Leven en wonen
Quilts:allemaal 'n eigen verhaal
Was-droog-
automaten
vallen tegen
Wereld-
woondag
in Keulen
Stofzuiger in
trendy tinten
Tijd voor de
wintersnoei
Woensdag *15 januari 1992 Redactie: 023-150263 HENRIETTE VAN DER HOEVEN Vormgeving: DRIES DE BOERS -J g
KIND ZUN: perio- HOELANG EEN RAGLAN: sport- en regenmantel waarvan de
de die steeds korter MINUUT duurt schouderpartij en de mouwen uit één stuk zijn
wordt. hangt af van aan gesneden. Genoemd naar de Engelse veld-
LEA COUSIN welke kant van de maarschalk Lord Raglan (1788 -1855). Deze
wc-deur je staat. mantel heeft zich door zijn gemakkelijke schou
derpartij tot nu toe gehandhaafd.
LEZERSVRAAG
Wat denkt u van de zaaikalender van Maria
Thun? Zo luidt de vraag van MEVROUW R.
SCHRAM-DRIJFS UIT STOMPETOREN. Het
antwoord is simpel: ik denk er zeer positief
over. Reeds als kind leerde ik dat padde
stoelen het meest voorkomen bij opgaande
maan, mits het weer vochtig en niet te koud
is. Ook wist ik dat je zaaien moet met op
gaande maan en snoeien met afgaande
maan. Een en ander in verband met de
niet wetenschappelijk bewezen invloed
van de maanstand op de sapstromen van
de plant. Maria Thun betrekt in haar zaai
kalender ook nog in invloed van de plane
ten. Hoewel veel niet bewezen is, blijkt uit
proeven dat met name radijs zeer sterk rea
geert op deze invloeden. Bovendien geldt
voor de zaaikalender de regel die geldt voor
alle onschuldige alternatieve adviezen: baat
het niet dan schaadt het niet en meestal
baat het. Wat de klimop, waarop mevrouw
Schram verliefd is aangaat: de oudere tak
ken met vruchten en rond blad kunnen ge
makkelijk worden gestekt. Deze stekken
zorgen dan niet alleen voor een klimop met
dezelfde bladeren en neiging tot vruchtzet
ting, maar leveren ook een struikje dat geen
klimneigingen meer heeft.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend
in de natuur een vraag op? Greet Buchner
zal proberen voor u het antwoord te vin
den. De vraag kunt u opsturen naar Dami-
ate Dagbladen, Postbus 507, 2003 AP
Haarlem t.a-v. de redactie LEVEN EN WO
NEN.
Machines die zowel wassen als drogen val
len in de praktijk nogal tegen. Ze verbrui
ken meer energie en meer water dan een
aparte wasautomaat in combinatie met een
condensdroger. De machines kunnen de
gewassen spullen bovendien vaak niet in
een keer drogen. Dat blijkt uit een onder
zoek dat de Stichting Vergelijkend Waren
onderzoek heeft gedaan naar negen merken
was-droogautomaten. Maar vier van de ne
gen onderzochte merken kregen van de de
stichting het predikaat ,goed'.
Voor kleinbehuisden lijkt een was-droogau-
tomaat aantrekkelijk, maar volgens de
Stichting VWO moet iemand zich wel twee
maal bedenken voor hij of zij zo'n machine
aanschaft. De aanduiding was-droogauto-
maat zou de indruk kunnen wekken dat je
de was in de machine kunt stoppen en hem
er droog weer uithalen. Maar dat klopt niet
omdat het wasgoed na het wassen altijd
losgeschud moet worden om proppen te
voorkomen, Katoenen wasgoed moet altijd
in twee porties worden gedroogd.
De onderzochte was-droogautomaten kos
ten tussen de 1500 en 3300 gulden. Vergele
ken met een goede losse wasautomaat en
een goede losse condensdroger verbruiken
de beste apparaten uit de test bij voorbeeld
bij katoenen wasgoed 20 procent meer
energie en 50 procent meer water. De oor
zaak van het hoge waterverbruik is het ge
bruik van (koel)water om de waterdamp uit
de was tijdens het drogen te condenseren.
