Buitenland
Mogelijk snel waarnemers
van VN naar Joegoslavië
Arabische Liga doet
vredespoging Somalia
Deportatie omstreden vorm orde-handhaving
Finland geeft aanspraken
op Russisch Karelië op
Gemenebest-republieken
krijgen uitstel betaling
Maandag 6januan1992
Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
4
United Press International (UPI).
HET LEGER VAN TCHAD heeft de
situatie rond het Tchad-meer in de
hand na de herovering van twee
plaatsen die korte tijd in handen van
rebellen waren. Vanuit Frankrijk is be
vestigd dat de Tchadische president
Deby de situatie meester is.
IN BELFAST is gisteren een zware
bom ontploft, die omvangrijke scha
de veroorzaakte maar geen ernstig
persoonlijk letsel. De explosie sloeg
een diepe krater in de weg, waarbij
de waterleiding werd vernield.
NIEUWSLIJN
List met Trojaans paard lukt nog steeds
Australische arbeiders hebben gisteren hun fabriek, waarop de
bank beslag had gelegd, weer ingenomen met een Trojaans
paard. Toen het paard de fabriek in Sydney op een oplegger
werd binnengereden, dacht het bewakingsbedrijf dat door de
schuldeiser in de arm was genomen dat het werd teruggebracht.
Het vier meter lange, uit metalen vaten vervaardigde paard her
bergde echter twintig werknemers die, toen zij eenmaal binnen
waren, zich niet meer lieten verwijderen. De fabrieksdirecteur
zei: „Er zal komende week gewoon gewerkt worden. Als we de
bank willen betalen, moeten we aan geld zien te komen en dat
doen we door te werken."
Moeder Teresa aan beterende hand
Moeder Teresa gaat het beter. De 81-jarige moeder-overste en
Nobelprijsdraagster, die last heeft van een zware longontsteking,
kon zaterdag in een ziekenhuis in het Califomische La Jolla haar
bed tijdelijk verlaten en op een stoel zittend lezen. Haar gezond
heidstoestand is nu „bevredigend". Moeder Teresa, die sinds
1989 een pacemaker heeft, was ziek geworden tijdens een be
zoek aan de vestiging van haar orde „Zusters van de Naastenlief
de" in de Mexicaanse stad Tijuana. Sinds 26 december ligt ze in
het ziekenhuis van La Jolla.
VS vragen naar vermiste Amerikanen
De Amerikaanse regering heeft voormalige Sovjet-republieken
de namen gegeven van meer dan 50 Amerikaanse soldaten die
vanaf de Tweede Wereldoorlog tot aan de oorlog in Vietnam ver
mist zijn geraakt en mogelijk naar de Sovjetunie overgebracht
Volgens een functionaris die niet bij name genoemd wilde wor
den staat allerminst vast dat de gezochte personen in de Sov
jetunie zijn of zijn geweest, maar gaat het om gevallen die de
moeite waard zijn om uit te zoeken. De mensen op de lijst, die
overigens niet openbaar werd gemaakt, zijn soldaten die tijdens
de Tweede Wereldoorlog in Azie vochten, vliegeniers die tijdens
de Koreaanse oorlog in de buurt van de Sovjetgrens zjn neerge
haald en militairen die in Vietnam krijgsgevangen zijn gemaakt.
Armenië voert vrije prijzen in
Armenië heeft zaterdag als zesde voormalige Sovjet-republiek
vrije prijzen ingevoerd voor de meeste produkten en dienstver
leningen. Dit heeft het onafhankelijke persbureau Interfax mee
gedeeld. Kazachstan doet het vandaag. Het Armeense parlement
besloot vrijdag bovendien dat tegelijk met de prijsliberalisering
het wettelijke minumumloon en de salarissen in overheidsdienst
verhoogd gaan worden.
