Feiten
Leven Tbilisi geheel ontwricht
Algerijnse kwestie plaatst
democratie voor dilemma
Laos profiteert van onrust in buurlanden
Maandag 6 januan 1992 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
Pretendenten
klaar voor
troon Georgië
MADRID DPA
Pretendent Jorge Bagration op
de troon van Georgië is bereid
naar zijn 'wensland' terug te
keren als het volk wil dat de
monarchie hersteld wordt. De
vroegere autorenner en huidi
ge directeur van Fiat heeft gis
teren in het Zuidspaanse Mar-
bella tegen de krant El Mutido
gezegd; „Ik wil niet perse ko
ning worden, maar als het ko
ningshuis terugkeert zijn wij
erbij".
Belangrijker is op het moment
dat in Georgië het bloedvergie
ten ophoudt tussen president
Gamsachoerdia en het leger
van de vroegere Sovjetrepu
bliek. Met het oog daarop wil
Jorge zich aanbieden als be
middelaar tussen de kempha
nen. De monarchie is in de
ogen van Bagration de enige
waarborg voor een democrati
sche orde in zijn land: „Na het
eind van de monarchie in
1801toen de tsaar het land
annexeerde, begon de neer
gang van Georgië".
Jorge is niet de enige preten
dent op de troon in Tbilisi.
Buiten hem doen broer Bagrat
op het koningschap in de
T r an s kaukas isc h e republiek.
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
Investeerders moeten arm land er weer bovenop helpen
BANGKOK RICHARD EHRLICH
IPS
Laos ontwaakt. Het kleine land
in Indochina, vrijwel vergeten
door de wereld, probeert na ja
ren van communistische
stagnatie investeerders te inte
resseren voor het economisch
potentieel dat er, althans vol
gens de autoriteiten, voor het
grijpen ligt
Goud, mineralen, olie, edelste
nen, toeristische attracties, vee
teelt, akkerbouw, banken,
bouwnijverheid, in alles wat het
land maar te bieden heeft mag
geïnvesteerd worden. In glad
verkopersproza prijzen adver
tenties in buitenlandse bladen
's lands rijkdommen aan. Zelfs
voor de vliegvelden, rivierha
vens en wegen wordt buiten
lands geld gezocht. Het 'land
van de miljoen olifanten', zoals
Laos bekend staat, wil zo snel
mogelijk het land van de mil
joen contracten worden.
Zonder succes blijven die in
spanningen niet. Hoewel Laos
een van de allerarmste lan
den ter wereld geen eigen
toegang heeft tot zee, geen
spoorlijnen en zelfs geen brug
over de Mekong-rivier, die de
grens met Thailand vormt, be
schouwen buitenlandse onder
nemers het toch als de beste
plek voor wie zonder al te veel
risico zaken wil doen in Indo
china.
„Ik denk niet dat er op dit mo
ment veel geld wordt verdiend,
maar iedereen voelt aan dat er
mogelijkheden liggen", meent
Steve Rothstein, de Amerikaan
se directeur van Mekong App
lied Computer Systems, dat
handelt in computerapparatuur
en -programmatuur. Hij hoopt
in de hoofdstad Vientiane een
dienstencentrum voor het be
drijfsleven opzetten.
„Er vinden veranderingen ten
goede plaats", meent Rothstein.
„Niet zo snel als iedereen zou
willen, maar de Laotianen zijn
uiterst behulpzaam. Ze willen
Vluchten
De voormalige Franse kolonie
kent een eenpartijstaat sinds
1975, toen de communisten het
door de Verenigde Staten ge
steunde bewind ofnverwierpen.
Ongeveer 10 procent van de be
volking nu 4 miljoen mensen
vluchtte naar het buitenland.
Er wonen meer dan 180.000
Laotianen in de Verenigde Sta
ten, 80.000 in Frankrijk en
10.000 in Australië.