De Internationale Meubelbeurs wordt 26 ja
nuari traditiegetrouw weer afgesloten met
een kijkdag voor de consument. Deze vak
beurs is op meubel- en keukengebied de
grootste ter wereld. Steeds meer Nederlan
ders maken er jaarlijks een zondagstripje
Ongeveer 1400 ondernemingen uit meer
dan 30 landen laten daar niet alleen meu
bels zien maar ook allerlei woon- en inrich
tingsideeën. Drie van de veertien hallen zijn
helemaal ingericht als Avantgarde Design
Centrum, met veel moderne, trendy ont
werpen.
Maar ook voor liefhebbers van stijlmeube
len of rustieke interieurs is er van alles te
zien. Er is ook een hal met alleen maar ta
fels en stoelen, een andere met slaapkamer-
meuhêlen, weer een andere met tiener
meubelen en met kinderkamers. Ook meu
belen in bouwpakket zijn op de komende
Wereldwoondag in Keulen het bekijken
waard.
Wie naar keukens wil komen kijken kan in
hal 14 volop terecht. Alle grote keukenfabri
kanten, voornamelijk uit Europa, staan er
bij elkaar. Ook op dit gebied is er voor elk
wat wils. Een high-tech inrichting, een ro-
mantisch-knusse keuken of in massief hou
ten stijl, het is er allemaal te vinden.
Met de trein ben je snel in de Duitse
Domstad en vanaf het station sta je met de
speciale tram 'KölnMesse Express', lijn 14,
binnen een kwartier voor de ingang van de
Oosthallen.
Dat bij een stofzuiger alleen de zuigcapaci-
teit de doorslag geeft is niet waar. We stel
len tegenwoordig ook duidelijk eisen aan
het uiterlijk. Zelfs het meest nuchtere huis-
houdapparaat is momenteel aan mode on
derhevig. Heel trendy wat kleur betreft is de
nieuwe Furore-stofzuiger van Philips. Le
verbaar in lila en paars met mintgroene ac
centen.
Uiteraard zijn ook de technische aspecten
van belang. Het is een lichtgewichtapparaat
en dus gemakkelijk hanteerbaar. De maxi
male zuigkracht bedraagt 1000 w. In de
pistoolgreep zit de zuigkrachtregelaar. Hoe
wel hij zeer compact is beschikt de stofzui
ger toch over een zak met een inhoud van 4
liter. Omdat het huis dubbelwandig is,
wordt geruis tot een minimum beperkt. Dat
past ook helemaal in de trênd van deze tijd.
De adviesprijs is 240,-.
WETEN WAARD
A De Franse verpakkingsindustrie moet
voor eenmalige verpakkingen een milieu
heffing betalen. Die heffing wordt voor de
consument zichtbaar door een blauwe stip
op de verpakking. Ontbreekt die stip, dan is
geen heffing betaald en is de fabrikant ver
plicht de gebruikte verpakking weer in te
rïr In Duitsland betekent een groene stip
op de verpakking dat het materiaal geschikt
is voor hergebruik. Daarover zijn de Duitse
milieuorganisaties weer boos. Zij menen
dat daardoor de verpakkingsindustrie ver-
dere ontwikkelingen met milieuvriendelijke
verpakkingen voorlopigop een zijspoor zet.
'Subway Graffiti Quilts 3' van Faith Ringgóld.
Tentoonstelling in Tilburgs Textielmuseum
De 'Moderne Amerikaanse Quilts' die op het ogenblik in het Tilburgs Textiel
museum te zien zijn, zijn niet modem. Dat is jammer, want terwijl in Ameri
ka in avant-gardistische kringen het oude lapjeswerk in nieuwe gedaante wel
degelijk haar come-back beleeft, en in Europa de postmoderne interieurdoek
opkomt, zou een tentoonstelling met deze titel een heel wat actuelere inhoud
kunnen hebben.
maken en beslist niet met de huisvlijt waar
mee Amerikaanse pioniersvrouwen zich de
vorige eeuw bezighielden. Bij de Crazy
Quilts zijn de meest uiteenlopende vormen
en kleuren lapjes met ruwe zichtbare steken
aan elkaar genaaid. De textiele variant van
de 'Nieuwe Wilden', als het ware.
