Feiten
Tachtigjarig ANC van bevrijdingsbeweging tot coalitiepartner
Papoea's houden vast
aan eigen leefwijze
Woensdag 8 januari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
2
EN MENINGEN
Het moderne leven heeft in de binnenlanden van
Irian Jaya het voormalige Nederlands Nieuw-Gui-
nea nog maar weinig opgang gemaakt. De Papoe
a's zijn inmiddels vertrouwd met motorfietsen, para
plu's en vliegtuigjes, maar houden vast aan hun tradi
tionele kleding en gebruiken, hoewel hun cultuur wel
onderdruk s^aat doordat de Indonesische overheid
duizenden boeren subsidieert om het overbevolkte
java te verlaten en onder meer naar Irian Jaya te ver
trekken.
Indonesië, dat het westelijk deel van het eiland sinds
1963 bestuurt, probeert het dragen van de markante
peniskokers te ontmoedigen, maar heeft met die
campagne buiten de grotere nederzettingen weinig
succes.
Een deel van de Papoea's wil niets weten van de om
streden Indonesische overheersing bevestigd in
een volksraadpleging in 1969 waarbij 1.025 dorpsoud
sten voor de 800.000 inwoners van Nieuw-Guinea
stemden. In het grensgebied met het buurland Papua
New Guinea zijn verzetsgroepen actief, die door
Indonesië met harde hand worden onderdrukt.
Fotograaf Bert Verhoeff reisde onlangs naar Irian
Jaya, waar hij deze opnamen maakte in de dorpen
van de Baliemvallei en rond de zogeheten Wissel Me
ren. De vallei en de meren werden rond 1938 door
Nederlanders en Amerikanen ontdekt.
Het ANC werd op 8 januari 1912 in Bloemfontein opge
richt door zwarte notabelen, die zich de geleidelijke
emancipatie van de zwarte massa's ten doel hadden ge
steld. Hun visie op hun kansarme medemens week niet
wezenlijk af van die van de blanke machthebbers: hij was
onmondig en diende aan de hand naar een betere toe
komst te worden genomen. Bij voorkeur in samenwer
king met de autoriteiten, bij wie zij met de hoed in de
hand, meestal vergeefs, hun zaak bepleitten.
De weg die het ANC in zijn 80-
jarig bestaan door de Zuidafri-
kaanse geschiedenis heeft af
gelegd is lang en kronkelig ge
weest en heeft de beweging
menigmaal langs de rand van
de afgrond gevoerd. Ruim 78
jaar is het traject stapvoets af
gelegd, terwijl blanke minder
heidsregeringen alle mogelijke
barrières opwierpen. Maar
sinds 2 februari 1990, toen
president F.W. de Klerk na 30
jaar het verbod op de bewe
ging ophief, zijn in sneltrein
vaart de ene mijlpaal na de an
dere, de een nog opzienbaren
der dan de ander, gepasseerd.
En de opzienbarendste is al in
zicht: een overgangsregering
met het bewind dat zij altijd
heeft bestreden.
JOHANNESBURG P. VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
In de jaren veertig 40 raakte het
geduld van een jongere genera
tie met deze benadering op. De
ze jonge garde werd aangevoerd
door drie mannen die de grote
leiders van het na-oorlogse ANC
zouden worden: Walter Sisulu,
de organisator, Oliver Tambo,
het politieke brein en Nelson
Mandela, de charismatische
woordvoerder. Zij kozen voor
de confrontatie. Aanvankelijk
via de mobilisatie van de zwarte
massa's, maar later ook via het
gewapende verzet.
In de met dramatische gebeur
tenissen rijkbedeelde Zuidafri-
kaanse geschiedenis kunnen,
behalve 2 februari 1990, twee
andere jaartallen als keerpunten
worden genoemd: 26 mei 1948
en 21 maart 1960.
Op 26 mei 1948 kwam de Afri
kaner Nationale Partij (NP) aan
het bewind en begon een van
de meest bizarre en barbaarse
maatschappelijke experimenten
uit de moderne geschiedenis:
de apartheid. Was racisme voor
1948 al het kenmerk van de
Zuidafrikaanse samenleving, nu
werd zij het fundament van een
even bekrompen als rigide poli
tiek systeem. Het ANC, dat nog
altijd in de dialoog geloofde,
klopte sindsdien op een gebar
ricadeerde deur.
Op 21 maart 1960 werden in
Sharpeville, 80 km. ten zuiden
van Johannesburg, 69 demon
stranten tegen de beruchte pas-
jeswetten in koelen bloede door
de politie doodgeschoten. Deze
tragedie opende de 'internatio
nale gemeenschap' de ogen
voor de uitwassen van de apart
heid. De leiding van het dat
zelfde jaar verboden ANC kwam
na Sharpeville tot de slotsom
dat geweld onvermijdelijk was.
Deze conclusie en de daaruit
voortvloeiende acties brachten
Mandela en Sisulu in de gevan
genis. Tambo ontsnapte en
werd president-in-ballingschap.
Dankzij het verbod van 1960
kreeg het ANC een bijna mythi
sche allure: de stem van de on
derdrukte meerderheid: terwijl
Sisulu en vooral Mandela leven
de legendes werden. Maar 'aan
de basis' werd het ANC vaak
overvallen door de gebeurtenis
sen. De rebellie van de school
jeugd in Soweto, in 1976, was
geïnspireerd door de Zwarte Be
wustzijnsbeweging van de een
jaar later vermoorde Steve Biko.
In de opstand van 1984-'86 her
kende waarschijnlijk alleen Pre
toria de meesterhand van het
ANC. Minder verblinde waarne
mers hielden het op een spon
tane explosie van volkswoede,
die het ANC net zo verraste als
het regime.
Ballingschap
De jaren in ballingschap heb
ben de beweging geen goed ge
daan. Het ANC won de propa
gandaslag met Pretoria op zijn
sloffen, maar raakte politiek en
moreel op drift. De kleine, stali
nistische communistische partij
(SACP), een bondgenoot door
dik en dun, deelde de ideologi
sche lakens uit. Uit de oplei
dingskampen van het ANC-le-
ger, Umkontho weSiswe, wer
den muiterijen en martelingen
gemeld. Alleen dankzij het ver
nuft van Tambo bleef het ANC
grote scheuringen bespaard.
Het ANC was volledig overrom
peld toen De Klerk in februari
1990 de oppositie legaliseerde
en Mandela na 28 jaar vrijliet.
Anderhalf jaar lang probeerde
het door organisatorische chaos
en politieke verdeeldheid ver
lamde ANC vergeefs op te bok
sen tegen de opvallend trefze
kere De Klerk. Pas in juli vorig
jaar werd er een zeker even
wicht bereikt. Het ANC wist op
zijn congres orde op zaken te
stellen, terwijl de regering de
drek van het Inkatha-schandaal,
de geheime betalingen aan deze
Zulu-beweging, over zich kreeg
uitgestort.
Intussen werden wel alle obsta
kels opgeruimd voor de ronde
tafel-conferentie over de toe
komst van het land die op 20
december j.l. begon. Deze Con
ventie voor een Democratisch
Zuid-Afrika, Codesa, markeert
een ander 'historisch keerpunt':
het begin van de feitelijke
machtsdeling tussen het ANC
en de NP.