Japanner bereikt op motorfiets Zuidpool
De 41-jarige Japanse avonturier Shinji Kazama is erin geslaagd
om van de kust van Antarctica per motor de Zuidpool te berei
ken. De japanner, die al eerder per motor de Noordpool bereik
te, deed 27 dagen over de bare tocht door sneeuw en ijs en
kwam vrijdag op het zuidpoolstation Amundsen-Scott aan. Hij
had met de 120 mensen in dat station de jaarwisseling willen
vieren, maar liep door de vele bergen verijsde sneeuw die hij op
zijn tocht ontmoette enkele dagen vertraging op.
Washington blijft gevaarlijkste stad
Washington is in 1991 voor het vierde achtereenvolgende jaar de
gevaarlijkste stad in de Verenigde Staten geweest. Het aantal
moorden in de Amerikaanse hoofdstad bedroeg vorig jaar 490,
een stijging van zeven in vergelijking met 1989. Het gemiddeld
aantal moorden in Washington is meer dan tachtig per 100.000
inwoners, veel meer dan in New Orleans (61,2 per 100.00), Det
roit (56,6) of New York (30,7). In vier jaar tijd is het aantal moor
den in de hoofdstaf meer dan verdubbeld. Alle deskundigen zijn
het erover eens dat de introductie van crack, een derivaat van
de oorzaak is van de toename van het geweld.
Staakt-het-vuren Kroatië wordt gerespecteerd
STOCKHOLM-HELSINKI
De burgeroorlog in Kroatië heeft aanzienlijke delen van de stroomvoor
ziening uitgeschakeld. Hout moet in veel gevallen uitkomst bieden. De
60-jarige Kroaat Petar Matesa sleept over een bevroren meer een stam
metje naar zijn huis in Karlovac foto epa paul jenks
jeruzalem* ap
Orthodoxe joden in Jeruzalem
hebben zich zaterdag aan de
letter van de oude godsdienst
wet moeten houden die hen
verbiedt tijdens de Sabbath
ook maar de geringste last het
huis uit te dragen.
Rabbi Yehoshua PoUack,
vice-voorzitter van de Reli
gieuze Raad van Jeruzalem, zei
dat de orthodoxe joden deze
sabbath hun kinderen niet in
een wandelagentje mochten
meenemen, geen paraplu mee
mochten nemen en geen voed
sel uit huis mochten dragen
omdat een touw dat rond Jeru-
ACHTERGROND
CORRESPONDENT JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
„Israël is aan de vooravond van vredesbe
sprekingen telkens doelwit van terreur en
het moet eindelijk handelend optreden".
Met die woorden verdedigde de Israëlische
premier Shamir het afgelopen weekeinde
de deportatie-orders tegen twaalf Palestij-
nen. Het was een verdediging tegen kritiek,
die niet is geuit. Geen enkel land verwijt Is
raël dat het de daders van moordaanslagen
straft of dat het geëigende maatregelen
neemt om geweld te voorkomen. De kritiek
geldt het soort maatregel dat wordt toege
past: deportatie zonder vorm van proces en,
volgens overheersende juridische opinie, in
strijd met het internationale recht.
Daar komt bij dat de twaalf te deporteren
Palestijnen niets te maken hebben met de
aanslagen van de laatste paar maanden
waarop Shamir doelde en die het leven
hebben gekost aan vier Israëlische kolonis
ten. De twaalf worden beschuldigd van lei
dinggevende activiteiten in door Israël ver
boden organisaties (dat wil zeggen alle Pa
lestijnse verzetsgroepen). Zonder uitzonde
ring hebben ze lange gevangenisstraffen
achter de rug, al of niet na een proces.
Slechts één is ooit veroordeeld wegens ge
weldpleging: de moord op een van collabo
ratie verdachte mede-Palestijn. Met hun
deportatie wil de Israëlische regering een
afschrikwekkend voorbeeld stellen.
Wat het internationale recht betreft, zijn op
de Westelijke Jordaanoever de bepalingen
van toepassing van de Conferentie van Den
Haag (1907) en de Vierde Geneefse Con
ventie (1949), die bescherming bieden aan
de bevolldng in bezet gebied in tijd van oor
log.