Sinds 1986 heeft het commu
nistische bewind het land gelei
delijk aan open gesteld voor
buitenlandse investeerders,
zonder overigens politieke con
cessies van belang te doen. Een
meer-partijensysteem zit nog
niet in de pen. De zakenwereld
maalt er niet om. Investeerders
zeggen dat ze Laos aantrekkelijk
vinden omdat de buurlanden
Vietnam en Cambodja te woelig
zijn.
Cambodja zet de laatste maan
den de eerste schreden op het
pad naar vrede. Maar de deel
name van de beruchte Rode
Khmer in het interim-bewind
maakt dat buitenlandse onder
nemers voorshands terughou
dend blijven. Ze willen eerst de
uitslag afwachten van de verkie
zingen die onder toezicht van
de Verenigde Naties zullen wor
den gehouden.
Vietnam is nog steeds een offi
ciële vijand van de Verenigde
Staten. Het komt daardoor niet
in aanmerking voor kredieten
van de Wereldbank en andere
internationale financiële instel
lingen. Het Amerikaanse be
drijfsleven brandt liever niet
zijn handen aan het land.
Obstakels
Bij gebrek aan beter is dus het
slaperige, landelijke Laos de
voor de hand liggende keus.
Vientiane onderhoudt hartelijke
betrekkingen met Washington,
ontvangt steun van de Wereld
bank en kent betrekkelijk wei
nig politiek geweld. Bovendien
„zijn de bureaucratische obsta
kels uit de weg geruimd", zo
meent de directeur van een
economisch onderzoeksinsti
tuut voor Zuidoost-Azië.
Toch is het land nog lang geen
investeerdersparadijs, en niet
alleen vanwege de slechte
transportvoorzieningen. Het
bank- en verzekeringswezen is
slecht, over de geliberaliseerde
economische wetgeving bestaat
nog veel verwarring, de moge
lijkheden om moderne techno
logie toe te passen zijn beperkt
en het is moeilijk geschoold, er
varen en betrouwbaar perso
neel te vinden. Dit laatste is te
wijten aan de massale vlucht
van ambtenaren en onderne
mers in 1975.
Verder vormen de 4 miljoen
overwegend arme Laotianen
niet meer dan een miniatuur-
markt, die niet in de schaduw
kan staan van Vietnam met zijn
65 miljoen inwoners. Toch weet
computer-zakenman Rothstein
ook daar een positieve draai
aan te geven: „In een kleine vij
ver ben je al snel een grote vis."
Hij noemt het voorbeeld van
een Russische ondernemer die
een particuliere luchtvaart
maatschappij heeft opgericht
en nu profijtelijke binnenlandse
lijnvluchten en charters ver
zorgt. Ook zijn er Amerikanen
actief in de zijdehandel en zijn
bedrijven uit diverse landen op
zoek naar olie en mineralen.
„Nee tegen de tweede ronde". In Algerije wordt campagne gevoerd om de tweede ronde van de parlements
verkiezingen op 16 januari niet door te laten gaan. Op die manier zou het FIS geen meerderheid krijgen in het
parlement. foto ap jaul bounhar
De indruk die soms door televisiebeelden wordt gewekt
dat er voor burgers in Tbilisi niets aan de hand is zolang
zij maar uit de buurt blijven van het regeringsgebouw
waar president Zviad Gamsachoerdia zich heeft ver
schanst, die geruststellende indruk is helaas onjuist.
Sinds de oppositie twee weken geleden met het uitroken
van Gamsachoerdia en zijn aanhangers begon, is het da
gelijks leven grondig verstoord.
DEN HAAG HENK GUMMERVEEN
In Algerije wordt geprobeerd de
democratie te redden door haar
om zeep te helpen. Dat is de
achtergrond van het optreden
van een groot aantal organisa
ties in Algerije, dat een tweede
verkiezingsronde op 16 januari
probeert te voorkomen. Die
tweede ronde zal vrijwel zeker
leiden tot een absolute meer
derheid in het parlement van
het Islamitisch Bevrijdingsfront
(FIS). Het surrealistische aan de
situatie is, dat deze groepering
gebruik heeft gemaakt van één
van de belangrijkste kemmer-
ken van de democratie: vrije en
onafhankelijke verkiezingen.
