toch ge
spannen. Groepjes jongeren le
zen zwijgend de Franstalige
kranten (er is weinig belangstel
ling voor de meer regeringsge
zinde Arabische bladen) die bij
de kiosken zijn opgehangen.
Discussiëren over de inhoud
doen ze op gedempte toon in
portieken of op hoeken van
straten. Daarbij kijken ze spie
dend om zich heen. Het is geen
geheim dat de moechaberaat,
de binnenlandse veiligheids
dienst, alom op straat is verte
genwoordigd. Daarom laten
ook zij zich niet verleiden tot
meningen tegenover vreemden.
Ze lachen wat op vragen of ha
len de schouders op.
Koffiedrinkers
Said, een 24-jarige biologie-stu-
dent, vormt daarop een uitzon
dering. Voor iedereen hoorbaar
ventileert hij op een terrasje aan
de hoofdstraat zijn opvattingen.
Al snel mengen andere zich in
het gesprek, overgehaald door
zijn openhartigheid. Alle koffie
drinkers niet een van hen
heeft zelfs ook maar een snor
dat het leger er goed aan heeft
gedaan het FIS de weg naar de
macht af te snijden. „Het land is
irlopig gered", zegt Said.
„Die baarden zouden anders in
een klap een eind hebben ge
maakt aan het Algerijnse demo
cratisch experiment."
Voor de student zijn de maatre
gelen van het nieuwe regime
niet in tegenspraak met de de
mocratische principes. „Het
kon toch niet de bedoeling
zijn", vervolgt hij, „dat bij de
eerste de beste vrije verkiezin
gen er een partij zou winnen die
meteen weer aan die vrijheden
een eind zou maken. Ik zie het
optreden van de veiligheidsraad
als een voorzorgsmaatregel,
juist als een bescherming van
een prille democratische staat".
Said denkt dat er snel een over
gangsregering zal worden be
noemd waarin hoofdzakelijk
burger-politici en technocraten
zitting zullen hebben. „Zij zul
len binnen een, twee jaar de
voorwaarden moeten scheppen
om een echte democratie mo
gelijk te maken. Maar dan zul
len eerst de 'sociale en economi
sche omstandigheden moeten
worden verbeterd. De schrij
nende armoede hebben de be
woners van de sloppenwijken
en de werkloze jongeren in de
armen van het FIS gedreven. Bij
betere levensomstandigheden
heeft het FIS geen poot meer
om op te staan."
De student en zijn toehoorders
zijn ervan overtuigd dat het al
lemaal wel los zal lopen. Een
burgeroorlog houden ze prak
tisch voor onmogelijk. „De Al
gerijnen mogen dan politiek
sterk zijn verdeeld, elkaar af
slachten ligt niet in onze men
taliteit."
Leden van de militaire politie van El Salvador brachten gisteren in de hoofdstad San Salvador een ere-saluut aan korpsleden die tijdens de 12-jarige
burgeroorlog zijn gesneuveld. foto afp
AMSTERDAM RIEKS HOLTKAMP
IPS
De kansen voor een duurzame
vrede in El Salvador zijn nog
nooit zo groot geweest als nu.
Maar tegelijkertijd is de kans
dat er roet in het eten wordt ge
gooid nog steeds sterk aanwe
zig. Vooral bij extreem-rechts
bestaat grote onvrede over het
op oudejaarsavond in New York
bereikte akkoord. Daar hebben
de partijen afgesproken vanaf 1
februari een staakt-het-vuren in
acht te nemen. Tijdens twaalf
jaar burgeroorlog vielen in El
Salvador 75.000 doden.
De in Zeeland geboren Edward
Steijaert (38) is sinds enkele ja
ren speciaal adviseur van de
Salvadoraanse linkse politicus
Ruben Zamora. „Het land is-na
twaalf jaar burgeroorlog volle
dig verwoest", zegt Steijaert, die
in El Salvador en in Latijns-
Amerika als Eduardo Gonzalez
door het leven gaat. „Bovendien
zijn de politieke tegenstellingen
in het land zo op de spits gedre
ven, dat van de politici het ui
terste zal worden gevergd om
de Salvadoraanse samenleving
weer in goede banen te leiden."
Steijaert gelooft dat Zamora
daarbij een sleutelrol kan spe
len, omdat hij als vertegen
woordiger van links het vertrou
wen geniet van het Nationale
Bevrijdingsfront Farabundo
Marti (FMLN), maar ook goede
contacten heeft met de huidige
regeringspartij Arena en de
christen-democraten. Deze
twee partijen vormen met links,
dat verenigd is ii) het Democra
tisch Platform (CD), de belang
rijkste politieke krachten in EI
Salvador.