Het leger van de bezettende mogendheid is
verantwoordelijk voor recht en orde in be
zet gebied en Israël houdt zich in het alge
meen aan de meer dan 150 bepalirlgen van
de Geneefse Conventie. Op drie uitzonde
ringen na. Het leger verwoest huizen van
Palestijnen bij wijze van straf, terwijl Genè-
De Israëlische delegatie naar de vredes
conferentie is gisteravond laat naar
Washington vertrokken, maar het is nog
niet duidelijk of de besprekingen mor
gen op tijd kunnen beginnen. Alle Arabi
sche delegaties hebben hun vertrek uit
gesteld, uit protest tegen de Israëlische
deportatie-orders tegen twaalf Palestij
nen uit de bezette gebieden.
ve (evenals Den Haag) zo'n maatregel al
leen toestaat als onderdeel van een militaire
operatie.
Artikel 49 van de Vierde Geneefse Conven
tie verbiedt de deportatie of het overbren
gen ('transfer') van burgers uit bezet gebied
naar het grondgebied van de bezettende
macht of naar enig ander land. Er zijn ver
schillende interpretaties van dit artikel,
waarbij de Israëlische regering, met de
steun van het Hooggerechtshof, vasthoudt
aan de minderheidsvisie dat 'individuele
deportaties' zijn toegestaan. Volgens het
Hof heeft het artikel alleen betrekking op
het soort massale deportaties dat is uitge
voerd door de nazi's.
De deportaties die het Israëlische leger uit
voert, zijn volgens de opperrechters geba
seerd op de Defensie Nood Regulering uit
1945, de tijd van het Britse Mandaat. Die
noodwet staat uitzettingen toe 'voor de ver
zekering van de openbare veiligheid, de
verdediging van Palestina, het handhaven
van de openbare orde of de onderdrukking
van muiterij, rebellie of rellen'.
Voor wat betreft de Westelijke Jordaanoever
hebben de Jordaniërs die wetgeving overge
nomen. Advocaten van te deporteren Pales
tijnen hebben in het verleden wel aange
voerd dat Jordanië de deportaties al in 1953.
heeft stopgezet, dus ruim voor de Israëli
sche bezetting van het gebied in 1967. Maar
volgens het Israëlische Hof wordt die bewe
ring niet gesteund door voldoende argu
menten.
Behalve Israël zelf beschouwen alle landen
ter wereld het soort deportaties dat het Is
raëlische leger uitvoert als een schending
van de Vierde Geneefse Conventie. Hetzelf
de geldt voor een ruime meerderheid van
de juristen, en niet alleen buiten Israël. Pro
fessor Yoram Dinstein, rector-magnificus
van de Universiteit van Tel Aviv en een in
ternationale autoriteit op het gebied van
het internationale recht, steunt de meerder
heidsopinie.
Naar zijn mening staat de Conventie depor
taties niet toe, behalve in één geval. Dat is
als een Jordaans staatsburger (veel Palestij
nen hebben de Jordaanse nationaliteit)
vanuit de Westelijke Jordaanoever wordt
gedeporteerd naar Jordanië. De Westelijke
Jordaanoever is Jordaans soeverein gebied
is en daarom is er in zo'n geval geen sprake
van het zenden van de gedeporteerde naar
een ander land.
In alle andere gevallen en de laatste jaren
stuurt het Israëlische leger te deporteren
Palestijnen steeds naar Libanon wordt
de Conventie geschonden. Deportatie van
inwoners van de Gazastrook, die geen land
of staatsburgerschap hebben, is altijd on
wettig.