De overwinning van het FIS is
zegt de intelligentsia in Al
giers een ramp voor zowel
Algerije als voor de Derde We
reld in haar geheel. Gewezen
wordt op de rol die Algerije
tientallen jaren heeft gespeeld
in de post-koloniale periode:
Het land, met ijzeren hand ge
regeerd door het Nationale Be
vrijdingsfront (FLN), zou in één
klap worden beroofd van zijn
positie als belangrijkste bemid
delaar tussen de westerse en de
islamitische wereld. Daarbij valt
vooral te denken aan de promi
nente rol die Algerije heeft ge
speeld bij het oplossen van een
reeks spectaculaire vliegtuigka
pingen.
De opkomst van de islam in Al
gerije valt niet los te zien van de
economische omstandigheden.
Het FIS blijkt de meeste stem
men te hebben gekregen van
werklozen, voor het merendeel
jongeren. Deze groep is vooral
binnengehaald met radicale
leuzen als anti-imperialisme en
sociale rechtvaardigheid de
zelfde slogans die het FLN han
teerde ten tijde van de bevrij
dingsoorlog tegen Frankrijk.
De ironie wil dat het FLN zélf de
basis heeft gelegd voor het isla
mitisch fundamentalisme. In
een poging het land te ontdoen
van Franse invloeden werd aan
het eind van de jaren '60 een
'Arabisering' van Algerije door
gevoerd. Daartoe werden hon
derden Arabieren uit Irak en
Egypte binnengehaald terwijl
ook Palestijnen een hartelijk
onthaal vonden. Hun voor
naamste activiteiten ontplooi
den deze .Arabische intematio-
tuele machtsovername door het Islamitische E
nalisten" aan scholen en uni
versiteiten. De effecten ervan
worden nu op spectaculaire wijr
ze zichtbaar.
Sunnieten
In de reacties op de politieke
aardverschuiving in Algerije
wordt regelmatig verwezen naar
het islamitisch fundamentalis
me in Iran. Maar het op één
hoop gooien van 'het moslim
fundamentalisme' gaat zeker in
dit geval niet op. In Iran is spra
ke van een sji'itisch bewind, in
Algerije wonen voornamelijk
sunnitische moslims. Het poli
tieke verschil is dat sji'ieten
door de eeuwen heen hun min
derheidspositie in de islam per
manent hebben moeten be
vechten terwijl sunnieten er niet
voor terugdeinzen hun islami
tische voorschriften aan te vul
len met seculiere westerse mo
dellen.
Dat laatste, zo verzekeren
woordvoerders van het FIS, zal
ook het geval zijn wanneer op
16 januari bij de tweede verkie
zingsronde, de absolute meer
derheid zal zijn behaald. Werk
nemers en werkgevers in Alge
rije, mensenrechten-organisa
ties en vrouwengroeperingen
vertrouwen die toezegging niet.
Men wil via massa-meetings,
demonstraties en stakingen het
FIS de voet dwars zetten. Alge
rije moet worden gered, zo is
het motto.
Waar de schoen echter gaat
wringen is dat de FIS-tegen-
standers deze activiteit buiten
het stemhokje om willen laten
plaatsgrijpen. Er is al een be
roep gedaan op president
Chadli Benjedid geen tweede
verkiezingsronde te laten hou
den op 16 januari. De enige ma
nier waarop dat zou kunnen, is
een sfeer te creëren die het leger
de gelegenheid geeft om in te
grijpen. Net zoals in 1965 toen
kolonel Boumedienne de plaats
innam van Ben Bella.
De vraag is natuurlijk waarom
'het Westen' zich pas nu zorgen
maakt om de democratie in Al
gerije. Een deel van het ant
woord ligt besloten in de onbe
kendheid met de islam en met
het onvermogen van het Wes
ten een antwoord te formuleren
op hèt probleem van de jaren
'90: de immigratie. En het ande
re deel van het antwoord is dat
de snelheid waarmee de wereld
verandert, blijft verrassen.