Beproeving
Steijaert: „Er moet ontzettend
veel gebeuren. Eigenlijk begint
voor ons nu de zwaarste be
proeving, want we staan voor
de taak om het land geheel op
nieuw op te bouwen. Alle partij
en moeten dat programma aan
vaarden. Daarom zijn de verkie
zingen van 1994 van enorm
groot belang".
Belangrijk acht Steijaert dat
burgers worden opgeleid in een
soort burgerschapskunde.
„Mensen moeten onderwijs
krijgen in de werking van de de
mocratie. Maar ook op een heel
elementair niveau moet werk
worden verricht, bijvoorbeeld
op het gebied van de kennis van
burgerrechten en -plichten.
Sommigen weten niet eens dat
je ingeschreven moet staan in
de burgerlijke stand om mee te
kunnen doen aan de verkiezin
gen. Dat bewustzijn is tijdens
twaalf jaar burgeroorlog vaak
erg zwak ontwUckeld."
Voorts zou het Democratisch
Platform graag een eigen onder-
zoeks- en enquetebureau op
richten. „Zo'n bureau moet ons
in staat stellen een goed beeld
te krijgen van de sociaal-politie
ke werkelijkheid in El Salvador."
Een goed voorbeeld vindt Steij
aert dat bij de laatse verkiezin
gen in 1990, de winnende Are
na-partij maar liefst 23 procent
van de vergaarde stemmen had
gekregen van de armste lagen
van de bevolking. „Dat lijkt
nogal paradoxaal, want hoe
kunnen de armen nu stemmen
op de partij van de rijken? Het
traditionele antwoord is altijd
geweest dat deze kiezers wel
misleid moesten zijn. Maar dat
is een al te gemakkelijke smoes
dié geen antwoord geeft op de
vraag hoe dat stemgedrag wer
kelijk te verklaren is".
De Salvadoraanse economie
heeft na twaalf jaar burgeroor
log een enorme klap gekregen.
Vergeleken met 1980 was het
Bruto Nationaal Produkt in
1988 in het geheel niet geste
gen. Alleen omvangrijke Ameri
kaanse hulp van in totaal 4,5
miljard dollar (7,65 miljard gul
den) hield de Salvadoraanse
economie op de been. Weder
opbouw van de economie is de
belangrijkste opgave voor de re
gering die in 1994 zal aantre
den. Natuurlijk hoopt Steijaert
NEW VORK Rtr-AFP-/>
De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisteren beslo
ten 1100 waarnemers naar El Salvador te sturen om toezicht te
houden op het staakt-het-vuren dat een einde moet maken aan
de twaalf jaar durende burgeroorlog in het land.
De waarnemers zullen een maand lang worden bijgestaan door
632 politiemannen, 372 militairen en 95 stafleden. De operatie
kost meer dan 100 miljoen gulden. De 'blauwhelmen' moeten er
op toezien dat de regeringsstrijdkrachten en de strijders van het
FLMN worden gescheiden. De VN-politiemensen zuilen boven
dien een nationaal politiekoips opzetten, dat in de plaats komt
van de militaire politie waarin de FLMN-strijders geen vertrou
wen hebben.
Onderhandelaars van regering en verzet werden het gisteren in
New York eens over de uitwerking van het vredesverdrag, dat on
der meer voorziet in inkrimping van het leger. Het document
wordt morgen in Mexico-Stad getekend.
dat zijn Democratisch Platform
dan in de regering zal zitten.
„Ik moet eerlijk toegeven dat de
Arena-regering het gegeven de
barre omstandigheden nog niet
eens zo slecht heeft gedaan. Ze
hebben het land economisch
gezien op heel efficiënte wijze
bestuurd. Maar ze zullen, ge
zien hun liberaal-conservatieve
uitgangspunten, nooit in staat
zijn om de sociale vrede te be
werkstelligen, die voor de toe
komst van dit land zo noodza
kelijk is." „Wij hebben het grote
voordeel dat wij met iemand als
Zamora in ons midden aanzien
kunnen verwerven bij brede la
gen van de bevolking, want Za
mora heeft ook goede contacten
met het bdrijfsleven. Voor ons
als linkse partijen is het van
groot belang dat we een politiek
programma ontwerpen waar de
ondernemers zich in kunnen
vinden. Als we dat niet doen,
werken we opnieuw dé polari
satie in de hand. Maar tegelij
kertijd moeten de werknemers
uitzicht krijgen op een mens
waardig bestaan. Want alleen
dan zal uiteindelijk een sociaal
en politiek stabiel klimaat ont
staan. Wij zijn er vast van over
tuigd dat we met zo'n program
ma ook buitenlandse investeer
ders zullen weten aan te trek
ken."