De rechts radicale partijen en organisaties
van de extremistische kolonisten hebben de
aangekondigde deportaties overigens gekri
tiseerd als 'te slap en te laat'. Kolonisten
richtten overal in de bezette gebieden weg
versperringen op en verspreidden pamflet
ten onder de Palestijnse bevolking, waarin
harde acties worden aangekondigd als de
moordaanslagen niet ophouden. Minister
van wetenschapsbeleid Yuval Ne'eman (Tè-
chiya) zei dat de regering van de gelegen
heid gebruik had moeten maken om niet
twaalf, maar honderden Palestijnen te de
porteren. „De internationale gemeenschap
veroordeelt Israël toch, dus dat maakt niet
uit".
Secretaris-generaal Boutros Ghali van de Verenigde Na
ties zal de Veiligheidsraad vandaag vragen zo snel moge
lijk vijftig militaire waarnemers naar Joegoslavië te stu
ren. Zij zouden voorbereidingen moeten treffen voor de
legering van een VN-vredesmacht. De Amerikaanse krant
The New York Times heeft dat vandaag gemeld. Intussen
lijkt het vijftiende staakt-het-vuren in Joegoslavië tame
lijk goed te houden.
hij geen vredestroepen van de
Verenigde Naties in „zijn ge
bied" zal dulden. Het gebied
behoort formeel nog steeds tot
Kroatië. Babic.zei dat de Servi
sche regering over de hoofden
van de Serviërs in Krajina heen
heeft ingestemd met het statio
neren van VN-troepen in Knin
(Babic is burgemeester van die
plaats). Krajina zal alleen ak
koord gaan met legering van
VN-troepen aan zijn grenzen
om Kroatische aanvallen op de
Serviërs in het gebied te voorko
men, aldus Babic.
Ook de Kroatische vice-pre-
new vork-belgrado*
De speciale VN-afgezant Cyrus
Vance bracht van zijn reis naar
Joegoslavië gisteren verslag uit
aan Boutros Ghali. Hij toonde
zich opnieuw optimistisch dat
de strijdende partijen zich dit
maal aan het staakt-het-vuren
zullen houden. De Veiligheids
raad van de VN wil pas een vre
desmacht naar Joegoslavië stu
ren als de wapens daar echt
zwijgen.
Het huidige bestand in Kroa
tië ging vrijdagavond in en
wordt tot nog toe goed nage-
leefd. „Als het de komende twee mier, Tomac, toonde zich zater-
Karjalan Liitto ry, de Karelische
federatie die in Helsinki zetelt
en optreedt als vertegenwoordi
ger van de vluchtelingen uit de
geannexeerde oostelijke provin-
Karelië roept een gevoel van
frustratie op bij sommige Fin
nen, maar geen haat of rancune
want deze verloren provincies
hebben een grote culturele
waarde gehad voor Finland",
zegt een woordvoerder van het
ministerie van buitenlandse za
ken in Helsinki.
Zo is de „Kalévala", het eerste
boek dat in het moderne Fins
geschreven is (1835) een bloem
lezing van liederen die bekend
waren door de mondelinge tra
ditie die gedicteerd werd door
de Karelische volkszanger Elias
Loennrot. De beroemde musi
cus Jean Sibelius (1865-1957)
zocht zijii inspiratie in Karelië,
net als de nationale schilder Ak-
seli Gallen-Kalella.
Finland heeft, na het totstand
komen van het Gemenebest
van Onafhankelijke Staten
(GOS), officieel elke aanspraak
laten varen op de drie voormali
ge provincies in Karelië die bij
het verdrag van Parijs in 1947
waren erkend als grondgebied
van de Sovjetunie.
Eind december heeft Finland
officieel Rusland erkend, waar
mee het de geldigheid erkende
van alle oude verdragen met de
Sovjetunie, zo verluidt uit Finse
politieke bron.
In zijn nieuwjaarstoespraak
heeft president Mauno Koivisto
plechtig verklaard dat „Finland
zijn verloren grondgebied niet
van Rusland zal terugeisen".