In ieder geval kan het niet zo
zijn, dat zoals Le Figaro het
vanuit Algiers heeft geformu
leerd „de democratie een
eind maakt aan de democratie".
De democratie heeft veel meer
antwoorden in huis dan het
simpele: „Geen verkiezingen".
Die antwoorden zijn weliswaar
oneindig veel moeilijker dan het
modeme-simplisme de stem
hokjes te sluiten. Maar een
troost blijft, dat de democratie
voor wel hetere vuren heeft ge-
De hele stad leeft in angst voor
„bandieten" die overvallen ple
gen, winkels plunderen en op
andere wijze van de algemene
verwarring gebruik maken. Al
dagen voordat vorige week don
derdag een uitgaansverbod
werd afgekondigd, waagden
burgers zich 's avonds niet meer
op straat. Het zelfbenoemde
nieuwe stadsbestuur heeft voor
al tot taak gekregen „de orde te
herstellen". Wie tijdens het uit
gaansverbod de straat op wil,
moet rekening houden met pa
trouilles die vragen of je een
laisser-passer hebt.
Van het „vooroorlogse" gezelli
ge straadeven in Tbilisi is door
de tientallen roofovervallen
weinig over. Mensen durven de
auto niet meer te nemen, taxi
chauffeurs hebben uit angst
voor overvallers hun wagens
veilig ergens weggeborgen. Het
straatbeeld is verder stil gewor
den door het uitvallen van het
busverkeer, door gebrek aan
benzine. De metro werkt nog,
ondanks dat de stroom af en toe
wordt stopgezet.
Staatssupermarkten en particu
liere winkels hebben hun deu
ren gesloten om plunderingen
te voorkomen. Hier en daar zie
je ingegooide etalageruiten.
Huisvrouwen zijn uren op de
been om eten te krijgen en be
talen er extreem hoge prijzen
voor. Meer dan de helft van de
markten blijven dicht. Boeren
uit de omgeving wagen zich
momenteel liever niet in de stad
om hun waren aan de vrouw te
brengen.
Dronkenschap
De gevechten rond het parle
mentsgebouw hebben enkele
honderden onwonenden doen
besluiten onderdak bij vrienden
en familie te zoeken. Aangezien
Gamsachoerdia zich maar niet
overgeeft en de finale bestor
ming alsmaar wordt uitgesteld,
hebben verveling en dronken
schap toegeslagen onder de ge
wapende troepen. Nieuwsgieri
gen mijden de gevechtszone nu
omdat de soldaten feoms voor
de lol op argeloze voorbijgan
gers schieten.
Alleen de dappersten banen
zich nog een weg naar het
hoofdkwartier van Jaba Jossela-
ni, een van de oppositieleiders,
om het laatste nieuws te horen.
De voorzichtigen gaan naar een
ander informatiepunt, op de
andere oever van de rivier. Er
verschijnt al twee weken geen
krant meer, alleen de televisie,
bezet door de oppositie, zendt
nog nieuwsbulletins uit, plus
anti-Gamsachoerdia propagan-
Het geweld van de afgelopen dagen h
da. Die wordt standaard tegen
gesproken door radio-uitzen
dingen vanuit het belegerde
parlement.
„Rode Ster", het lijfblad van het
voormalige Sovjedeger, klaagde
zaterdag op zijn voorpagina
over de talloze overvallen op
wapendepots in Georgië, Arme-
en Azerbajdzjan. Alleen al in burgers zijn gevallen. Ondertus-
1991 zouden het er meer dan
200 zijn geweest. De vroegere
president Michail Gorbatsjov
werd de verantwoordelijkheid
i leven de troepen in deze re
publieken als elders in „on
draaglijke omstandigheden"
omdat zij niet anders te doen
i de schoenen geschoven voor hebben dan afwachten tot zij
het feit dat sinds 1985 15.000
vuurwapens inclusief 700 ma
chinegeweren in de handen var