„Wij bereiden ons nu voor op
de verkiezingen van 1994. Net
als in Frankrijk gebeurt dat over
twee ronden. Mocht geen van
de partijen in de eerste ronde
een absolute meerderheid ha
len, dan is het niet uitgesloten
dat wij met sectoren van de
christen-democraten een coali
tie te vormen tegen de huidige
regeringspartij Arena. Als we
dan in de regering komen slaat
het uur van de waarheid. Want
als we niet slagen om ons pro
gramma ten uitvoer te brengen,
zijn de gevolgen niet te over
zien."
Russische hoeren
schroeven ook
hun prijzen op
MOSKOU
Geconfronteerd met de ho
gere kosten van levensonder
houd berekenen ook Mos-
kousc hoeren hun klanten
een veelvoud van wat ze nog
maar twee weken geleden
vroegen voor hun diensten.
De ualutnaya's, hoeren die
westerse klanten lokken en
in harde valuta's willen wor
den betaald, hebben de prijs
opgeschroefd tot minstens
300 dollar.
Volgens het Russische re
geringspersbureau R1A kost
een nacht met een 'gewone'
prostituee nu 1.000 roebel.
Vóór de regering op 2 januari
de prijzen van levensmidde
len en diensten vrijliet na
men de meisjes van lichte
zeden van Moskou nog ge
noegen met 100 roebel. De
prijs die zij nu hanteren, on
der meer het gevolg van de
hogere kosten van taxi's en
restaurants, ligt ongeveer ge
lijk met het gemiddelde Rus
sische maandloon. De roebel
is momenteel tussen de an
derhalve en drie cent waard.
THE INDEPENDENT
Meer dan de helft van de Moskouse
tiener-meisjes zou maar wat graag
'harde-valuta meiden' willen zijn
prostituées die bij buitenlandse za
kenlui bedragen verdienen waarvan
hun mede-Russen zelfs niet durven
dromen. Dat is gebleken uit recent
onderzoek.
Lena is een typische Russische tiener.
Ze woont met haar ouders in een klei
ne twee-kamer flat in een troosteloze
voorstad ten noorden van Moskou.
Haar moeder en vader (die voor een
nieuwsagentschap werkt) slapen in de
huiskamer. De 18-jarige Lena deelt
een kleine slaapkamer met haar 14-
jarige zus Ivietta. De muur is versierd
met lege sigarettenpakjes, een kruis
beeld en advertenties die uit westerse
tijdschriften zijn gescheurd. Disco-
muziek schalt uit een ghettoblaster.
Met bestudeerde nonchalance rookt
Ivietta een sigaret. Lena giechelt uit
dagend en trippelt rond in slippers en
een oude ochtendjas. Haar lange rode
vingernagels vormen de enige aanwij
zing dat ze geen gewoon schoolmeisje
is.
Lena's familie en vrienden knijpen
een oogje dicht voor haar activiteiten:
al twee jaar werkt ze als een van de
vele ualutnaya's ('harde-valuta mei
den'). Ze verkoopt haar lichaam aan
buitenlandse mannen voor 150 dollar
per keer een slordige 80.000 roebel.
Daarbij valt het gemiddelde Russische
weekloon van 100 roebel in het niet.
Ondanks haar prille leeftijd behoort
Lena al tot Ruslands nieuwe harde-
valuta elite.
Hoewel de ualutnaya's verschillende
achtergronden hebben, stammen ve
len uit goed opgeleide gezinnen. Er
zijn zelfs gevallen bekend van ouders
met goede, respectabele carrières die
zó onder de indruk zijn geraakt van
de financiële verdiensten van hun
dochters, dat ze hen zelfs aanmoedi
gen prostituée te blijven.
Kapsalon
De explosieve harde-valuta prostitutie
is een gevolg van de ontkiemende
markteconomie, die veel buitenland
se zakenlui naar Moskou lokt. Daar
naast hebben Sovjet-burgers sinds
augustus 1990 het recht harde valuta
te bezitten en uit te geven. De Mos
kouse politie schat het aantal ualut
naya's in de hoofdstad officieel op
1.130, maar meer realistische bereke
ningen komen uit op vele duizenden.
En hun aantal neemt nog steeds toe.
In de luxe nieuwe kap- en beautysa
lon van Yves Rocher, met een marme
ren trappehuis én in smetteloos wit
gestoken personeel, bestaat de clien
tèle voornamelijk uit ualutnaya's. Ge
wone Moskovieten kunnen zich een
bezoek aan de salon niet veroorloven.
In dikke rijen vergapen ze zich aan de
dure mousses en haarverzorgende
produkten in de etalage.