Het Nederlands Textielmuseum toont, ge
lijktijdig met de Moderne Amerikaanse
Quilts, woondoeken van het Nederlandse
mode-ontwerpersduo Ravage. Bij de eerst
genoemde tentoonstelling zijn 34 quilts, die
in de jaren '70 en '80 gemaakt zijn, in twee
zalen samengebracht. De meeste zijn heel
systematisch opgebouwd uit geometrisch
gevormde lapjes die, aan elkaar genaaid,
steeds herhalende patronen vormen. Eigen
lijk zijn deze traditionele quilts het mooist.
Het is pure volkskunst en ze zijn zo bijzon
der omdat er hele geschiedenissen mee ver
bonden zijn, belichaamd in de stukjes stof.
In één van de exemplaren, van Patty Bent-
ley, zijn zelfs oude portretfotootjes ver
werkt.
In Europa is het nog e
New York worden al trendsetters in het
straatbeeld gesignaleerd met de zogenaam
de 'live pocket-broeken', gemaakt van oude
lapjes. Ieder patroondeel bestaat uit een an
der restje stof. Ook nieuw zijn blazers en
jacks van patchwork uit de meest uiteenlo
pende stoffen samengesteld: zelfs oude,
grove wollen tweeds met veel-gewassen ka
toentjes.
Patchwork is een techniek waarbij kleine
lapjes stof aan elkaar genaaid worden tot
een geheel. Quilts zijn lappendekens, die
bestaan uit een dubbele laag stof (vaak van
patchwork), waar een wattenlaag tussen is
verwerkt en doorgestikt. In de jaren '60 en
'70 werd deze oude techniek op grote
schaal gebruikt om spijkerbroeken te ver
stellen.
Nieuwe lappendekens in allerlei gedaanten
worden in New York 'Crazy Quilts' ge
noemd. We hebben hier met Modem Art te
Bij de meer experimenteel vormgegeven
quilts ontkom je niet aan een griezelig ge
voel van tuttigheid. Het spookbeeld van de
'vrije-expressie'-gedrochten uit de jaren '70
doemt op. Toch verdienen enkele andere
quilts zeker de aandacht, bijvoorbeeld een
merkwaardige, reusachtige 'gedenk-deken',
begonnen in 1987 in San Francisco en in
middels kilometers lang. De blokken stof
zijn gemaakt door nabestaanden van aids-
slachtoffers en versierd met foto's, gedich
ten en andere herinneringen. Deze enorme
lappendeken wordt elk jaar tijdens de
openbare herdenkingsbijeenkomst uitge
spreid en dient als eerbetoon en bewustma-
kingsmiddel in de strijd tegen aids.
Er hangt ook,een fris en vrolijk getfate quilt,
die de toeschouwer wijst op het dreigende
uitsterven van de teddybeer, en de 'subway
graffity quilt' confronteert ons met een
veelkleurige massa jongeren tegen een graf-
fity-achtergrond. De boodschap is duidelijk.
Heel verfrissend is de recente collectie inte
rieurdoeken van Ravage, de tweede ten
toonstelling in het Textielmuseum. Achter
deze naam schuilt het mode-ontwerpers
duo Rameckers en Van Geuns. Sinds kort
ontwerpen zij, naast kleding, ook dessins,
gordijnstoffen, beddegoed en quilts. Zijn we
hier in een bijbelverhaal, in de Middeleeu
wen of in de Romeinse tijd? Is sprake van
een schaakspel of zijn deze paarden en
pionnen figuranten in een symbolisch strip
verhaal? Overhemden met op de linkerborst
Kain en op de rechterborst Abel. Een pos
tuum eerbetoon aan de legendarische
broers uit het Oude Testament? Romeinse
keizers zijn geportretteerd op beddegoed,
zwart/wit geblokte wand-doeken zijn met
stiksels bewerkt in de vorm van heldhaftige
leeuwen en heraldische kruizen. De toe
schouwer raakt hier verstrikt in een doolhof
van herkenning en herinnering. De quilts
van Ravage heten dan ook 'Labyrinthe'.
Eigen verhaal
Wat maakt al deze lappendekens zo aan
trekkelijk? Bij de Amerikaanse Crazy Quilts
is het de postmoderne kunst met een ecolo
gisch sausje: bij de doeken van Ravage is
het de ornamentiek en de symboliek; de
traditionele quilts vertellen elk hun eigen
verhaal. In ieder geval hebben ze één ding
met elkaar gemeen: het zijn kleine stukjes
textiel. Verzameld en opnieuw gerangschikt
nodigen ze je uit om ze in huis te halen en
je erin te hullen.