„Finland is een klein land dat
een treurige en bloedige blad
zijde uit zijn geschiedenis niet
weer op wil slaan", aldus Hele
na Yalta, woordvoerster van
dag ontevreden met het door
Cyrus Vance bewerkstelligde
akkoord tussen de strijdende
partijen. Tomac vreest dat de
internationale gemeenschap
„territoriale concessies" aan de
weken ook stand houdt,
een goede kans dat het in een
permanente wapenstilstand
overgaat", zei de Kroatische ge
neraal Agotic gisteren na een
gesprek met kolonel Glumac L„
vanhet Joegoslavische leger in Servische regering heeft gedaan
i"4" om een einde te maken aan de
gevechten. „Kroatië zal geen
duimbreed land afstaan en is
bereid de oorlog voort te zetten
als anderen proberen stukken
land van Kroatië af te nemen",
aldus Tomac. Intussen heeft
Turkije aangeboden aan flinke
bijdrage te leveren aan de VN-
troepenmacht voor Joegoslavië.
Zagreb. De twee mannen kwa
men overeen donderdag op
nieuw bijeen te komen, dan in
de Hongaarse stad Pees. Andere
woordvoerders van de strijden
de partijen bevestigden gisteren
dat het staakt-het-vuren tot nu
toe wordt nageleefd.
De president van de 'Servi
sche republiek Krajina', Milan
Babic, verklaarde zaterdag dat
Een groep van zeventien wes
terse kredietlanden heeft zater
dag in Parijs besloten acht voor
malige Sovjetrepublieken tot
eind 1992 uitstel van betaling
van een deel van hun schulden
te verlenen.
De maatregel heeft betrek
king op de aflossing van lenin
gen voor de middellange- en
lange termijn die voor 1 januari
1991 zijn aangegaan. Een hoog
geplaatste deelnemer aan de
twee dagen durende besprekin
gen zei dat het uitstel een be
drag van 5,5 miljard gulden be
treft. Het overleg werd gevoerd
tussen de groep van 17 en een
delegatie voor de republieken
onder leiding van Pjotr Aven,
een van de voorzitters van de
Inter-staat Raad voor Supervisie
over de Terugbetaling van de
Buitenlandse Schuld. Ook aan
wezig was de eerste vice-voor
zitter van de Vnesjeconombank,
de bank voor buitenlandse han
del van de ex-Sovjetunie die
voor veel van de nieuwe GOS-
republieken zaken doet.
De kredietlanden hebben de
valuta-problemen van de acht
betreffende republieken beke
ken, alsmede hun plannen om
deze op te lossen, zo werd in
een verklaring gezegd.
Joden gehouden aan oude
wet na breken van touw
zalem is gespannen door de
sneeuval van de afgelopen da
gen op verschillende plaatsen
was gebroken.
Het touw, de Eruv, maakt
van Jeruzalem symbolisch een
enkele woonstee, waarbinnen
het verbod om iasten te dragen
niet van toepassing is.
Het touw, dat aan ijzeren pa
len rond de stad is gespannen,
wordt elke week door religieu
ze functionarissen gecontro
leerd. Afgelopen vrijdag moes
ten de controleurs vanwege de
hevige sneeuwval verstek laten
gaan. Pollack zei dat het her
stel van de Eruv nog zeker een
week zou vergen.
Duizenden Salvadoranen hebben het afgelopen weekeinde deelgenomen aan dankdiensten- en missen, optochten en andere festiviteiten om uiting
te geven aan hun blijdschap over het einde van de 12-jaar oude burgeroorlog. Tijdens de oorlog kwamen 75.000 inwoners van het Centraalameri-
kaanse land om het leven. •foto epa
Nu de vredespoging van de Ver
enigde Naties in Somalia defini
tief is mislukt, gaat de Arabische
Liga een poging wagen. Een
speciaal comité van de Arabi
sche Liga liet gisteren vanuit de
Egyptische hoofdstad Cairo we
ten er alles aan te zullen doen
om de strijdende partijen in So
malia aan de onderhandelings
tafel te krijgen.
De Arabische Liga zal probe
ren een eertste bespreking te
organiseren in Egypte, zo werd
gisteren bekendgemaakt.