Andere privileges die voor de ualut
naya's zijn weggelegd, zijn buiten
landse sigaretten, dure buitenlandse
kleding, vakanties naar de zon en
taallessen aan buitenlandse talenin
stituten. De grote droom is met een
buitenlander te trouwen en de Sov
jetunie te verlaten. Om deze redenen
zou volgens een enquête in het dag
blad de Moskouski Komsomolets meer
dan de helft van Moskou's vrouwelij
ke tieners ualutnaya willen worden.
Lena werkt meestal samen met haar
vriendin Larissa, die twee jaar ouder
is en een twintig maanden oud doch
tertje heeft. Zoals veel Moskouse
prostituées werken Lena en Larissa al
leen als ze geld nodig hebben. Hun
klanten krijgen ze via vrienden die in
internationale hotels werken. Ze ont
vangen de mannen in de lege flat van
Larissa's grootmoeder, die bij haar
dochter is ingetrokken. Zo kunnen ze
hun activiteiten gescheiden houden
ri de rest van hun leven.
Gewoonte
„We zijn geen echte hoertjes", zegt
Lena. „Een professionele prostituée
gaat met iedereen mee, als hij maar
betaalt. Maar als iemand mij niet aan
staat, doe ik het niet zelfs niet voor
geld." Toch geeft ze toe dat prostitutie
een ingeslepen gewoonte is geworden
sinds haar vriendje haar in deze we
reld introduceerde toen ze 16 was.
„Nu wil ik alleen nog met een man
naar bed als hij ervoor betaalt. Ik hou
van mijn luxe leventje."
Haar klanten zijn voornamelijk bui
tenlandse zakenlui, met name Italia
nen (die alloritzi worden genoemd,
omdat ze zo vaak allora zeggen) en
Japanners kazin, of 'schuinogen', die
erg gewild zijn omdat ze het meest
betalen). Een aantal vaste klanten
meldt zich regelmatig in de uitge
woonde flat, waar een afspraak onge
veer twee uur duurt. Sommige zaken
mensen hebben een privé-prostituée
die ze zelf in een flat onderbrengen.
Wat hun gezondheid betreft zijn Lena
en Larissa wel degelijk professioneel
bezig. Ze staan onder maandelijkse
controle van een gynaecoloog en ge
bruiken altijd een condoom. Ze zijn
duidelijk geen shalaua goedkope
prostituées die op straat werken en
voor 100 roebel met hun Russische
klanten meegaan. Roebelprostituées
werken ook vaak vanuit taxi's. Ze
staan onder controle van pooiers die
tot een harde, dronken onderwereld
behoren.
Café Marika
Wanneer Larissa niet werkt, brengt ze
haar dochter naar haar moeder en
gaat ze met Lena en andere ualut
naya's naar Café Marika, een gezellige
disco voor jonge mensen. Gedanst
wordt er op populaire Engelstalige
popsongs: 'Take me and abuse me...
Money talks, dirty cash I want you,
dirty cash I need you'. (Neem me en
misbruik me... Geld spreekt, smerige
poen ik wil je, smerige poen ik heb je
nodig.)
Veel ualutnaya 's werken vanuit de
grote internationale hotels. Maar ook
hier heeft de onderwereld een vinger
in de pap. Valutnaya's worden aange
vallen, beroofd, verkracht en soms
zelfs vermoord door afpersers, misda
digers en zwarte handelaren, die flo
reren onder de nieuwe vrijheden.
Daarnaast is de ualutnaya overgele
verd aan de genade van hotelportiers
en de politie, die smeergeld willen
hebben. Daarom wenden steeds meer
ualutnaya's zich tot zogenaamde 'be
schermers'. Ook Lena heeft sinds kort
een 'vriënd' een beruchte gangster
bij wie ze af en toe langs gaat als ze
zich bedreigd voelt.
Hoertjes die door de politie worden
opgepakt en niet over de benodigde
papieren beschikken om in Moskou
te mogen wonen wat veelal het ge
val is gaan ten minste één maand
de gevangenis in. Andere prostituées
worden gerecruteerd door de KGB. In
Amerikaanse veiligheidskringen schat
men het aantal vrouwen dat informa
tie over hun klanten doorspeelt aan
de KGB op enkele duizenden.
Lena en Larissa zijn slachtoffers van
een economisch systeem dat prostitu
tie tot een voor de hand liggende en
zelfs prestigieuze uitweg heeft ge
maakt. Toch hebben Lena en Larissa
een soort naïef optimisme kunnen
behouden. De twee vrouwen gaan ten
minste één keer per week naar de
kerk, waar ze kaarsen aansteken en in
stille eerbied voor de ikonen staan.
Lena en Larissa kennen geen gebe
den, maar om niet uit de toon te val
len tussen de vrome oude vrouwtjes
die gebeden prevelen, mompelen ze
maar wat, zodat het lijkt alsof ze ook
bidden.
VERTAUNG: MARGREET HESUNGA