De textielontwerpen van Ravage zijn nog te
zien t/m 23 februari 1992. De tentoonstelling
'Moderne Amerikaanse Quilts' loopt t/m 15
maart 1992 in het Nederlands Textielmuseum,
Goirkestraat 96 in Tilburg.
TUIN
Greet Buchner illustratie Han van der Ven
SPREEKUUR
Snoeien lijkt moeilijker dan het
Dat komt vooral door .de zeer
gespecialiseerde voorschriften
i vaktijdschriften. Daarmee
kan een amateur niet overweg.
Verhalen over bloeien op eenja
rig, tweejarig of ouder hout, op
spoortjes enz.
Wij houden het hier dus zo sim
pel mogelijk eri ontdekken dan
dat we vorige zomer al in de
fout zijn gegaan. Ik ook, want
s zomers is er zo veel te doen
•n wie denkt er dan aan om de
litgebloeide takken van de jas
mijn weg te snoeien, zodat er
ruimte komt voor nieuwe tak
ken.
Goed, we gaan voor het snoeien
st eens bedenken welke
struiken heel vroeg in het voorjaar bloeien
en welke midzomer. Dat maakt verschil.
Bij de prille voorjaarsbloeiers zoals forsy-
this, ribes en dergelijke snoeien we nu zo
i mogelijk. Alleen uitdunnen en de tak
ken die laag bij de grond zijn weghalen. Bij
het uitdunnen er vooral op letten dat alle
takken die naar binnen wijzen weg moeten.
De struik moet ook binnenin licht en lucht
krijgen. Eventueel inkorten van een tak al
tijd op een oog dat naarbuiten wijst. Verder
alle dode en aangetaste hout weg en het
meeste werk is gedaan.
Ook bij de vroege bloeiers zouden we na de
bloei de takken die gebloeid hebben ge
deeltelijk kunnen verwijderen, dan krijgt
jong hout weer een kans. Vanzelfsprekend
nemen we alle met bloemknoppen bezette
takken die we hebben afgeknipt onder onze
hoede. Ofwel om ze uit te delen aan vrien
den en buren ofwel om ze zelf in een vaas
te zetten. Ze, komen nog prachtig in bloei.
De zomerbloeiers mo1
gen wat radicaler wor
den gesnoeid. Maar ook
hier letten we er op dat
alles wat dood en lelijk,
alles wat te laag bij de
grond is en waarvan de
bloemen dus geen kans
hebben, weggaat even
als alle takken en takjes
die naarbinnen wijzen.
Ook zomerbloeiers hou
den van licht en lucht.
En ook hier geldt dat we
na de bloei een aantal
uitgebloeide takken tot
op de grond toe wég
moeten halen, zodat er
weer kans is voor nieu
we loten, die voor nieu
we bloei moeten zor
gen.
Dat rozen pas beter na
de vorst tot op vier tot
vijf ogen teruggesnoeid
moeten worden, weten
de meesten. Maar die arme klimrozen heb
ben het vaak zwaar te verduren. Er zijn van
die enthousiastelingen die de fraaie, gladde
takken flink insnoeien en zeggen dat het
'zuigérs' zijn. Fout, helemaal fout. Aan die
takken komen de meeste bloemen. Zuinig
zijn dus en als er gesnoeid moet worden de
oude takken weghalen en/of de kleine zij
takjes inkorten. Samenvattend: een kind
doet de was, nou ja, de snoei.
Borstkanker:
zelfonderzoek van
grootste belang
Een paar jaar geleden, toen ik sta
ge liep in £en ziekenhuis, werd
daar Julia opgenomen. Zij, achter
in de dertig, had toen al maanden last van
pijn midden in haar rug en pijn in haar rib
ben. Met deze klachten, die langzaam erger
werden, was zij al bij huisarts en specialist
geweest. Er waren foto's gemaakt, waarop
niets te zien was; ze had fysiotherapie ge
kregen en dat had niet geholpen. Inmiddels
verrekte Julia van de pijn, kon er niet meer
goed van slapen en, ten einde raad, werd
besloten dat Julia dan maar een week opge-
nomen moest worden om in het ziekenhuis
naar een eventuele oorzaak van haar aan
houdende pijn te zoeken.