Intussen is het vredesinitiatief
van de Verenigde Naties defini
tief vastgelopen. De speciale
VN-afgezant James Jonah liet
zich na gesprekken met de lei
ders van de strijdende partijen
gisteren pessimistisch uit over
de kansen op een spoedig einde
aan de bloedige strijd in de So
malische hoofdstad Muqdisho.
Het Internationale Rode Kruis
schat dat meer dan 250.000
burgers Muqdisho zijn ont
vlucht. Zeven weken geleden
braken daar ernstige gevechten
uit tussen twee rivaliserende
groepen binnen het regerende
Verenigd Somalisch Congres.
De vluchtelingen leven buiten
de hoofdstad in geïmproviseer
de kampen. Ze worden door
honger bedreigd.
In het weekeinde is opnieuw
hevig gevochten in diverse de
len van Muqdisho Een van de
grootste ziekenhuizen in de
stad werd diverse malen getrof
fen door granaten. Hierbij vie
len enkele slachtoffers. Vluchten
met hulpgoederen vanuit het
buitenland moesten als gevolg
van de hevige strijd voor onbe
paalde tijd worden opgeschort.
Volgens VN-afgezant Jonah
heeft president Ali Mahdi Mo-
hamed aangedrongen op het
sturen van een internationale
vredesmacht naar Somalia.
Maar zijn rivaal generaal Moha-
med Farah Aideed ziet daarin
geen heil. Volgens hem gaat het
om een binnenlands conflict
dat door de Somaliërs zelf moet
worden opgelost. De nieuwe se
cretaris-generaal van de Vere
nigde Naties Boutros Ghali,
heeft verklaard dat hij de dood
van een Unicef-medewerkster
in Somalia ernstig betreurt. De
voor Unicef werkende Bulgaar
se kinderarts werd gisteren
doodgeschoten in haar hotelka
mer in de noordelijke haven
stad Bosaso.
'Franse kernmacht aan EG beschikbaar stellen'
parus «juuannundy
ropese Commissie zei dat gisteren in een tv-in-
ïj^ncPÉNnPMT terview. Hij geldt als de kansrijkste kandidaat
the independent vOQr de opvolging van de Franse president Mit-
De Franse kernwapenmacht moet ter beschik- terrand. Diens ambtstermijn loopt in 1995 af.
king komen van de Europese Gemeenschap zo- Frankrijk is wel lid van de Navo, maar zijn
dra die een gezamenlijk buitenlands en defen- strijdkrachten en kernmacht vallen niet onder
siebeleid heeft. Voorzitter Delors van de Eu- het gezamelijke Navo-commando.
Amerikaanse
marine naar
basis Singapore
singapore» ap
President George Bush heeft za
terdag bij zijn bezoek aan
Singapore een militaire over
eenkomst gesloten, waaronder
het hoofdkwartier en de logis
tieke dienst van de Amerikaanse
Zevende Vloot van de Filipijnen
worden verplaatst naar de
stadstaat in zuidoostelijk Azië.
Bush noemde de stap „sym
bolisch voor onze betrokken
heid bij het gebied". De ver
plaatsing van de militaire en ad
ministratieve top van de Zeven
de Vloot zal de aanwezigheid
van circa 150 extra militairen in
Singapore met zich mee bren
gen. Momenteel zijn al een klei
ne 100 leden van de Amerikaan
se marine in Singapore gestatio
neerd, plus nog eens 75 mensen
van de luchtmacht die de tijde
lijke stationering van Ameri
kaanse vliegtuigen in Singapore
begeleiden.
Verplaatsing van de top van
de Amerikaanse marine in de
Stille Oceaan was nodig, door
dat de Amerikaanse marineba
sis Subic Bay op de Filipijnen
eind dit jaar van de regering in
Manila dicht moet. Maar een
fractie van de 6000 perso
neelsleden van Subic, die de
grootste Amerikaanse marine
basis in het buitenland was,
verhuizen naar Singapore.