Een van mijn collega's-in-opleiding keek
haar na en vond tot zijn ontsteltenis in Juli
a's linker borst een bijna hard aanvoelende
knobbel, ongeveèr zo groot als een manda
rijn. Zo'n knobbel kan bijna niets anders
zijn dan borstkanker. Er werd verder onder
zoek verricht en ook de foto's van wervelko
lom en ribben werden opnieuw gemaakt.
Op deze nieuwe foto's waren dunnere plek
ken in de botten te zien: uitzaaiingen van
de tumor in de borst, de verklaring van haar
pijnklachten.
Borstkanker (mammacarcinoom) is de be
langrijkste vorm van kanker bij de vrouw in
Nederland. Eén op de vijftien vrouwen zal
in de loop van haar leven een kwaadaardige
tumor in de borst krijgen. Op dit moment
zijn er geen aanwijzingen dat men iets doen
kan om te voorkómen dat borstkanker ont
staat. Er zijn wel aanwijzingen dat het vroeg
opsporen van borstkanker leidt tot een be
tere overlevingkans van de patiënte.
Bij het opsporen van de borsttumor is bij
Julia wel het een en ander fout gegaan. In
de maanden voordat zij werd opgenomen,
is zij door haar huisarts en door enkele spe
cialisten onderzocht, maar zij hebben ken
nelijk verzuimd ook de borsten goed te on
derzoeken. Het is vrijwel uitgesloten dat
een gezwel in de borst van 4-5 cm doorsne
de binnen een halfjaar is ontstaan. Een tu
mor van deze grootte is meestal al enkele
jaren voelbaar aanwezig. Het missen van de
diagnose "mammacarcinoom'' is een fout
die vaak tragische gevolgen heeft. De pa
tiënte kan hierdoor haar beste behandeling
mislopen, wat tot gevolg heeft dat zij een
grotere kans heeft aan haar ziekte te overlij
den, terwijl er vooral bij kleine gezwellen
een goede kans is op genezing.
Julia kwam bij haar huisarts met pijn in de
rug, en later ook in de borstkas. Deze pijn
klachten bleken later te berusten op uitzaai
ingen van borstkanker. Hoewel het treurig
is dat Julia nog maanden heeft rondgelopen
voordat de juiste diagnose werd gesteld, is
het dus zo dat zij, vanaf het moment dat zij
voor het eerst rugpijn kreeg, al een uitge
zaaid mammacarcinoom had, een ziekte
die wel behandeld, maar helaas niet meer
genezen kan worden.
Borstkanker geeft vaak pas klachten als ge
volg van uitzaaiingen. De tumor in de borst
zelf blijft vaak onopgemerkt. U als vrouw
kunt door zelfonderzoek van de borsten
voorkomen dat u onnodig met een tumor
in de borst blijft rondlopen. Het doel van dit
onderzoek is dat u vertrouwd raakt met uw
lichaam en veranderingen in de borsten
leert opmerken. Het beste kunt u dit onder
zoek in de eerste week na de menstruatie
uitvoeren. Het eerste deel van het onder-
.zoek bestaat uit kijken.
Ga met ontbloot bovenlijf voor de spiegel
staan en kijk naar uw borsten. Let op con
tour- verschillen, verkleuringen van de
huid, plaatsen waar de huid naar binnen
wordt getrokken en op verschillen tussen de
linker en rechter borst. Is een van de tepels
misschien ingetrokken of komt er vocht uit?
Hef dan uw armen langs het hoofd en kijk
terwijl u beweegt weer naar contourver-
schillen en intrekkingen.
Ga daarna op uw rug op bed liggen met een
klein kussentje onder de linkerschouder.
Leg uw linkerhand onder uw hoofd en voel
met de andere hand systematisch uw lin
kerborst af. Voel ook onder de tepel. Wissel
nii van hand en herhaal het onderzoek voor
de rechterborst.
Via uw huisarts kunt u een geïllustreerde
folder krijgen waarin het zelfonderzoek van
de borsten uitvoerig wordt beschreven. Het
is van belang dat u dit hele onderzoek re
gelmatig uitvoert, bij voorbeeld elke maand,
zodat u uw borsten leert kennen. Vindt u
een knobbeltje, ga dan direct naar uw huis
arts, want wat zwellingen in de borst aan
gaat is er maar één regel: Iedere knobbel in
de borst is kwaadaardig, tot we heel zeker
weten dat hij goedaardig is.
